Historische sensatie en digitale innovatie in museum Plantin-Moretus

Gutenberg of Zuckerberg in museum Plantin-Moretus?

Stel, u bezoekt het museum Plantin-Moretus in Antwerpen: de voormalige drukkerij en woonhuis van de uitgevers familie Plantin-Moretus. Alles ademt er de sfeer van oude boeken uit: het ruikt er naar perkament en verse inkt en u ziet er de oudste gedrukte boeken uit de 16de en 17de eeuw. Een unieke museumbeleving krijgt u: een bezoek gevuld met de oudste drukpersen ter wereld, enkele prachtige portretten en een unieke binnentuin. Maar voor u het museum binnenwandelt krijgt u aan de balie een smartphone mee met daarop het hoorspel van het museum. Wat klopt er niet? Juist ja, die smartphone!

De museumbeleving anno 2018

We leven momenteel in een informatiemaatschappij waarbij kennis zeer toegankelijk en verspreid is mede door de opkomst van het internet. De boodschap van een museum kunnen we dan ook vaak vanuit onze luie zetel raadplegen via het wereldwijde web. Hierdoor is de focus van informatie vergaren in een museum, verschoven naar de ‘beleving’ van een museum. Deze belevingen komen tot stand met behulp van digitale media en communicatie en het gebruik van de huidige technologie zoals in dit geval een smartphone. Dit staat in groot contrast met het historisch karakter uit de 16de eeuw en vormt een interessante opdracht om het analoge, eeuwenoude karakter van het museum en de digitale verwachtingen van de museumbezoeker tot één geheel te brengen.

Deze verschuiving naar een eenvoudigere toegang tot informatie wordt in de literatuur vaak vergeleken met de uitvinding van de boekdrukkunst in de 16de eeuw door Johannes Gutenberg: boeken werden veel sneller geproduceerd en eenvoudiger aan de man gebracht omdat ze gedrukt werden in plaats van over geschreven. Denk maar aan de verspreiding van wetenschappelijke en religieuze werken. Plantin stond hierbij mee aan het begin van deze grote verandering van de maatschappij en was één van de succesvolste drukker van de lage landen.

Physical of digital? Phygital!

Binnen het masterproject werd er voor een doelgroep ontworpen: een groep bezoekers (2-5 personen) in de leeftijdscategorie van 12 tot 35 jaar. Deze categorie is tijdens hun jeugd of de adolescentie vertrouwd geraakt met het internet en technologische prikkels en heeft soms nood om te ontsnappen van deze digitale wereld. Deze generatie wordt dan ook wel de ‘phygital’ generatie genoemd: een samentrekken tussen de termen ‘fysiek locatie’ en ‘digitale wereld’. ‘Phygital’ is een trend vooral in de retailsector die zich verderzet binnen de belevingseconomie. Uit deze trend kunnen we afleiden dat zowel het digitale en het fysieke een rol samen kunnen spelen en samen tot verwondering kunnen zorgen.

Historische sensatie, digitale innovatie?

Een zoektocht naar een ontwerp werd gestart om een evenwicht te zoeken tussen de historische sensatie en de digitale innovatie die nodig is in het museum. De inspiratie voor een ontwerp kwam van een populair project op crowdfunding website Kickstarter: Papier Machine door het creatieve duo Pinaffo – Pluvinage. Ze maken gebruik van geleidende inkt om interactie met papier mogelijk te maken. De geleidende eigenschap in de inkt wordt bekomen door een materiaal dat goed kan geleiden, bijvoorbeeld metalen zoals koper, zilver, of grafiet. Deze laatste bleek samen met acrylverf een goede combinatie te zijn om te experimenteren. Als eerste experiment werd een lichtschakelaar gemaakt. Vervolgens werd er geëxperimenteerd met het afspelen van audiofragmenten van een reeds bestaand hoorspel van het museum.

Plantin achterna

Het masterproject en het bijhorend onderzoek naar analoge & digitale interacties in het museum resulteerde in de interactieve museum gids ‘Plantin achterna’. Aan de hand van deze gids kan de bezoeker het hoorspel tot leven brengen. De geleidende inkt die signalen kan registreren en omzetten in het hoorspel, zit in het boek verwerkt. In drie verschillende museumzalen kunnen de bezoekers door middel van een interactie en samen te werken, het audiofragment beluisteren. De eerste kamer is bijvoorbeeld de letterkamer waar alle letterkasten bewaard worden. In het boek kan de groep zo een letterbak zien en moeten ze op zoek naar een ligatuur (een combinatie van twee letters zoals ‘fl’), wanneer ze de juiste ligatuur aanraken, wordt het audiofragment van het hoorspel in hun bleutooth hoofdtelefoon geactiveerd.

In de drukkerij moeten ze zoals echte drukkers een woord leggen zodat het goed gedrukt kan worden en tot slot in de lettergieterij wordt er gevraagd hoe een lettervorm “g” eruit ziet.

Gutenberg is de uitvinder van de boekdrukkunst, Zuckerberg is de oprichter van Facebook. Beiden zijn ze innovatief geweest met de mogelijkheden die ze hadden. In mijn masterthesis probeer ik deze twee werelden zo goed mogelijk bij elkaar te brengen, het historische te omarmen met de digitale technologie van vandaag. Deze masterthesis werd gerealiseerd in het kader van de opleiding ‘Communicatie- en media-design: interaction design’ aan LUCA school of arts te Genk.