Waar vaart 't kofschip heen?
“Wetenschappelijk gezien bestaan er geen harde bewijzen van een dalend niveau rond spelling en grammatica”. Dat zei minister van onderwijs Hilde Crevits in 2016 in Knack. Concreet had de minister het over het Nederlands. Over het niveau van spelling en grammatica dat zogezegd erg afneemt de laatste jaren. “Ze kunnen niet meer spellen”, hoor je wel eens, “ze snappen de dt-regels niet en kunnen in een zin de persoonsvorm niet van het onderwerp onderscheiden”. Het is de mening van heel wat mensen uit het onderwijsveld, zoals bijvoorbeeld leerkrachten Nederlands. Tot noch toe bleef het echter bij een ‘mening’, een perceptie. Het niveau van het Nederlands van jongeren lijkt te dalen, maar we kunnen het niet bewijzen. Maar daar komt nu verandering in.
Tien jaar geleden, in 2008, werd het niveau Nederlands van leerlingen al eens getest. Onderzoekster Valerie Van Vooren testte toen namelijk laatstejaarsleerlingen van zowel Vlaamse als Nederlandse middelbare scholen. Die leerlingen moesten woorden en werkwoorden spellen, woordsoorten benoemen en zinnen ontleden. De scores die de leerlingen toen behaalden bleken niet al te best. Ondermaats, als je bedenkt dat de test volledig conform was met de eindtermen voor het vak Nederlands.
Maar goed, met één test kan je misschien wel aantonen dat leerlingen slecht scoren voor spelling en grammatica, maar je kan niet bewijzen dat hun niveau daalt. Daarom werd het onderzoek van 2008 nu herhaald. In 2018, tien jaar later. In dezelfde Vlaamse en Nederlandse scholen werden laatstejaarsleerlingen getest op hun kennis, met dezelfde test als tien jaar geleden. Alleen zo kan je bepalen hoe het spelling- en grammaticaniveau van leerlingen geëvolueerd is.
Die evolutie blijkt een devolutie. In 2018 blijkt dat de spelling- en grammaticakennis van de laatstejaarsleerlingen na tien jaar wel degelijk achteruitgegaan is. De perceptie van leerkrachten en onderwijsmensen is bij deze bewezen. Concreet bestond de test in zowel 2008 als in 2018 uit een onderdeel spelling en een onderdeel grammatica. Voor spelling moesten leerlingen woorden verbeteren –al dan niet correct gespeld– en werkwoorden juist vervoegen (de zogenaamde “dt-regel” toepassen). Onder het deeltje grammatica viel dan weer een oefening rond woordsoorten en een oefening rond zinsontleding. Naast de verschillende testonderdelen werden de leerlingen ook onderverdeeld in categorieën: jongens en meisjes, leerlingen die een klassieke taal (Latijn of Grieks) studeren en leerlingen die dat niet doen, leerlingen uit athenea en colleges en leerlingen uit Vlaanderen (aso) en Nederland (vwo).
Concreet is de kennis van spelling licht gedaald. Die van grammatica zeer sterk. Waar in 2008 de meeste categorieën van leerlingen nog slaagden voor de test –hoewel soms nipt– zijn veel leerlingen in 2018 niet meer geslaagd voor de totale test. Nochtans werd de test opgesteld op basis van de eindtermen. Als we die mogen geloven, worden leerlingen dus geacht alles wat in de test stond correct te kunnen invullen. Tien jaar geleden was dat al geen succes, en nu, in 2018, is dat zelfs verre van gelukt. Laatstejaarsleerlingen aso en vwo halen dus de eindtermen Nederlands voor spelling en grammatica niet. Ligt dat aan de eindtermen? Ligt dat aan de leerlingen? Kunnen we iets doen aan het duidelijk dalende niveau? Voer voor meer onderzoek. Een ding is zeker: de “harde bewijzen” die er volgens minister Crevits niet waren, zijn er nu wel. Zwart op wit.
’t Kofschip, de spreekwoordelijke boot die ons normaal de weg wijst in de keuze voor ‘d’ of ‘t’, lijkt nu zelf een stuurloos schip. “Waar vaart het heen”, vragen we ons af, bij het zien van een dalend niveau spelling en grammatica. Hopelijk niet de dieperik in.
Bibliografie
Barrett, C. (2008). Keys to Language and Cultural Awareness. [2pp.]. Geraadpleegd op 22
mei 2018 op
https://www.bolchazy.com/Assets/Bolchazy/extras/KeystoLanguageandCultur…
eness.pdf
College voor Toetsen en Examens. (s.d.). Examenprogramma Nederlandse taal havo/vwo
vanaf het CE 2014. [2pp.]. Geraadpleegd op 1 mei 2018 op
https://www.examenblad.nl/examenstof/nederlandse-taal-en-literatuur-
2/2018/f=/examenprogramma_nederlands_havo_vwo_2014.pdf
College voor Toetsen en Examens. (s.d.). Nederlands vwo 2008 examenleerstof Centraal
Examen. [12pp.]. Geraadpleegd op 1 mei 2018 op
https://www.examenblad.nl/examen/nederlands-vwo/2008
Declercq, K. & Verboven, F. (2010). Slaagkansen aan Vlaamse universiteiten: tijd om het
beleid bij te sturen?. [14pp.]. Geraadpleegd op 22 mei 2018 op
http://www.classicavlaanderen.be/informatie/cijfermateriaal/slaagkansen…
Devos, F. (2012). Grammatica in het Vlaamse lager- en secundair onderwijs: een verkennend
attitude-onderzoek bij leerkrachten. Over Taal, 51(5), 134-137. Geraadpleegd via
http://www.overtaal.be/varia/Dossier%20grammatica.pdf
Glorieux, I. et al. (2015). Studiesucces in het eerste jaar hoger onderwijs in Vlaanderen. Een
analyse van de impact van kenmerken van studenten en van opleidingen. [research
paper. 51pp.]. Geraadpleegd op 20 mei 2018 op
http://socipc1.vub.ac.be/torwebdat/publications/t2015_16.pdf
Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (2016). Curriculum secundair onderwijs. [infosite].
Geraadpleegd op 2 april 2018 op http://ond.vvkso-ict.com/lele/leerplannen.asp
Nederlandse Taalunie. (2011). “Ze kunnen niet meer spellen.” Kan de Taalunie er wat aan
doen?. Den Haag: Nederlandse Taalunie.
Nuffic. (december 2014). Het onderwijssysteem van Nederland beschreven. [34pp.].
Geraadpleegd op 16 april 2018 op : https://www.nuffic.nl/publicaties/vind-eenpublicatie/
onderwijssysteem-nederland.pdf
Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap GO!. (2015). Leerplan secundair onderwijs
Nederlands derde graad. [65pp.]. Geraadpleegd op 2 april 2018 op http://pro.go.
be/blog/documents/2015-012.pdf
Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap GO!. (s.d.). Lessentabellen algemeen secundair
onderwijs tweede en derde graad schooljaar 2017-2018. [49pp.]. Geraadpleegd op 2
april 2018 op http://pro.go.
be/blog/Documents/ASO%20tweede%20en%20derde%20graad%202017-2018.pdf
Rijksoverheid Nederland. (26 oktober 2017). Introductiedossier Ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap. [overheidsdoosier. 86pp.]. Geraadpleegd op 14 april 2018 op
https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-onderwijs-cultu…
documenten/publicaties/2017/10/26/introductiedossier-ministerie-vanonderwijs-
cultuur-en-wetenschap
Rijksoverheid Nederland. (17 september 2010). Kerndoelen onderbouw voortgezet onderwijs.
[6pp.]. Geraadpleegd op 1 mei 2018 op
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/besluiten/2010/09/17/kerndoelen…-
voortgezet-onderwijs
Rijksoverheid Nederland. (s.d.). Openbaar en bijzonder onderwijs. [infosite]. Geraadpleegd
op 1 mei 2018 op https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vrijheid-vanonderwijs/
openbaar-en-bijzonder-onderwijs
70
Stevens, J. (10 februari 2016). Spelling? Wasda? Steeds minder leerlingen kunnen zonder
fouten schrijven. Knack, 46(6), 34-37.
Stichting Leerplanontwikkeling. (s.d.). Kerndoelen Nederland. [infosite]. Geraadpleegd op 1
mei 2018 op http://www.slo.nl/primair/kerndoelen/
Stichting Leerplanontwikkeling. (s.d.). Leerdoelenkaart beheersingsniveaus Nederlands
bovenbouw havo/vwo. [8pp.]. Geraadpleegd op 11 mei 2018 op
http://downloads.slo.nl/Documenten/Leerdoelenkaart%20Nederlands%20boven…
%20hv.pdf
Stichting Leerplanontwikkeling. (september 2015). Leerdoelenkaart Nederlands:
gedifferentieerde beheersingsniveaus voor de onderbouw van het voortgezet
onderwijs. [6pp.]. Geraadpleegd op 11 mei 2018 op
http://downloads.slo.nl/Documenten/Leerdoelenkaart%20nederlands%20sept%…
5.pdf
Stichting Leerplanontwikkeling. (s.d.). Leerplan In Beeld. [infosite]. Geraadpleegd op 11 mei
2018 via http://leerplaninbeeld.slo.nl/
Vakdidactiek Geesteswetenschappen. (20 januari 2016). Manifest Nederlands op school.
[2pp.]. Geraadpleegd op 22 mei 2018 op
https://vakdidactiekgw.nl/2016/01/20/manifest-nederlands-op-school/
Vanhooren et al. (2010). Iedereen taalcompetent! Visie op de rol, de positie en de inhoud van
het onderwijs Nederlands in de 21ste eeuw. [visietekst. 31pp.]. Geraadpleegd op 22
mei op
http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/Iedereen_taalcompet…
van Langen, A. & Driessen, G. (2006). Sekseverschillen in onderwijsloopbanen. Een
internationaal comparatieve trendstudie. [146pp.]. Geraadpleegd op 22 mei 2018 op
http://www.academia.edu/2982251/Sekseverschillen_in_onderwijsloopbanen…
ternationaal_comparatieve_trendstudie
Van Vooren, V. (2008). Grammar education “in Dutch. Study of the Dutch grammar level in
the final year of secondary education in Flanders and the Netherlands.
Ongepubliceerde scriptie. Hogeschool Gent – Departement Vertaalkunde.
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (s.d.). Officieel en vrij onderwijs,
onderwijsnetten en koepels. [infosite]. Geraadpleegd op 2 april 2018 op
https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/officieel-en-vrij-onderwijs-onderwij…
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (s.d.). Onderwijs in Vlaanderen. [infosite].
Geraadpleegd op 12 april 2018 op onderwijs.vlaanderen.be
Vlaamse Overheid. (s.d). Curriculum. Basisonderwijs – Lager Onderwijs – Algemene
uitgangspunten. [infosite]. Geraadpleegd op 12 april 2018 op
http://eindtermen.vlaanderen.be/basisonderwijs/lager-onderwijs/algemene…
index.htm
Vlaamse Overheid. (2012). Eindtermen “Nederlands” van de derde graad aso. [6pp.].
Geraadpleegd op 12 april 2018 op http://eindtermen.vlaanderen.be/secundaironderwijs/
derde-graad/aso/vakgebonden/nederlands/eindtermen-nederlands-3egraadaso-
2012.pdf
Vlaamse Overheid (2012). Eindtermen “Nederlands” van de tweede graad aso. [6pp.].
Geraadpleegd op 12 april 2018 op http://eindtermen.vlaanderen.be/secundaironderwijs/
tweede-graad/aso/vakgebonden/nederlands/eindtermen-nederlands-2egraadaso-
2012.pdf
71
Vlaamse Overheid. (s.d.). Curriculum. Secundair onderwijs – tweede en derde graad –
algemene uitgangspunten. [infosite]. Geraadpleegd op 12 april 2018 op
http://eindtermen.vlaanderen.be/secundair-onderwijs/derde-graad/algemen…
index.htm
Vlaamse Overheid. (s.d.). Taaltelefoon: actief/passief. [infosite]. Geraadpleegd op 11 mei
2018 op https://www.taaltelefoon.be/actief-passief
Vlaams Parlement. (10 mei 2011). Handelingen. Commissievergadering Commissie voor
Onderwijs en Gelijke Kansen van 10 mei 2011. [24pp.]. Geraadpleegd op 6 april 2017
op http://docs.vlaamsparlement.be/docs/handelingen_commissies/2010-
2011/c0m228ond26-10052011.pdf
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. (2014). Nederlands. Derde graad
aso-kso-tso. Leerplan secundair onderwijs. [104pp.]. Geraadpleegd op 2 april 2018 op
http://ond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/Nederlands-2014-001.pdf
