De houding van studenten over condoomgebruik anno 2018
De pil, de vaginale ring, het spiraaltje, de prikpil,… Het zijn slechts enkele voorbeelden van anticonceptiemiddelen die naast een condoom beschikbaar zijn. Met zoveel alternatieven op de markt, dewelke vaak heel effectief zijn bij het beschermen van ongewenste zwangerschap, wat zijn dan de belangrijkste drijfveren om toch nog een condoom te gebruiken? Een ding is zeker: tot op de dag van vandaag zijn condooms het enige anticonceptiemiddel dewelke zowel tegen soa’s als ongewenste zwangerschap beschermen.
To use or not to use…
Toch blijkt uit het grootschalig “Seks onder je 25” onderzoek van onze Noorderburen dat het condoomgebruik bij jongeren tussen 12 en 25 jaar gedaald is in vergelijking met de resultaten uit 2012. Niet alleen gebruiken jongeren minder condooms over het algemeen, vier op tien jongeren gebruiken geen condoom tijdens een onenightstand. Dit maakt het risico op een seksueel overdraagbare aandoening hoger, aangezien de seksuele partner bij een eenmalig seksueel contact vaker een onbekende is.
Het risico van het niet gebruiken van een condoom wordt maar al te vaak benadrukt in lessen seksuele opvoeding. Bovenstaande gegevens laten echter zien dat condoomgebruik alsnog geen evidentie is. Het gebruiken van condooms is dan ook niet iets dat je zomaar doet of niet doet, maar is vaak een weloverwogen beslissing. De attitude, of de houding die iemand heeft ten aanzien van condooms, blijkt hierbij een sterk voorspellende factor in deze beslissing. Iemand kan over verschillende zaken een mening hebben bij condoomgebruik: welke invloed condooms hebben op het seksueel plezier, hoe effectief condooms zijn in de bescherming naar zwangerschap of hoe gênant condooms zijn om te gebruiken.
Maar hoe doen studenten geneeskunde het?
Om zowel de mening over condooms, alsook het condoomgebruik, na te gaan bij jongeren, ontwikkelde ik voor dit onderzoek een vragenlijst. In totaal vulden 442 jongvolwassen studenten geneeskunde, een groep die zich wellicht bewust is van risico’s op vlak van seksuele gezondheid, deze vragenlijst in. Allereerst werd er gepeild naar enkele algemene gegevens en gegevens over het seksuele leven van de studenten. Daarnaast werden de attitudes ten aanzien van condooms op vlak van comfort, seksuele opwinding, onderbreking van de seksuele activiteit, effectiviteit en hanteerbaarheid bevraagd.
Uit de resultaten kwam naar voren dat quasi alle studenten die ooit seksueel actief waren ooit wel eens een condoom gebruikten. Het huidig condoomgebruik bij deze groep lag echter veel lager. Dit hoeft op zich niet problematisch te zijn, aangezien heel wat jongeren in een vaste relatie een andere vorm van anticonceptie gebruiken. Maar ook studenten die vooral aan onenightstands doen, of in een friends with benefits relatie zijn, geven aan slechts ‘soms’ een condoom te gebruiken. Gezien het binnen deze meer losse relaties het risicovoller is om soa’s op te lopen, lijkt het toch eerder aangewezen om altijd een condoom te gebruiken.
Een tweede deel van dit onderzoek focuste op hoe de houding van studenten het condoomgebruik voorspelt. Hieruit blijkt dat gemiddeld gezien de vrouwelijke studenten een meer negatieve houding hebben ten aanzien van condooms dan mannen. Wanneer er meer diepgaand wordt gekeken naar welke attitudes net het meest bepalend zijn voor condoomgebruik, blijkt dat dit een multidimensioneel aspect is. Allereerst komt naar voren dat hoe groter de overtuiging dat condooms een invloed hebben op de seksuele opwinding, hoe minder frequent condooms zullen gebruikt worden. Vervolgens werd ook een lager condoomgebruik gerapporteerd bij studenten die meer van mening zijn dat condooms oncomfortabel zijn. Tot slot blijkt ook de houding over de hanteerbaarheid, of het gebruiksgemak, van de condooms van belang. Hoe minder gebruiksvriendelijk condooms worden beoordeeld, hoe minder gebruik gerapporteerd wordt.
Implicaties voor het verbeteren van seksuele gezondheid
De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat jongeren bij de beslissing om wel of niet een condoom te gebruiken heel wat beweegredenen kunnen hebben. De houding ten aanzien van condooms speelt hierbij een grote rol. Dit kan implicaties hebben voor lessen omtrent seksuele gezondheid bij jongeren. Naast enkel het benadrukken van de seksuele gevaren, is het van belang om ook op de attitudes van jongeren te gaan inspelen. Er kan worden meegegeven dat een condoom kan geïntegreerd worden in het seksueel voorspel, om zo de seksuele opwinding te verhogen. Daarnaast kan besproken worden hoe het comfort kan verhoogd worden bij het condoomgebruik. Denk hierbij aan het gebruik van glijmiddel, dikte van latex, condooms met ribbels,… Ook het gebruiksgemak bespreken met jongeren is zinvol. Jongeren weten vaak niet hoe condoomgebruik te bespreken met een partner of hebben soms heel wat schaamte bij het kopen van condooms.
Hoewel condooms niet de meest aangename vorm van anticonceptie zijn, blijven ze tot op de dag van vandaag één van de belangrijkste. Zo zijn ze goedkoop, makkelijk te verkrijgen en beschermen ze tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. In tijden waar er volop geëxperimenteerd wordt met relatietypes als friends with benefits of onenightstands, zorgen ze voor meer zekerheid op vlak van seksuele gezondheid. Aangezien de attitudes van jongeren een sterke voorspeller zijn voor hun condoomgebruik is het belangrijk om hier ook op in te spelen bij seksuele vorming. Het wordt dus stilaan tijd om met jongeren in gesprek te treden over condooms, eerder dan hen enkel te laten zien hoe je een condoom rond een banaan schuift.
Bibliografie
Albarracín, D., Johnson, B.T., Fishbein, M., & Muellerleile, P.A. (2001). Theories of reasoned action and planned behavior as models of condom use: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 127(1), 142-161.
Amory, J.K. (2016). Male contraception. Fertility and Sterility, 106(6), 1303-1309.
Azjen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211.
Bayingana, K., Demarest, S., Gisle, L., Hesse, E., Miermans, P.J., Tafforeau, J., & Van der Heyden, J. (2006). Gezondheidsenquête door interview, België, 2004. Brussel: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Afdeling Epidemiologie.
Beadnell, B., Baker, S.A., Gillmore, M.R., Morrison, D.M., Huang, B., & Stielstra, S. (2008). The theory of reasoned action and the role of external factors on heterosexual men’s monogamy and condom use. Journal of Applied Social Psychology, 38(1), 97-134.
Bennet, P., & Bozionelos, G. (2000). The theory of planned behavior as predictor of condom use: A narrative review. Psychology, Health & Medicine, 5(3), 307-326.
Bolton, M., McKay, A., & Schneider, M. (2010). Relational influences on condom use discontinuation: A qualitative study of young adult women in dating relationships. Canadian Journal of Human Sexuality, 19, 91-104.
Braun, V. (2013). “Proper sex without annoying things”: Anti-condom discourse and the “nature” of (hetero)sex. Sexualities, 16, 361-382.
Brown, I.S. (1984). Development of a scale to measure attitude toward the condom as a method of birth control. The Journal of Sex Research, 20(3), 255-263.
Brown, L.K, Diclemente, R.J., & Park, T. (1992). Predictors of condom use in sexually active adolescents. Journal of Adolescent Health, 13, 651-657.
Bryan, A., Schindeldecker, M.S., & Aiken, L.S. (2001). Sexual self-control and male condom-use outcome beliefs: Predicting heterosexual men’s condom-use intentions and behavior. Journal of Applied Social Psychology, 31, 1911-1938.
Burrows, L.J., Basha, M., & Goldstein, A.T. (2012). The effects of hormonal contraceptives on female sexuality: A review. Journal of Sexual Medicine, 9, 2213-2223.
Buysse, A. et al. (Red.). (2013). Sexpert: seksuele gezondheid in Vlaanderen. Gent: Academia.
52
Cabral da Silva Gomes, A.I., & Salgado Nunes, M.C. (2018). Predicting condom use: A comparison of the theory of reasoned action, the theory of planned behavior and an extended model of TPB. Psicologia: Teoria e Pesquisa, 33, 1-8.
Calabrese, S.K., Reisen, C.A., Zea, M.C., Poppen, P.J., & Bianchi, F.T. (2012). The pleasure principle: The effect of perceived pleasure loss associated with condoms on unprotected anal intercourse among immigrant Latino men who have sex with men. AIDS Patient Care STDS, 26, 430 - 435.
Carpenter, C.J. (2010). A meta-analysis of the effectiveness of health belief model variables in prediction behavior. Health Communication, 25, 661-669.
Conley, T.D., & Collins, B.E. (2005). Difference between condom users and condom nonusers in their multidimensional condom attitudes. Journal of Applied Social Psychology, 25, 603-620.
Crosby, R., Milhausen, R., Yarber, W.L., Sanders, S.A., & Graham, C.A. (2008). Condom ‘turn offs’ among adults: An exploratory study. International Journal of STD & AIDS, 19, 590 – 604.
Davis, A.R., & Castaño, P.M. (2004). Oral contraceptives and libido in women. Annual Review of Sex Research, 15, 297-320.
de Graaf, H., van den Borne, M., Nikkelen, S., Twisk, D., & Meijer, S. (2017). Seks onder je 25. Seksuele gezondheid in Nederland anno 2017. Delft: Eburon.
de Vries, H., Mesters, I., van de Steeg, H., & Honing, C. (2005). The general public’s information needs and perceptions regarding hereditary cancer: An application of the Integrated Change Model. Patient Education & Counseling, 56(2), 154-165.
Demyttenaere, K. (2002). Medisch begeleide voortplanting: spel zonder grenzen? In: Seksuologie vandaag. Leuven: Peeters.
Eggers, S.M., Aarǿ, L.E., Bos, A.E., Mathews, C., & de Vries H. (2014). Predicting condom use in South Africa: A test of two integrative models. AIDS and Behavior, 18(1), 135-145.
Fennell, J. (2014). And isn’t that the point: Pleasure and contraceptive decisions. Contraception, 89, 264-270.
Fischbein, M., & Azjen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to theory and research. Reading, MA: Addison-Wesley.
Fortenberry, J.D., Tu, W., Harezlak, J., Katz, B.P., & Orr, D.P. (2002). Condom use as a function of time in new and established adolescent sexual relationships. American Journal of Public Health, 92, 211-213.
Godin, G., & Kok, G. (1996). The theory of planned behavior: A review of its applications to health-related behaviours. American Journal of Health Promotion, 11, 87-98.
Graham, C.A., Crosby, R., Yarber, W.L., Sanders, S.A., McBride, K., Milhausen, R.R., & Arno, J.N. (2006). Erection loss in association with condom use among men attending in a public STI clinic: potential correlates and implications for risk behavior. Sexual Health, 3(4), 255-260.
Graham, C.A., Crosby, R.A., Milhausen, R.R., Sanders, S.A., & Yarber, W.L. (2011). Incomplete use of condoms: The importance of sexual arousal. AIDS and Behavior, 15, 1328-1331.
He, F., Hensel, D.J., Harezlak, J., & Fortenberry, J.D. (2016). Condom use as a function of number of coital events in new relationships. Sexual Transmitted Diseases, 43(2), 67-70.
Helweg-Larsen, M., & Collins, B.E. (1994). The UCLA Multidimensional Condom Attitude Scale: Documenting the complex determinants of condom use in college students. Health Psychology, 13(3), 224-237.
Hensel, D.J., Rosenberger, J.G., Novak, D.S., & Reece, M. (2012). Sexual event-level characteristics of condom use during anal intercourse among HIV-negative men who have sex with men. Sexual Transmitted Diseases, 39(7), 550 – 555.
Hensel, D.J., Stupiansky, N.W., Herbenick, D., Dodge, B., & Reece, M. (2012). Sexual pleasure during condom-protected vaginal sex among heterosexual men. Journal of Sexual Medicine, 9, 1272-1276.
Higgins, J.A. & Hirsch, J.S. (2008). Pleasure, power, and inequality: Incorporating sexuality into research on contraceptive use. American Journal of Public Health, 98(10), 1803-1813.
Higgins, J.A., & Smith, N.K. (2016). The sexual acceptability of contraception: Reviewing the literature and building a new concept. The Journal of Sex Research, 53 (4-5), 417-456.
Higgins, J.A., & Wang, Y. (2015). The role of young adults’ pleasure attitudes in shaping condom use. American Journal of Public Health, 105(7), 1329-1332.
Higgins, J.A., Hoffman, S., Graham, C.A., & Sanders, S.A. (2008). Relationships between condoms, hormonal methods, and sexual pleasure and satisfaction: An exploratory analysis from the women’s well-being and sexuality study. Journal of Sexual Health, 5(4), 321 – 330.
Hiltabiddle, S.J. (1996). Adolescent condom use, the health belief model and the prevention of sexually transmitted disease. Journal of Obstetric Gynecologic and Neonatal Nursing, 25(1), 61-66.
Holmes, K.K., Levine, R., & Weaver, M. (2014). Effectiveness of condoms in preventing sexually transmitted infections. Bull World Health Organ, 82(6), p.454-461.
Hubach, R.D., Dodge, B., Goncalves, G., Malebranche, D., Reece, M., Van Der Pol, B., Martinez, O., Schnarrs, P.W., Nix, R., & Fortenberry, J.D. (2015). Gender Matters: Condom use and nonuse among behaviorally bisexual men. Archives of Sexual Behaviour, 43(4), 707-717.
Janz, N.K., & Becker, M.H. (1984). The health belief model: A decade later. Health Education & Behavior, 11(1), 1-47.
Katz, D. (1960). The functional approach to the study of attitudes. The Public Opinion Quarterly, 24(2), 163-204.
Kim, J., & Lee, J.E. (2012). Early sexual debut and condom nonuse among adolescents in South Korea. Sexual Health, 9(5), 459-465.
Martin-Loeches, M., Orti, R., Montfort, M., Ortega, E., & Rius, J. (2003). A comparative analysis of the modification of sexual desire of users of oral hormonal contraceptives and intrauterine contraceptive devices. European Journal of Contraceptive Reproduction, 8, 129-134.
Milhausen, R.R., McKay, A., Graham, C.A., Sanders, S.A., Crosby, R.A., Yarber, W.L., & Wood, J. (2018). Do associations between pleasure ratings and condom use during penile-vaginal intercourse vary by relationship type: A study of Canadian university students. Journal of Sex Research, 55(1), 21-30.
Mustanski, B., Ryan, D.T., & Garofalo, R. (2014). Associations of sexually transmitted infections with condom problems among young men who have sex with men. Sexual Transmitted Diseases, 41(7), 427-432.
Pendergrast, R.A., DuRant, R.H., & Gaillard, G.L. (1992). Attitudinal and behavioral correlates of condom use in urban adolescent males. Journal of adolescent health, 13, 133-139.
Pinkerton, S.D., Cecil, H., Bogart, L.M., & Abramson, P.R. (2003). The pleasures of sex: An empirical investigation. Cognition and Emotion, 17(2), 341-353.
Randolph, M.E., Pinkerton, S.D., Bogart, L.M., Cecil, H., & Abramson, P.R. (2007). Sexual pleasure and condom use. Archives of Sexual Behaviour, 36(6), 844-848.
Reece, M., Herbenick, D., Hollub, A.V., Hensel, D.J., & Middlestadt, S.E. (2010). A psychometric assessment of the Multi-Factor Attitude Toward Condoms Scale (MFACS). International Journal of Sexual Health, 22(2), 119-129.
Rich, A., Mullan, B.A., Sainsbury, K., & Kuczmierczyk, A.R. (2014). The role of gender and sexual experience in predicting adolescent condom use intentions using the theory of planned behavior. The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care, 19(4), 295-306.
Richard, R., & van der Pligt, J. (1991). Factors affecting condom use among adolescents. Journal of Community and Applied Social Psychology, 1, 105-116.
Richter, D.L., Valois, R.F., McKeown, R.E., & Vincent, M.L. (1993). Correlates of condom use and number of sexual partners among high school adolescents. Journal of School Health, 63(2), 91-106.
Rosenstock, I.M. (1974). Historical Origins of the health belief model. Health Education Monographs, 2(4), 328 – 335.
Samek, D.R., Iacono, W.G., Keyes, M.A., Epstein, M., Bornovalova, M.A., McGue, M. (2014). The developmental progression of age 14 behavioral disinhibition, early age of sexual initiation, and subsequent sexual risk-taking behavior. Journal of Child Psychology Psychiatry, 55(7), 784-792.
Sanders, S.A., Graham, C.A., Bass, J.L., & Bancroft, J.A. (2001). A prospective study of the effects of oral contraceptives on sexuality and well-being and their relationship to discontinuation. Contraception, 64, 51-58.
Sanders, S.A., Reece, M., Herbenick, D., Schick, V., Dodge, B., & Fortenberry, J.D. (2010). Condom use during most recent vaginal intercourse event among a probability sample of adults in the United States. Journal of Sexual Medicine, 7(5), 362-373.
Sandfort, T.G.M., Orr, M., Hirsch, J.S., Santelli, J. (2008). Long-term health correlates of timing of sexual debut: Results from a national US Study. American Journal of Public Health, 98(1), 155-161.
Santelli, J.S., Brener, N.D., Lowry, R., Bhatt, A, & Zabin, L.S. (1998). Multiple sexual partners among U.S. adolescents and young adults. Family Planning Perspectives, 30(6), 271-275.
Saxton, P.J., Dickson, N.P., Hughes, A.J., & Ludlam, A.H. (2015). Infrequent condom use with casual partners among New Zealand gay and bisexual men. New Zealand Medical Journal, 124(1426), 49-61.
Sayegh, M.A., Fortenberry, J.D., Shew, M., & Orr, D.P. (2006). The developmental association of relationship quality, hormonal contraceptive choice, and condom non-use among adolescent women. Journal of Adolescent Health, 39, 388-395.
Sheeran, P., & Taylor, S. (1999). Predicting intentions to use condoms: A meta-analysis and comparison of the theories of reasoned action and planned behavior. Journal of Applied Social Psychology, 29, 1624-1675.
Siegler, A.J., Boos, E., Rosenberg, E.S., Cecil, M.P., & Sullivan, P.S. (2018). Validation of an event-level, male sexual pleasure scale (EMSEXpleasure) among condom-using men in the U.S. Archives of Sexual Behavior, 1, 1-10.
Sonfield, A., Hasstedt, K., Kavanaugh, M.L., & Anderson, R. (2013). The social and economic benefits of women’s ability to determine whether and when to have children. New York, NY: Guttmacher Institute.
Tepper, M.S. (2000). Sexuality and disability: The missing discourse of pleasure. Sexuality and Disability, 18(4), 283-290.
Thomas, J., Shiels, C., & Gabbay, M.B. (2014). Modelling condom use: Does the theory of planned behavior explain condom use in a low risk, community sample. Psychology, Health & Medicine, 19(4), 463-472
Verbrugge R., Crucitti, T. & Quoilin S. (2014). Seksueel overdraagbare aandoeningen bij de algemene bevolking: gegevens van 2013 voor België en de 3 regio’s. WIV-ISP, Brussel.
WHO Education. (1975). Treatment in sexuality: The training of health professionals. Geneva: World Health Organisation.
Yode, M., & LeGrand T. (2012). Association between age at first sexual relation and some indicators of sexual behavior among adolescents. African Journal of Reproductive Health, 16(2), 173-188.
Zhao, J., Song, F., Ren, S., Wang, Y., Wang, L., Wei, L., Xu, H., Zhou, T., Hu, T., Bazzano, L., & Sun, Y. (2012). Predictors of condom use behaviors based on the health belief model (HBM) among female sex workers: A cross-sectional study in Hubei Province, China. Plos One, 7(11), 1-7.
