“Mei 68. Een zonnige lentemaand een aantal decennia geleden. Een symbool van verzet en opstand maar ook een legende die de oud-strijder met heimwee vervult en stof levert voor verhalen.’ – Louis Vos
Veel dromen, weinig bedrog
Het nalatenschap van mei 1968 is vandaag de dag nog steeds een actueel thema. Studenten die meeliepen in de betogingen en de strijd aangingen met de ordediensten spreken over een goede periode, een periode die haar gelijken niet kende. Het jaar 1968 symboliseert meer dan alleen het einde van tijdperk. Nog meer was dit jaar begin van een totaal nieuwe wereld. Studenten brachten de Belgische regering ten val en de eerste staatshervorming zou even later het licht zien. De herstelpolitiek, waar de politieke elite na het einde van de Tweede Wereldoorlog mee startte, werd definitief ondergraven. Het Belgisch unitair kaartenhuisje stortte in. Het opbouwen van een nieuwe staatsstructuur kon beginnen.
De mystiek van mei ’68 werd door allerhande motieven verklaard. Reeds vlak na WOII werd België geconfronteerd met grote politieke conflicten. De collaboratie, de Koningskwestie en de Schoolstrijd zorgden ervoor dat de verschillende politieke partijen voldoende stof hadden om over te debatteren. Daarnaast kwam de Vlaamse Beweging terug boven water. De dreigende verfransing van Brabant had hen voldoende munitie gegeven om de politieke strijd te hervatten. De Waalse Beweging daarentegen zat met de handen in het haar. Het nakende sociale bloedbad dat zou ontstaan met het sluiten van de Waalse zware industrie bracht vele Waalse politici aan het denken. De roep om het heft in eigen handen te nemen werd steeds luider.
De ‘Golden Sixties’
De wereld na WOII was evenwel dezelfde niet meer. De normen en waarden veranderden en de Kerk kreeg het moeilijk om haar gedachtengoed over te brengen op de bevolking. Deze secularisering werd mede mogelijk gemaakt door de revolutie in de communicatie. De radio, televisie, kranten en tijdschriften brachten nieuws van overal ter wereld de huiskamers binnen. Zo kregen ook de lagere sociale klassen de kans om te proeven van andere culturen en gewoontes. Daarnaast kende de economie een continue stijging. De koopkracht steeg met rasse schreden! Elk gezin kon het zich permitteren om meer kledij in huis te hebben, om op reis te gaan of om gezellig met vrienden een avond in de kroeg door te brengen zonder dat dit een aanslag was op het gezinsbudget. Daarnaast konden nu ook steeds meer jongeren genieten van hoger onderwijs. De toevloed aan studenten in de jaren ’50 en ’60 die naar het hoger onderwijs trokken, zorgden voor de komst van grijze haren bij een aantal rectoren.
De rectoren met de grootste kopzorgen bevonden zich in de twee Brabantse steden Brussel en Leuven. Leuven kende naast de Nederlandstalige universiteit ook haar Franstalige tegenhanger. De spanningen tussen beide taalgroepen werden in de loop van de jaren ’60 steeds groter. De Vlaamse Beweging maakte van ‘Leuven Vlaams’ het strijdpunt van het decennia en de druk op de Franstalige Leuvenaren werd mede door de publieke opinie steeds groter. Nadat het episcopaat de gespannen sfeer probeerde te bedaren, liep de situatie uit de hand. De Vlaamse studenten raakten slaags met de rijkswacht en het kantoor van de rector werd overhoop gehaald. De Vlaamse Beweging zou uiteindelijk triomferen doordat hun grootste eis, de overheveling van de Université Catholique de Louvain naar Wallonië, ingewilligd werd in 1968.
Brussel een verhaal apart
Het verhaal van de Brusselse universiteit kende een ander verloop dan deze van Leuven. De Université Libre de Bruxelles kende beduidend minder Nederlandstalige studierichtingen dan de Leuvense Alma Mater en was niet van zin om hier op korte termijn iets aan te veranderen. Een heel aantal vooraanstaande Nederlandstalige intellectuelen vonden deze situatie onhoudbaar. Ze verenigden zich in de Vereniging voor Nederlandstalig Vrijzinnig Hoger Onderwijs. Deze vereniging pleitte voor het uitbouwen van de Nederlandstalige leergangen. De druk die deze organisatie kon uitvoeren op de Raad van Bestuur van de ULB was evenwel niet groot genoeg. Ondanks dat het aantal Nederlandstalige leergangen uitgebouwd werd, schoof men dit zoveel mogelijk op de lange baan. Om deze patstelling te doorbreken besloten Nederlandstalige professoren zich te verenigen in de Vereniging voor Vlaamse Professoren. De druk op de universitaire overheid werd groter. Door de gebeurtenissen in Leuven werd het speelveld van de Raad van Bestuur steeds verder verkleind. In mei en juni 1968 kwamen de studenten aan de ULB in opstand en besloot de Nederlandstalige gemeenschap aan de universiteit op eigen benen verder te gaan. Op het moment dat er in de Kamer van Volksvertegenwoordigers gestemd werd over de oprichting van een autonome Vrije Universiteit van Brussel werd ruimschoots een meerderheid gehaald. De contacten met prominente politici in de socialistische en liberale partij zorgden ervoor dat de meerderheid reeds voor de stemming een zekerheid was.
Bronnen:
Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaamse Nationalisme:
BE ADVN AC672: Archief Vereniging van Vlaamse Professoren (VVP) afdeling Leuven
Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven:
Depot Frans De Pauw: 98, 305, 310, 323, 324, 331, 333.
Depot Aloïs Gerlo: 125, 127.
Depot VNVHO: 1, 2, 4, 9, 16, 17, 18, 19, 20, 27.
Depot BSG: 1013.
Depot Jan Wauters: 11, 28.
Depot Vrij Onderzoek: 279, 299, 300.
Collegeroosters: 1950-1951, 1955-1956, 1964-1965, 1968-1969.
Monografieën en verzamelwerken:
BOUDENS R. Kardinaal Mercier en de Vlaamse Beweging. Leuven, Davidsfonds, 1975, 304 pagina’s.
BRACQUENE W. Van eenheid naar scheiding. IN SP-BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST ed. 25 jaar Rode Leeuwen: Een kwarteeuw Vlaams socialisme in de hoofdstad, Brussel, Socialistische Partij, 1993, pagina 35-41.
DENECKERE G. e.a. Een geschiedenis van België. Gent, 3de druk, Academia Press, 2014, 314 pagina’s.
DESCHOUWER K. Politieke partijen in België, Antwerpen, Kluwer, 1987, 147 pagina’s.
DHONDT P. University history writing: More than a history of jubilees? IN DHONDT P. ed. University jubilees and university history writing a challenging relationship, Leiden, BRILL, 2014, pagina 1-17.
DHONDT P. University history as part of the history of Education. IN DHONDT P. ed. Univeristy jubilees and university history writing a challeging relationship, Leiden, BRILL, 2014, pagina 232-249.
DU BOIS-REYMOND M. Over de methode van mondelinge geschiedenis IN DU BOIS-REYMOND M. & WAGEMAKERS T. Mondelinge geschiedenis: Over praktijk van het gebruik van mondelinge bronnen. Amsterdam, SUA Uitgeverij Amsterdam, 1983, pagina 9-28.
DUFFHUES T. e.a. Bewegende patronen: Een analyse van het landelijk netwerk van katholieke organisaties en bestuurders 1945-1980. Nijmegen, Katholiek Documentatiecentrum, 1985, 333 pagina’s.
FAYAT H. Volharding, Antwerpen, Standaard uitgeverij, 1988, 576 pagina’s.
FELLING A. Sociaal-Netwerkanalyse. Brussel, Samsom Uitgeverij, 1974, 403 pagina’s.
GERLO A. Noch hoveling noch gunsteling: Een levensverhaal. Kapellen, Pelckmans, 1989, 250 pagina’s.
HUYSE L. De gewapende vrede. Politiek in België na 1945. Leuven, Kritak, 1987, 122 pagina’s.
INGLEHART R.. The Silent Revolution: Changing values and political styles among western publics. Princeton, Princeton University Press, 1977, 482 pagina’s.
JUDT T. Postwar: A history of Europe since 1945. New York, Penguin Group, 2006, 933 pagina’s.
KESTELOOT C. Waals regionalisme tegenover Vlaams nationalisme: Andere projecten of enkel een andere naam? Brussel, VUBPRESS, 2013, 53 pagina’s.
KORTWEG A. & HUISMAN E. Lobbyland: De geheime krachten in Den Haag. Amsterdam, De Geus, 2016, 253 pagina’s.
LAPORTE C. L’affaire de Louvain 1960-1968. Brussel, De Boeck Université, 1999, 333 pagina’s.
LOUCKX F. Vlamingen tussen Vlaanderen en Wallonië: Taalaanvaardings- en taalontwijkingsprocessen en meertalige situatie bekeken vanuit sociologische literatuur over etnische en raciale verhoudingen. Brussel, VUBPRESS, 1982, 348 pagina’s.
MICHIELS K. 1968: De biografie van een mythisch jaar. Tielt, Lannoo, 2017, 292 pagina’s.
NAERT F. De Uitgeperste democratie: Lobby’s in actie. Leuven, Davidsfonds, 1992, 180 pagina’s.
NEAVE G. Part 1: Themes and patterns: Chapter 2: Patterns, IN RÜEGG W. A History of the university in Europe: Volume IV: Universities since 1945, Cambridge, 2011, Cambridge University Press, pagina 31-72.
PLATEL M. Communautaire geschiedenis van België: van 1830 tot vandaag. Leuven, Davidsfonds, 2004, 256 pagina’s.
RIGHART H. De eindeloze jaren zestig: Geschiedenis van een generatieconflict. Amsterdam, Arbeiderspers, 1995, 328 pagina’s.
ROPPE L. Onderwijs in Limburg, en actuele economische aspecten. Rede ultgesproken... bij de opening van de gewone zitting van de Provincieraad van Limburg op 1 oktober 1964. Hasselt, 1964, 63 pagina’s.
RÜEGG W. Part 1: Themes and patterns: Chapter 1: Themes. IN RÜEGG W. A History of the university in Europe: Volume IV: Universities since 1945, Cambridge, 2011, Cambridge University Press, pagina 3-30.
SCHANDEVYL E. Tussen revolutie en conformisme: Het engagement en de netwerken van linkse intellectuelen in België 1918-1956. Brussel, Academic & Scientific Publishers, 2011, 408 pagina’s.
SCHEELINGS F. Studentenbeweging (universitair onderwijs) – Brussel, in R. De Schryver, B. Dewever e.a. (red.), Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Tielt, Lannoo, 1998, pagina 2885.
SCHEELINGS F. De verwevenheid van de vrijzinnige-humanistische levensbeschouwing en de Vrije Universiteit Brussel in historisch perspectief. Mogelijkheden tot onderzoek IN COENE G. e.a. Op zoek… De evolutie van het vrijzinnig humanisme in Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog. Brussel, VUBPRESS, 2017, pagina 113-140.
SCHEELINGS F Het probleem van de verdubbeling IN DESPY-MEYER A. e.a. 25.11.1941: De Université Libre de Bruxelles sluit haar deuren. Brussel, VUBPRESS, 1991, pagina 225-233.
SOENENS D. Lobbyen in de Wetstraat. Antwerpen-Berchem, EPO, 2017, 247 pagina’s.
TROW M. The University at the end of the twentieth century and trends toward continued development IN RÖHRS ed. Tradition and Reform of the University under an International Perspective, New York, Peter Lang, 1987, pagina 323-337
TYSSENS J. Om de schone ziel van’t kind… Het onderwijsconflict als een breuklijn in de Belgische politiek. Gent, Provincie Oost-Vlaanderen, 1998, 193 pagina’s.
TYSSENS J. Zaaien in de tuin van Akademos. Over het ontstaan van de Vrije Universiteit Brussel op het einde van de jaren zestig, IN WITTE E. & TYSSENS J., ed. De tuin van akademos: Studies naar aanleiding van de 25ste verjaardag van de Vrije Universiteit Brussel. Brussel, VUBPRESS, 1995, pagina 23-133.
TYSSENS J. & WITTE E. De vrijzinnige traditie in België. Brussel, VUBPRESS, 1996, 176 pagina’s.
VAN AELST P. & BRUYNINCKX E. Netwerkanalyse: 2 concrete toepassingen. Antwerpen, Universiteit Antwerpen, 1998, 38 pagina’s.
VANDEVORST G. Abortus wordt vervolgd… IN ROGIE P. & VANDERMEULEN D. ed. Abortus wordt vervolgd… Brussel, Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw, 1991, 153 pagina’s.
VAN VELTHOVEN H. Taal en onderwijspolitiek te Brussel 1878-1914 IN WITTE E. ed. Taal en Sociale Integratie 4. Brussel, Brussels informatie- en documentatie- en onderzoekscentrum, 1981, pagina 261-389.
VERMEYLEN P. Gulzig Leven, Leuven, Kritak, 1984, 260 pagina’s.
VOS L. & Derez M. e.a. Studentenprotesten in de jaren zestig: De stoute jaren. Tielt, Lannoo, 1988, 228 pagina’s.
WITTE E. Tussen restauratie en vernieuwing: Een introductie op de Belgische politieke evolutie tussen 1944 en 1950, IN WITTE E. BURGELMAN J.C. 1 STOUTHUYSEN ed. Tussen restauratie en vernieuwing: Aspecten van de naoorlogse Belgische politiek (1944-1950), Brussel, 2de druk, VUBPRESS, 1990, pagina 13-59.
WITTE E. & CRAEYBECK J. De politieke geschiedenis van België: Van 1830 tot heden. Antwerpen, 9de druk, Standaard Uitgeverij, 2008, 584 pagina’s.
WITTE E. & MEYNEN A. De geschiedenis van België na 1945. Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 2006, 576 pagina’s.
WITTE E. & VAN VELTHOVEN H. Taal en politiek: De Belgische casus in een historisch perspectief. Brussel, VUBPRESS, 1998, 180 pagina’s.
Tijdschriftartikelen:
DHONDT P. Belgische universiteitsgeschiedenis vanuit een internationaal perspectief IN Mededelingenblad van de Belgische Vereniging voor Nieuwste Geschiedenis, 39, 2017, Vol. 3, pagina 1-6.
FAMILIEKUNDE BRUSSEL Lucien Cooremans IN Vlaamse Stam, 2000, 38, Vol. 3, pagina 180-183
JAKUBIAK MIROŃCZUK A. Lobbying in a Democratic State of Law: Between meaning and judgment, IN: Persona y derecho, 2015, 75, Vol. 1, pagina 149-168.
PEETERS Y. “De Vrije Universiteit Brussel, een jonge instelling met een oude traditie”. IN: Ons Erfdeel, 1976, 19, Vol. 1, pagina 462-465.
RASPOET E. Samusocial is een typisch Belgisch schandaal, Interview met Martin Conway, IN Knack, 46ste jaargang, juli 2017, pagina 8-13.
TOLSMA, J. & WOLBERS M. Onderwijs als nieuwe sociale scheidslijn? De gevolgen van onderwijsexpansie voor sociale mobiliteit, de waarde van diploma's en het relatieve belang van opleiding in Nederland, IN Tijdschrift voor Sociologie, 31, 2010, Vol. 3, pagina 239-259.
VERHULST J. Sociale bewegingen in vogelvlucht, IN Perspectief - Themanummer: Halt! Beweging Verzocht. 2006, volume 2, pagina 4-8.
VOS L.. De nieuwe studentenbeweging: Welvaart en mentaliteit in de jaren zestig’, IN: FRIJHOFF W & MINKE"HIEMSTRA ed., Bewogen en bewegen de historicus in het spanningsveld tussen economie en cultuur. Tilburg, Gianotten, 1986, pagina 393-409.
Websites:
BILLEN R. Gevallen Engelen [Online] https://www.nieuwsblad.be/cnt/blrbi_01658287 [15.05.2018].
DANNIAU F. 1923 Tweetalige Nolfuniversiteit, 2017 [Online] http://www.ugentmemorie.be/gebeurtenissen/1923-tweetalige-nolfuniversit… [6.11.2017].
DEGROOTE S. Henri Liebaert was enige minister (tot nog toe) uit Deinze [Online] http://nieuwsblad.typepad.com/deinze/2008/06/henri-liebaert.html [06.05.2018].
DE TIJD. Henri Simonet: van (salon)socialist tot liberaal [Online] https://www.tijd.be/algemeen/algemeen/Henri-Simonet-van-salon-socialist… [16.05.2018].
GEMEENTE HERENT. Lijst burgemeesters Herent [Online] https://www.herent.be/product/374/steekkaart-herent [15.05.2018].
HUIJBREGTS J. Aantal abonnees Netflix groeit harder dan verwacht, 2017 [Online] https://tweakers.net/nieuws/120233/aantal-abonnees-netflix-groeit-harde…; [13.11.2017].
KROMHOUT B. Het revolutiejaar 1968: Idealen eindigen in een bloedbad, 2008 [Online] https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/25117/het-revolutiejaar-… [06.03.2018].
PAUWELS C. Waarom Theo Francken welkom is op de VUB. De Morgen ,14 mei 2018. [Online] https://www.demorgen.be/opinie/waarom-theo-francken-welkom-is-op-de-vub… [16.05.2018]
SCHEELINGS F. De geschiedenis van het principe en de geschiedenis van zestig jaar
Studiekring VO. 2009. [Online] http://vrijonderzoek.wordpress.com/geschiedenis [2.05.2018].
TIMMERMAN G. Louis Kiebooms [Online] https://www.apache.be/nvdr/2011/10/31/kiebooms-louis/ [06.05.2018].
VAN DER AUWERA K. Wonen in Brussel: Lydia De Pauw-Deveen (77) [Online] https://www.bruzz.be/samenleving/wonen-brussel-lydia-de-pauw-deveen-77-… [16.05.2018]
Wet tot toekenning van de rechtspersoonlijkheid aan de "Katholieke Universiteit te Leuven - Université catholique de Louvain", aan de "Vrije Universiteit Brussel", aan de "Université libre de Bruxelles", en waarbij aan de "Katholieke Universiteit te Leuven - Université catholique de Louvain" machtiging wordt verleend een Franstalige en een Nederlandstalige universiteit op te richten, 11 augustus 1911. Onderwijs Vlaanderen [Online] https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=12829 [23.04.2018].
Wet houdende taalregeling in het onderwijs 30 juli 1963. Onderwijs Vlaanderen [Online] https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=12391 [12.05.2018].
Onuitgegeven licentiaatsverhandelingen:
BOOGAERTS K. De toekenning van het Oefenplein aan de ULB-VUB en het verlenen van de rechtspersoonlijkheid aan de VUB: Tussenkomsten van de wetgever. Brussel, VUB, 1993-1994, 148 pagina’s.
DERWEDUWEN K. Ontstaan van de autonome VUB: De rol van de Nederlandstalige vrijzinnige verenigingen. Brussel, VUB, 1993-1994, 107 pagina’s.
HENKENS B. De vereniging van Vlaamse studenten, 1974-1983. Van nationale overkoepeling naar klein linkse vakbond. Leuven, KUL, 1993, 284 pagina’s.
Digitale databanken:
ODIS: http://www.odis.be/hercules/_nl_home.php voor het opzoeken van volgende personen: Louis Roppe, Isidoor Trappeniers, Richard Declerck, Antoon Spinoy, Albert Lilar, Piet Vermeylen, Hendrik Fayat, Herman Vanderpoorten, Frans Block, Maurice Dequeecker, Louis Major en Jan Van Winghe.
Databank oud-volksvertegenwoordigers Vlaams Parlement via de zoekfunctie: https://www.vlaamsparlement.be/vlaamse-volksvertegenwoordigers/2664 : Omer Vanaudenhove; August De Winter, Willy De Clerq, Willy Calewaert, Frans Gelders en Lydia Deveen.