“Genoeg, voor altijd en voor iedereen” Deze uitspraak van een kleuter legt op een hele simpele, begrijpbare en duidelijke manier uit wat de essentie van duurzame ontwikkeling is. Duurzame ontwikkeling is een begrip dat de laatste jaren steeds belangrijker wordt.
De mens moet steeds meer aandacht besteden aan duurzaamheid aangezien de wereld achteruitgaat. Eén van de oorzaken is de overconsumptie in onze maatschappij. Door de steeds toenemende vraag van de consumenten moeten de producenten hierop steeds een antwoord bieden. Op deze manier ontstaat er overproductie. Dat heeft negatieve gevolgen voor de aarde zoals grote bergen afval, chemische stoffen in de lucht en watervervuiling door fabrieken, mensen, productie,…
Toch weten mensen vaak niet hoe ze het probleem gericht moeten aanpakken. Ze zien de gevolgen, maar de oorzaak en de beste oplossing is niet altijd duidelijk. Via educatie voor duurzame ontwikkeling proberen we hier verandering in te brengen. Die doelen of principes voor duurzame ontwikkeling zijn systeemdenken, actiegerichtheid, nieuwe kennis, waardeontwikkeling en omgaan met emoties. Deze worden mogelijk gemaakt door vier pijlers, namelijk onderwijs, media, cultuur en wetenschap. De rol van het onderwijs hierin is niet weg te denken. Het onderwijs moet ervoor zorgen dat kinderen van kleins af aan in contact komen met duurzame ontwikkeling.
Wij kozen daarom bewust voor een derde kleuterklas. De duurzame ontwikkeling is bevattelijk voor die leeftijdsgroep. Wij kozen het onderwerp ‘deeleconomie bij kleuters’ en het viel ons op dat dit onderwerp nog niet behandeld werd op de school waar wij onze bachelorproef uitvoerden. Daarom leek het ons ideaal om op deze school rond deeleconomie te werken.
Terwijl we informatie verzamelden voor onze literatuurstudie, stootten wij op de Piraminder. Dit is een piramide waarin beschreven wordt hoe mensen, op een duurzame manier, aan voorwerpen kunnen geraken zonder de voorwerpen aan te kopen. Dit met als doel om de wegwerp- en consumptiemaatschappij te doorbreken. Dit leek ons een interessant invalspunt om op verder te werken voor onze bachelorproef, aangezien het bevattelijk gemaakt kon worden voor de kleuters. Bovendien bevat de piramide al enkele handvaten waarop mensen duurzamer aan de slag kunnen gaan.
Zo kwamen we tot de onderzoeksvraag ‘Hoe kunnen we het concept van de ‘Piraminder’ laten leven op de kleuterschool?’. We kozen deze onderzoeksvraag aangezien we de Piraminder ook voor kleuters concreet en bevattelijk wilden maken. We wilden ons echter ook richten naar de ouders en naar de school toe. Op die manier kwamen er drie deelvragen tot stand.
Aangezien onze onderzoeksvraag uit drie deelvragen bestaat, gebruiken we ook verschillende onderzoeksmethoden. Met de kleuters gaan we vooral in gesprek en doen we speelse activiteiten. Om de Piraminder concreet te maken, linken we dieren aan elke laag van de piramide. Ook maken we elke laag, met bijbehorend dier, concreet door er telkens een actie aan te linken.
Zo organiseren we, samen met de kleuters, een ruilbeurs voor alle kleuters en hun ouders, maken we een weggeeftrap en een promofilmpje, spelen we ‘het piraminderspel’ met de kleuters, …
Om de noden en de beginsituatie van de ouders te leren kennen, nemen we een enquête af. We proberen daarnaast de ouders te stimuleren om deel te nemen aan duurzame acties. Daarom organiseren we een ruilbeurs. Tijdens de ruilbeurs gingen we met verschillende ouders in gesprek om te achterhalen wat de effecten van ons project zijn op hun aankoopgedrag. Als besluit van ons project stelden we een brochure op met daarin de resultaten van de enquête. Daarnaast vermelden we nog enkele tips om ons aankoopgedrag aan te passen.
Op schoolniveau werkten we een handleiding uit waarin mogelijke acties en hun aanpak worden uitgeschreven. Hiermee kunnen scholen aan de slag.
Benieuwd hoe we de kleuters hebben getriggerd en met hen aan de slag zijn gegaan?
Nieuwsgierig naar het succes van onze ruilbeurs en onze weggeeftrap?
In onze bachelorproef kunt u alles lezen.
ABVV metaal. (z.d.). Circulaire economie: wat is dat nu? [Video]. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.youtube.com/watch?v=HZoMTikP1yI
Amnesty International. (z.d.). Rechtvaardigheid en mensenrechten. Geraadpleegd op 2 maart 2018, van https://www.amnesty.nl/encyclopedie/rechtvaardigheid-en-mensenrechten
Baert, T. (z.d.). Nieuwe website over delen op school. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van http://www.veranderwijs.nu/verhaal/nieuwe-website-over-delen-op-school
Bertrands, E., & Plessers, V. (2003). Kleuters en 'zaken doen' over ijssalons, eurobanken, auto's wassen, ruilen en geld. Kleuters & ik, 19(4), 29-32.
Bibliotheek Kortrijk. (z.d.). Lidmaatschap - bibliotheek. Geraadpleegd op 13 februari 2018, van https://www.kortrijk.be/bibliotheek/lid
Boel, L. (2014, 4 september). Club van Rome krijgt gelijk: ‘Einde van onze beschaving niet zo onrealistisch’. Geraadpleegd op 1 maart 2018, van http://www.standaard.be/cnt/dmf20140904_01250676
Borms, L., & Pazmany, J. (2012, mei). Educatie voor duurzame ontwikkeling als opstap naar burgerzin. Geraadpleegd op 8 februari 2018, van http://www.go.be/sites/portaal_nieuw/subsites/Onderwijsinfotheek/Infoth…
Boussemaere, P. (2015). Eerste hulp bij klimaatverwarring. Leuven: Davidsfonds Uitgeverij.
Brewaeys L. (20 januari 2017). Duurzaam ondernemen in 5 cases. Geraadpleegd op 13 februari 2018, http://www.groeiatelier.be/blog/duurzaam-ondernemen-in-5-cases/
Cambio. (2017). Wat is cambio autodelen? Geraadpleegd op 13 februari 2018, van https://www.cambio.be/cms/carsharing/nl/2/cms?cms_knuuid=4e4dd2fb-dd81-…
Class Zero Emission. (2013, 29 augustus). Wat is duurzame ontwikkeling? Geraadpleegd op 1 maart 2018, van http://www.educapoles.org/assets/uploads/teaching_dossiers_files/dp_cze…
Climate Challenge. (z.d.). Wat zijn de gevolgen? Geraadpleegd op 1 maart 2018, van http://www.climatechallenge.be/nl/klimaatverandering-woord-en-beeld/wat…
De Kringloopwinkel. (z.d.). De kringloopwinkel, dat is 3x winst! Geraadpleegd op 22 februari 2018, van https://www.dekringloopwinkel.be
De Proft J. (z.d.). De 5P’s voor duurzame groei. Geraadpleegd op 13 februari 2018, http://jakobdeproft.com/english-the-5ps/
De Standaard. (2017, 6 december). België zit met een torenhoog plastic probleem. Geraadpleegd op 7 mei 2018, van http://www.standaard.be/cnt/dmf20171205_03227369
De Tandem. (2002). Naar de gewone kleuterschool. Antwerpen, België: Garant.
De Tijd. (2010, 4 september). Oorlog om water ‘We zullen sneller zonder zitten dan zonder olie’. Geraadpleegd op 7 mei 2018, van https://www.tijd.be/content/tijd/nl/mme-articles/89/57/83/8957835
Develtere, L. (2016, 28 januari). SDG’S – AGENDA VOOR EEN DUURZAME WERELD - Peter Wollaert en David Leyssens over de duurzame ontwikkelingsdoelen. Geraadpleegd op 19 februari 2018, van https://dekleurvangeld.be/sdgs-agenda-voor-een-duurzame-wereld/
De verenigde verenigingen. (2015). Delen van schoolinfrastructuur: hoe doe je dat? En waarom niet? Geraadpleegd op 3 maart 2018, van http://www.deverenigdeverenigingen.be/images/2015_Slim_delen_van_school…
De vuurtoren. (2018, 4 februari). Rommelmarkt op school. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van http://olvovuurtoren.be/school/album/rommelmarkt-op-school/
DeWereldMorgen. (2012, 21 september). Do it now', de clip van Sing for the climate. Geraadpleegd op 2 maart 2018, van http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/08/21/do-it-now-de-clip-van-…
De Wolf, M., van Otterdijk, R., Pennartz, P., Hurkxkens, P., & Toebes, T. (2011). Lesgeven over duurzame ontwikkeling. Antwerpen: Garant.
Dienst Milieuvorming en -educatie. (z.d.). Wat is EDO? Geraadpleegd op 6 februari 2018, van https://www.lne.be/wat-is-edo
Dienst Milieuvorming en -educatie. (z.d.). Wat is MOS? Geraadpleegd op 12 februari 2018, van https://www.lne.be/wat-is-mos
Djapo. (2014). Gloob & Teo. Feest in het bos. Les Iles: Uitgeverij Les Iles
Djapo. (z.d.). Gloob en Teo. Geraadpleegd op 12 februari 2018, van https://djapo.be/gloob-en-teo/
Djapo. (z.d.). Systeemdenken: ik onderzoek de wereld. Geraadpleegd op 8 februari 2018, van https://djapo.be/systeemdenken-duurzame-wereld/
Fairtrade Max Havelaar. (2018). Welkom bij Max Havelaar België. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van http://fairtradebelgium.be/splash/
Fairtrade. (z.d.). Wat is Fairtrade. Geraadpleegd op 22 februari 2018, van http://fairtradebelgium.be/nl/over-fairtrade/wat-fairtrade
Gifford, C. (2005). Duurzame ontwikkeling. Etten-Leur: Corona.
Imog. (2013). Duurzaam leven. Geraadpleegd op 1 maart 2018, van http://www.imog.be/duurzaam-leven/
Instrumentheek. (z.d.). Huis reglement. Geraadpleegd op 13 februari 2018, van http://instrumentheek.be/huisreglement/
Kleur bekennen. (z.d.). Duurzame ontwikkeling. Geraadpleegd op 1 maart 2018, van http://www.kleurbekennen.be/thema/duurzame-ontwikkeling
LETS Vlaanderen. (z.d.). Wat is LETS. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.letsvlaanderen.be/wat-is-lets
Leahy, S. (2014, 18 juni). Vervuiling nog dodelijker dan ziektes in ontwikkelingslanden. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2014/06/18/vervuiling-nog-dodelijk…
Mertens, J. (2018, 8 januari). Stilstaan is vooruitgaan. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.mo.be/column/stilstaan-vooruitgaan?utm_content=bufferebcb4&…
Netwerk Bewust Verbruiken. (2018, 28 februari). 5 uitleendiensten voor spullen. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.bewustverbruiken.be/artikel/5-uitleendiensten-voor-spullen
Netwerk Bewust Verbruiken. (2017, 13 februari). 10 groene cadeautips voor Valentijn. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.bewustverbruiken.be/artikel/10-groene-cadeautips-voor-valen…
Netwerk Bewust Verbruiken. (2017, 1 december). “100% korting. Geven is het nieuwe kopen.” [Persbericht]. Geraadpleegd op 13 februari 2018, van http://www.emeel.be/t/r-BDDE2F1A1F770F662540EF23F30FEDED
Netwerk Bewust Verbruiken. (2016). Beleidsplan. Geraadpleegd op 22 februari 2018, van https://www.bewustverbruiken.be/sites/www.bewustverbruiken.be/files/pag…
Netwerk Bewust Verbruiken. (2018, 24 februari). Circulaire economie. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.facebook.com/netwerk.bewust.verbruiken/photos/rpp.111497375…
Netwerk Bewust Verbruiken. (2016, 21 oktober). De Piraminder. Geraadpleegd op 13 februari 2018, van https://www.bewustverbruiken.be/artikel/de-piraminder
Netwerk Bewust Verbruiken. (z.d.). Geefkast. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.bewustverbruiken.be/geefkast
Netwerk Bewust Verbruiken. (2017, 20 oktober). "Maak van repareren een evidentie" [Persbericht]. Geraadpleegd op 22 februari 2018, van https://www.bewustverbruiken.be/persberichten
Netwerk Bewust Verbruiken. (2016). Op Wielekes. Geraadpleegd op 13 februari 2018, van https://opwielekes.be/home/hoe-werkt-het/#more-23
Netwerk Bewust Verbruiken. (2018, 13 februari). Wat is de ecologische voetafdruk? Geraadpleegd op 1 maart 2018, van https://www.bewustverbruiken.be/artikel/wat-de-ecologische-voetafdruk
Nies, P. (2015). Delen, ruilen en geven. 126 manieren om anders te consumeren. Brussel, België: Test-Aankoop Uitgaven.
NOS. (2018, 8 januari). China wil ons plastic afval niet meer recyclen, dus verbranden we ’t maar. Geraadpleegd op 7 mei 2018, van https://nos.nl/artikel/2211057-china-wil-ons-plastic-afval-niet-meer-re…
Paredis, E. (2001, 1 december). Duurzame ontwikkeling: de ambities doorgelicht. Geraadpleegd op 2 maart 2018, van https://www.mo.be/artikel/duurzame-ontwikkeling-de-ambities-doorgelicht
Peeters, H. (2015, 23 november). Kiezen om te delen: sociale deelinitiatieven zijn een maatschappelijke keuze. Geraadpleegd op 9 mei 2018, van http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2015/11/23/kiezen-om-te-delen-soci…
Planning & Openbaar Domein - stad Kortrijk. (z.d.). Studentenfiets. Geraadpleegd op 13 februari 2018, van https://www.kortrijk.be/producten/studentenfiets
Robert W. Kates, Thomas M. Parris, and Anthony A. Leiserowitz. (06 januari 2016). Editorial-What Is Sustainable Development? Goals, Indicators, Values, and Practice. Geraadpleegd op 13 februari 2018, http://www.cepn-paris13.fr/epog/wp-content/uploads/2016/01/CONSOLO_Kate…
Roorda, N. (2015). Basisboek duurzame ontwikkeling. (3de druk) Tilburg: Noordhoff Uitgevers.
SBS6. (2017, 17 oktober). Kunnen deze kinderen eerlijk delen? [YouTube]. Geraadpleegd op 22 februari 2018 via https://www.youtube.com/watch?v=oVQ8yDdMfbE&feature=youtu.be
SDG charter. (z.d.). Alles wat je moet weten over de SDGs. Geraadpleegd op 14 februari 2018, van http://www.sdgnederland.nl/sdgs/
S Feldman, R. (2007). Ontwikkelingspsychologie (3e ed.). Amsterdam, Nederland: Pearson Education Benelux.
Stad Kortrijk. (z.d.). Ruilwinkel Swop & Go. Geraadpleegd op 13 februari 2018, van https://www.kortrijk.be/producten/ruilwinkel-swop-go
Stedelijk onderwijs. (z.d.). Huur een lokaal, vergaderzaal of sportruimte [invulformulier]. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.stedelijkonderwijs.be/content/huur-een-lokaal-vergaderzaal-…
Studio Globo. (2018). Inleefatelier. Wonen en leven in Guatemala. Geraadpleegd op 12 februari 2018, van https://www.studioglobo.be/nl/inleefatelier/wonen-en-leven-guatemala
Studio Globo. (2018). Inleefatelier. Wonen en leven in India. Geraadpleegd op 12 februari 2018, van https://www.studioglobo.be/nl/inleefatelier/wonen-en-leven-india
Studio Globo. (2018). Inleefatelier. Wonen en leven in Peru. Geraadpleegd op 12 februari 2018, van https://www.studioglobo.be/nl/inleefatelier/wonen-en-leven-peru
Sustainable Development Knowledge Platform (25 september 2015). Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Geraadpleegd op 7 februari 2018, https://sustainabledevelopment.un.org/post2015/transformingourworld
Swishing. (z.d.). Swishing op de hogeschool van VIVES- Brugge. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van http://www.swishing.be/agenda/activiteit/swishing-op-de-hogeschool-van-…
Tierens B., van de Poel J., Maes M., Lamote S., Ysewyn G. (2015) De millenniumdoelstellingen, resultaten en lessen voor de toekomst. Geraadpleegd op 13 februari 2018, file:///C:/Users/Gebruiker/Downloads/2015_Dossier_MDG.pdf
UIT in Vlaanderen. (z.d.). Rommelmarkten Vlaanderen. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.uitinvlaanderen.be/tip/rommelmarkten-vlaanderen
UNESCO. (2012). Van een groene economie naar een groene samenleving. Koksijde: Platform Vlaanderen vzw.
United Nations. (1987). Brundtlandrapport 'Our Common future'. Geraadpleegd op 7 februari 2018, van http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf
Unric. (2015, 26 november). SDG 12 - Verzeker duurzame consumptie- en productiepatronen. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.unric.org/nl/sdg-12
Van Beemen, L. (2010). Ontwikkelingspsychologie (4e ed.). Groningen/Houten, Nederland: Noordhoff, p. 20
Van der Ploeg, J. (2016). Klein handboek voor opvoeders. Amsterdam, Nederland: SWP, 51-52.
Van Dale. (z.d.). Dikke Van Dale. Geraadpleegd op 7 februari 2018, van http://vowb.vandale.be.zuid.vives.ezproxy.kuleuven.be/zoeken/zoeken.do
Vankersschaever, S. (2017, 4 november). Mag ik nog plastic waterflessen kopen? Geraadpleegd op 7 mei 2018, van http://www.standaard.be/cnt/dmf20171103_03168784
Van Poeck, K. (2010, 18 januari). LIMNET Onderwijs [Online PowerPointpresentatie]. Geraadpleegd op 12 februari 2018, van http://www.limburg.be/webfiles/pnc/edo_20121221_pptlne.pdf
Van Poeck, K., & Loones, J. (2010, september). De vlag en de lading [Online brochure]. Geraadpleegd op 8 februari 2018, van https://www.lne.be/sites/default/files/atoms/files/De%20vlag%20en%20de%…
Veranderwijs.nu. (z.d.). Nieuwe website over delen op school. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van http://www.veranderwijs.nu/verhaal/nieuwe-website-over-delen-op-school
Verenigde Naties. (2015, 21 oktober). Algemene vergadering - Doelstellingen en subdoelstellingen van duurzame ontwikkeling [vergadering]. Geraadpleegd op 14 februari 2018, van https://issuu.com/unric/docs/17doelstellingenomonzewereldtetrans_f26761…
Vermeulen, M. (2015, 11 april). Geluk kun je niet kopen. Of wel? Rijkdom blijkt een veel kleinere invloed te hebben op ons geluksgevoel dan we denken. Geraadpleegd op 7 mei 2018, van https://www.demorgen.be/nieuws/geluk-kun-je-niet-kopen-of-wel-b4929142/
Verrecht, K. (2018, 9 januari). Faro360: ‘Terwijl jij op de barricades staat, recycleren wij zo veel mogelijk plastic afval’. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.mo.be/opinie/terwijl-jij-op-de-barricades-staat-recycleren-…
VODO vzw. (2008, september). Duurzame Ontwikkeling voor dummy's. Geraadpleegd op 7 februari 2018 van http://www.kampenhout.be/milieu-natuur/docs/brochure-duurzameontwikkeli…
Wollaert, P. (2016, 22 september). The Sustainable Development Goals A Global Vision for Local Action [Video]. Geraadpleegd op 1 maart 2018, van https://soundcloud.com/medialabquindo/verjaardagsfeest-noord-zuid-in-ko…
Wuyts, W. (2017, 20 december). Liefste kerstman, ik wil meer tijd, niet meer spullen. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.mo.be/zeronaut/liefste-kerstman-ik-wil-meer-tijd-niet-meer-…