Fear is in the eye of the beholder, of juist niet?
Fear is in the eye of the beholder, of juist niet?
Ondanks zijn adaptieve functies, wordt angst vaak gezien als iets negatiefs. Wanneer we gevaar ervaren, zorgt angst ervoor dat ons lichaam gepast reageert door bijvoorbeeld te vechten of te vluchten. Maar wanneer wordt het dan problematisch? Wanneer mensen ook bang worden van niet-bedreigende stimuli of situaties en deze angst een ernstige impact heeft op hun dagelijkse leven. In 2015 leefden wereldwijd naar schatting 264 miljoen mensen met een angststoornis. Onderzoek toont aan dat het fenomeen waarbij angstresponsen uitgelokt worden door andere, gelijkende stimuli, ook wel angstgeneralisatie genoemd, meespeelt in het ontstaan en in stand houden van angststoornissen. Maar wat veroorzaakt nu deze generalisatie en wat maakt dat sommige mensen hier gevoeliger voor zijn dan anderen?
De oorzaken
Het probleem is dat de mechanismen die deze generalisatie veroorzaken nog niet helemaal duidelijk zijn. Sommige onderzoeken tonen aan dat angstige personen meer geneigd zijn om dubbelzinnige stimuli te interpreteren als bedreigend en als gevolg in nieuwe situaties overmatig angstig reageren om potentiële risico’s te vermijden. Recent onderzoek vindt dat conditionering (dit is het leerproces waarbij een neutrale stimulus een respons uitlokt nadat deze gepaard ging met een aversieve of appetitieve stimulus) het vermogen om de initieel vreesuitlokkende stimulus te onderscheiden van een nieuwe stimulus negatief kan beïnvloeden en dat het onvermogen om verschillende stimuli van elkaar te onderscheiden vaak groter is bij angstpatiënten. Dit onderzoek suggereert een sterke aanwijzing voor de rol van perceptie in de generalisatie van vrees maar deze rol is nog maar weinig onderzocht.
Het doel van deze studie was om de rol van perceptie verder te onderzoeken in een doelgroep van mensen zonder angstklachten. In een vreesconditioneringsparadigma werd er eerst angst geïnduceerd door een cirkel te combineren met een aversieve stimulus. Hierna werden participanten blootgesteld aan zeven cirkels met verschillende groottes (Generalization Stimulus, GS) en moesten ze aangeven of de gepresenteerde cirkel de initiële vreesinducerende stimulus (Conditioned Stimulus, CS) was of een nieuwe cirkel (GS). Ze moesten ook telkens aangeven in welke mate ze een elektrische prikkel verwachtten. De verwachting van de elektrische prikkel diende als subjectieve vreesmeting, de oogknipperreflex en de huidgeleiding als objectieve metingen. Door deze categorisatie taak toe te voegen konden vreesresponsen die volgden op cirkels die gepercipieerd werden als de CS onderscheiden worden van de cirkels die gepercipieerd werden als een nieuwe cirkel en kon het aandeel van perceptie in de generalisatie van vrees nagegaan worden.
We vonden dat nieuwe cirkels (GS) vaak fout gepercipieerd werden als de initiële vreesinducerende stimulus (CS) en dat deze misperceptie ervoor zorgde dat vrees gegeneraliseerd werd naar andere stimuli (GS). Dit vonden we zowel terug in de psychofysiologische maten als in de zelfrapportage. Sterker nog, deze misperceptie zorgde ervoor dat de nieuwe stimulus bijna evenveel angst uitlokte als de initiële vreesinducerende stimulus.
Maar welke therapie helpt dan?
Het feit dat angst gegeneraliseerd werd door het onvermogen te kunnen discrimineren tussen verschillende stimuli suggereert een belangrijke rol van perceptie in de generalisatie van vrees. Dit impliceert ook dat bij angstpatiënten een verkeerde perceptie een belangrijke rol kan spelen. Helaas wordt perceptie onderschat in hedendaagse therapieën. Omdat deze studie relatief vernieuwend is, is er nog verder onderzoek nodig op zowel klinisch als neuropsychologisch vlak. Aangezien verschillende mechanismen kunnen resulteren in hetzelfde pathologische gedrag (namelijk angststoornis), is het belangrijk om deze mechanismen aan het begin van de therapie zo goed mogelijk te identificeren zodat er een efficiënte behandeling opgestart kan worden. Angstpatiënten met een cognitieve bias halen bijvoorbeeld meer voordelen uit cognitieve gedragstherapie terwijl angstpatiënten met perceptuele problemen meer baat hebben bij een perceptuele discriminatietaak.
Bibliografie
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. Arlington: American Psychiatric Publishing.
Blanchard, R. J., Blanchard, D. C., Griebel, G., & Nutt, D. (2008). Introduction to the handbook of anxiety and fear. Handbook of Behavioral Neuroscience. Amsterdam: Elsevier.
Blumenthal, T. D., Cuthbert, B. N., Filion, D. L., Hackley, S., Lipp, O. V., & Van Boxtel, A. (2005). Committee report: Guidelines for human startle eyeblink electromyographic studies. Psychophysiology, 42, 1–15. doi:10.1111/j.1469-8986.2005.00271.x
Dawson, M. E., & Biferno, M. A. (1973). Concurrent measurement of awareness and electrodermal classical conditioning. Journal of Experimental Psychology, 101, 55–62. doi:10.1037/h0035524
Dawson, M. E., Catania, J. J., Schell, A. M., & Grings, W. W. (1979). Autonomic classical conditioning as a function of awareness of stimulus contingencies. Biological Psychology, 9, 23–40. doi:10.1016/0301-0511(79)90020-6
Dawson, M. E., Schell, A. M., & Filion, D. L. (2007). The Electrodermal System. The Handbook of Psychophysiology. doi:10.1017/CBO9780511546396.007
Dunsmoor, J. E., Kroes, M. C. W., Braren, S. H., & Phelps, E. A. (2017). Threat intensity widens fear generalization gradients. Behavioral Neuroscience, 131(2), 168–175. doi:10.1037/bne0000186
Dunsmoor, J. E., & Paz, R. (2015). Fear generalization and anxiety: Behavioral and neural mechanisms. Biological Psychiatry, 78(5), 336–343. doi:10.1016/j.biopsych.2015.04.010
Dymond, S., Dunsmoor, J. E., Vervliet, B., Roche, B., & Hermans, D. (2015). Fear generalization in humans: Systematic review and implications for anxiety disorder research. Behavior Therapy, 46(5), 561–582. doi:10.1016/j.beth.2014.10.001
Frith, C. D., & Allen, H. A. (1983). The skin conductance orienting response as an index of attention. Biological Psychology, 17(1), 27–39. doi:10.1016/0301-0511(83)90064-9
Ghirlanda, S., & Enquist, M. (2003). A century of generalization. Animal Behaviour, 66, 15–36. doi:10.1006/anbe.2003.2174
Greenberg, T., Carlson, J. M., Cha, J., Hajcak, G., & Mujica-Parodi, L. R. (2013). Neural reactivity tracks fear generalization gradients. Biological Psychology, 92(1), 2–8. doi:10.1016/j.biopsycho.2011.12.007
Grillon, C., & Davis, M. (1997). Fear-potentiated startle conditioning in humans: Explicit and contextual cue conditioning following paired versus unpaired training. Psychophysiology, 34(4), doi:10.1111/j.1469-8986.1997.tb02389.x
Hamm, A. O., & Weike, A. I. (2005). The neuropsychology of fear learning and fear regulation. International Journal of Psychophysiology, 57(1), 5–14. doi:10.1016/j.ijpsycho.2005.01.006
Hanson, H. M. (1959). Effects of discrimination training on stimulus generalization. Journal of Experimental Psychology, 58(5), 321–334. doi:10.1037/h0042606
Hartley, C. A., & Phelps, E. A. (2012). Anxiety and decision-making. Biological Psychiatry, 72(2), 113–118. doi:10.1016/j.biopsych.2011.12.027
Hay, J. C., & Sokolov, Y. N. (1966). Perception and the conditioned reflex. The American Journal of Psychology, 79(1), 166-167. doi:10.2307/1420734
Holt, D. J., Boeke, E. A., Wolthusen, R. P. F., Nasr, S., Milad, M. R., & Tootell, R. B. H. (2014). A parametric study of fear generalization to faces and non-face objects: relationship to discrimination thresholds. Frontiers in Human Neuroscience, 8. doi:10.3389/fnhum.2014.00624
Hovland, C. I. (1937). The generalization of conditioned responses: I. The sensory generalization of conditioned responses with varying frequencies of tone. Journal of General Psychology, 17(1), 125–148. doi:10.1080/00221309.1937.9917977
Laufer, O., Israeli, D., & Paz, R. (2016). Behavioral and neural mechanisms of overgeneralization in anxiety. Current Biology, 26(6), 713–722. doi:10.1016/j.cub.2016.01.023
Laufer, O., & Paz, R. (2012). Monetary loss alters perceptual thresholds and compromises future decisions via amygdala and prefrontal networks. Journal of Neuroscience, 32(18), 6304–6311. doi:10.1523/JNEUROSCI.6281-11.2012
Lissek, S. (2012). Toward an account of clinical anxiety predicated on basic, neurally mapped mechanisms of Pavlovian fear-learning: The case for conditioned overgeneralization. Depression and Anxiety, 29(4), 257–263. doi:10.1002/da.21922
Lissek, S., Biggs, A. L., Rabin, S. J., Cornwell, B. R., Alvarez, R. P., Pine, D. S., & Grillon, C. (2008). Generalization of conditioned fear-potentiated startle in humans: Experimental validation and clinical relevance. Behaviour Research and Therapy, 46(5), 678–687. doi:10.1016/j.brat.2008.02.005
Lissek, S., Kaczkurkin, A. N., Rabin, S., Geraci, M., Pine, D. S., & Grillon, C. (2014). Generalized anxiety disorder is associated with overgeneralization of classically conditioned fear. Biological Psychiatry, 75(11), 909–915. doi:10.1016/j.biopsych.2013.07.025
Lissek, S., Rabin, S. J., Heller, R. E., Lukenbaugh, D., Geraci, M., Pine, D. S., & Grillon, C. (2010). Overgeneralization of conditioned fear as a pathogenetic marker of panic disorder. American Journal of Psychiatry, 167(1), 47–55. doi:10.1176/appi.ajp.2009.09030410
Lissek, S., Rabin, S. J., McDowell, D. J., Dvir, S., Bradford, D. E., Geraci, M., ... Grillon, C. (2009). Impaired discriminative fear-conditioning resulting from elevated fear responding to learned safety cues among individuals with panic disorder. Behaviour Research and Therapy, 47(2), 111–118. doi:10.1016/j.brat.2008.10.017
Meulders, A., Vandael, K., & Vlaeyen, J. W. S. (2017). Generalization of pain-related fear based on conceptual knowledge. Behavior Therapy, 48(3), 295–310. doi:10.1016/j.beth.2016.11.014
Pavlov, I. P. (1927). Conditioned Reflexes: An investigation of the physiological activity of the cerebral cortex. Oxford University Press
Rapee, R. M. (1991). Generalized anxiety disorder: A review of clinical features and theoretical concepts. Clinical Psychology Review, 11(4), 419–440. doi:10.1016/0272- 7358(91)90116-C
Resnik, J., Sobel, N., & Paz, R. (2011). Auditory aversive learning increases discrimination thresholds. Nature Neuroscience, 14, 791–796. doi:10.1038/nn.2802
Schechtman, E., Laufer, O., & Paz, R. (2010). Negative valence widens generalization of learning. Journal of Neuroscience, 30(31), 10460–10464. doi:10.1523/JNEUROSCI.2377-10.2010
Spielberger, C. D., Gorsuch, R., Lushene, R., Vagg, P. R., & Jacobs, G. A. (1983). Manual for the State-Trait Anxiety Inventory. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
Struyf, D., Zaman, J., Hermans, D., & Vervliet, B. (2017). Gradients of fear: How perception influences fear generalization. Behaviour Research and Therapy, 93, 116–122. doi:10.1016/j.brat.2017.04.001
Struyf, D., Zaman, J., Vervliet, B., & Van Diest, I. (2015). Perceptual discrimination in fear generalization: Mechanistic and clinical implications. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 59, 201–207. doi:10.1016/j.neubiorev.2015.11.004
Tinoco-González, D., Fullana, M. A., Torrents-Rodas, D., Bonillo, A., Vervliet, B., Blasco, M. J., ... Torrubia, R. (2015). Conditioned fear acquisition and generalization in generalized anxiety disorder. Behavior Therapy, 46(5), 627–639. doi:10.1016/j.beth.2014.12.004
Torrents-Rodas, D., Fullana, M. A., Bonillo, A., Caseras, X., Andión, O., & Torrubia, R. (2013). No effect of trait anxiety on differential fear conditioning or fear generalization. Biological Psychology, 92(2), 185–190. doi:10.1016/j.biopsycho.2012.10.006
Van der Ploeg, H. M., Defares, P. B., & Spielberger, C. D. (2000). Handleiding bij de zelf- beoordelings vragenlijst ZBV: Een Nederlandstalige bewerking van de Spielberger State- Trait Anxiety Inventory STAI-DY. Lisse: Swets & Zeitlinger.
Vervliet, B., Kindt, M., Vansteenwegen, D., & Hermans, D. (2010a). Fear generalization in humans: Impact of prior non-fearful experiences. Behaviour Research and Therapy, 48(11), 1078–1084. doi:10.1016/j.brat.2010.07.002
Vervliet, B., Kindt, M., Vansteenwegen, D., & Hermans, D. (2010b). Fear generalization in humans: Impact of verbal instructions. Behaviour Research and Therapy, 48(1), 38–43. doi:10.1016/j.brat.2009.09.005
Vervliet, B., Vansteenwegen, D., & Eelen, P. (2004). Generalization of extinguished skin conductance responding in human fear conditioning. Learning & Memory, 11, 555–558. doi:10.1101/lm.77404
