Operation Vigilant Guardian en militaire openbare ordehandhaving doorgelicht: de juridische zin en onzin van militairen op straat

Jens Claerman
Persbericht

Militairen op straat: een juridische veldslag en overwinning?

Kort nadat op 15 januari 2015 in Verviers een terreurcel werd opgerold, vond de regering dat de terreurdreiging zodanig ernstig was geworden dat militairen dienden te worden ingezet om ons te beschermen. Ondanks dat ongeveer 65% van de bevolking positief staat tegenover de inzet van het leger, is er ook protest tegen deze maatregel. Gelet op de gevoeligheid die gepaard gaat met een militaire operatie was de regering karig met toelichting, maar werd ons verzekerd dat de juridische basis voor deze maatregel “zeker in orde is.” Het gevolg? Veel juridische verwarring en weinig antwoorden.

Een kritische blik

Wie in de afgelopen drie jaar grootsteden zoals Brussel en Antwerpen heeft bezocht kan er niet naast kijken. Uitgerust met camouflage-uniform, kogelwerende vest en aanvalswapens beveiligen nog steeds honderden militairen bepaalde risicolocaties. Het wijdverspreid respect voor wat ‘onze jongens’ doen, mag echter niet leiden tot een gebrek aan kritische blik. Hoewel in de media en in het parlement de vraag naar de wettelijkheid van Operation Vigilant Guardian (OVG) al enkele malen werd gesteld, is een duidelijk antwoord uitgebleven. Waarom? Een verouderd en onduidelijk wettelijk kader.

Een wettelijk kader…

Indien deze kritische blik wordt gericht op het juridisch kader waarop ‘militaire openbare ordehandhaving’ in België is gesteund, zien we dat de regering over drie mogelijke opties beschikt om militairen op de Belgische straten in te zetten. De meest bekende optie is een ‘opvordering’ van het leger door bijvoorbeeld de burgemeester, de gouverneur of de commissaris-generaal van de federale politie. Dit is slechts mogelijk in uitzonderlijke omstandigheden. Tegenstanders dachten dat OVG het gevolg was van een opvordering en haalden, terecht, aan dat er geen sprake was van de vereiste uitzonderlijke omstandigheden. Uit antwoorden op verschillende parlementaire vragen blijkt OVG niet te berusten op een opvordering, maar op een nieuwe, nog nooit eerder gebruikte rechtsgrond.

Omdat de terroristische dreiging zich niet voordoet op het grondgebied van één gemeente, maar eerder een fenomeen met algemene draagwijdte is, moest de regering een andere oplossing vinden. Om tot een sluitende juridische basis te komen, moest de Regering het volgende doen. Ten eerste, aantonen dat de federale regering het bevel voert over het leger. Ten tweede, aantonen dat openbare ordehandhaving een opdracht is van het leger. Ten slotte, de samenwerking met de politie praktisch regelen.

Aan de hand van artikel 167 van de Grondwet, de wet van 20 mei 1994, het bijhorend koninklijk besluit van 6 juli 1994 en art. 151 artikel van de programmawet van 2 augustus 2002 stelt de regering dat zij een voldoende duidelijke en solide basis heeft om soldaten de openbare veiligheid te laten garanderen.

… met gaten

Hoewel de regering doet alsof hun oplossing staat als een huis, zien we toch een aantal barsten en verzakkingen in de fundering. Zo stelt de Grondwet duidelijk dat de Koning (lees: de federale regering in de naam van de Koning) het bevel heeft over de krijgsmacht, maar in praktijk worden beslissingen veelal genomen door een (beperkte) ministerraad. Ook in het koninklijk besluit van 1994 wordt gesproken over beslissingsbevoegdheid van ‘de regering’. Dit is een ongrondwettigheid waar reeds werd op gewezen door de Raad van State, maar waar men niets aan gedaan heeft.

De verwarring wordt nog groter als we in het koninklijk besluit van 1994 lezen dat de opvorderende overheden beslissen tot inzet van het leger voor ordehandhavingsopdrachten. Valt hiermee het plan van de Regering dan niet in het water? De federale regering is immers geen tot opvordering bevoegde overheid, omdat zij het volgens de Grondwet reeds het bevel voert over de krijgsmacht. Toch is dit geen reden tot paniek. De Raad van State stelt namelijk dat deze bepaling van het koninklijk besluit in strijd is met de wet van 1994. Ook de wil van de wetgever, zoals blijkt uit de wet op de geïntegreerde politie, spreekt deze bepaling tegen.

Onduidelijkheid troef

Uit het koninklijk besluit van 1994 blijkt duidelijk dat het leger kan worden ingezet voor het handhaven of herstellen van de openbare orde. Er wordt echter niet uitgelegd hoe het begrip “openbare orde” moet worden geïnterpreteerd. Dit is problematisch, juist omdat het gaat om een vaag en onbepaald begrip. Een ruime interpretatie zou toelaten dat het leger de politie grotendeels vervangt als primaire ordehandhaver. Er zijn evenwel sterke argumenten tegen dergelijke interpretatie. Zo houdt het bestaan van, en de bepaling omtrent, de geïntegreerde politie een beperking in van de mogelijke opdrachten van het leger, gelet op de klassieke rolverdeling tussen de twee veiligheidsactoren. Daarnaast beschikken militairen ook niet over de nodige bevoegdheden om al de taken van politie volledig over te nemen. Ook praktische bezwaren mogen niet vergeten worden. Zo ligt het aantal politieambtenaren waarover we in België beschikken hoger dan het aantal militairen en is het algemeen geweten dat deze troepensterkte nog zal afnemen in de nabije toekomst.

Conclusie

Als we OVG gaan vergelijken met de wettelijke beperkingen van de openbare ordehandhavingsopdracht van het leger, zien we dat OVG zich quasi volledig afspeelt binnen het opgelegde kader. Men moet blijven oppassen voor overschrijdingen op basis van een “nood breekt wet” redenering, zoals het geval was toen men militairen “visuele controles” van tassen en rugzakken liet uitvoeren kort na de aanslagen in Brussel.

Het risico op zulke overschrijdingen blijft mogelijk omwille van de onduidelijke wetgeving waarbinnen men moet opereren. Een mogelijke oplossing voor dit probleem is een nieuwe wetgevende inspanning om, zoals reeds in het verleden werd gedaan voor de politie met de wet op het politieambt, militaire openbare ordehandhaving zorgvuldig te gaan regelen. Hiervoor moet men niet noodzakelijk het warm water opnieuw uitvinden, maar kan een kijkje genomen worden naar bijvoorbeeld het Frans en Australisch recht.

 

Bibliografie

Wetgeving

Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden, ondertekend op 4 November 1950, te Rome, BS 19 augustus 1955.

De gecoördineerde Grondwet van 17 februari 1994, BS 17 februari 1994, 4054.

Constitution du 4 octobre 1958.

Decreet van 10 vendémiaire jaar IV betreffende de politie van gemeenten, http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&….

Loi de 28 Germinal an VI relative à l'organisation de la gendarmerie nationale, http://legilux.public.lu/eli/etat/leg/loi/1798/04/17/n1/jo.

Loi du 14 septembre 1791 portant institution, composition, droits et devoirs de la force publique.

Besluit van 26 oktober 1814.        

Gemeentewet van 30 maart 1836, Bull. Offic., n° XVII.

Decreet van 26 oktober 1830.

Wet van 2 januari 1835.

Strafwetboek van 8 juni 1867, BS 9 juni 1867.

Provinciewet van 30 april 1836, BS 27 november 1891.

Wet van 8 mei 1848 op de burgerwacht.

Wet van 15 juli 1853 op de burgerwacht.

Kieswetboek van 12 april 1894, BS 15 april 1894.

Wet van 9 september 1897 tot herinrichting der burgerwacht.

Defence Act 1903.

Besluitwet van 11 oktober 1916 betreffende de staat van oorlog en de staat van beleg, BS 15 oktober 1916, 556.

Wet van 2 maart 1954 tot voorkoming en beteugeling der aanslagen op de vrije uitoefening van de door de Grondwet ingestelde souvereine machten, BS 19 maart 1954.

Loi n° 55-385 du 3 avril 1955 relative à l’état d’urgence.

Wet van 2 december 1957 op de rijkswacht, BS 12 december 1957.

Code de Procédure Pénal du 2 mars 1959.

Gecoördineerde dienstplichtwetten van 30 april 1962, BS 9 mei 1962.

Emergency Powers Act 1964.

Algemene wet Douane en Accijnzen van 18 juli 1977, BS 21 september 1977, 11476.

Loi n° 86-1020 du 9 septembre 1986 relative à la lutte contre le terrorisme.

Wet van 10 april 1990 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, BS 29 mei 1990, 10963.

Wet van 18 juli 1991 tot regeling van het toezicht op politie- en inlichtingendiensten en op het Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse, BS 26 juli 1991.

Code Pénal du 22 juillet 1992.

Wet van 5 augustus 1992 op het Politieambt, BS 22 december 1992, 27124.

Wet van 20 mei 1994 betreffende de perioden en de standen van de militairen van het reservekader alsook betreffende de aanwending en de paraatstelling van de Krijgsmacht, BS 21 juni 1994.

Wet van 20 mei 1994 inzake de rechtstoestanden van het personeel van Defensie, BS 21 juni 1994, 16871.

Code Géneral des Collectivités Locales du 21 février 1996, https://www.legifrance.gouv.fr/affichCode.do?cidTexte=LEGITEXT000006070….

Wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus, BS 5 januari 1999.

Programmawet van 2 augustus 2002, BS 29 augustus 2002, 38408.

Civil Contingencies Act 2004.

Code de la défense du 20 décembre 2004.

Serious Organised Crimes and Police Act 2005.

Decr.Vl. 9 december 2005 Provinciedecreet, BS 29 december 2005, 56891.

Loi n° 2009-971 du 3 août 2009 relative à la gendarmerie nationale.

Wet van 6 juli 2017 tot wijziging van de wet van 2 maart 1954 tot voorkoming en beteugeling der aanslagen op de vrije uitoefening van de door de Grondwet ingestelde souvereine machten, BS 30 augustus 2017.

Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, BS 31 oktober 2017.

Wet van 12 november 2017 betreffende de beveiligingsassistenten en -agenten van politie en tot wijziging van sommige bepalingen met betrekking tot de politie, BS 27 november 2017, 103498.

Koninklijk Besluit van 6 juli 1994 houdende bepaling van de vormen van operationele inzet hulpverlening en militaire bijstand, en van de voorbereidingsactiviteiten met het oog op de aanwending van de krijgsmacht, BS 20 juli 1994.

Koninklijk Besluit van 18 april 1988 tot oprichting van het coördinatie- en Crisiscentrum van de regering, BS 4 mei 1988.

Koninklijk besluit van 24 mei 1988 tot codificatie van de Gemeentewet onder het opschrift “Nieuwe Gemeentewet”, BS 3 september 1988, bekrachtigd bij wet van 26 mei 1989, BS 30 mei 1989.

Koninklijk Besluit van 26 juni 2002 betreffende het voorhanden hebben en het dragen van wapens door de diensten van het openbaar gezag of van de openbare macht, BS 29 juni 2002.

Koninklijk Besluit van 28 november 2006 tot uitvoering van de wet van 10 juli 2006 betreffende de analyse van de dreiging, BS 1 december 2006, 66715.

Parlementaire voorbereiding

Wetsontwerp op het politieambt, Parl.St. Kamer 1990-91, nr.1637/001.

Wetsontwerp betreffende de aanwending van de krijgsmacht, de paraatstelling, alsook betreffende de periodes en de standen waarin de militair zich kan bevinden, Parl.St. Senaat 1993-94, nr. 927/001.

Wetsvoorstel tot organisatie van een geïntegreerde politie op twee niveaus, Parl.St. Kamer 1997-98, nr. 1676/001.

Adv.RvS bij het wetsvoorstel strekkende tot afschaffing van de luchtvloot bij de luchtmacht, Parl.St. Kamer 1982-83, nr. 427/002.

Adv.RvS bij wetsvoorstel tot splitsing van de rijkswacht, Parl.St. Kamer 1984-85, 31 mei 1985, nr. 1059/002.

Verslag namens de commissie voor de Defensie uitgebracht door de heer VAN WAMBEKE, Parl.St. Senaat, 1993-94, nr. 927/002.

Verslag namens de commissie Landsverdediging over het wetsontwerp betreffende de aanwending van de krijgsmacht, de paraatstelling, alsook betreffende de tijden en standen waarin de militair zich kan bevinden, Parl.St. Kamer 1993-94, nr. 1389/003.

Adv.RvS nr. 23.481/009 bij het koninklijk besluit van 6 juli 1994 houdende bepaling van de vormen van operationele inzet hulpverlening en militaire bijstand, en van de voorbereidingsactiviteiten met het oog op de aanwending van de krijgsmacht, BS 20 juli 1994.

Verslag van de commissie voor de herziening van de grondwet en de hervorming der instellingen van 13 november 2002 in het kader van de herziening van art. 157 Gw., Parl.St. Kamer 2002-03, nr. 1914/003.

Voorstel tot resolutie betreffende de hulp aan de Natie, voor een burgergericht leger, Parl.St. Kamer BZ 2014, nr. 0226/001.

Wetsontwerp tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, Parl.St. Kamer 2016-17, nr. 2388/001.

Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 2 maart 1954 tot voorkoming en beteugeling der aanslagen op de vrije uitoefening van de door de Grondwet ingestelde souvereine machten, Parl.St. Kamer 2016-17, nr. 2531/001.

Wetsontwerp betreffende de beveiligingsassistenten en -agenten van politie en tot wijziging van sommige bepalingen met betrekking tot de politie, Parl.St. Kamer 2016-17, nr. 2647/001.

Omzendbrieven

Ministeriële omzendbrief Ordehandhaving – Gecoördineerde algemene onderrichtingen van 10 december 1987, BS 19 december 1987, 19094-19100.

Omzendbrief GPI 81 van 21 juli 2014 betreffende het algemeen referentiekader van ‘Bijzondere bijstand’ in de lokale politie, BS 14 augustus 2014.

Omzendbrief GPI 62bis van 19 oktober 2017 tot wijziging van de omzendbrief GPI 62 van 14 februari 2008 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus, BS 31 oktober 2017, 97237.

Instruction interministérielle n°10100/SGDSN/PSE/PSN/NP du 14 novembre 2017 relative à l’engagement des armées sur le territoire national lorsqu’elles interviennent sur réquisition de l’autorité civile, http://circulaires.legifrance.gouv.fr/pdf/2017/11/cir_42763.pdf.

Protocolakkoorden

Protocolakkoord van 31 januari 2003 met betrekking tot de steun van krijgsmacht aan de operaties van de geïntegreerde politie.

Protocolakkoord van 4 april 2007 betreffende de wederzijdse samenwerking tussen de geïntegreerde politie en Defensie op niet operationeel vlak.

Protocolakkoord van 17 januari 2015 betreffende de steun van Defensie aan de bewakingsopdrachten van de geïntegreerde politie.

Protocolakkoord van 13 maart 2015 betreffende de steun van Defensie aan de bewakingsopdrachten van de geïntegreerde politie.

Parlementaire handelingen, vragen en antwoorden en andere documenten

Commissieverslagen

Hand. Kamer plenaire vergadering 1884-85, 5 december 1884.

Hand. Kamer plenaire vergadering 1886-87, 24 december 1886.

Hand. Kamer comm. voor de binnenlandse zaken, de algemene zaken en het openbaar ambt 1985-86, 8 januari 1986, nr. C 5-6.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2014-15, 7 januari 2015, CRIV 54 COM 046.

Hand. Kamer Verenigde comm. voor de Justitie, voor de Landsverdediging en voor de Binnenlandse Zaken, de Algemene zaken en het Openbare Ambt 2014-15, 21 januari 2015, CRIV 54 COM 066.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2014-15, 25 februari 2015, CRIV 54 COM 096.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2014-2015, 18 maart 2015, CRIV 54 COM 119.

Hand. Kamer plenumvergadering 2014-15, 7 mei 2015, CRIV 54 PLEN 044.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2015-16, 25 november 2015, CRIV 54 COM 277.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2015-16, 2 maart 2016, CRIV 54 COM 350.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2015-16, 20 april 2016, CRIV 54 COM 388.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2015-16, 29 juni 2016, CRIV 54 COM 457.

Hand. Kamer plenumvergadering 2014-15, 7 juli 2016, CRIV 54 PLEN 119.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2015-16, 13 juli 2016, CRIV 54 COM 475.

Hand. Kamer comm. voor de Landsverdediging 2016-17, 19 april 2017, CRIV 54 COM 643.

Schriftelijke vragen en antwoorden

Vr. en Antw. Kamer 1996-97, 17 februari 1997, nr. 70, 9361 (Vr. nr. 233 J-P. MOERMAN).

Vr. en Antw. Kamer 2002-03, 8 oktober 2002, nr. 50/139, 17549 (Vr. nr. 321 O. MAINGAIN).

Vr. en Antw. Kamer 2011-12, 9 mei 2012, nr. 53/064, 222 (Vr. nr. 197 B. MAERTENS).

Vr. en Antw. Senaat 2012-13, 19 juli 2013, Vr. nr. 5-9642, (B. ANCIAUX).

Vr. en Antw. Kamer 2013-14, 10 februari 2014, nr. 53/159, 166 (Vr. nr. 1415 B. WEYTS).

Vr. en Antw. Kamer 2014-15, 1 december 2014, nr. 54/002, 136 (Vr. nr. 19 K. GROSEMANS).

Vr. en Antw. Kamer 2014-15, 4 februari 2015, nr. 54/015, 210 (Vr. nr. 134 R. HEDEBOUW).

Vr. en Antw. Kamer 2014-15, 12 maart 2015, nr. 54/024, 95 (Vr. nr. 242 S. VAN HECKE).

Andere

Verslag van de Commissie er mede belast een met redenen omkleed advies uit te brengen over de toepassing van de grondwettelijke beginselen betreffende de uitoefening van de prerogatieven van de Koning en over de verhoudingen der grote grondwettelijke machten onderling, BS 6 augustus 1949.

Volksraadpleging van 12 maart 1950 over de Koningskwestie, Parl.St. 1949-50, nr. 316.

Verslag namens de verenigde commissies voor de Landsverdediging en de legeraankopen uitgebracht door de heren Jean-Pol HENRY en Jean-Paul MOERMAN over het strategisch plan voor de modernisering van het Belgisch leger 2000-2015, Parl.St. Kamer 2000-01, nr. 0936/001.

Federale regeringsverklaring, Parl.St. Kamer 2014-15, nr. 54 0020/001.

Compte rendu Intégral Séance du lundi 16 novembre 2015, Parl.St. Congrès du parlement 2015-16, 16 november 2015, http://www.assemblee-nationale.fr/14/cri/congres/20154001.asp#P653252.

Rapport d’information déposé en conclusion des travaux d’une mission d’information sur la présence et l’emploi des forces armées sur le territoire national, Parl.St. Assemblé Nationale, Parl.St. Assemblé Nationale 2016, n°3864, http://www.assemblee-nationale.fr/14/pdf/rap-info/i3864.pdf.

Rechtspraak

EHRM 20 december 2004, nr.50385/99, Makaratzis/Griekenland

EHRM 6 juli 2005, nr.43577/98 en 43579/98, Natchova e.a./Bulgarije

EHRM 28 maart 2006, nr.50739/99, Perk e.a./Turkije

EHRM, 27 juli 1998, nr. 21593/93, Güleç/Turkije

EHRM 17 maart 2005, nr. 50196/99, Bubbins/Verenigd Koninkrijk

EHRM 27 september 1995, nr. 18984/91, McCann e.a./Verenigd Koninkrijk

Cass. 6 februari 1891, Pas.  1891, 54, concl. Proc.  Gen. MESDAGH.

Cass. 4 maart 1940, Pas. 1946, I, 493.              

Cass. 19 maart 2002, Vigiles 2002, 100.

RvS (14e k.) 25 november 2014, nr. 229.301.

Conseil d’État (FR) 2 maart 1962, N°55049 55055, https://www.legifrance.gouv.fr/affichJuriAdmin.do?idTexte=CETATEXT00000….

R. v Pinney, 1 januari 1832, 172 E.R. 962.

Court of Criminal Appeal 12 juli 1962, Chandler v Director of Public Prosecutions, AC 763.

House of Lords 21 april 1964, Burmah Oil Co Ltd v Lord Advocate, AC 75.

Literatuur

Rechtsleer

ANSELL, S.T., “Legal and historical aspects of the Militia”, Yale Law Journal 1917, 471-480.

ARNOU, L., “De fouillering na 10 jaar Wet op het politieambt” in H. BERKMOUS en G.L. BOURDOUX (eds.), Tien jaar politiefunctie, Brussel, Politea, 2003, 171-199.

ARNOU, P., “Fouilleren” in VANDEPLAS, A., ARNOU, P. en VAN OVERBEKE, S. (eds.), Strafrecht en strafvordering. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbl., 47-108.

BEEDE, B. R., “The roles of paramilitary and military police”, J Polit Mil Sociol 2008, 53-63.

BERKMOES, H., “De politieambtenaar: tussen dr. Jekyll en mr. Hyde. Enkele straf(proces)rechtelijke knelpunten en rariteiten m.b.t. de hoedanigheid van politieambtenaar” in DERUYCK, F., GOETHALS, E., HUYBRECHTS, L., LECLERCQ, J-F., ROZIE, J., ROZIE, M., TRAEST, P. en VERSTRAETEN, R. (eds.), Amicus Curiae: liber amicorum Marc De Swaef, Mortsel, Intersentia, 2013, 17-32.

BERNIMOLIN, E., “Attroupements ou émeutes”, Revue de l’administration et du droit administratif 1887, 474-486.

BLACKSTONE, W., Commentaries on the laws of England, I, Oxford, The Clarendon Press, 1765, xx + 474 p.

BODDENS HOSANG, H., “Rules of engagement and targeting” in DUCHEINE, P. A. L., SCHMITT, M. N. en OSINGA, F. P. B. (eds.), Targeting: The challenges of modern warfare, Den Haag, T.M.C Asser Press, 2016, 159-174.

BOURDOUX, G., KOEKELBERG, F., FRANCHIMONT, M. en DE VALKENEER, C., La loi sur la function de la police, Brussel, Larcier, 1993, 351 p.

CAMPION, J., “Militaire actoren en accenten in de veiligheidszorg in twintigste-eeuws België”, TvCR 2015, 396-410.

CHAUVELOT, A., “Legal considerations on the use of armed forces in domestic situations in support of counter-terrorism efforts”, MLLWR 2016-17, 291-296.

CLEMENT, M., SENELLE, R. en VAN DE VELDE, E., Handboek voor de Koning, Tielt, Lannoo, 2004, 431 p.

COWPER, T. J., “The myth of the ‘military model’ of leadership in law enforcement”, Police Quarterly 2000, 228-246.

DAELE, S., Analyse der Gentse burgerwacht, stadsversterkingen en schutterij in de nieuwe tijden, Onuitg. Masterproef Geschiedenis RUG, 1998, https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/000/928/676/RUG01-000928676_2017_000…, 159 p.

D’ARGENT, P., “Le roi commande les forces armées”, R.B.D.I. 1994, 211-232.

D’ARGENT, P., “Military Law in Belgium” in G. NOLTE (ed.), European Military Law Systems, Berlijn, De Gruyter Recht, 2003, 183-231.

DE BECKER, A., “Benoeming” in DUJARDIN, J. en SOMERS, W., Burgemeester. Statuut, Brugge, Die Keure/La Charte, 2012, 1-86.

DE HERDT, J., “De vluchtplicht ook voor politieambtenaren?” (noot onder Cass. 19 april 2006), Vigiles 2008, 260-263.

DE HERDT, J., “De vlucht is de beste (wettige) verdediging” (noot onder Cass. 19 april 2006), NC 2008, 344-346.

DE HERT, P. en PYL, G., “De wet op het politieambt en de grondrechtelijke legaliteitseis. Is er sprake van veroudering, onvolledigheid of onnauwkeurigheid?”, Vigiles 2013, 58-73.

DE HOON, H., De Belgische Grondwet, officiële tekst, vertaling en toelichting, Brussel, Office de publicité, 1927, 207 p.

DELFOSSE, P., “Répression, ordre social et développement de la société Belge (1849-1914)”, Déviance et société 1986, 39-55.

DELPEREE, F., Le système constitutionnel, I, Les pouvoirs, Brussel, Larcier, 1986, 200 p.

DE MEESTER, D., “De Gentse burgerwacht 1830-1848. Een papieren geschiedenis?”, Handelingen der maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent 2003, 223-260.

DENECKERE, G., “De algemene staking in 1913. Geraffineerde conflictbeheersing aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog”, BTNG 1991, 451-520.

DE RAEDT, E., BERKMOES, H. en DE MESMAEKER, M., De wet op het politieambt: het handboek van de politiefunctie, Brussel, Politea, 2013, 810 p.

DERIDDER, W. en DEMOT, F., “Handhaving van de wanorde”, RW 1981-82, https://rw.be/archief/4515/pdf, 977-1006

DE RUYVER, B., “De transformatie van het Belgische strafrecht tegen de achtergrond van de politieke en sociaal-economische ontwikkelingen in het laatste kwart van de negentiende eeuw” in HEIRBAUT, D. en LAMBRECHT, D. (eds.), Van oud en nieuw recht, Antwerpen, Kluwer, 1998, 191-218.

DE SAEDELEER, V., LAGASSE, N. en VANDENBOSSCHE, E., Questions juridiques d’actualité en lien avec la défense/Actuele juridische vraagstukken met betrekking tot Defensie, Brugge, Die Keure, 2017, 424 p.

DHONDT, J., Machten en mensen: de belangrijkste studies van Jan Dhondt over de geschiedenis van de 19e en 20e eeuw, Gent, Fondation Jan Dhondt, 1976, 704 p.

DICK, C. en LAMBERT, G.C., “Militia” in MACK, W., Cyclopedia of law and procedure, New York, The American Law Book Company, 1907, 489-508.

DINSTEIN, Y., The conduct of Hostilities under the Law of International Armed Conflict, Cambridge, Cambridge University Press, 2010, xxiii + 320 p.

EASTON, M., De demilitarisering van de rijkswacht, Brussel, VUBpress, 2001, 351 p.

EASTON, M. en MOELKERS, R., “Constabularisering en militarisering: groeien politie en krijgsmacht naar elkaar toe?”, Orde dag 2010, 5-16.

EASTON, M., DEN BOER, M., JANSSENS, J., MOELKER, R. en VANDER BEKEN, T., Blurring military and police Roles, ‘s-Gravenhage, Boom Eleven International, 2010, 296 p.

EDMUNDS, T., “What are armed forces for? The changing nature of military roles in Europe”, International Affairs 2006, 1059-1075.

EPINETTE, F., “Vigipirate” in M-J. REDOR (ed.), L’ordre Public: Ordre public ou ordres publlic? Ordre public et droits fondamentaux, Brussel, Bruylant, 2001, 337-352.

ERGEC, R., “Institutionele analyse van het federalisme” in INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR FEDERALISME (ed.), Federalisme. Staatkundig, politiek en economisch, Antwerpen/Apeldoorn, Maklu, 1994, 35-76.

GANSHOF VAN DER MEERSCH, W., “Le commandement de l’armée et la responsabilité ministérielle en droit constitutionnel belge”, Revue de l’Université de Bruxelles 1948-49, 256-321.

GERITS, R., Militair tuchtrecht, Brugge, Die Keure/La Charte, 2010, 848 p.

GOFFAUX, P., Dictionnaire élémentaire de droit administratif, Brussel, Bruylant, 2006, xvii + 316 p.

GOODMAN, L.W., “Military roles past and present” in DIAMOND, L. en PLATTNER, M.F. (eds.), Civil-military relations and democracy, Baltimore, Johns Hopkins University Press, 1988, 30-46.

GOOSSENS, F., Politiebevoegdheden en mensenrechten, Mechelen, Kluwer, 2006, xl + 974 p.

GOOSSENS, F. en BOURDOUX, G.L., “Het recht op leven (art. 2 EVRM): een zaak van politie ‘ten velde’ maar ook van haar oversten”, Vigiles 2008, 233-245.

GOSSIAUX, C., “Les règles d’engagement: Norme juridique nouvelle?”, MLLWR 2001, 159-180.

HACHÉ, D., VANDE LANOTTE, J., CROMHEECKE, M., GOEDERTIER, G. en LANCKSWEERT, E., Juridische fundamenten inzake de vrijwaring van de openbare orde, Brugge, Vanden Broele, 1991, 169 p.

HAESBROUCK, E., “Opvordering van de krijgsmacht tot handhaving van de openbare orde”, Jura Falconis 1969-1970, 305-312.

HAVARD, C., Manuel pratique de droit communal en Wallonie, Brugge, Die Keure/La Charte, 2018, 624 p.

HEAD, M. en MANN, S., Domestic Deployment of the Armed Forces: Military Powers, Law and Human Rights, Verenigd Koninkrijk, Ashgate, 2009, x + 203 p.

HEAD, M., “Calling out the troops and the Civil Contingencies Act: some questions of concern”, P.L. 2010, 340-361.

JANOWITZ, M., The professional soldier: A social and political portrait, New York, The free press of Glencoe, 1960, 464 p.

JANSSENS, B., “Inzetregels”, MLLWR 2001, 181-208.

KEUNEN, S., “Lokale autonomie als (essentieel) kenmerk voor de democratische legitimiteit van lokale besturen”, TBP 2016, 248-260.

KEUNINGS, L., Des polices si tranquilles. Une histoire de l'appareil policier belge au XIXe siècle, Louvain-la-Neuve, Presses Universitaires de Louvain, 2009, 300 p.

KEYAERTS, K., “Fouillering na tien jaar toepassing van de wet op het politieambt: Kritische evaluatie in het licht van artikel 8 EVRM”, Vigiles 2004, 141-152.

LAGASSE, N., “L’emploi de la force sur le territoire national par les militaires en dehors des régies par le droit des conflits armés”, RBDC 2013, 3-51.

LELOUP, P., Private en commerciële veiligheidszorg in België. Een historisch-criminologisch onderzoek (1870-1934), Antwerpen, Maklu, 2014, 159 p.

LINERS, A., PEETERS, K. en TUYPENS, S., Handboek Openbare Orde, I, De openbare orde, Brussel, Politea, losbl.

MAES, C., Repressief geweld en de ontwikkeling van de sociaaldemocratie in Gent (1872-1914), Onuitg. Masterproef Geschiedenis UA, 2013, http://www.ethesis.net/Repressief%20geweld%20Gent/Repressief%20geweld%2…, 31 p.

MAESSCHALCK, J., “Van de Bende van Nijvel tot Dutroux: een beleidswetenschappelijke analyse van de politiehervorming in de jaren ’80 en ‘90”, Res Publica 2002, 27-48.

MARTINS, M. S., “Rules of Engagement for land forces: A matter of training, not lawyering”, Mil. L. Rev. 1994, 1-160.

MATTELAER, A., Een adaptieve krijgsmacht voor onzekere tijden: Bijdrage aan het Wise Pen initiatief over de toekomst van Defensie - horizon 2030, Brussel, Ministerie van Defensie, 2015, https://www.ies.be/files/Mattelaer%202015%20Een%20adaptieve%20krijgsmac…, 84-91.

MOCKAITIS, T. R. en RICH, P. B., Grand strategy in the war against terrorism, Londen, Frank Cass, 2003, 236 p.

MOORE, C., “’To execute and maintain the laws of the Commonwealth’: the ADF and internal security – some old issues with new relevance”, UNSWLJ 2005, 523-537.

MOORE, H., A dictionary of quotations from various authors in ancient and modern languages, Londen, Whittaker, Treacher & Co., 1831, 522 p.

MURRAY, J., “Policing terrorism: A threat to community policing or just a shift in priorities?”, Police Practice and Research 2005, 347-361.

NYPELS, J.S.G., Législation criminelle de la Belgique. Commentaire et complétement du code pénal belge, III, Brussel, Bruylant, 1868, xcv + 856 p.

ONEGA, T., “wettige verdediging of noodweer” in VANDEPLAS, A., ARNOU, P. en VAN OVERBEKE, S. (eds.), Strafrecht en strafvordering. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbl., 181-212.

ORBAN, O., Le droit constitutionnel de la Belgique, II, Les pouvoirs de l’Etat, Luik, Dessain, 1908, 744 p.

PAS, W. en STEEN, B., “Met het nodige voorbehoud. Het grondwettelijk voorbehoud aan de formele en aan de federale wetgever –deel 1”, TVW 2004, afl. 10, 362-384.

PONSAERS, P., “Reading about ‘community (oriented) policing’ and police models”, PIJPSM 2001, 470-497.

ROWE, P.J. en WHELAN, C.J. (eds.), Military intervention in democratic societies, Londen, Croom Helm, 1985, 320 p.

RUBENS, W., De grondwettelijke bevoegdheidsverdeling inzake Defensie, Onuitg. Masterproef Rechten Universiteit Hasselt, 2015, https://uhdspace.uhasselt.be/dspace/bitstream/1942/19302/1/10297052014M…, 99p.

SCOBELL, A. en HAMMITT, B., “Goons, gunmen and gendarmerie: toward a reconceptualization of paramilitary formations”, J Polit Mil Sociol 1998, 213-227.

TEGENBOS, G., “De oorlog tussen gerecht en politiek”, Panopticon 1999, 86-102.

TENENBAUM, E., La Sentinelle égarée? L’armée de Terre face au terrorisme, Parijs, Ifri, 2016, 56 p.

THONISSEN, J.J., Constitution belge annotée, offrant sous chaque article, de la doctrine, de la jurisprudence et de la législation, Hasselt, Milis, 1844, xvii + 427 p.

THORNTON, R., Asymmetric Warfare: Threat and Response in the 21st Century, Cambridge, Polity Press, 2007, 256 p.

TRAEST, P., VANDER BEKEN, T., KETELS, B. en DE RUDDER, L., Wettige verdediging in België en in de buurlanden, Gent, Universiteit Gent, 2010, 65 p.

VANDE LANOTTE, J. en GOEDERTIER, G., Handboek Belgisch publiekrecht, Brugge, Die Keure, 2013, XLVI + 1471 p.

VAN DEN WYNGAERT, C., Strafrecht, strafprocesrecht & internationaal strafrecht, Antwerpen/Apeldoorn, Maklu, 2006, xlix + 1314 p.

VANDER BEKEN, T., “Grensvervaging tussen interne en externe veiligheid”, TvV 2011, 59-69.

VAN DER WAL, R., Of geweld zal gebruikt worden! Militaire bijstand bij de handhaving en het herstel van de openbare orde, 1840-1920, Hilversum, Verloren, 2006, 352 p.

VAN OUTRIVE, L., CARTUYVELS, Y. en PONSAERS, P., Sire, ik ben ongerust: geschiedenis van de Belgische politie 1794-1991, Leuven, Uitgeverij Kritak, 1992, 367 p.

VELAERS, J., “De Grondwet en de krijgsmacht” in DE BECKER, A., LAENEN, G., VAN DAMME, M. en VANDENBOSSCHE, E. (eds.), De grondwet en het inzetten van strijdkrachten, Antwerpen, Maklu, 2005, 63-136.

VELAERS, J., “De lokale besturen” in SEUTIN, B. en VAN HAEGENDOREN, G. (eds.), De bevoegdheden van de gewesten, Brugge, Die Keure, 2016, 281-360.

VELDEMAN, P., Triomphe des Trois-François: genese en evolutie van het laatste uniformmodel van de infanterie van de burgerwacht (1881-1914), Brussel, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, 2010, 115 p.

VELLEMAN, L., “De administratieve en gerechtelijke politie, hun raakpunten en prioriteiten”, RW 1987-88, https://rw.be/archief/5112/pdf, 377-386

VERMEIRE, V., Een exploratie van de recente inzet van het leger op Belgisch grondgebied, onuitg. Masterproef bestuurskunde en publiek management UGent, 2016, https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/273/333/RUG01-002273333_2016_000…, xci + 67 p.

VIDALO, F., Le cadre legal des opérations Vigipirate et Sentinelle, onuitg. Masterproef Droit Publique Universtité Paris II Panthéon-Assas, 2016, https://docassas.u-paris2.fr/nuxeo/site/esupversions/aa9e3800-5376-4deb…, 116 p.

VLIEBERGH, H., De Belgische grondwet, Antwerpen, N.V. scriptoria, 1973, 369 p.

Mediaberichten

ALLEN, E. en HENDERSON, B., Westminster attack: Everything we know so far about the events in London, The Telegraph, 26 maart 2017, http://www.telegraph.co.uk/news/2017/03/22/westminster-terror-attack-ev….

ALMASY, S., MEILHAN, P. en BITTERMAN, J., Paris massacre: At least 128 killed in gunfire and blasts, French officials say, CNN, 14 november 2015, http://edition.cnn.com/2015/11/13/world/paris-shooting/index.html.

ARNOUDT, R., 50 jaar geleden lag België bijna helemaal plat, Deredactie.be, 20 december 2010, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.924087.

ARNOUDT, R., Twaalf doden bij aanslag ten Charlie Hebdo, Deredactie.be, 7 januari 2015, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2201599.

BAERT, D., Vandeput “niet ideologisch tegen permanente inzet militairen”, Deredactie.be, 2 februari 2015,  http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/politiek/1.2227300.

BAERT, D., "5.000 à 6.000 Europese strijders naar Syrië vertrokken", Deredactie.be, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2303113.

BELGA, Twee op drie wil dienstplicht opnieuw invoeren, Belga, 12 maart 2018, http://gpr.me/qry9tv06e1/.

BEX, J., Aangevallen militairen zijn Carabiniers uit Leopoldsburg, Het Belang Van Limburg, 28 augustus 2017, http://gpr.me/awe9f3jz2a/.

BIRNBAUM, M., Soldiers guard Europe’s streets from terrorism. Critics say that weakens them for war, The Washington Post, Brussels, 3 december 2017, https://www.washingtonpost.com/world/europe/soldiers-guard-europes-stre….

BOOTH, R., DODD, V., LAVILLE, S. en MACASKILL, E., Soldiers on UK Streets as threat raises to critical after Manchester bombing, The Guardian, 23 mei 2017, https://www.theguardian.com/uk-news/2017/may/23/salman-abedi-police-rac….

BOUVEROUX, J., Het eerste en Laatste nationale referendum, Deredactie.be, 12 maart 2010, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.734572.

BULTÉ, A. en ANTONISSEN, J., Een jaar later: Terreur in Verviers, Humo, 5 januari 2016, http://gpr.me/ek7fznvn2p/.

CROUCH, D. en BENGTSSON, H., Truck drives into crowd in Stockholm killing four people, The Guardian, Upsalla, 8 april 2017, https://www.theguardian.com/world/2017/apr/07/truck-crashes-in-central-….

DE CARBONNEL, A. en BARTUNEK, R-J., Soldiers on Europe’s streets dent NATO’s defense edge, Reuters, 14 september 2017, https://www.reuters.com/article/us-europe-attacks-military-analysis/sol….

DECRÉ, H. en DE GRAEVE, R., Terreurniveau gaat na meer dan twee jaar terug van 3 naar 2, VRT NWS, 22 januari 2018, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/01/18/terreurniveau-gaat-na-meer-dan-….

DELAFORTRIE, S. en SPRINGAEL, C., Steun van Defensie aan de geïntegreerde politie voor bewakingsopdrachten, Presscenter.org, 27 oktober 2017, http://www.presscenter.org/nl/pressrelease/20171027/steun-van-Defensie-….

DELAFORTRIE, S. en SPRINGAEL, C., Legercontingent voor 2018, Presscenter.org, 28 november 2017, http://www.presscenter.org/nl/pressrelease/20171201/legercontingent-voo….

DE LOBEL, P., Leger gaat uit van ‘straatbewaking’ tot minstens 2020, De Standaard, 28 augustus 2017, http://www.standaard.be/cnt/dmf20170827_03038517.

DEWEER, D., Soldaten op straat helpen niet, deredactie.be, 9 januari 2015, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/opinieblog/opinie/1.2203484.

EECKHAUT, M. en VANHECKE, N., “Aanslag in België verijdeld”, De Standaard, 16 januari 2015, http://gpr.me/tfb7xrn68q/.

GARCÍA, J., CONGOSTRINA, A. L., GUËLL, O. en CARRANO, R., Un atentado terrorista en Barcelona provoca al menos 13 muertos, El Pais, Barcelona, 18 augustus 2017, https://elpais.com/ccaa/2017/08/17/catalunya/1502982054_017639.html.

GOETHALS, M., ‘Militair handelde volgens het boekje’, De Standaard, 22 juli 2017, http://gpr.me/czrxm9r1aj/.

GONZALES, P., Vera Jourova: «Près de 6000 Européens sont partis faire le djihad», Le Figaro, 13 april 2015, http://www.lefigaro.fr/international/2015/04/12/01003-20150412ARTFIG001….

GOSDEN, E., Secret plan to deploy 5.000 soldiers on UK streets in wake of major terror attacks, The Telegraph, 26 juli 2015, http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/defence/11764301/Secret-plan-to-….

GREENE, A., Latest London attack puts Australia’s military call put powers back in the spotlight, ABC News, 5 juni 2017, http://www.abc.net.au/news/2017-06-05/defence-figures-say-australia-mil….

GUIBERT, N., Les pièges du plan Vigipirate pour les militaires, Le Monde, 20 januari 2015, http://www.lemonde.fr/police-justice/article/2015/01/20/les-pieges-du-p….

HEYLEN, K., “Zet het leger in op extra beveiliging”, Deredactie.be, 8 januari 2015, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/2.37099?eid=1.2202395.

LAPORTE, C., Drame de Grâce-Berleur: le chef des gendarmes brise le silence, Lalibre.be, 2 januari 2012, http://www.lalibre.be/actu/belgique/drame-de-grace-berleur-le-chef-des-….

LEFELON, P., Amerikaanse BearCats voor politie: gepantserde reddingsvoertuigen bestand tegen zwaar vuurgeweld, HLN.be, 16 december 2017, https://www.hln.be/regio/antwerpen/amerikaanse-bearcats-voor-politie~a5….

MACASKILL, E., Iraq rejects US request to maintain bases after troop withdrawal, The Guardian, 21 oktober 2011, https://www.theguardian.com/world/2011/oct/21/iraq-rejects-us-plea-bases.

MAENHOUT, K. en EECKHAUT, M., Jambon: ‘Niveau 3 blijft tot Salah Abdeslam is gevat’, De Standaard, 17 november 2015, http://www.standaard.be/cnt/dmf20151117_01974729.

NATH, G., Macron wil jongeren in dienst van het vaderland laten werken, De Standaard, 15 februari 2018, http://www.standaard.be/cnt/dmf20180215_03358686.

NOLF, J., De Wever, Vandeput en Jambon verwarren een regeerprogramma met een wet, Knack.be, 1 februari 2015, http://www.knack.be/nieuws/belgie/de-wever-vandeput-en-jambon-verwarren….

ONISHI, N., Dutch soldiers find smiles are a more effective protection, New York Times, 24 oktober 2004, http://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/dutch-soldiers-find-….

PILORGET-REZZOUK, C., 10.000 militaires déployés en France, un récord, Europe1, 12 januari 2015, http://www.europe1.fr/faits-divers/ou-en-est-le-dispositif-de-securite-….

PISA, N., Silvio Berlusconi puts troops on Italian city streets, The Telegraph, Rome, 4 augustus 2008, http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/2501519/Silvio-Berlusconi-put….

RABAEY, M. en PEETERS, T., “Dubbel zoveel militairen op Belgische straten”, De Morgen, 18 november, 2015, http://gpr.me/dx2r1uxnd1/.

RAYNER, G., What is Operation Temperer: Theresa May becomes first PM to deploy up to 5,000 soldiers on streets, The Telegraph, 24 mei 2017, https://www.telegraph.co.uk/news/2017/05/23/operation-temperer-theresa-….

RENNIE, D., Belgian bid to restore the honour of their king, The Telegraph, 18 maart 2005, http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/belgium/1485947/Belgia….

REUTERS, Italy to deploy soldiers to guard against terror attacks, The Guardian, 18 februari 2015, https://www.theguardian.com/world/2015/feb/18/italy-deploys-soldiers-to….

ROMMERS, W., Het leger vindt geen rekruten meer, en dat kan grote gevolgen hebben, Het Nieuwsblad, 12 juli 2017, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20170711_02968239.

SCHOETERS, G., Willen we echt dat soldaten terreurverdachten doodschieten?, De Standaard, 22 juni 2017, http://gpr.me/vzk0nv5qsm/.

SEGERS, F., De Wever vraagt steun van het leger voor bewaking Joodse belangen, Deredactie.be, 1 juni 2014, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/brussel/2.33642?eid=1.1986115.

STANDAERT, K., ‘Held van Brussel-centraal’ is Ardense Jager met Afghanistan op zijn cv, Het Laatste Nieuws, 22 juni 2017, http://gpr.me/wbv2h11pgf/.

VAN HECKE, S., “Controverse over wettelijke basis voor inzet leger”, De Tijd, 12 maart 2015, http://gpr.me/dzmdrz0jpy/.

VANKERSSCHAEVER, S. en EECKHAUT, M., Militairen schieten terrorist neer in Brussel-Centraal, De Standaard, 21 juni 2017, http://gpr.me/dz7z801e24/.

VAN LIEFFERINGE, J. en VERHAEGHE, C., Vechtpartij tussen militairen en jongeren in Molenbeek, Deredactie.be, 19 januari 2016, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/brussel/1.2550841.

VOGELAERE, I., Collectieve bewapening breidt uit met kaliber 7.62x35mm, Polinfo.be, 2 november 2017, http://www.polinfo.be/NewsView.aspx?id=VS300565620&contentdomains=POLIN….

VTM NIEUWS, Jongeren in clash met politie in Molenbeek, VTM, https://nieuws.vtm.be/binnenland/185261-jongeren-clash-met-politie-mole….

WAUTERS, R., Regering verhoogt aantal militairen op straat, De Morgen, 17 november 2015, https://www.demorgen.be/binnenland/regering-verhoogt-aantal-militairen-….

WAUTERS, R., Soldaten patrouilleren vanaf morgen met agenten op straat, De Morgen, 23 maart 2016, https://www.demorgen.be/binnenland/soldaten-patrouilleren-vanaf-morgen-….

WILLEMS, F., Drie doden bij schietpartij aan Joods Museum in Brussel, Deredactie.be, 24 mei 2014,  http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/brussel/2.33642?eid=1.1977810.

WILLEMS, F., Antwerpen zet vanaf vandaag paracommando’s in, Deredactie.be, 16 januari 2015, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/2.37212?eid=1.2210840.

X, Protest tegen de eenheidswet, VRT, 30 januari 1990, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/archief/nieuws/binnenland/1….

X, Bruut geweld tijdens een donkere decembernacht, Deredactie.be, 28 februari 2011, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.971845.

X, Vlaamse regering schaft arrondissementscommissarissen af, Het Laatste Nieuws, 1 februari 2013, https://www.hln.be/nieuws/binnenland/vlaamse-regering-schaft-arrondisse….

X, Geen paracommando’s voor Joodse wijk, Het Nieuwsblad, 3 juni 2014, http://gpr.me/cxu0wry0dn/.

X, Verdachte schietpartij Joods Museum akkoord met uitlevering aan België, Gazet van Antwerpen, 11 juli 2014, http://www.gva.be/cnt/dmf20140711_01176230/verdachte-schietpartij-joods….

X, Militairen op straat: tijdelijk of permanent?, Knack.be, 1 februari 2015, http://www.knack.be/nieuws/belgie/militairen-op-straat-tijdelijk-of-per….

X, De Wever niet tegen permanente aanwezigheid militairen in Antwerpen, Atv.be, 30 oktober 2015, https://atv.be/nieuws/mogelijk-permanente-aanwezigheid-militairen-in-an….

X, Dreigingsniveau in heel België opgetrokken naar 3, De Standaard, 16 november 2015, http://www.standaard.be/cnt/dmf20151116_01974485.

X, Crisiscentrum: Dreigingsniveau 4 in Brussel, HLN.be, 21 november 2015, http://www.hln.be/hln/nl/957/Binnenland/article/detail/2532095/2015/11/….

X, Militairen mogen blijven patrouilleren en tassen controleren, De Morgen, 25 maart 2016, https://www.demorgen.be/binnenland/militairen-mogen-blijven-patrouiller….

X, Un député belge l'affirme: 6 militaires en armes devant le Bataclan ne sont pas intervenus le soir des attaques, Lalibre.be, 5 juli 2016, http://www.lalibre.be/actu/international/un-depute-belge-l-affirme-6-mi….

X, Ce que l’on sait de l’attentat commis à Nice, Le Monde, 14 juli 2016, http://www.lemonde.fr/police-justice/article/2016/07/14/a-nice-un-camio….

X, Reconstructie aanslagen in Brussel, 1 jaar later, De Standaard, 22 maart 2017, http://www.standaard.be/cnt/dmf20170321_02791415.

X, Terror threat level raised after Manchester attack, BBC News, 23 mei 2017, http://www.bbc.com/news/av/uk-politics-40022988/terror-threat-level-rai….

X, Manchester attack: What we know so far, BBC News, 21 juni 2017, http://www.bbc.com/news/uk-england-manchester-40008389.

X, Syria’s civil war explained from the beginning, Al Jazeera, 1 oktober 2017, http://www.aljazeera.com/news/2016/05/syria-civil-war-explained-1605050….

Andere

­Basic Principles on the Use of Force and Firearms by Law Enforcement officials adopted by the Eighth United Nations Congress on the Prevention of Crime and the Treatment of Offenders, 27 augustus – 7 september 1990, http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/UseOfForceAndFirearm… (1990).

Aanbeveling rec(2001)10 betreffende de Europese code voor politie ethiek van het Comite van Ministers (19 september 2001), https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectId=0900001680… (2001).

BEULENS, J. 5 redenen tegen de aanwezigheid van het leger op straat, Progress Lawyers Network, s.l., 18 februari 2015, https://www.progresslaw.net/assets/files/ACTIE!/5-redenen-tegen-de-aanw….

DE BRABANDER, L., Straat zonder soldaat: klacht en crowdfunding, Vrede vzw, 4 mei 2015, https://www.vrede.be/nieuws/straat-zonder-soldaten-klachten-crowdfunding.

DE CREM, P., “Politieke oriëntatienota - juni 2008”, Defensie, 2008, http://www.pieterdecrem.be/fileadmin/MEDIA/docs/Politieke_Orientatienot….

FEDERALE REGERING, Kadernota Integrale veiligheid 30-31 maart 2004, http://www.dsb-spc.be/doc/pdf/kiv2004NL.pdf.

FEDERALE POLITIE, Nationaal Veiligheidsplan 2008-2011, https://www.besafe.be/sites/besafe.localhost/files/wetgeving/leg0025nl_….

FEDERALE POLITIE, Nationaal Veiligheidsplan 2016-2019, https://www.police.be/5998/nl/over-ons/geintegreerde-politie/het-nation….

LEGROS, S. en DE BRABANDER, L., Het inzetten van militairen in onze straten is een illegale maatregel, Vrede vzw, s.l., 12 juni 2015, https://www.vrede.be/nieuws/geen-kaki-op-straat-stand-van-zaken.

REGERING MICHEL, Regeerakkoord Regering Michel, s.l., 2014, http://premier.fgov.be/sites/default/files/articles/Accord_de_Gouvernem…, 230 p.

THE WHITE HOUSE, Report on the legal and policy frameworks guiding the United States’ use of military force and related national security operations, The White House, december 2016, https://www.justsecurity.org/wp-content/uploads/2016/12/framework.Repor…, 66 p.

MINISTRY OF DEFENCE, Operations in the UK: the defence contribution to resilience, Swindon, DCDC, 2007, https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uplo….

VANDEPUT, S., De strategische visie voor Defensie 29 juni 2016, Defensie, 2016, https://www.mil.be/sites/mil.be/files/pdf/strategic-vision-belgian-defe….

VAN OSTAEYEN, P., Belgian fighters in Syria and Iraq April 2015, https://pietervanostaeyen.com/2015/04/05/belgian-fighters-in-syria-and-….

X., La gendarmerie héritière des maréchaussées, Gendarmerie Nationale, https://www.gendarmerie.interieur.gouv.fr/Notre-institution/Notre-histo….

X, Défense et Sécurité nationale: Le Livre Blanc, Parijs, Odile Jacob/La documentation Française, 2008, http://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports-publics/084….

X, Livre blanc: Défense et Sécurité nationale 2013, Parijs, Direction de l’information légale et administrative, 2013, http://www.livreblancdefenseetsecurite.gouv.fr/pdf/le_livre_blanc_de_la….

U.S. DEPARTMENT OF STATE, U.S. Government counterinsurgency guide, Washington D.C., Bureau of Political-Military Affairs, Department of State, 2009, https://www.state.gov/documents/organization/119629.pdf, 60 p.

MINISTER VAN JUSTITIE en MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN, Kadernota Integrale Veiligheid 2016-2019, https://www.police.be/5998/nl/over-ons/geintegreerde-politie/het-nation….

SECRÉTARIAT GÉNÉRAL DE LA DÉFENSE ET DE LA SÉCURITÉ NATIONALE, Faire face ensemble: vigilance, prévention et protection face à la menace terroriste – edition décembre 2016, Parijs, secrétariat général de la défense et de la sécurité nationale, 2016, http://www.gouvernement.fr/sites/default/files/risques/pdf/brochure_vig…, 76 p.

NATO PUBLIC DIPLOMACY DIVISION, Press release: financial and economic data relating to NATO Defence, NATO, 10 juni 2010, https://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_2010_06/20100610_PR_CP_…, 9 p.

N-VA, Niveau V: Verandering voor Veiligheid – september 2016, N-VA, s.l.n.d., https://www.scribd.com/document/323536691/Veiligheidsnota-N-VA#from_emb….

NATO, AAP-6(V) - NATO glossary of terms and definitions (English and French), NATO Military Agency for Standardization, 1998, https://wss.apan.org/432/Files/Events/TE-03/Supporting%20Documents/NATO….

Universiteit of Hogeschool
Master of Laws in de Rechten
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Jelle Janssens
Kernwoorden
@JensClaerman
Share this on: