Vind je weg in superdiversiteit. BegeLEID je team naar divers-sensitiviteit.

Elfie Van Haudenhuyse
Persbericht

Vind je weg in superdiversiteit. BegeLEID je team naar divers-sensitiviteit.

Turnles met een niet-aangeboren hersenletsel

“Door een niet-aangeboren hersenletsel mag een leerling op advies van de behandelende arts bepaalde oefeningen niet of slechts gedeeltelijk doen: koprollen, langer lopen dan 200 meter, … Toch blijft de turnleerkracht haar 1 op 20 geven voor uithoudingsvermogen. Alle argumenten ten spijt blijft hij de leerling quoteren op wat ze gezien haar medische conditie niet kan. Na tussenkomst van Unia wordt het programma voor de rest van het schooljaar overlopen en wordt de quotering aangepast. Het meisje wordt nu beoordeeld op wat ze wél kan.

Dit is één van de voorbeelden uit de Diversiteitsbarometer van Unia (2018), een onderzoek over gelijke kansen in de scholen van de drie gemeenschappen. Hieruit blijkt dat we ondanks de vele inspanningen die al geleverd zijn, nog een lange weg af te leggen hebben in het omgaan met de superdiverse maatschappij.

Tijdens mijn opleiding ben ik wel vaker geconfronteerd met leerkrachten die heel positief stonden t.a.v. de superdiversiteit, maar niet meer wisten uit welk hout pijlen maken. De diverse klasgroep waarvoor zij stonden, leidde tot onzekerheid en soms tot frustratie. Een gevoel van onmacht. Ik luisterde ook naar het verhaal van een voormalige directrice die uit het vak gestapt was omdat de weerstand binnen haar team tegen het diversiteitsverhaal haar danig ontmoedigd had. Ze kreeg reacties zoals “Het is maar mijn job!” en “Wij wonen hier, waarom zouden wij ons moeten aanpassen?”

Die onwelwillendheid heb ik ook ervaren. Leerkrachten die het gebruik van de thuistaal op school verboden. Mij een ongemakkelijk gevoel gaven bij het uiten van  vooroordelen en stereotype gedachten over leerlingen of ouders. Sommige scholen achten het niet nodig om aandacht te besteden aan diversiteit (wegens niet zichtbaar aanwezig) of benaderen diversiteit enkel mondiaal, waardoor het een ver van mijn bed show wordt. Maar alle kinderen van deze scholen zullen later ook deel uitmaken van onze superdiverse maatschappij!

De school is één van de weinige plaatsen waar diversiteit nog moeilijk genegeerd kan worden. Hierdoor wordt ze voor een dubbele opdracht geplaatst (Steunpunt Diversiteit & Leren, 2007). In het kader van de emancipatorische opdracht van het onderwijs (de leerling klaarstomen voor een zelfstandig leven in onze maatschappij), staan deze beide opdrachten in functie van de leerling.

Naast het belang van leerkrachten die bewust een voorbeeldrol vervullen en op de hoogte zijn van bepaalde mechanismen die tot uitsluiting leiden, acht ik het ook belangrijk dat elke onderwijsactor zich goed en zelfzeker voelt tijdens het uitoefenen van een immens waardevolle job, veerkracht toont en een open, positieve houding aanneemt. Dit zijn doelstellingen die in functie van de onderwijsactor staan.

Werken aan een eigen competentie van ‘omgaan met diversiteit’ is niet alleen een uitdaging, maar een noodzaak binnen het veranderingsproces waar de maatschappij zich in bevindt .

 

Hoe kan je als (bege-)leider nu vormgeven aan dit veranderingsproces?

De directie heeft, vanuit een gedeelde visie tussen alle leden van het schoolteam, de slagkracht om het diversiteitsbeleid in de sporen te zetten en te houden.

Het doel dat ik beoog, houdt een cultuurverandering in: er vindt een wijziging plaats in de normen, waarden en overtuigingen binnen de school. Cultuur is volgens Edgar Schein (2012) “de manier waarop we hier met elkaar omgaan”. We willen graag dat de leden van het schoolteam op een andere manier gaan denken en doen.

Uit meerdere onderzoeken blijkt de absolute kracht van communicatie, relationele gerichtheid, liefde, stimulatie, geloof en het openstaan voor diversiteit. We gaan dan ook inzetten op divers-sensitiviteit.

Divers-sensitief zijn in een relatie, vertrekt vanuit communicatie met de unieke persoon die tegenover je staat. Het contact start zonder vooroordelen, vanuit een grondhouding van aanvaarding. Hierbij heb je aandacht voor het ‘anders-zijn’, maar voel je ook aan wanneer de verschillen niet relevant zijn. Het is streven naar gelijkheid vanuit openheid, wederzijds respect en menselijkheid. Het impliceert groeien als kritisch reflectieve professional.

We streven hier naar een verbetering als hoofdvorm van verandering. “De inspanningen zijn er dan op gericht om het goede te behouden en elementen daaruit nog beter te maken.” (Weggeman e.a., 1997). Het is dus belangrijk dat we ons focussen op wat reeds goed gaat, op het versterken, waarderen en inzetten van de reeds aanwezige krachten in het team.

Mijn bachelorproef vormt een leidraad waarin de lezer door het veranderingsproces wordt geloodst aan de hand van het Prosci®-ADKAR® model, initieel ontwikkeld door Jeff Hiatt in 2006.

Jeff Hiatt gelooft dat het geheim tot veranderen niet enkel ligt in het hebben van een visie of een oplossing, maar in het vermogen om de mensen die bij het proces betrokken zijn, te veranderen. Zorg daarom voor individuele erkenning en appreciatie van de inzet van de teamleden, want die zullen stuwkracht, energie en enthousiasme creëren.

ADKAR® is een acroniem dat de vijf mijlpalen of resultaten representeert, noodzakelijk om verandering te realiseren: awareness, desire, knowledge, ability en reinforcement.

image-20180929164701-1

ADKAR® toegepast op ons veranderingstraject resulteert in vijf doelstellingen, waarbij de onderwijsactor centraal staat binnen het diversiteitsverhaal:

A Bewust zijn van de huidige maatschappelijke realiteit, de superdiversiteit.

D Goesting krijgen om met de superdiversiteit aan de slag te gaan op school.

K Kennis hebben om op een krachtgerichte manier om te gaan met, en te verbinden in diversiteit. Kennis hebben over de competentie divers-sensitiviteit.

A Vermogen ontwikkelen om via reflectie en samenwerking te groeien in deze competentie.

R  Versterken van de verandering opdat diversiteit normaliteit wordt.

Een veranderingsproces vraagt tijd. Elke mijlpaal kan maanden (mogelijks jaren) in beslag nemen. Hierdoor was het jammer genoeg niet mogelijk om deze leidraad te schrijven en integraal aan de praktijk te toetsen in één academiejaar. Verder praktijkonderzoek zou dan ook waardevol zijn.

Inclusief onderwijs biedt volgens Unesco kwalitatief onderwijs aan alle kinderen uit onze superdiverse samenleving. Mijn  bachelorproef wil die mensen bereiken die diep vanbinnen voelen dat het niet om een keuze gaat, maar om een noodzaak, vanuit liefde.

 

Onze uitdaging?

Superdiversiteit als normaliteit beschouwen en in het veranderingsproces werken aan het begeleiden van elk lid uit het schoolteam via divers-sensitiviteit.

(ingekorte thesis raadpleegbaar in Scriptiebank)

Bibliografie
  • (2016). Bouwstenen voor een cultuursensitieve zorg- en welzijnsorganisatie. Brussel: Politeia nv.
  • Baudoncq, R. (5 april 2017). Onderzoeksinterview. Interview in verband met bachelorproef. Gentbrugge.
  • Blommaert, J. (2017, 9 februari). Superdiversiteit als realiteit. Lezing uit lezingreeks met actuele thema’s rond diversiteit. Gent: In-Gent
  • Boudry, C & Vandenbroeck, M. (2011). Spiegeltje, spiegeltje. Een werkboek voor de kinderopvang over identiteit en respect. Amsterdam: Uitgeverij SWP).
  • Bouverne-De Bie, M., & Claeys, A. (2003). Armoede, armoedebestrijding en het recht op een gezin. In A. Truyers (red.), Eindverslag van het derde vooruitgangscongres inzake de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen – 2 juni 2003 (pp. 8-25). Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Algemeen Welzijnsbeleid
  • Clement, J. (2017). Inspirerend coachen. De kunst van dynamisch en uitdagend communiceren. Tielt: Lannoo campus
  • Chetty, Friedman & Rockoff (2011). The Long-Term Impacts of Teachers: Teacher Value-Added and Student Outcomes in Adulthood. The national bureau of economic research. NBER Working Paper No. 17699.
  • Collins, J. (1988). Language and class in minority education. Anthropology and Education Quarterly, 19(4), 299–326.
  • Crul, M., e.a. (2013). Superdiversiteit. Een nieuwe visie op integratie. Amsterdam: VU University Press.
  • Cummins, J. (2001). Bilingual Children’s Mother Tongue: Why is it important for education? Sprongforum nr 19, 2001, p 19. Geraadpleegd op 30 mei 2018 via http://www.lavplu.eu/central/bibliografie/cummins_eng.pdf
  • Danhier et al (2014). Naar kwaliteitsscholen voor iedereen? Analyse van de resultaten van het PISA 2012-onderzoek in Vlaanderen en in de Federatie Wallonië-Brussel, Koning Boudewijnstichting.
  • DECET & ISSA (2011). Diversiteit en sociale inclusie. Een verkenning van competenties voor beroepen voor jonge kinderen.
  • Decruynaere, E. (2018,  21 februari). Onderzoeksinterview. Interview in verband met bachelorproef divers-sensitiviteit. Gent.
  • De Kockere, G. (2016). Anders Gelijk [e-book]. Gierle: Uitgeverij Pigmalion vzw. Geraadpleegd op 28 februari 2018, van http://www.pigmalion.be/downloads/Anders_gelijk.pdf
  • De Mets, J. (2013). Van eiland naar wij-land. Inspiratiegids voor een goede samenwerking tussen ouders en secundaire scholen. Gent: Integratiedienst Stad Gent.
  • De pedagogische visie van Loris Malaguzzi. (z.j.). Geraadpleegd op 14 oktober 2017, van https://www.expoo.be/ de-pedagogische-visie-van-loris-malaguzzi
  • Derman-Sparks, L. & Tge ABC Task Force (1989). Anti-bias Curriculum. Tools for empowering young children. Washington D.C.: National Association for the Education of Young Children.
  • de Saint-Exupéry, A. (2004). De kleine prins. Beverwijk: Apotheek Donker B.V.
  • Draelants, L. (2018, 5 mei). Onderzoeksinterview. Interview in verband met bachelorproef divers-sensitiviteit. Gent.
  • Eén. (2018, 27 maart). Pano: Het basisonderwijs kraakt [Communicatieprogramma]. Geraadpleegd op 14 mei 2018, van https://communicatie.een.be/pano-het-basisonderwijs-kraakt
  • Eén. (2018, 28 maart). Pano: het basisonderwijs kraakt [Video]. Geraadpleegd op 14 mei 2018, van https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/pano/2018/pano-s2018a6/
  • Fantini, A. & Tirmizi, A. (2006). Exploring and Assessing Intercultural Competence. World Learning Publications. Paper 1.
  • Feuerstein, R., Rand, Y. en Rynders, J.E. (1988). Laat me niet zoals ik ben. Een baanbrekende methode om de cognitieve en sociale ontwikkeling te stimuleren. Rotterdam: Lemniscaat.
  • Gardner, H. (2008). Soorten intelligentie : meervoudige intelligenties voor de 21ste eeuw. Amsterdam: Nieuwezijds.
  • Geldof, D. (2016). Superdiversiteit. Hoe migratie onze samenleving verandert. Leuven: Acco.
  • Geldof, D. (2016, maart). Coaching in een superdiverse samenleving. TvC, 2016(1), 5-9. Geraadpleegd van https://www.acco.be/acco/download.ashx?id=70bec961-12e4-49ad-9afd-d9a1f…
  • Hattie, J. (2003). Teachers make a difference: What is the research evidence? Paper presented at the Australian Council for Educational Research Annual Conference on Building Teacher Quality, Melbourne.
  • Hoffman, E. (2007). Interculturele gespreksvoering. Theorie en praktijk van het TOPOI-model. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
  • Hoffman, E., Geldof, D., & Koning, M. (2014, oktober). Superdiversiteit op de frontlijn Diversiteitsbewuste communicatie is een noodzaak. Geraadpleegd op 8 juli 2017, van http://www.dirkgeldof.be/superdiversiteit_en_divers_sensitief_werken.
  • Hofstede, G. (1991). Allemaal andersdenkenden. Omgaan met cultuurverschillen. Amsterdam: Uitgeverij contact.
  • Kabinet Vlaams minister van Onderwijs. (2018, 30 maart). Extra ondersteuning voor leerkrachten basisonderwijs, gelijk loon en meer lesvrijstelling voor directeurs [Persbericht]. Geraadpleegd op 23 mei 2018, van https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/extra-ondersteuning-voor-leerkrachte…
  • Kelchtermans, G. (2003). De kloof voorbij. Naar een betere integratie van theorie en praktijk in de lerarenopleiding. Rapport opgesteld in opdracht van de Vlaamse Onderwijsraad. Brussel: Vlaamse Onderwijsraad.
  • Kinderrechtencoalitie Vlaanderen. (2009, november). Beeldvorming over kinderen en jongeren [Rapport]. Geraadpleegd op 30 december 2017, van http://kinderrechtencoalitie.be/sites/default/files/wysiwyg/Databanken/…
  • Kotter, J.P. (1996). Leiderschap bij verandering. Den Haag: Sdu Uitgevers.
  • Kotter, J.P. & Cohen, D.S. (2008). Het hart van de verandering. De principes van leiderschap bij verandering in de praktijk. Den Haag: Academic Service.
  • Laevers, F. (2004). Procesgericht kindvolgsysteem voor kleuters. Leuven: CEGO Publishers.
  • Laevers, F.; Vanhoutte, T. & Derycke, C. ( 2003 ). Omgaan met kansarmoede in de basisschool: pijnpunten-beleving-aanpak. België-Leuven: CEGO Publishers.
  • Lleshi, B. & Van Den Bossche M. (Red.) (2010). Identiteit en interculturaliteit. Identiteitsconstructie bij jongeren in Brussel. Brussel: VUBPress. 
  • Lasters, R. (2018, 28 februari). Gelukkige leraar, gelukkige leerlingen. De Standaard, p. 39.
  • Loobuyck, P. (2017). Samenleven met gezond verstand.  Kalmthout: Polis.
  • Matheusen, F. (2016). Mijn held is een hulpverlener. Tielt: Lannoo nv.
  • Nicaise I. & Desmedt, E. (2008). Gelijke kansen op school: het kan! Zestien sporen voor praktijk en beleid. Mechelen: Plantyn.
  • Prosci (z.d.). The Prosci®-ADKAR® model. Geraadpleegd op 3 maart 2018, van https://www.prosci.com/adkar
  • Ramey, C.T., Campbell, F.A., Burchinal, M.L. & Gardner, D.M. (2000). Persistent Effects of Early Childhood Education on High-Risk Children and Their Mothers. Applied Developmental Science, 4 (1), pp2-14.
  • Roose, I., Pulinx, R. & Van Avermaet, P. (2014). Kleine kinderen grote kansen. Koning Boudewijn stichting. 
  • Rosenthal, R. & Jacobson, L. (1968). Pygmalion in the classroom. New York: Holt, Rinehart & Winston.
  • Ruys, I. e.a. (2017). Stagegids OKO editie 2017-2018. Gent: ArteveldeHogeschool.
  • Schein, E. (2012). De bedrijfscultuur als ziel van de onderneming. Schiedam: Scriptum.
  • Sierens, S. (2007). Leren voor diversiteit. Leren in diversiteit. Burgerschapsvorming en gelijke leerkansen in een pluriforme samenleving. Een referentiekader. Universiteit Gent: Steunpunt Diversiteit & Leren.
  • Simons, Krols & de Graef (2011). Interculturele competentie. Brussel: Politeia
  • Studio Globo (2005). Voorbij de kleuren. Verbondenheid en solidariteit leren in het basisonderwijs. Brussel: Piet Spanhove.
  • Tondeur, S. (2017, 27 maart). Cultuursensitief handelen. PowerPoint van studiedag. Zottegem.
  • Tondeur, S. (12 april 2017). Onderzoeksinterview. Interview in verband met bachelorproef. Gent.
  • Unia, Interfederaal Gelijkekansencentrum. (2018). Diversiteitsbarometer Onderwijs. Geraadpleegd van https://www.unia.be/files/Documenten/Publicaties_docs/1210_UNIA_Baromet…
  • Urban, M., Vandenbroeck, M., Peeters, J., & Lazzari, A. (2011). CoRe – Competence Requirements in Early Childhood Education and Care. A study for the European Commission Directorate-General for Education and Culture. Lonon & Ghent: University of East-London, Cass School of Education & University of Ghent, Department for Social Welfare Studies.
  • Valcke, M. (2010). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap. Een inleiding voor ontwikkelaars van instructie en voor toekomstige leerkrachten. Lannoo
  • Vandenbroeck, M., Peeters, J., Van Laere, K., Lazzari, A., Urban, M. & Cameron, C. (2011). Literature review. In M. Urban, M. Vandenbroeck, J. Peeters, & A. Lazzari, CoRe - Competence Requirement for Early Childhood Education and Care. A Study for the European Commission Directorate-General for Education and Culture. Research documents (pp. 11-29). London & Ghent: University of East London, Cass School of Education & University of Ghent, Department for Social Welfare Studies.
  • Van der Ploeg, J.D. (2007). Gedragsproblemen. Ontwikkelingen en risico's. Rotterdam: Lemniscaat.
  • Van Gils, V. (2015). Veranderen. Zo communiceer je dat! Waardevolle interne communicatie bij verandertrajecten. Amsterdam: Adfo Groep.
  • Van Mens-Verhulst, J. & Radtke, L. Intersectionaliteit en Sociale inclusie: het ei … van Troje. Deel 1: Het ei van Comumbus. In: Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 2009, 18 (3), 4-22
  • Van Robaeys, B. (2014, oktober). De reflectieve professional. Inzichten over verschil. Pow Alert, 40(4), 14-20. Geraadpleegd van www.alertonline.be
  • Van Robaeys, B., Geerts, L. & Balli, S. (2014). Verbinden vanuit diversiteit. Krachtgericht werken in een context van armoede en culturele diversiteit. Leuven: Lannoo Campus.
  • Van Robaeys, B. (2016, 9 mei). Sociaal werk in een superdiverse wereld. De Sloep in Gent als voorbeeld. Geraadpleegd op 26 juli 2017, van https://sociaal.net/analyse-xl/sociaal-werk-superdiverse-wereld/
  • Verenigde Naties. (1989, 20 november). Verdrag inzake de Rechten van het Kind [Verdrag]. Geraadpleegd op 10 december 2017, van https://www.kinderrechtencommissariaat.be/sites/default/files/bestanden…
  • Vertovec, S. (2007). Superdiversity and its implications. Ethnic and Racial Studies, 29(6), pp. 1024-1054.
  • Vlaamse Onderwijsraad (2015). De basisschool als fundament voor ontwikkelen en leren : een strategische verkenning van de missie en de troeven van het basisonderwijs in Vlaanderen. Leuven: Acco.
  • Vlaamse regering. (2008, 17 januari). Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de basiscompetenties van de leraren [Besluit]. Geraadpleegd op 30 mei 2018, van https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=13952
  • VLOR (2014). 14 fiches voor de onderhandelaars van de nieuwe Vlaamse regering. Brussel: VLOR.
  • Vygotsky, L.S. (1978). Mind in society. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  • Weggeman, M., Wijnen, G. & Kor, R. (1997). Ondernemen binnen de onderneming. Essenties van organisaties. Deventer: Kluwer Bedrijfswetenschappen.
  • Willems, S., Mertens, J. Van Robaeys B. e.a.  (2013). Professioneel omgaan met diversiteit. Cahier Welzijnsgids. Mechelen: Wolters Kluwer Belgium.
Universiteit of Hogeschool
Kleuteronderwijs
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Mevr. Saskia Decraene
Kernwoorden
Share this on: