Orgaandonatie in Japan, moeilijker dan je denkt

Jana
Hermans

Minimum vijftien jaar én uitdrukkelijk aangeven of je donor wilt zijn. Mede dankzij strikte voorwaarden heeft Japan, in vergelijking met andere landen, lage donatie- en transplantatiecijfers. In 2016 was de index voor dode donors per miljoen inwoners 0.8 terwijl dit in België reeds 31.6 was. De eerste wetgeving rond orgaandonatie ging van kracht in 1997 en is pas in 2009 herzien. Sindsdien is het aantal donaties na hersendood gestegen, maar deze cijfers zijn weliswaar nog steeds niet voldoende om te voldoen aan de verwachtingen.

Bestaande wetten

Orgaantransplantatie was reeds bij wet vastgelegd sinds 1958 toen de wet betreffende transplantatie van hoorvliezen van kracht ging. Vervolgens ging in 1979 de wet betreffende transplantaties van hoornvliezen en nieren van kracht. Orgaantransplantaties na hersendood werd pas voor het eerst bij wet vastgelegd in 1997.

Aanleiding tot de wetgeving van 1997

De eerste harttransplantatie van Japan werd uitgevoerd in 1968 toen er nog geen wetgevend kader rond hersendood bestond. Dit  bracht de problematiek rond hersendood en orgaantransplantatie na hersendood onder de aandacht van het Japanse publiek. Ook een transplantatie in 1984 bracht orgaantransplantatie na hersendood in een slecht daglicht. Hier stond de juridisch vereiste ‘in volle bewustzijn gegeven toestemming’ ter discussie omdat de donor in kwestie geestesziek was.

Het daaropvolgende debat leverde verschillende pogingen tot het definiëren van hersendood. Pas in april 1994 is een eerste wetsvoorstel betreffende orgaantransplantatie ingediend in het parlement. Vervolgens is in oktober 1997 de eerste wetgeving rond orgaantransplantatie na hersendood van kracht gegaan. Deze wet stelde dat artsen geen organen mochten verwijderen zonder schriftelijke toestemming van zowel de potentiële donor als van de nabestaanden. Indien één van beide ontbrak, mochten geen organen verwijderd worden. Zo bleef het aantal orgaantransplantaties bij donatie na hersendood zeer miniem. Bovendien was, volgens het Japanse burgerlijke recht, een persoon onder de vijftien jaar niet wilsbekwaam om organen te doneren.

Wat na 1997?

Naar aanleiding van een verwachte evaluatie van de wetgeving publiceerden verschillende academici, belangengroepen en politici elk hun eigen rapport over de stand van zaken en wat er volgens hen moest veranderen aan de wetgeving. Dit resulteerde in een maalstroom van gepubliceerde rapporten en voorstellen waarbij de focus op hersendood en orgaandonatie bij kinderen lag. Een eerste wetsvoorstel werd pas in 2005 ingediend in het parlement. In totaal zouden er nog vier voorstellen en enkele amendementen volgen. Slechts één zou het, pas in 2009, halen.

De verschillende wetsvoorstellen

Alle voorstellen zijn onder dezelfde naam ingediend waardoor onderscheid tussen deze voorstellen is aangeduid met een letter. Wetsvoorstel A (2005) stelde de nodige vereisten indien de intentie tot doneren van een potentiële donor ongekend was, wetsvoorstel B (2005) richtte zich voornamelijk op het verlagen van de leeftijdsbeperking, wetsvoorstel C (2007) stelde strengere standaarden voor om hersendood mee te diagnosticeren en wetsvoorstel D (2009) diende als compromis tussen de drie voorgaande wetsvoorstellen. In juni 2009 is wetsvoorstel A goedgekeurd in het Lagerhuis. Het voorstel ging vervolgens verder naar het Hogerhuis waar een oppositievoorstel E (2009) ingediend werd. Uiteindelijk is ook hier wetsvoorstel A gestemd en goedgekeurd met 138 stemmen voor en 82 stemmen tegen.

Internationale invloed

Internationale verdragen kunnen als symbool voor de Japanse overheid optreden en de aandacht focussen op het probleem rond orgaantransplantatie. Een voorbeeld hiervan is de Istanbul Verklaring (2008) waarbij de focus lag op het opstellen van maatregelen tegen transplantatietoerisme, het smokkelen van organen en de commercialisering van transplantaties. De Istanbul Verklaring gaf een duidelijk signaal dat orgaantransplantatie internationaal een belangrijk focuspunt was. Dit stimuleerde vervolgens de Japanse overheid om veranderingen door te voeren, wat zich vertaalde in het compromisvoorstel D.

Het politieke milieu

Ook belangenverenigingen, onderzoeksgroepen, het nationale klimaat en het politieke milieu hebben een belangrijke rol gespeeld in het tot stand komen van de verschillende wetsvoorstellen ter herziening van de wetgeving rond orgaantransplantatie. In Japan domineerde de Liberaal-Democratische Partij het politieke milieu doorheen de geschiedenis, mits uitzondering van een periode in 1993-1996 alsook tussen september 2009 en december 2012. Toch was er geen politieke stabiliteit. Het politieke klimaat was aan het veranderen sinds de verkiezingen van het Hogerhuis in 2004 waar de Democratische Partij van Japan aan populariteit won. Het Lagerhuis en het Hogerhuis kwamen zo in handen van verschillende partijen. Deze verdeeldheid in het Parlement maakte het moeilijker om een positief klimaat te vormen en verandering te faciliteren.

De wetsherziening

Alle wetsvoorstellen zijn opgesteld door een groep van samenwerkende parlementsleden. Wetsvoorstel A is voornamelijk opgesteld door leden van de Liberaal-Democratische Partij, wetsvoorstel B door leden van Kōmeitō, wetsvoorstel C door leden van de Democratische Partij van Japan en wetsvoorstel D door leden van zowel de Liberaal-Democratische Partij als de Democratische Partij van Japan. Dat de Liberaal-Democratische Partij in 2009 in het Lagerhuis de meerderheid bezat, gaf wetsvoorstel A de meeste kansen.  

Ook in het Hogerhuis was er slechts een korte kans voor de Liberaal-Democratische Partij om ‘haar’ wetsvoorstel tot herziening van de orgaantransplantatiewet te verwezenlijken en een wetsverandering door de oppositiepartijen te voorkomen. Mede dankzij de steun van coalitiepartijen, die nu geen eigen voorstel meer hadden om op te stemmen, werd het voorstel van de Liberaal-Democratische Partij goedgekeurd. Wetsvoorstel A ging vervolgens van kracht in juli 2010.

Verandering na  2010

Ongeacht de leeftijd is het verstrekken van organen mogelijk mits toestemming van nabestaanden, ook wanneer de intentie van de donor onbekend is. Sindsdien zijn er, tot en met september 2017,  in Japan er achttien keer organen van hersendode kinderen gedoneerd. Er is een duidelijke verandering aan de gang. Toch blijft Japan lage donatie- en transplantatiecijfers hebben in vergelijking met andere landen en is verder onderzoek nodig naar mogelijkheden om deze cijfers te verhogen.

Bibliografie

Primaire bronnen

Engels

  • International Registry in Organ Donation and Transplantation. “Final Numbers 2016.” December 2017.
  • International Summit on Transplant Tourism and Organ Trafficking. “The Declaration of Istanbul on Organ Trafficking and Transplant Tourism.” Istanbul, 30 april – 2 mei, 2008.
  • United Nations. “Universele rechten van de mens.”  Geraadpleegd 15 maart 2018. http://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/index.html
  • World Health Organization. “Global Glossary of Terms and Definitions on Donation and Transplantation.” Geneva, November 2009.
  • World Health Organization. “World Health Assembly 57.18: Human organ and tissue transplantation.” 22 mei 2004.

Japans

  • 7 gatsu 28 nichi made kokkai enchō sōsenkyo, 8 gatsumatsu ikō no mikata” 「7月28日まで国会延長 総選挙、8月末以降の見方」[Uitstel van het parlement tot 28 juli. Van het perspectief rond algemene verkiezingen pas na eind augustus.] Asahi Shinbun (朝日新聞), 2 juni 2009.
  • 15 miman nozōki teikyōyōnin wo kentō nōshi ishoku, hō unyō minaoshi / jimintō”「15未満の「臓器提供」容認を検討 脳死移植、法運用見直し/自民党」[Onderzoek naar instemming tot orgaandonatie bij minderjarigen. Orgaantransplantatie na hersendood, herziening van de wetstoepassingen/ Liberaal Democratische Partij]. Yomiuri Shinbun (読売新聞), 27 mei 2002.
  • Administratief bureau van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Communicatie (sōmushō gyōsei kanrikyoku, 総務省行政管理局). “平成九年法律第百四号臓器の移植に関する法律 (heisei kyū nen hōritsu dai hyaku yon gō zōki no ishoku ni kansuru hōritsu, Nl: Art.104, wet van 1997 betreffende orgaantransplantatie).”Geraadpleegd 23 mei 2018. http://elaws.e-gov.go.jp/search/elawsSearch/elaws_search/lsg0500/detail…
  • Administratief bureau van het Ministerie van Binnenlandse zaken en Communicatie. (sōmushō gyōsei kanrikyoku, 総務省行政管理局). “明治二十九年法律第八十九号民法 (Meiji ni jū kyū nen hōritsu dai hachi jū kyū gō minpō, Nl: Art.89, wet van 1896 betreffende burgerlijke recht])”. Geraadpleegd 13 mei 2018. http://elaws.e-gov.go.jp/search/elawsSearch/elaws_search/lsg0500/detail…
  • Geneeskundevereniging van Japan (nihon ishikai, 日本医師会). 「脳死判定による臓器移植に関する日本医師会の見解」(nōshi hantei niyoru zōki ishoku ni kansuru nihon ishikai no kenkai, Nl: De verklaring van de Geneeskundevereniging van Japan betreffende orgaantransplantatie na vaststelling van hersendood). Geraadpleegd 2 mei 2018. http://www.med.or.jp/nichikara/hantei.html
  • Hōteki hantei, ikkai me wa nōshikōchi no kanja, zōki teishutsu he junbi sagyō” 「法的判定、一回目は「脳死」高知の患者、臓器提出へ準備作業」[De eerste keer hersendood legaal beoordeeld. Een patiënt te Kōchi wordt voorbereid op orgaanverwijdering ] Asahi shibun朝日新聞, 28 februari, 1999.
  • Japanse agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “世論調査報告概要平成14年7月調査 (seron chōsa hōkoku gaiyō heisei 14 nen 7 gatsu chōsa, Nl: samenvatting publieke opiniepeiling juli 2002)”. Geraadpleegd 12 april 2018. https://survey.gov-online.go.jp/h14/h14-zouki/index.html
  • Japans agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “世論調査報告小平成12年5月調査 (seron chōsa hōkokusho heisei 12  nen 5 gatsu chōsa, Nl: rapport publieke opiniepeiling mei 2000).” Geraadpleegd 25 mei 2018. https://survey.gov-online.go.jp/h12/zouki/index.html
  • Japans agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “世論調査報告小平成16年8月調査 (seron chōsa hōkokusho heisei 16  nen 8 gatsu chōsa, Nl: rapport publieke opiniepeiling augustus 2004).” Geraadpleegd 25 mei 2018. https://survey.gov-online.go.jp/h16/h16-zouki/index.html
  • Japans agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “世論調査報告小平成18年11月調査 (seron chōsa hōkokusho heisei 18  nen 11 gatsu chōsa, Nl: rapport publieke opiniepeiling november 2006).” Geraadpleegd 25 mei 2018. https://survey.gov-online.go.jp/h18/h18-isyoku/index.html
  • Japans agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “世論調査報告小平成20年9月調査 (seron chōsa hōkokusho heisei 20  nen 9 gatsu chōsa, Nl: rapport publieke opiniepeiling september 2008).” Geraadpleegd 25 mei 2018. https://survey.gov-online.go.jp/h20/h20-zouki/index.html
  • Japans agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “世論調査報告小平成25年8月調査 (seron chōsa hōkokusho heisei 25 nen 8 gatsu chōsa, Nl: rapport publieke opiniepeiling augustus 2013).” Geraadpleegd 12 april 2018. https://survey.gov-online.go.jp/h25/h25-zouki/index.html
  • Japans agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “世論調査報告小平成29年8月調査 (seron chōsa hōkokusho heisei 29 nen 8 gatsu chōsa, Nl: rapport publieke opiniepeiling augustus 2017).” Geraadpleegd 25 mei 2018. https://survey.gov-online.go.jp/h29/h29-ishoku/index.html
  • Japanse agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “世論調査 [全調査表示]  (seron chōsa [zen chōsa hyōji], Nl: publieke opiniepeiling [presentatie van alle peilingen])”. Geraadpleegd 12 april 2018. https://survey.gov-online.go.jp/index-all.html
  • Japans agentschap voor informatie (naikakufu daikyobō seifu hōkokushitsu, 内閣府大巨房政府報告室). “臓器移植に関する世論調査(平成10年10月)” (zōki ishoku ni kansuru seron chōsa (heisei 10 nen 10 gatsu), Nl: Publieke opiniepeiling betreffende orgaantransplatnatie (oktober 1998).” Geraadpleegd 13 april 2018. https://survey.gov-online.go.jp/h10/zouki-isyoku.html
  • Japanse Associatie voor Acute Geneeskunde (nihon kyūkyū igakkai, 日本救急医学会). “脳死判定と判定後の対応についてー見解の宣言” (nōshi hantei to hanteigo no taiō nitsuite – kenkai no teigen, Nl:Opinievoorstel betreffende de reactie na hersendood en determinatie van hersendood). Geraadpleegd 16 april 2018. http://www.jaam.jp/html/info/2006_1998/info-20060222_01.htm
  • Japanse Federatie van Balies (nihon bengoshi rengōkai, 日本弁護士連合会). 「臓器移植法の見直しに関する意見書」(zōki ishoku hō no minaoshi ni kansuru ikensho, Nl: Het rapport betreffende de herziening van de orgaantransplantatiewet), 8 oktober 2002.
  • Japanse Federatie van Balies (nihon bengoshi rengōkai, 日本弁護士連合会). 「臓器の移植に関する法律」の見直しに関する意見書 ([zōki no ishoku ni kansuru hōritsu] no minaoshi ni kansuru ikensho, Nl: Het rapport betreffende de herziening van de wetgeving betreffende het transplanteren van organen), 14 maart 2006.
  • Japanse Vereniging voor Pediatrie. (nihon shōnika gakkai, 日本小児科学会). “公開フォーラム「小児の脳死臓器移植はいかにあるべきか」報告書” (kōkai fōramu “shōni no nōshi zōki ishoku wa ika ni aru beki ka” hōkokusho, Nl: Open forum rapport: “Moet orgaantransplantatie na hersendood bij kinderen kunnen?”).Geraadpleegd 16 april 2018. https://www.jpeds.or.jp/modules/guidelines/index.php?content_id=81
  • Japanse Vereniging voor Pediatrie. (nihon shōnika gakkai, 日本小児科学会). “小児の脳死臓器移植はいかにあるべきか” (shōni no nōshi zōki ishoku wa ika ni aru beki ka, Nl: Moet orgaantransplantatie na hersendood bij kinderen kunnen?). Geraadpleegd 16 april 2018. http://www.jpeds.or.jp/modules/guidelines/index.php?content_id=75
  • Japanse Vereniging voor Pediatrie (nihon shōnika gakkai, 日本小児科学会). “臓器移植関連法案改正についての日本小児科学会の考え方(zōki ishoku kanren hōan kaisei nitsuite no nihon shōnika gakkai no kangaekata, Nl: De gedachtegang van de Japanse Vereniging voor Pediatrie betreffende de herziening van de wet rond orgaantransplantatie).” Geraadpleegd 17 april 2018. http://www.jpeds.or.jp/modules/guidelines/index.php?content_id=70
  • jiko sekinin no tōhyō (kinchōkan) tōgikōsoku nashi, hyōka zōki ishoku hōkaisei no A an kaketsu”「自己責任の投票「緊張感」 党議拘束なし、評価 臓器移植法改正のA案可決」[“Ongerustheid” bij de stemming over zelfbeschikking. Een evaluatie zonder belemmeringen van de partij. Het A wetvoorstel van een hernieuwde orgaantransplantatiewet is goedgekeurd]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 19 juni 2009.
  • kodomo nōshi rinchō no secchi hōan wo teishutsu sanin yatō giin”「子ども脳死臨調の設置法案を提出 参院野党議員」[wetsvoorstel tot oprichting van een speciaal comité voor hersendood bij kinderen ingediend in het Hogerhuis door parlementsleden van de oppositiepartij]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 23 juni 2009.
  • “kazoku shōdaku de zōki teikyō ka honnin shomen fuyō, 15 miman mo jimin chōsakai an”「家族承諾で臓器提供可 本人書面不要、15未満も 自民調査会案」[Ook bij minderjarigen de mogelijkheid tot orgaandonatie door toestemming familie zonder de noodzaak van een schriftelijk bewijs van de persoon in kwestie. Wetsvoorstel van de onderzoeksgroep van de Liberaal Democratische Partij]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 25 februari 2004. 
  • Lagerhuis. (shūgiin, 衆議院). “角膜移植に関する法律 (kakumaku ishoku ni kansuru hōritsu, Nl: wet betreffende transplantatie van hoornvliezen).” Geraadpleegd 13 mei 2018. http://www.shugiin.go.jp/internet/itdb_housei.nsf/html/houritsu/0281958…
  • Lagerhuis. (shūgiin, 衆議院). “角膜及び腎臓移植に関する法律 (kakumaku oyobi jinzō ni kansuru hōritsu, Nl: wet betreffende het transplanteren van hoornvliezen en nieren)”. Geraadpleegd 13 mei 2018. http://www.shugiin.go.jp/internet/itdb_housei.nsf/html/houritsu/0901979…
  • Lagerhuis (shūgiin, 衆議院). 「臓器の移植に関する法律の一部を改正する法律案」(zōki no ishoku ni kansuru hōritsu no ichibu wo kaisei suru hōritsuan, Nl: Het wetsvoorstel dat één deel van de wetgeving betreffende het transplanteren van organen herziet ). Geraadpleegd 17 april 2018. http://www.shugiin.go.jp/internet/itdb_gian.nsf/html/gian/honbun/houan/…
  • nihon de nōshi ishoku ga fuenai riyū kaiseihō shikō kara go nen” 「日本で脳死移植が増えない理由 改正法施行から5年」[De reden dat orgaantransplantaties bij donatie na hersendood in Japan niet stijgen. Vijf jaar sinds het van kracht gaan van de herziene wetgeving]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 20 maart 2015.
  • “nōshi ishoku ni hoken wo tekiyō chūikyō ga seishiki kettei” 「脳死移植に保険を適用 中医協が正式決定」[Toepassing van verzekering bij orgaantransplantatie na hersendood. De centrale sociaal-medische verzekeringsconventie heeft officieel beslist]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 26 januari 2006.
  • “[nōshi wa hito no shi] seiritsu zōki ishokuhō kaisei, sanin mo kaketsu”「「脳死は人の死」成立 臓器移植法改正、参院も可決」[“Hersendood is een menselijke dood.” De herziening van de orgaantransplantatiewet, ook in het Hogerhuis goedgekeurd]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 13 juli 2009.
  • seiritsu ayaui zōki ishoku kaisei hō giinra, saiketsu ni nigegoshi”「成立危うい臓器移植改正法 議員ら、採決に逃げ腰」[De onzekere hernieuwing van de orgaantransplantatiewet. Parlementsleden hebben verslagen attitude over stemming]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 29 mei 2009.
  • shōni ishoku he zōki ishoku hō kaisei mo kentō jimin chōsakai”「小児移植へ臓器移植法改正も検討 自民調査会」[Onderzoeken of bij een herziening van de orgaantransplantatiewet ook mogelijk is om te transplanteren naar jonge kinderen. De onderzoeksgroep van de Liberaal Democratische Partij]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 22 november 2001.
  • “shūsei A an, sanin ni teishutsu ishokuji nomi “nōshi wa hito no shi” yoyatō 6 giin”「修正A案、参院に提出 移植と時のみ「脳死は人の死」与野党6議員」[Het amendement op het wetsvoorstel A, ingediend in het Hogerhuis door 6 partijleden van zowel de regerende partij als de oppositiepartij. Enkel in het kader van orgaantransplantatie is “hersendood een algemeen aanvaardbare dood”]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 8 juli 2009.
  • vzw orgaantransplantatienetwerk van Japan (kōeki shadan hōjin nihon zōki ishoku nettowāku, 公益社団法人日本臓器移植ネットワーク). “Newsletter vol 21” (2017).
  • Vzw Japans Orgaantransplantatienetwerk (kōeki shadan hōjin nihon zōki ishoku nettowāku, 公益社団法人日本臓器移植ネットワーク). “Newsletter vol. 14” (2010).
  • Yamada, Fujiko (山田不二子). 「小児法的脳死判定基準に関する検討」(shōni hōteki nōshi hantei kijun ni kansuru kentō, Nl: Onderzoek betreffende wettelijke criteria voor het vaststellen van hersendood bij kinderen). Shōni no nōshi hantei oyobi zōki teikyō nado ni kansuru chōsa kenkyū (小児の脳死判定及び臓器提供等に関する調査研究) 2009.
  • zōki ishoku hō kaisei, kentō he shōni no nōshi ishoku de jimin chōsakai ga hōshin”「臓器移植法改正、検討へ 小児の脳死移植で自民調査会が方針」[Onderzoek nar herziening van de orgaantransplantatiewet. Het plan van de onderzoeksgroep van de Liberaal Democratische Partij naar orgaandonatie bij hersendode kinderen]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 24 april 2002.
  • zōki ishoku hō kaisei, konkokkai no teishutsu miokuri”「臓器移植法改正、今国会の提出見送り」 [Herziening van de orgaantransplantatiewet. Afzien van een indiening in het huidige parlement.]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 10 juni 2004.
  • zōki ishoku hō kaisei an, konshūmedo ni minaoshi hōshin”「臓器移植法改正案、今秋めどに見直し方針」[Het wetsvoorstel tot herziening van de orgaantransplantatiewet. Het doel is om deze herfst een herzieningsplan te hebben]. Yomiuri Shinbun (読売新聞), 24 april 2002.
  • zōki ishoku hō kaisei ni an kakekomi teishutsu, haian kokkai kaisan uke”「臓器移植法改正2案 駆け込み提出、廃案 国会解散受け」[Twee wetsvoorstellen voor hernieuwing van de orgaantransplantatiewet. Last-minute ingediende en verworpen voorstellen. Overeenkomst om het parlement te ontbinden]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 9 augustus 2005.
  • zōki ishoku hō, shinan tzukuri honkakuka ōgata renkyū ake teishutsu wo mezasu”「臓器移植法、新案作り本格化 大型連休明け提出を目指す」[Reglementering van een nieuw wetsvoorstel voor de orgaantransplantatiewet. Met het oog op indienen na “Golden Week”]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 24 april 2009.
  • zōki ishoku shinchōha no kokkai giinra gagiin no kaisetsuritsu”「臓器移植慎重派の国会議員らが「議員の会」設立」[De parlementsleden van de factie die een voorzichtige houding aanneemt ten opzichte van orgaantransplantatie hebben een vergadering opgestart]. Asahi Shinbun (朝日新聞), 18 november 2000.

Nederlands

Secundaire bronnen

Engels

  • Akabayashi, Akira. “Transplantation from a Brain Death Donor in Japan.” The Hasting Center Report 29, no3 (1999): 48.
  • Akabayashi, Aru; Nakazawa, Eisuke; Ozeki, Reina; Tomiyama, Koji; Mori, Katsumi; Demme, Richard A.; Akayabashi, Akira. “Twenty years after enactment of the Organ Transplant Law in Japan: Why are there still so few deceased donors?” Transplantation Proceedings 29, no1 (2018).
  • Bagheri, Alireza. “Criticism of “Brain Death” Policy in Japan.” Kennedy Institute of Ethics Journal 13, no4 (2003): 359-372.
  • Bagheri, Alireza. “Organ Transplantation Laws in Asian Countries: A Comparative Study.” Transplantation Proceedings 37, no10 (2005): 4159-4162.
  • Baumgartner, Frank R.; Green-Pederson, Christoffer; Jones, Bryan D. “Comparative studies of policy agendas.” Journal of European Public Policy 13, no7 (2006): 959-974.
  • Béland, Daniel. “Kingdon Reconsidered: Ideas, Interests and Institutions in Comparative Policy Analysis.” Journal of Comparative Policy Analysis: Research and Practice 18, no3 (2015): 228-242.
  • Cairney, Paul; Jones, Michael D. “Kingdon’s Multiple Streams Approach: What is the Empirical Impact of this Universal Theory?” The Policy Studies Journal 44, no1 (2016): 37-58.
  • Feldman, Eric A. “Over my dead body: the enigma and Economics of Death in Japan.” 1992 in Ikegami, Naoki & Campbell, John C. “Containing health care costs in Japan.” Ann Arbor: the university of Michigan Press, 1996.
  • Feldman Eric A. “The Ritual of Rights in Japan: Law, Society, and Health Policy.” Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
  • Fukushima Norihide. “Revised Organ Transplant Act and Transplant Surgeons.” Japan Medical Association Journal 54, no6 (2011): 387-391.
  • Green-Pedersen, Christoffer; Wilkerson, John. “How agenda-setting attributes shape politics: Basic dilemmas, problem attention and health politics developments in Denmark and the US.” Journal of European Public Policy 13, no7 (2006): 1039-1052.
  • Hakim, Nadey S.; Danovitch, Gabriel M. “Transplantation Surgery.” London: Springer, 2001.
  • Huang, Jiefu. “The “Chinese Mode” of organ donation and transplantation.” Hepatobiliary Surgery and Nutrition 6, no4 (2017): 212-214.
  • Jones, Michael D.; Peterson, Holly L.; Pierce, Jonathan J.; Herweg, Nicole; Bernal, Amiel; Raney, Holly Lamberta; Zahariadis, Nikolaos. “A River Runs Through It: A Multiple Streams Meta-Review.” Policy Studies Journal 44, no1 (2016): 13-36.
  • Kingdon, John W. “Agendas, Alternatives, and Public Policies.” New York: Longman, 2003.
  • Hrebenar, Ronald J.; Nakamura, Akira. “Party Politics in Japan: Political chaos and stalemate in the twenty-first century.” New York: Routledge, 2015.
  • Knoll, Greg A.; Tinckam, Kathryn J. “Organ Donation and Transplantation: The View From Canada.” Transplantation 99, no11 (2015): 2231-2233.
  • Kondo, Kazuya. “Organ Transplant Law of Japan – Past, Present and Future.” Journal of International Bioethique 16, no1-2, (2005): 91-102.
  • Larkin, Paul J. Jr. “John Kingdon’s “Three Streams” Theory and the Antiterrorism and Effective Death Penalty Act of 1996.”Journal of Law and Politics 28, no1 (2012): 25-50
  • Machado, Calixto. “Brain Death: A Reappraisal.” New York: Springer, 2007.
  • Morioka Masahiro. “Reconsidering Brain Death: A Lesson from Japan’s Fifteen Years of Experience.” The Hastings Center Report 31, no4 (2001): 41-46.
  • Morioka, Masahiro; Sugimoto, Tateo. “A proposal for Revision of the Organ Transplantation Law Based on A Child Donor’s Prior Declaration.” Eubios Journal of Asian and International Bioethics 11 (2001): 108-110.
  • Natori, Yoshihiro. “Legal Determination of Brain Death.” Japan Medical Association Journal 54, no6 (2011): 363-367.
  • Nippon Communications Foundation. “Behind Japan’s Political Turmoil.” Geraadpleegd 11 april 2018. https://www.nippon.com/en/features/c00401/
  • Olivier, Michael; Woywodt, Alexander; Ahmed, Aimun; Saif, Imran. “Organ Donation, Transplantation and Religion.” Nephrology Dialysis Transplantation 26, no2 (2011): 437-444.
  • Quirk, Paul J. “Review: Agenda’s Alternatives and Public Policies by John W. Kingdon.” Journal of Policy Analysis and Management 5, no3 (1986): 607-613.
  • Rosenblum, Amanda M.; Horvat, Lucy D.; Siminoff, Laura A.; Prakash, Versha; Beitel, Janice; Garg, Amit X. “The authority of next-of-kin in explicit and presumed consent systems for deceased organ donation: an analysis of 54 nations.” Nephrology Dialysis Transplantation 27, no6 (2012): 2533-2546.
  • Runnels Vivien, Carrera P.M. “Why do patients engage in medical tourism?” Maturitas 73 (2012): 300-304.
  • Shimazono Yosuke. “The state of the international organ trade: a provisional picture based on integration of available information.” Bulletin of the World Health Organization 85, no12, (2007): 955-962.
  • Steering Committee of the Istanbul Summit. “Organ trafficking and transplant tourism and commercialism: the Declaration of Istanbul.” Lancet 372, juli 5 (2008): 5-6.
  • Stockwin, Arthur; Ampiah, Kweku. “Rethinking Japan: the Politics of Contested Nationalism.” London: Lexington books, 2017.
  • Thomas, Matthew; Klapdor, Michael. “The future of organ donation in Australia: moving beyond the ‘gift of life’.” Parliament of Australia. Department of Parliamentary Services. Social Policy Section, no11 (2008).
  • U.S. Department of Health & Human Services. “Organ Donation Legislation and Policy.” Geraadpleegd 23 mei 2018. https://organdonor.gov/about-dot/laws.html
  • Watanabe, Akio. “The Prime Ministers of Postwar Japan, 1945-1995: Their Lives and Times.” London: Lexington Books, 2016.

Japans

  • Araki Takashi (荒木尚), Yokota Hiroyuki (横田裕行).「本邦における「脳死」の定義と小児の脳死判定」(honpō ni okeru “nōshi” no teigi to shōni no nōshi hantei, Nl:  Het definiëren van hersendood in Japan en determinatie van hersendood bij kinderen). Nihon shūchū chiryō igakkai zasshi (日本集中治療医学界雑誌) 19, no1 (2012): 1-4.
  • Arima, Zenichi (有馬善一).「脳死と臓器移植について我々は何を問うべきか」(nōshi to zōki ishoku nitsuite wareware wa nani wo tō beki ka, Nl: Wat moeten we vragen over hersendood en orgaantransplantatie ). Keiei jōhō kenkyū (経営情報研究第)15, no2 (2007):163-178.
  • Cabinet Public Relations Office. “歴代内閣 (rekidai naikaku, Nl: geschiedenis van het kabinet).” Geraadpleegd 14 mei 2018. http://www.kantei.go.jp/jp/rekidainaikaku/index.html
  • Fukuda Takao (福田孝雄). 「議員提案法制の立法過程についての考察―臓器移植法を例として」(giin teian hōsei no rippō katei nitsuite no kōsatsu – zōki ishoku hō wo rei toshite, Nl: Het proces van wetgeving in het parlement – het voorbeeld van de orgaantransplantatiewet). Kawasaki iryō fukushi gakkaishi (川崎医療福祉学会誌) 15, no2 (2006): 339-354.
  • Ikoma Kosyo (生駒教影).「私の臓器はだれのものですか。」(watashi no zōki wa dare no mono desu ka, Nl: Van wie zijn mijn organen?). Tokyo: Japan broadcast publishing association (東京:日本放送出版協会), 2002.
  • Iwanami Yūko(岩波裕子)厚生労働委員会調査室「臓器移植の現状と今後の課題(2)―主要な論点と今後の課題」(kōsei rōdō iinkai chōsashitsu “zōki ishoku no genjō to kongo no kadai (2) – shuyō na ronten to kongo no kadai, Nl: de onderzoekskamer van het ministerie van welzijn en arbeid: “de huidige staat van orgaantransplantatie en toekomstige problemen (2) -  de voornaamste punten en toekomstige problemen) rippō to chōsa (立法と調査) 299 ( december 2009): 36-57.
  • Katō Eiichi (加藤英一).「改正臓器移植法を巡めぐ投票行動」(kaisei zōki ishoku hō wo meguru tōhyō kōdō, Nl: Stemmingsgedrag betreffende de herziening van de orgaantransplantatiewet). Kisato daigaku ippan kyōiku kiyō (北里大学一般教育紀要)15 (2010): 111-131.
  • Levensstudie (seimeigaku, 生命学). “研究課題:臓器移植の法的事項に関する研究” (kenkyū kadai: zōki ishoku no hōteki jikō ni kansuru kenkyū, Nl: Onderzoeksopdracht: onderzoek betreffende legaliteit van orgaantransplantaties).” Geraadpleegd 16 april 2018. http://www.lifestudies.org/jp/machino02.htm
  • Ministerie van Gezondheid, Arbeid en Welzijn (kōseirōdōshō, 厚生労働省).「改正臓器移植法の一部が施行され、平成22年1月17日から「家族への優先提供の意思表示」が可能になります」(kaisei zōki ishoku hō no ichibu ga shikō sare, heisei nijū nen ichi gatsu jūshichi nichi kara “kazoku he no yūsen teikyō no ishi hyōji” ga kanō ni narimasu, Nl: Een deel van de herziene orgaantransplantatiewet zal worden uitgevoerd. Vanaf 17 januari 2010 zal het mogelijk zijn om een intentie tot prioriteitsdonatie aan familieleden te verklaren). Geraadpleegd 23 mei 2018. http://www.mhlw.go.jp/seisaku/2010/01/01.html
  • Morioka , Masahiro (森岡正博).「子供にもドナーカードによるイエス、ノーの意思表示の道を」(kodomo ni mo donākādo ni yoru iesu, nō no ishi hyōji no michi wo, Nl: De weg waarbij zelfs kinderen hun intentie tot doneren kunnen tonen met een donorkaart). Ronza (論座), no3-4 (2000): 200-209.
  • Morioka , Masahiro (森岡正博).「臓器移植法・「本人の意思表示」原則は堅持せよ」(zōki ishoku hō“honnin no ishi hyōji” gensoku wa kenji se yo,  Nl: Orgaantransplantatiewetgeving - laat ons vasthouden aan het principe van “zelf determinatie”). Sekai (世界), no10 (2000): 129-137.
  • Nishimori Yutaka (西森豊) “脳死否定論に基づく臓器移植法改正案について” (nōshi hiteiron ni mototzuku zōki ishoku hō kaisei an nitsuite, Nl: betreffende een voorstel tot wetsherziening gebaseerd op argumenten tegen hersendood). Gendai bunmeigaku kenkyū (現代文明学研究) no3 (2000): 139-179.
  • Onda Hiroyuki (恩田裕之).「子供の脳死と臓器移植」(kodomo no nōshi to zōki ishoku, Nl: Hersendood bij kinderen en orgaantransplantatie) chōsa to jōhō (調査と情報) no440 (27 februari 2004): 1-10.
  • Shimada, Kumiko (島田久美子) “脳死臓器移植と科学情報過程論―市民社会不在の法制化” (nōshi zōki ishoku to kagaku jōhō kateiron – shimin shakai fuzai no hōseika, Nl: Orgaantransplantatie bij donatie na hersendood en het proces van een informatieve wettelijke regeling zonder toestemming van de samenleving). Nihon daigaku daigakuin sōgō shakai jōhō kenkyūka kiyō (日本大学大学院総合社会情報研究科紀要) no17 (2016): 129-139.
  • Takeuchi Kazuo (竹内一夫)「厚生省“小児における脳死判定基準に関する研究班”平成11年度報告書-小児における脳死判定基準」(kōseishō “shōni ni okeru nōshi hantei kijun ni kansuru kenkyūhan” heisei 11 nendo hōkokusho – shōni ni okeru nōshi hantei kijun, Nl: Het rapport (1999) van de onderzoeksgroep van het Ministerie van Gezondheid en Welzijn betreffende criteria voor hersendood bij kinderen – criteria voor hersendood bij kinderen) Nihon ishikai zasshi (日本医師会雑誌) 124, no11 (2000): 1623-1657.
  • Uitvoerend bureau van het Lagerhuis (shūgiin jimukyoku, 衆議院事務局).「衆議院の動き」(shūgiin no ugoki, Nl: ontwikkelingen van het Lagerhuis) no17 (2009): 1-433.
  • Yamaoka, Masaki (山岡政紀). 「人間学の探究(6)-脳死・臓器移植と生命の尊厳(中)」(ningengaku no tankyū (6) – nōshizōki ishoku to seimei no songen (chū), Nl: Een onderzoek naar de mensheid (6): Hersendoodorgaantransplantatie en waardigheid van het leven (hoofdstuk 2)).  Sōka ningengaku ronshū (創価人間学論集) 6 (2013):61-80.

Nederlands

Download scriptie (2.47 MB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2018
Promotor(en)
Vanoverbeke Dimitri