Screening cervixkanker. Barrières doorbreken aan de hand van een informatiefilm

Wendy Speleman Veerle Stappers
Persbericht

Screening baarmoederhalskanker: barrières doorbreken

Screening baarmoederhalskanker: barrières doorbreken

Baarmoederhalskanker is het enige type kanker dat bijna volledig voorkomen kan worden door het toepassen van veilige, simpele en goedkope methodes.  Toch sterft wereldwijd elke twee minuten een vrouw aan deze kanker.  Waarom blijft de deelnemingsgraad voor screening zo laag en hoe kunnen vrouwen overtuigd worden van het belang van screening?

Vrouwen aanzetten tot screening blijft een wereldwijde uitdaging

In 2012 werden wereldwijd 528 duizend nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker gediagnosticeerd, dit maakt het de op drie na meest voorkomende kanker bij vrouwen dat jaar.  Een grote meerderheid hiervan, ongeveer 90%, kwam voor in ontwikkelingslanden.  De belangrijkste reden hiervoor is het relatieve gebrek aan effectieve preventie en georganiseerde screeningprogramma’s voor vroegtijdige opsporing en behandeling.  Screening of vroegopsporing betekent dat men op zoek gaat naar voorstadia, risicofactoren of een aandoening bij een doelgroep die zich niet ziek voelt en ook geen symptomen vertoont.  Zonder deze interventies wordt baarmoederhalskanker meestal alleen ontdekt wanneer het zich reeds in een vergevorderd stadium bevindt, zodat het te laat is voor een effectieve behandeling.  Toch ziet men dat in landen waar de gezondheidszorg reeds goed op punt staat, zoals bijvoorbeeld in België, de deelnemingsgraad voor screening nog steeds laag blijft.

Vlaams bevolkingsonderzoek

In juni 2013 is de Vlaamse overheid gestart met het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker.  Daarbij wordt de aanbeveling gevolgd van de Wereldgezondheidsorganisatie en de Europese Unie om vrouwen van 25 tot en met 64 jaar om de drie jaar te laten screenen door middel van een baarmoederhalsuitstrijkje.  In het Bevolkingsonderzoek streeft men ernaar dat minstens 65% van de vrouwen binnen de doelgroep, tenminste één keer om de drie jaar een uitstrijkje laat nemen.  Uit onderzoek blijkt dat in België de deelnemingsgraad echter maar 62% bedraagt, en dat deze de laatste vijftien jaar stabiel is gebleven.

Barrières

Met het oog op het schrijven van de bachelorproef werd een literatuurstudie uitgevoerd betreffende cervixkanker, met de nadruk op de barrières die vrouwen ervaren omtrent het laten afnemen van een uitstrijkje.  Daaruit bleek dat de voornaamste reden tot het niet deelnemen aan screening is dat vrouwen onvoldoende geïnformeerd zijn als het op vroegopsporing aankomt.

Een ander opmerkelijk feit is dat vrouwen wel een positieve houding hebben ten opzichte van screening en dat ze wel van plan zijn om deel te nemen.  Doch komen ze er niet toe, enerzijds door nonchalance, anderzijds door het simpelweg te vergeten.

Schaamte werd ook een aantal keer genoemd als reden om niet over te gaan tot het laten afnemen van een uitstrijkje.  Deze bevindingen kunnen worden toegedragen aan godsdienstige en socio-culturele factoren.  Vrouwen ervaren het tonen van hun lichaam als taboe en het is niet in overeenstemming met hun overtuigingen en traditionele waarden.

Verder onderzoek toont aan dat er een correlatie is tussen het niet deelnemen aan screening en een hogere leeftijd.  Dit wil zeggen dat er meer kans is dat vrouwen vanaf de leeftijd van 55 jaar besloten hebben om niet deel te nemen.  In België zien we ook dat dit de groep dames is die uitvalt voor screening.  Er bestaan echter ook studies die deze bevindingen tegenspreken.  De verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat jongere vrouwen voltijds werken en vrijaf moeten nemen voor een consultatie, in vergelijking met oudere vrouwen die meer flexibel met hun tijd kunnen omspringen.

Tot slot zijn er nog een reeks barrières die we benoemen als structurele factoren.  Ten eerste is er het kostenplaatje.  Dit omvat de kostprijs van raadpleging bij de specialisten alsook de onzekerheid omtrent de mogelijke verdere kosten indien er iets afwijkend gevonden wordt.  Zelfs als het afnemen van een uitstrijkje kosteloos zou gebeuren, zouden de indirecte kosten (zoals vervoer, tijd en kinderopvang) een impact hebben op personen met een laag inkomen.  Verder kwam tijdsgebrek aan bod, lange wachttijden en de moeilijkheid om een afspraak te bekomen.

Visueel hulpmiddel

Het onderwerp voor de bachelorproef werd aangereikt door het Centrum voor Kankeropsporing (CvKO).  Na overleg met het CvKO werd duidelijk dat we een visueel hulpmiddel zouden maken dat er toe zou kunnen bijdragen de drempel tot participatie aan screening te verlagen.  Er werd eveneens overeengekomen dat de informatiefilm enerzijds uit het onderzoek zelf zou bestaan en anderzijds uit getuigenissen.  Aan de hand van de resultaten van het literatuuronderzoek werd vervolgens een scenario opgesteld.  Er werd een oproep gedaan via sociale media en amateurtoneelgezelschappen om dames te vinden die bereid waren te acteren in de film.  Reeds van bij het begin stond Professor Dokter Weyers, hoofd van de Vrouwenkliniek van UZ Gent achter ons project en was hij ook bereid om mee te werken aan de film.

Op die manier wordt een zeer realistisch beeld geschetst van het onderzoek en kunnen vrouwen zich herkennen in de getuigenissen, wat een positieve invloed kan hebben op het screeningsgedrag.

Relevantie voor de praktijk

Na overleg omtrent onze ervaringen en het uiteindelijke resultaat, besliste het Centrum voor Kankeropsporing dat de film inhoudelijk zeer waardevol is voor de praktijk en in overeenstemming met de informatie die verspreid wordt door het Vlaams Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker.  Het samenwerkingsverband wordt bijgevolg doorgetrokken en de video zal voor het publiek beschikbaar gesteld worden op de website van het Vlaams Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker (www.bevolkingsonderzoek.be).

Op deze manier verwachten we een grote doelgroep te bereiken, en hopen we bij te dragen aan een verhoging van de participatiegraad.

De informatiefilm kan bekeken worden via onderstaande QR-code, alsook via de bijgevoegde link.

QR

https://www.youtube.com/watch?v=fczfFIECz0c

 

Conclusie

Vrouwen ervaren veel en vooral uiteenlopende barrières als het op screening naar baarmoederhalskanker aankomt.  Pas wanneer barrières individueel gedefinieerd kunnen worden, en hiermee op een gepersonaliseerde manier aan de slag kan gegaan worden, zullen vrouwen overtuigd raken van het belang van vroegopsporing en op die manier zichzelf bereid zien om deel te nemen aan screening voor baarmoederhalskanker.

 

Veerle Stappers

Wendy Speleman

Bachelor in de Verpleegkunde

Academiejaar 2017- 2018

Bibliografie

Alleman, S. (2016). Ontwikkeling van een voorstel van beslissingshulp voor het maken van een geïnformeerde keuze m.b.t. deelname aan het Vlaams Bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker bij 55+’ers (Masterproef, Universiteit van Gent, België). Geraadpleegd via https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/272/977/RUG01-002272977_2016_000…    

Arbyn, M., Haelens, A., Desomer, A., Verdoodt, F., Thiry, N., Francart, J., … Robays, J. (2015). Welke screening voor baarmoederhalskanker? [Report]. Geraadpleegd via https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/KCE_238As_screening…       

Bogani, G., Maggiore, U.L.R., Signorelli, M., Martinelli, F., Ditto, A., Sabatucci, I., … Raspagliesi, F. (2018). The role of human papillomavirus vaccines in cervical cancer: Prevention and treatment. Critical reviews in Oncology / Hematology, 122(1). doi: 10.1016/j.critrevonc.2017.12.017 

Bogani, G., Taverna, F., Lombardo, C., Borghi, C.? Martinelli, F., Signorelli, M., … Raspagliesi, F. (2017). Retrospective study of the influence of HPV persistence on outcomes among women with high-rist HPV infections and negative cytology. Int J Gynaecol Obstet, 138(1). doi: 10.1002/ijgo.12170 

Center for Disease Control and Prevention (2018). Human papillomavirus (HPV) vaccine safety. Geraadpleegd op 21 juni 2018 via https://www.cdc.gov/vaccinesafety/vaccines/hpv-vaccine.html

Chelmow, D. (2016). Practice bulletin: Cervical cancer screening and prevention. Obstetrics & Gynecology, 128(4). doi: 10.1097/AOG.0000000000001708

DeVita, V.T., Lawrence, T.S., & Rosenberg, S.A. (2015). Cancer: Principles & Practice of Oncology (10th ed.). America: Wolters Kluwer Health.   

Ersin, F., & Bahar, Z. (2013). Barriers and facilitating factors perceived in Turkish women’s behaviors towards early cervical cancer detection: a qualitative approach. Asian Pac J Cancer Prev, 14(9). doi:10.7314/APJCP.2013.14.9.4977 

European Commission. (2008). European guidelines for quality assurance in cervical cancer screening (2nd ed.). Luxembourg: Publications Office of the European Union.  

European Commission. (2015). European guidelines for quality assurance in cervical cancer screening: Second edition – Supplements. doi: 10.2875/859507      

Foliaki, S., & Matheson, A. (2015). Barriers to cervical screening among Pacific women in a New Zealand urban population. Asian Pac J Cancer Prev, 16(4). doi: 10.7314/APJCP.2015.16.4.1565  

Garland, S.M., Kjaer, S.K., Munoz, N., Block, S.L., Brown, D.R., DiNubile, M.J., … Velicer, C. (2016). Impact and effectiveness of the quadrivalent human papillomavirus vaccine: A systematic review of 10 years of real-world experience. Clin Infect Dis, 63(4). doi: 10.1093/cid/ciw354   

Harper, D.M., & DeMars, L.R. (2017). HPV vaccines – A review of the first decade. Gynecologic Oncology, 146(1). doi: 10.1016/j.ygyno.2017.04.004   

Hoge Gezondheidsraad (2017). Vaccinatie tegen infecties veroorzaakt door het humaan papillomavirus [Rapport]. Geraadpleegd via https://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshea…  

HPV Information Centre (2017). Belgium Human papillomavirus and related cancers, fact sheet 2017. Geraadpleegd via www.hpvcentre.net/statistics/reports/BEL_FS.pdf   

Integraal Kankercentrum Nederland (2015). CIN, AIS en VAIN [Landelijke richtlijn]. Geraadpleegd via https://www.oncoline.nl/cin-ais-en-vain      

Islam, R.M., Bell, R.J., Billah, B., Hossain, M.B., & Davis, S.R. (2015). Lack of understanding of cervical cancer and screening is the leading barrier to screening uptake in women at midlife in Bangladesh: population-based cross-sectional survey. Oncologist, 20(12). doi: 10.1634/theoncologist.2015_0235   

Islam, R.M., Billah, B., Hossain, M.N., & Oldroyd, J. (2017). Barriers to cervical cancer and breast cancer screening uptake in low-income and middle-income countries: a systematic review. Asian Pac J Cancer Prev, 18(7). doi: 10.22034/APJCP.2017.18.7.1751      

Jia, Y., Li, S., Yang, R., Zhou, H., Xiang, Q., Hu, T., … Feng, L. (2013). Knowledge about cervical cancer and barriers of screening program among women in Wufeng country, a high-incidence region of cervical cancer in China. PLoS One, 8(7). doi: 10.1371/journal.pone.0067005  

Leinonen, M.K., Campbell, S., Klungsoyr, O., Lönnberg, S., Hansen, B.T., & Nygard, M. (2017). Personal and provider level factors influence participation to cervical cancer screening: A retrospective register-based study of 1.3 million woman in Norway. Preventive Medicine, 94(1). doi: 10.1016/j.ypmed.2016.11.018  

Liu, T., Li, S., Ratcliffe, J., & Chen, G. (2017). Assessing knowledge and attitudes towards cervical cancer screening among rural woman in eastern China. Int J Environ Res Public Health, 14(9). doi:10.3390/ijerph14090967   

Malhotra, C., Bilger, M., & Finkelstein, E. (2016). Barriers to breast and cervical cancer screening in Singapore: a mixed methods analysis. Asian Pac J Cancer Prev, 17(8). doi: 10.14456/apjcp.2016.188/APJCP.2016.17.8.3887 

Marlow, A.V., Chorley, A.J., Haddrell, J., Ferrer, R., & Waller, J. (2017). Understanding the heterogeneity of cervical screening non-participants: Data from a national sample of British woman. European Journal of Cancer, 80(1). doi: 10.1016/j.ejca.2017.04.017  

Martini, F.H., & Bartholomew, E.F. (2013). Anatomie en fysiologie: Een inleiding (5e ed.). Amsterdam: Pearson Benelux BV.   

Nayar, R., & Wilbur, D.C. (2015). The Pap test and Bethesda 2014. Acta Cytologica, 59(1). doi:10.1159/000381842   

Nessa, A., Shree Roy, J., Chowdhury, M.A., Khanam, Q., Afroz, R., Wistrand, C., … Shemer, E.A.W. (2014). Evaluation of the accuracy in detecting cervical lesions by nurses versus doctors using a stationary colposcope and Gynocular in a low-resource setting. BMJ Open, 4(11). doi: 10.1136/bmjopen-2014-005313   

Nwabichie, C.C., Rosliza, A.M., & Suriani, I. (2017, march/April). Global burden of cervical cancer: a literature review. International Journal of Public Health and Clinical Sciences, 4(1), 10-18.    

 

Östensson, E., Alder, S., Elfström, K.M., Sundström, K., Zethraeus, N., Arbyn, M., & Andersson, S. (2015). Barriers to and facilitators of compliance with clinic-based cervical cancer screening: population-based cohort study of women aged 23-60 years. PLoS One, 10(5). doi: 10.1371/journal.pone.0128270  

Piessens, V., Van Roy, K., & Willems, S. (2015). Baarmoederhalskankerscreening in de huisartspraktijk: rapport focusgroepgesprekken met huisartsen (1e ed.). Antwerpen: Domus Medica.

Schoofs, J., Krijger, K., Vandevoorde, J., Rossem, I.V., & Devroey, D. (2015). Health-related factors associated with the participation in cervical cancer screening. J Res Health Sci, 15(1), 11-16.

Singh, V.B., Gupta, N., Nijhawan, R., Srinivasan, R., Suri, V., & Rajwanshi, A. (2015). Liquid-based cytology versus conventional cytology for evaluation of cervical Pap smears: experience from the first 1000 split samples. Indian J Pathol Microbiol, 58(1). doi: 10.4103/0377-4929.151157    

Teame, H., Addissie, A., Ayele, W., Hirpa, S., Gebremariam, A., Gebreheat, G., & Jemal, A. (2018). Factors associated with cervical precancerous lesions among women screened for cervical cancer in Addis Ababa, Ethiopia: A case control study. PLoS One, 13(1). doi: 10.1371/journal.pone.0191506       

Tjalma, W. (2014). The ideal cervical cancer screening recommendation for Belgium, an industrialised country in Europe: Practice guidelines. Belg J Med Oncol, 8(2), 44-51.     

Tjalma, W.A.A., Trinh, X.B., Rosenlund, M., Makar, A.P., Kridelka, F., Rosillon, D., …Jenkins, D. (2015). A cross-sectional, multicenter, epidemiological study on human papillomavirus (HPV) type distribution in adult women diagnosed with invasive cervical cancer in Belgium. Facts Views Vis Obgyn, 7(2), 101-108.  

Van Deurzen, J. (2013). Bevolkingsonderzoeken naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm [Persbericht]. Geraadpleegd op 26 juni 2018 via http://www.jovandeurzen.be/nl/bevolkingsonderzoeken-naar-kanker-van-de-…        

Van Oudenhove, A.S., & Vermeirsch, S. (2013). Onderzoek naar de participatiegraad van borstkanker- en baarmoederhalskankerscreening: bevraging in een gehospitaliseerde en niet-gehospitaliseerde populatie (masterproef, Universiteit van Gent, België). Geraadpleegd via https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/061/620/RUG01-002061620_2013_000…    

Van Roy, K., & Willems, S. (2017). Focusgroepen met Vlaamse vrouwen die niet deelnemen aan het bevolkingsonderzoek voor baarmoederhalskanker (Rapport, Universiteit van Gent, België). Geraadpleegd via https://biblio.ugent.be/publication/8517384/file/8535207.pdf   

Van Spil, J.A., Van Muilekom, H.A.M., & van de Walle – van de Geijn, B.F.H. (2013). Oncologie: Handboek voor verpleegkundigen en andere hulpverleners (2e ed.). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.  

Vanhabi, M., & Lofters, A. (2016). Muslim immigrant women’s views on cervical cancer screening and HPV self-sampling in Ontario, Canada. BMC Public Health 16(1). doi: 10.1186/s12889-016-3464-1  

Vereniging voor Verpleegkundigen Radiotherapie en Oncologie (2016). Basisboek oncologie voor verpleegkundigen (3e ed.). Berchem: De Boeck.    

Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (2013). Bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker: rapportering van de werkgroep ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie. Geraadpleegd op 28 mei 2018 via https://www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/atoms/files/GC_BV…           

Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (2017). Studie van de vaccinatiegraad in Vlaanderen 2016 [Publicatie]. Geraadpleegd via https://www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/atoms/files/Vacci…  

Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid (2018). Vaccinatie tegen HPV. Geraadpleegd op 16 juli 2018 via https://www.zorg-en-gezondheid.be/vaccinatie-tegen-hpv

Vlaamse Overheid (2017). Jaarrapport 2017 Bevolkingsonderzoek [Jaarverslag]. geraadpleegd via   https://baarmoederhalskanker.bevolkingsonderzoek.be/sites/default/files…   

Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg (2017). Nieuwsbericht vaccinaties 40: HPV-vaccinaties [Persbericht]. Geraadpleegd op 19 maart 2018 via https://www.vwvj.be/nieuwsbericht/nieuwsbericht-vaccinaties-40-hpv-vacc…   

Von Karsa, L., Arbyn, M., De Vuyst, H., Dillner, J., Dillner, L., Franceshi, S., … Antilla, A. (2015). European guidelines for quality assurance in cervical cancer screening. Summary of the supplements on HPV screening and vaccination. Papillomavirus Research 1(1). doi: 10.1016/j.pvr.2015.06.006   

Woodman, C.B., Collins, S.I., & Young, L.S. (2007). The natural history of cervical HPV infection: unresolved issues. Nat Rev Cancer 7(1). doi: 10.1038/nrc2050

World Health Organization (2014). Comprehensive cervical cancer control: A guide to essential practice second edition. Geraadpleegd via http://apps.who.int/iris/handle/10665/144785     

World Health Organization (2018). Cancer key facts. Geraadpleegd op 3 mei 2018 via http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer 

Universiteit of Hogeschool
Bachelor in de Verpleegkunde
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Art Vereecke, Sarah Steckel, Mariane De Vriendt, Eliane Kellen
Kernwoorden
Share this on: