Immigratie is een aloud fenomeen, toch lijkt het steeds actueler. Kranten schrijven wekelijks over de vluchtelingencrisis en het onderwerp is eveneens het stokpaardje van politici. Het zijn ook die beleidsmedewerkers die benadrukken hoe belangrijk het is dat nieuwkomers de Vlaamse waarden, normen en overtuigingen respecteren en – als het dan nog even kan – eigen maken. Daarbij is de eerste stap ‘eenvoudig’: Nederlands leren. De lessen Nederlands voor anderstaligen (NT2-onderwijs) lijken dé garantie op integratie, een goede job, huisvestiging, … You name it!
Steeds meer nieuwkomers schrijven zich dan ook (uit noodzaak of uit vrije wil) in voor de cursussen. Het aantal inschrijvingen steeg in zes jaar tijd met bijna 30% tot maar liefst 127 455 cursisten in 2016. Maar vinden zij die cursussen wel efficiënt? Sara Van Cleemputte, master in de meertalige communicatie, ging het in haar thesisonderzoek na bij een unieke groep cursisten: degenen die doorzetten tot het C1-niveau, het hoogste taalniveau binnen het NT2-onderwijs. Van Cleemputte peilde voor haar onderzoek onder meer naar de moeilijkheden die de participanten ervaren wanneer ze Nederlands praten en naar hun attitudes ten opzichte van het NT2-onderwijs.
"Je probeert een andere taal te leren en dan nog die varianten, das heel moeilijk"
Les 1: een vreemde taal
De lessen Nederlands blijken te focussen op Standaardnederlands, de officiële taal in Vlaanderen. Die focus gaat echter lijnrecht in tegen de taalpraktijk. Want zeg nu zelf, praat jij zoals een nieuwsanker wanneer je vlug een praatje slaat met je buurman? Standaardnederlands wordt in informele contexten amper gebruikt door Vlamingen en dat leidt tot frustraties bij de taalleerders die hun kennis moeilijk kunnen toepassen in een omgeving waarin dialecten en tussentaal overheersen. Ilona, een Hongaarse cursiste, is zich goed bewust van het gevarieerde taallandschap in Vlaanderen en erkent ook de moeilijkheden ervan: “je probeert een andere taal te leren en dan nog die varianten, das heel moeilijk, heel uitdagend”. Pragya vindt het eveneens lastig om dialect te begrijpen, want sommige woorden leer je gewoonweg niet op school.
Leer hen toch de spreektaal!
De oplossing ligt voor de hand: leer nieuwkomers de spreektaal. Toch? Maar wat als een cursist gesprekken leert voeren in Brugge en dan het nieuwsbericht beluistert, gaat solliciteren of plots verhuist naar Limburg, waar heel wat inwoners geen pap gegeten hebben van het West-Vlaamse taaltje? Hoewel meer dan 70% van de ondervraagde cursisten zijn of haar kennis van de spreektaal wil verbeteren, zijn de meesten er toch van overtuigd dat het goed is om eerst Standaardnederlands te leren. Enkelen onder hen pleiten er wel voor om spreektaal in het NT2-onderwijs te introduceren. Op welk niveau dat het best zou gebeuren is nog onduidelijk.
Hier spreekt men Nederlands
Ondanks de kloof tussen taalpraktijk en taalonderwijs, zijn de cursisten vrij tevreden over de lessen Nederlands. Ze erkennen ook het belang van Nederlands kunnen spreken in Vlaanderen. Het zou hen namelijk aan een betere job kunnen helpen en ook op sociaal vlak voordelen opleveren. Drie vierde van de participanten gebruikt de taal iedere dag. Toch is het onduidelijk of taalvaardigheid volstaat om je te integreren en een job te vinden. Andere elementen zoals meertaligheid en discriminatie op de arbeidsmarkt worden al te vaak over het hoofd gezien. Pulinx en Van Avermaet toonden in 2017 al aan dat heel wat nieuwkomers moeite hebben om relaties met Vlamingen aan te knopen. Dat bleek ook uit Van Cleemputte’s onderzoek. Alpaslan, een Bulgaarse cursist, woont al bijna drie jaar in Gent. Na twee jaar lessen Nederlands gevolgd te hebben, heeft hij nog steeds geen Vlaamse vrienden en voelt hij zich nog niet thuis in de stad. Ook Ilona herkent dat gevoel. Zij woont al acht jaar in België en volgde al drie cursussen Nederlands. Talenkennis blijkt dus niet altijd voor een betere integratie te zorgen. Extra ondersteuning om contacten tussen Vlamingen en nieuwkomers te bevorderen zou dan ook nuttig zijn, net als meer toegankelijke psychosociale ondersteuning.
De integratie van immigranten kan dus op een geschiktere manier aangepakt worden. Daarbij moeten Vlamingen zichzelf in vraag durven stellen. Primeren de eisen die zij opleggen aan de nieuwkomers of gaat het om de noden die nieuwkomers ervaren wanneer ze zich willen integreren?
Scriptie
Van Cleemputte, S. (2018). Standard Dutch: the key to integrating in Flanders? Sociolinguistic-ethnographic research into adult newcomers’ difficulties when speaking Dutch. Universiteit Gent, Gent.
Meer lezen?
Homans, L. Beleidsnota 2014-2019 Integratie en Inburgering, 2014–2019 § (2014).
Noppe, J., Vanweddingen, M., Doyen, G., Stuyck, K., Feys, Y., & Buysschaert, P. (2018, May). Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor 2018. Agentschap Binnenlands Bestuur.
Pulinx, R., & Van Avermaet, P. (2017). The impact of language and integration policies on the social participation of adult migrants. In J.-C. Beacco, H.-J. Krumm, D. Little, & P. Thalgott (Eds.), The Linguistic Integration of Adult Migrants / L’intégration linguistique des migrants adultes. Berlin, Boston: De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110477498-008
VVSG. (2017). Bevraging Integratie van vluchtelingen. Brussel. Retrieved from http://www.vvsg.be/nieuws/Documents/
Bronnen afbeeldingen
Afbeelding 1 https://bienet.be/dialectproject-de-enige-echte-west-vlaming/wuk-zeg-je/
Bibliography
Aarsæther, F., Marzo, S., Nistov, I., & Ceuleers, E. (2015). Indexing locality: contemporary urban vernaculars in Belgium and Norway. In J. Nortier & B. A. Svendsen (Eds.), Language, youth and identity in the 21st century: linguistic practices across urban spaces (pp. 249–270). Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.
Agentschap Binnenlands Bestuur. (2016). Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor Gent. Vlaamse overheid. Retrieved from http://www.statistiekvlaanderen.be/sites/default/files/docs/LIIM-Gent.p…
Agentschap Integratie en Inburgering. (2016). Van opvang naar samenleven. Vlaamse overheid. Retrieved from https://integratie-inburgering.be/inspiratie-voor-lokale-besturen
Aragão, R. (2011). Beliefs and emotions in foreign language learning. System, 39(3), 302–313. https://doi.org/10.1016/j.system.2011.07.003
Arnold, J. (Ed.). (1999). Affect in language learning. Cambridge, U.K. ; New York, NY: Cambridge University Press.
Auer, P. (2005). Europe’s sociolinguistic unity or: A typology of European dialect/standard constellations. In N. Delbecque, J. Van der Auwera, & D. Geeraerts (Eds.), Perspectives on Variation (pp. 7–42). Berlin: Mouton-De Gruyter.
Begine, S. (2017, October 31). De resultaten van onze enquête bij 94 NT2-leerkrachten. Retrieved from https://www.goestingintaal.com/blog/de-resultaten-van-onze-enquete-bij-…
Belgian House of Representatives. The Belgian Constitution (2014).
Blommaert, J. (2007). Commentaries: on scope and depth in linguisic ethnography. Journal of Sociolinguistics, 11(5), 682–688.
Blommaert, J., & Jie, D. (2010). Ethnographic fieldwork: a beginner’s guide. Bristol ; Buffalo: Multilingual Matters.
Blommaert, J., & Rampton, B. (2012). Language and Superdiversity. MMG WOrking Papers Print. Retrieved from www.mmg.mpg.de/workingpapers
Bolten, A. (2004). ‘Zedde zot!’. Vlaamse inburgeringscursisten struikelen over tussentaal. Onze Taal, 73(9), 237–238.
Clifford, J. (1988). The predicament of culture: twentieth-century ethnography, literature, and art. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Council of Europe. (2001). Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment. Cambridge University Press.
Coupland, N., & Kristiansen, T. (2011). SLICE: Critical perspectives on language (de)standardisation. In T. Kristiansen & N. Coupland (Eds.), Standard languages and language standards in a changing Europe (pp. 11–35). Oslo: Novus Press.
Crevits, H. Beleidsnota 2014-2019 Onderwijs (2014).
De Caluwe, J., Delarue, S., Ghyselen, A.-S., & Lybaert, C. (2013). Inleiding. In J. De Caluwe, S. Delarue, A.-S. Ghyselen, & C. Lybaert (Eds.), Tussentaal. Over de talige ruimte tussen dialect en standaardtaal in Vlaanderen (pp. 3–20). Gent: Academia Press.
De Cuyper, P., & Vandermeerschen, H. (2017). Helpt bijkomende taalopleiding inburgeraars op de arbeidsmarkt? Antwerpen: Steunpunt Inburgering en Integratie.
de Vlaamse Rand. (n.d.). Language legislation. Retrieved from http://www.docu.vlaamserand.be/ned/webpage.asp?WebpageId=544
De Wilde, J., & Van Hoof, S. (2016, December). Tutorail etnografie en interviews.
Delarue, S. (2013). Teachers’ Dutch in Flanders: the last guardians of the standard? In T. Kristiansen & S. Grondelaers (Eds.), Language (de)standardisation in late modern Europe: experimental studies (pp. 193–226). Oslo: Novus Press.
Delarue, S., & Lybaert, C. (2016). The Discursive Construction of Teacher Identities: Flemish Teachers’ Perceptions of Standard Dutch. Journal of Germanic Linguistics, 28(03), 219–265. https://doi.org/10.1017/S1470542716000064
Dialectloket. (n.d.-a). De dialecten in de zuidelijke Nederlanden [Project van de Universiteit Gent]. Retrieved 7 May 2018, from http://www.dialectloket.be/tekst/dialectologie/dialecten-in-de-zuidelij…
Dialectloket. (n.d.-b). Wat zijn dialecten [Project van de Universiteit Gent]. Retrieved from http://www.dialectloket.be/tekst/dialectologie/wat-zijn-dialecten/
European Commission. (2013, May 7). 3 National Agencies for Erasmus+ in one country [An initiative of the European Union]. Retrieved 10 April 2018, from http://europa.eu/youth/be/article/46/3269_en
Extramiana, C., Pulinx, R., & Van Avermaet, P. (2014). Linguistic Integration of adult migrants: Policy and practice. Draft Report on the 3rd Council of Europe Survey (Draft Report on the 3rd Council of Europe Survey). Strasbourg: Council of Europe.
Faist, T. (2010). Cultural diversity and social inequalities. Social Research, 77(1), 297–324.
Ferreira Barcelos, A. M. (2015). Unveiling the relationship between language learning beliefs, emotions, and identities. Studies in Second Language Learning and Teaching, 5(2), 301. https://doi.org/10.14746/ssllt.2015.5.2.6
Firth, A. (1996). The discursive accomplishment of normality: on ‘lingua franca’ in English and conversation analysis. Journal of Pragmatics, 26, 237–259.
Flanders Today. (2017, October 24). ‘Teach Dutch learners dialect,’’ says language expert’. Flanders Today. Retrieved from http://www.flanderstoday.eu/education/
Flubacher, M.-C. (2013). Language(s) as the key to integration? The ideological role of diglossia in the German-speaking region of Switzerland. In E. Barát, P. Studer, & J. Nekvapil (Eds.), Ideological COnceptualizations of Language: DIscourses of Linguistic Diversity (pp. 171–192). Peter Lang.
FOD Binnenlandse Zaken. (2018, January 31). Statistieken van bevolking [Officiële website van de federale overheid]. Retrieved from http://www.ibz.rrn.fgov.be/nl/bevolking/statistieken-van-bevolking/
Geeraerts, D. (2001). Een zondagspak? Het Nederlands in Vlaanderen: gedrag, beleid, attitudes. Ons Erfdeel, 44, 337–344.
Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures: Selected essays. New York: Basic Books.
Geldof, D. (2013, July). Superdiversiteit als onverwerkte realiteit. Een uitdaging voor het sociaal werk. ALERT, 39(3), 12–24.
Geldof, D. (2017, October). Superdiversiteit als nieuwe realiteit en uitdaging. Gent.
Ghyselen, A.-S. (2015). ‘Stabilisering’ van tussentaal? Taal En Tongval, 67(1), 43–95. https://doi.org/10.5117/TET2015.1.GHYS
Goethals, P. (2015). A2TK: Deelsyllabus Interculturele Pragmatiek [cursustekst]. Universiteit Gent.
Grondelaers, S., & van Hout, R. (2011). The Standard Language Situation in the Low Countries: Top-Down and Bottom-Up Variations on a Diaglossic Theme. Journal of Germanic Linguistics, 23(03), 199–243. https://doi.org/10.1017/S1470542711000110
Hammersley, M., & Atkinson, P. (2007). Ethnography: principles in practice (3rd ed). London ; New York: Routledge.
het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (n.d.). Een cursus Nederlands als tweede taal (NT2) volgen? [Officiële website van de Vlaamse overheid]. Retrieved 15 April 2018, from https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/een-cursus-nederlands-als-tweede-taa…
Het Vlaams Woordenboek. (2017, April 13). Retrieved 9 July 2018, from http://www.vlaamswoordenboek.be
Holmes, J., & Wilson, N. (2017). An introduction to sociolinguistics (Fifth Edition). London ; New York, NY: Routledge.
Homans, L. Beleidsnota 2014-2019 Integratie en Inburgering, 2014–2019 § (2014).
Homans, L. Conceptnota: uitbouw van een slagkrachtig NT2-beleid, Pub. L. No. VR 2016 2503 DIC.0297/1TER, 2016 (2016).
Homans, L. Beleidsbrief Integratie en Inburgering 2017-2018, Pub. L. No. 1327, 2017–2018 1 (2017).
Houthuys, A. (2017a, October 24). Dialectles bevordert integratie. De Standaard, p. 1.
Houthuys, A. (2017b, October 24). Zet leerkrachten met een etnisch accent voor de klas. De Standaard, pp. 12, 13.
Informatie Vlaanderen. (n.d.-a). Begeleiding van inburgeraars (het Inburgeringstraject) [Officiële website van de Vlaamse overheid]. Retrieved 13 April 2018, from https://www.vlaanderen.be/nl/gemeenten-en-provincies/
Informatie Vlaanderen. (n.d.-b). Beslissingen van de Vlaamse Regering [Officiële website van de Vlaamse overheid]. Retrieved 12 July 2018, from https://www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-regering/beslissingenvlaamseregeri…
Informatie Vlaanderen. (n.d.-c). Civic integration [Official website of the Flemish government]. Retrieved from https://www.vlaanderen.be/en/moving-and-housing/civic-integration
Informatie Vlaanderen. (n.d.-d). Vlaamse overheid: Vlaamse bevoegdheden [Officiële website van de Vlaamse overheid]. Retrieved 10 April 2018, from https://www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-overheid/organisatie-van-de-vlaams…
Ipsos. (2009). Survey: Hoe tolerant zijn Belgen ten opzichte van etnische minderheden? Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding.
Irvine, J., & Gal, S. (2009). Language Ideology and Linguistic Differentiation. In A. Duranti (Ed.), Linguistic anthropology: a reader (2nd ed). Malden, MA: Wiley-Blackwell.
Janssens, R. (2013). BRIO-taalbarometer 3: diversiteit als norm. Retrieved from http://www.briobrussel.be
Jooken, L. (2015). A2TK: Deelsyllabus: heuristiek en onderzoeksmethoden [cursustekst]. Universiteit Gent.
Labov, W. (1972). Sociolinguistic patterns. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Lønsmann, D. (2017). Language as proxy: language repertoires & language ideologies in transnational workplaces.
Lybaert, C. (2011). Hoe percipieert een taalkundige leek het Vlaamse taallandschap? Handelingen : Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij Voor Taal- En Letterkunde En Geschiedenis, 64, 123–146.
Lybaert, C. (2014). Het gesproken Nederlands in Vlaanderen: perceptie sen attitudes van een spraakmakende generatie. Universiteit Gent, Gent.
Lybaert, C. (2015). De ideologische positie van Algemeen Nederlands in Vlaanderen. Taal en Tongval, 67(1), 97–134. https://doi.org/10.5117/TET2015.1.LYBA
Lybaert, C. (2016a). A challenge for newcomers: the gap between language use and language-in-education policy in Flanders.
Lybaert, C. (2016b). A direct discourse-based approach to the study of language attitudes: The case of tussentaal in Flanders. Language Sciences, 59, 93–116.
Lybaert, C. (2016c). Moet tussentaal een (grotere) plaats krijgen in lessen Nederlands voor nieuwkomers? Over Taal, 55(3), 6–8.
Lybaert, C. (2016d). Only Standard Dutch in the L2 classroom? Attitudes of teachers towards language-in-education policy in Flanders. Presented at the ICS1: First International Conference on Sociolinguistics.
Lybaert, C. (2017). Enkel Standaardnederlands in de NT2-klas?
Lybaert, C., & Delarue, S. (2017). ’k Spreek ekik ver altijd zo: over de opmars van tussentaal in Vlaanderen. In G. De Sutter (Ed.), De vele gezichten van het Nederlands in Vlaanderen: Een inleiding tot de variatietaalkunde (pp. 142–162). Leuven; Gent: Acco.
Martín Rojo, L., & Patiño-Santos, A. (2010). Constructing inequality in multilingual classrooms. Berlin: de Gruyter Mouton.
Marzo, S. (2009). De verspreiding van jongerentalen in Limburgse scholen. Informatie Vernieuwing Onderwijs, 115, 74–80.
Marzo, S., & Ceuleers, E. (2011). The use of Citétaal among adolescents in Limburg: the role of space appropriation in language variation and change. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 32(5), 451–464. https://doi.org/10.1080/01434632.2011.597560
Menken, K., & García, O. (Eds.). (2010). Negotiating language policies in schools: educators as policymakers. New York: Routledge.
Murchison, J. M. (2010). Ethnography essentials: designing, conducting, and presenting your research (1st ed). San Francisco: Jossey-Bass.
Noppe, J., Vanweddingen, M., Doyen, G., Stuyck, K., Feys, Y., & Buysschaert, P. (2018, May). Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor 2018. Agentschap Binnenlands Bestuur.
Oleksy, W. (Ed.). (1989). Contrastive pragmatics. Amsterdam: Benjamins.
Oxford, R. L. (2015). Emotion as the amplifier and the primary motive: Some theories of emotion with relevance to language learning. Studies in Second Language Learning and Teaching, 5(3), 371. https://doi.org/10.14746/ssllt.2015.5.3.2
Pérez Milans, M. (Ed.). (2015). Language education policy in late modernity: insights from situated approaches. Language Policy, 14(2).
Pulinx, R., & Van Avermaet, P. (2015). Integration in Flanders (Belgium): Citizenship as achievement. How intertwined are ‘citizenship’ and ‘integration’ in Flemish language policies? Journal of Language and Politics, 14(3), 335–358.
Pulinx, R., & Van Avermaet, P. (2017). The impact of language and integration policies on the social participation of adult migrants. In J.-C. Beacco, H.-J. Krumm, D. Little, & P. Thalgott (Eds.), The Linguistic Integration of Adult Migrants / L’intégration linguistique des migrants adultes. Berlin, Boston: De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110477498-008
Rampton, B. (2005). Crossing: Language & Ethnicity among Adolescents. Manchester: St. Jerome Publishing.
Rampton, B. (2010). Linguistic ethnography, interactional socioliinguistics and the study of identities. In Applied Linguistics: a reader. London ; New York: Routledge.
Rampton, B. (2013). Styling in a Language Learned Later in Life. The Modern Language Journal, 97(2), 360–382. https://doi.org/10.1111/j.1540-4781.2013.12010.x
Schoofs, N. (2015). De effectiviteit van Citétaal in reclame. KU Leuven.
Shatz, I. (2016). Native Language Influence During Second Language Acquisition: A Large-Scale Learner Corpus Analysis. The Proceedings of the Pacific Second Language Research Forum, 175–180.
Silverstein, M. (1985). Language and the culture of gender. In E. Mertz & R. Parmentier (Eds.), Semiotic mediation (pp. 219–259). New York: Academic Press.
Smet, P. Conceptnota: samen taalgrenzen verleggen (2011).
Statbel. (2017a). Migratiesaldo van 42.239 personen in 2016. Retrieved from https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/migraties#news
Statbel. (2017b). Nationaliteitswijziging. Retrieved from https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/nationaliteitswijzigingen#n…
Statbel. (2017c, December 27). Bevolking naar woonplaats, nationaliteit, burgelijke staat, leeftijd en geslacht. Retrieved from https://bestat.statbel.fgov.be/bestat
Stuurgroep volwassenenonderwijs. (n.d.). Opleidingsprofielen. Retrieved 21 May 2018, from http://www.stuurgroepvo.be/curriculumontwikkeling/opleidingsprofielen/a…
Swann, J., Demeurt, A., Lillis, T., & Mesthrie, R. (2004). A dictionary of sociolinguistics. Edinburgh: Edinburgh Univ. Press.
Taaltelefoon. (n.d.). standaardtaal, tussentaal, dialect [Officiële website van de Vlaamse overheid]. Retrieved from https://www.taaltelefoon.be/standaardtaal-tussentaal-dialect
Van Avermaet, P. (2014, June). Meertaligheid in het onderwijs. Presented at the TEDxFlanders.
Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal. (2015) (Vijftiende editie). Utrecht: VBK Media.
Van Droogenbroeck, M., & Verboven, M. (2015). Living in translation. vzw ‘de Rand’.
Van Hoof, S., & Jaspers, J. (2012). Hyperstandaardisering. Tijdschrijft voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 128(1), 97–125.
Van Lancker, I. (2016). Standardizing and destandardizing practices at a Flemish secondary school. Taal En Tongval, 68(2), 173–200. https://doi.org/10.5117/TET2016.2.LANC
Van Praet, E., De Wilde, J., & Heyse, P. (2017). A4MC: Theorie van de Meertalige en Interculturele Communicatie [cursustekst]. Universiteit Gent.
Vandenbroucke, F. De lat hoog voor talen in iedere school. Goed voor de sterken, sterk voor de zwakken. (2007).
Vertovec, S. (2007). Super-diversity and its implications. Ethnic and Racial Studies, 30(6), 1024–1054. https://doi.org/10.1080/01419870701599465
Vlaams Parlement. (n.d.). Beleidsbrief [Officiële website van het Vlaams Parlement]. Retrieved 13 April 2018, from https://www.vlaamsparlement.be/over-het-vlaams-parlement/begrippenlijst…
Vlaamse overheid. Horizontaal integratiebeleidsplan Vlaanderen 2016-2019, Pub. L. No. VR 2016 1507 DOC.0890/2, 2016–2019 (2016).
VVSG. (2017). Bevraging Integratie van vluchtelingen. Brussel. Retrieved from http://www.vvsg.be/nieuws/Documents/
Willemyns, R. (2003). Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden. Antwerpen/Utrecht: Standaard Uitgeverij/Het Spectrum.
Wilson, J. (1987). The sociolinguistic paradox: data as a methodological product. Language & Communication, 7(2), 161–177.
Zinzen, W. (2017, November 3). Leer je talen, vreemdeling! MO. Retrieved from https://www.mo.be/column/vreemdeling-talen-leren