Schaken als brug naar het dagelijkse leven
- AstridBarbier
Astrid Barbier
Wat als schaken nu eens meer is dan een spelletje? Wat als het beoefenen van schaken, als hobby, nu eens invloed zou hebben op jouw dagelijks leven? En wat als die invloed positief zou zijn voor mensen met een neurobiologische ontwikkelingsstoornis? Dat is wat de masterproef ‘Schaken als brug naar het dagelijkse leven - voor mensen met een neurobiologische ontwikkelingsstoornis’ van Astrid Barbier onderzocht.
De masterproef ‘Schaken als brug naar het dagelijkse leven - voor mensen met een neurobiologische ontwikkelingsstoornis’ beschrijft welke invloed mensen met een neurobiologische ontwikkelingsstoornis ondervinden van schaken en dit op verschillende vlakken van hun dagelijkse leven. Onder de term neurobiologische ontwikkelingsstoornissen verstaan we stoornissen waarbij er afwijkingen zijn in de hersenen vanaf de kindertijd. Hieronder vallen stoornissen zoals dyslexie, ADHD en autisme.
Voor dit onderzoek werden twintig mensen geïnterviewd, die zowel schaken als een neurobiologische ontwikkelingsstoornis hebben. Daaruit komen verschillende opvallende resultaten naar boven. Ten eerste vertelt de meerderheid dat ze zich meer geaccepteerd voelen in de schaakwereld. Belangrijk om hierbij te vermelden, is dat mensen met een stoornis vaker slachtoffer zijn van pestgedrag of zich minder geaccepteerd voelen in de maatschappij, maar dat ze dit minder of niet hebben in de schaakwereld. Bovendien ervaart de meerderheid dat er minder vooroordelen in de schaakwereld zijn dan in de maatschappij.
Daarnaast hebben mensen met een neurobiologische ontwikkelingsstoornis vaker een lager zelfbeeld, dus is in dit onderzoek ook daarnaar gepeild. Alle geïnterviewden die een negatieve invloed ervaren op hun zelfbeeld door hun stoornis, ervaren door het schaken net een positieve invloed op hun zelfbeeld. Hoewel sommigen door het schaken naast een positieve invloed tegelijk een negatieve invloed ervaren op hun zelfbeeld, vinden ze de positieve invloed prominenter.
De geïnterviewden gaven ook aan dat ze verschillende vaardigheden leren tijdens het schaken of in de schaakwereld die ze toepassen in verschillende aspecten van hun dagelijks leven zoals hun sociaal leven, schoolleven of werkcarrière.
Opmerkelijk is dat enkele geïnterviewden zelfs ervaren dat schaken een rechtstreekse invloed heeft op hun stoornis. Zo vermeldt iemand met ADHD dat schaken als een soort van therapie werkt en de symptomen van ADHD vermindert: niet alleen tijdens het schaken, maar ook daarnaast. Enkele personen met autisme geven aan dat in de schaakwereld hun autisme normaal is, waardoor het schaken hun autisme normaliseert. Als laatste is er nog iemand met een communicatiestoornis, die aangeeft dat zijn stoornis erger wordt bij stress. Doordat schaken hem ontspant, neemt daardoor ook het stotteren af. Ook deze invloed was niet enkel te merken tijdens het schaken zelf, maar ook daarnaast.
Kan schaken dus een positieve invloed hebben op mensen met een neurobiologische ontwikkelingsstoornis? Deze verkennende masterproef suggereert alvast van wel en nodigt uit om verder te onderzoeken hoe ver de mogelijkheden reiken om schaken in de praktijk in te zetten als positieve factor bij mensen met een neurobiologische ontwikkelingsstoornis.
Bibliografie
Aciego, R., García, L., & Betancort, M. (2012). The Benefits of Chess for the Intellectual and
Social-Emotional Enrichment in Schoolchildren. The Spanish Journal of Psychology, 15(02), 551–559. https://doi.org/10.5209/rev_SJOP.2012.v15.n2.38866
Baarda, B., Bakker, E., Fischer, T., Julsing, M., Goede, M. P. M. de, Peters, V., & Velden, T. M. H.
van der. (2013). Basisboek kwalitatief onderzoek: handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Groningen: Noordhoff Uitgevers.
Baarda, B., Bakker, E., Hulst, M. van der, Fischer, T., Julsing, M., Vianen, R. van, & Goede, M. P.
M. de. (2015). Basisboek methoden en technieken: kwantitatief praktijkgericht onderzoek op wetenschappelijke basis. Groningen; Houten: Noordhoff Uitgevers.
Baarda, B., Hulst, M. van der, & Goede, M. P. M. de. (2015). Basisboek interviewen: handleiding
voor het voorbereiden en afnemen van interviews. Groningen; Houten: Noordhoff Uitgevers bv.
Baert, K., & Desoete, A. (2012). Ik hoor er ook bij! Hoe omgaan met ontwikkelings- en
gedragsstoornissen bij kinderen en jongeren. Brugge: Die Keure.
Barrett, D. C., and Fish, W. W. (2011). Our move. Using chess to improve math achievement for
students who receive special education services. International Journal of Special Education, 26(3), 181-193.
Bart, W. M. and Hong, S. (2006). Cognitive effects of chess instruction on students at risk for
academic failure. International Society of the Learning Sciences. 7(1) 938-939.
Blasco-Fontecilla, H., Gonzalez-Perez, M., Garcia-Lopez, R., Poza-Cano, B., Perez-Moreno, M. R.,
de Leon-Martinez, V., & Otero-Perez, J. (2014). Eficacia del ajedrez en el tratamiento del trastorno por déficit de atención e hiperactividad: un estudio prospectivo abierto. Revista de Psiquiatría y Salud Mental, 9(1), 13–21. https://doi.org/10.1016/j.rpsm.2015.02.003
de Dood, I., & van Wensen, C. . (2013). Stotteren doe je niet alleen. Amsterdam: Cadans.
Demily, C., Cavézian, C., Desmurget, M., Berquand-Merle, M., Chambon, V., & Franck, N. (2009).
The game of chess enhances cognitive abilities in schizophrenia. Schizophrenia Research, 107(1), 112–113. https://doi.org/10.1016/j.schres.2008.09.024
45
Desoete, A. (2017). Uit de wereld van de deskundigen, dyslexie of dyscalculie, niet de schuld van
het onderwijs! en een correcte diagnose schaadt niet. Sprankel, 28(2), 17-31.
Dewitte, G., & Calmeyn, P. (2009). Mijn kind heeft DCD. Gids voor ouders, leerkrachten en
hulpverleners. Tielt: Lannoo.
Eenhoorn, A. (2012). ADHD bij kinderen: Kinderpsychologie in praktijk. Tielt: Lannoo nv.
European Parliament. (2012). Declaration of the European Parliament of 15 March 2012 on the
introduction of the programme ‘Chess in School’ in the educational systems of the European Union. Geraadpleegd op 31 januari 2018, via http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-…;
Fereday, J., & Muir-Cochrane, E. (2006). Demonstrating rigor using thematic analysis: A hybrid
approach of inductive and deductive coding and theme development. International Journal of Qualitative Methods, 5(1), 80–92.
Frydman, M., & Lynn, R. (1992). The general intelligence and spatial abilities of gifted young
Belgian chess players. British Journal of Psychology, 83(2), 233–235. https://doi.org/10.1111/j.2044-8295.1992.tb02437.x
Garcia, N.V. (2008). Scholastic chess club participation and the academic achievement of hispanic
fifth grade students in south texas. Unpublished doctoral dissertation, University of Houston.
Garenfeld, W., & Clijsen, M. (2016). Alles over psychische stoornissen American psychiatric
association. Amsterdam: Boom.
Gliga, F., & Flesner, P. I. (2014). Cognitive Benefits of Chess Training in Novice Children. Procedia
- Social and Behavioral Sciences, 116, 962–967. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.328
Gyarmathy, E. (z.d.). Dislexia. Geraadpleegd op 11 augustus 2017 via http://www.diszlexia.hu
Hengeveld, M. W., American Psychiatric Association, & Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.
(2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen: DSM-5"! Amsterdam: Uitgeverij Boom.
Janson, D. (2003). Mogelijkheden voor kinderen met beperkingen. Baarn: HB Uitgevers.
46
Joseph, E., Veena Easvaradoss, V., & Solomon, N. J. (2016). Impact of Chess Training on
Academic Performance of Rural Indian School Children. Open Journal of Social Sciences, 04(02), 20–24. https://doi.org/10.4236/jss.2016.42004
Khosrorad, R., Kouhbanani, S.S., & Sani, A.R. (2014). Chess training for improving executive
functions and mathematics performance of students with mathematics disorders. International Journal of Educational Investigations, 1 (1), 283-295.
Kurtz, L. A. (2009). De motoriek van kinderen met dyspraxie, autisme, ADHD en leerstoornissen
verbeter de coördinatie van uw kind. Huizen: Pica.
Kutscher, M. L. (2005,2006). Kinderen in de syndroommix: De complete gids voor ouders,
docenten en andere professionals. Amsterdam: Nieuwezijds.
Margulies, S. (1993). The effect of chess on reading scores: District nine chess program second
year report. (Article No. 5) United States Chess Federation Scholastic Department.
Mohammad Nour ElDaou, B., & El-Shamieh, S. I. (2015). The Effect of Playing Chess on the
Concentration of ADHD Students in the 2nd Cycle. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 192,638–643. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.06.111
Moore, D.S., & McCabe, G.P. (2006). Statistiek in de praktijk. Den Haag: Academic Service.
Mortelmans, D. (2017). Kwalitatieve analyse met Nvivo. Leuven; Den Haag: Acco.
Nechio, D. (2016). Chess practice and executive functioning in a post-secondary student
diagnosed with ADHD: a single case study (masterproef). University of Saskatchewan, Saskatoon, Canada.
Polish chess federation. (z.d.) Chess therapy. Unpublished.
Rello, L., Subirats, S., & Bigham, J. P. (2016). An online chess game designed for people with
dyslexia (p. 1–8). ACM Press. https://doi.org/10.1145/2899475.2899479
Rubin, K.H., & Coplan, R.J. (2004). Paying attention to and not neglecting social withdrawal and
social isolation. Merrill-Palmer Quarterly, 50, 506-534
Russian State Social University, & Makhova, A. V. (2017). Chess Game As a Factor in
Improving the Quality of Life of Students with Disabilities. Contemporary problems of social work, 84–91. https://doi.org/10.17922/2412-5466-2017-3-1-84-91
47
Sala, G., & Gobet, F. (2016). Do the benefits of chess instruction transfer to academic and
cognitive skills? A meta-analysis. Educational Research Review, 18, 46–57. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2016.02.002
Sanders, B. (2017). Taalontwikkelingsstoornissen in de klas: praktische handelingsadviezen en
tips. Houten: LannooCampus.
Scholz, M., Niesch, H., Steffen, O., Ernst, B., Markus, L., Witruk, E, &Schwarz, H. (2008). Impact
of chess training on mathematics performance and concentration ability of children with learning disabilities. International journal of special education, 23(3), 138-148.
Storey, K. (2000). Teaching Beginning Chess Skills to Students With Disabilities. Preventing School
Failure: Alternative Education for Children and Youth, 44(2), 45–49. https://doi.org/10.1080/10459880009599782
Teekens, O. & Paling, K. M. (2004). Als je kind een leerprobleem heeft: Ervaringen uit de praktijk
van remedical teaching en huiswerkbegeleiding. Houten: MOM.
Trinchero, R. (2013). Can Chess Training Improve Pisa Scores in Mathematics? An Experiment in
Italian Primary School. Paris: Kasparov Chess Foundation Europe.
Trochim, W. M. K., & Donnelly, J. P. (2008). Research methods knowledge base (3. ed). Mason, Ohio: Cengage Learning.
Unterrainer, J. M., Kaller, C. P., Halsband, U., & Rahm, B. (2006). Planning abilities and chess: A
comparison of chess and non-chess players on the Tower of London task. British Journal of Psychology, 97(3), 299–311. https://doi.org/10.1348/000712605X71407
van Delft, K. (2009). Schaken en autisme. Geraadpleegd op 10 augustus 2017 via
http://www.schaken-en-autisme.nl/documenten/KVDC%20Schaken%20en%20autis…;
van Delft, K. (2011). Schaken, intelligentie en lesgeven op Leonardoscholen. Geraadpleegd op 12
augustus 2017 via http://www.maxeuwe.nl/index.php/activiteit/columns/47-schakenintelligen…;
van der Leij, A. (2016). Dit is dyslexie, achtergrond en aanpak. Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.
van Deth, R. (2015). Psychiatrie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Verhoeven S., & Boersen G. (2012). Dyslexie: stoornis of intelligentie! Faalangst en prestatiedrang
omzetten in succes. Antwerpen-Apeldoorn:Cyclus.
48
Verlinde, T. (2012). Schaken meer dan enkel stukjes schuiven?: Een retroductief onderzoek naar
de beleving van het schaken door personen met een beperking en/of label in Vlaanderen
(masterproef). UGent, Gent, België.
Verswijvel, L. (2017). Innovatief praktijkproject: Schaken implementeren in onze ziekenhuisschool
een meerwaarde of niet? (bachelorproef). Katholieke Hogeschool Vives, Tielt, België.
Wikipedia (2017, 3 oktober). Elo-rating. Geraadpleegd op 1 mei 2018, van
https://nl.wikipedia.org/wiki/Elo-rating
Zink, I., & Breuls, M. (2016). Ontwikkelingsdysfasie. Antwerpen; Apeldoorn: Garant
