Hoe gelukkig zijn ouderen in woonzorgcentra?
Kent u het onaangename gevoel wanneer u een ziekenhuis binnenwandelt? Dit heeft niet enkel te maken met het feit dat het een ziekenhuis is, maar ook met verschillende aspecten van het interieur: sfeer, kleuren, geuren, inval van daglicht… Dit gevoel komt echter ook voor bij andere soorten gebouwen, waaronder woonzorgcentra. Aangezien deze laatste situatie niet tijdelijk van aard is maar dient om mensen een woonplaats te bieden, is het van groot belang dat er hier meer aandacht besteed wordt aan het creëren van een comfortabele omgeving.
ARCHITECTUUR EN GELUK
Architectuur en geluk zijn twee gegevens die niet snel met elkaar in verband gebracht worden. Nochtans zijn deze twee zaken dagelijkse kost. Denk maar aan uw woonkamer die u graag gezellig maakt om uw avonden in door te brengen, uw kantoor dat misschien wat kil aanvoelt of dat restaurant waar de akoestiek zo slecht is dat men elkaar niet kan horen praten. Al deze situaties zijn voorbeelden van elementen die invloed hebben op ons geluk. Vooral als het aankomt op wonen mogen we niet uit het oog verliezen dat er een plaats moet verwezenlijkt worden die ons kan opfleuren wanneer we er thuiskomen. Aangezien dit wel vaak lijkt te gebeuren bij het ontwerpen van woonzorgcentra, focust deze studie zich op hoe dit beter kan.
Thuis: een woord dat voor ieder van ons iets anders betekent, waardoor het heel moeilijk te definiëren is. Een beschrijving die echter heel vaak terugkomt bij het omschrijven van een plaats waar men zich thuis voelt, is een plaats waar men zich gelukkig voelt. Maar geluk is evenzeer een vaag gegeven. Het wordt gevormd door een samenloop van verschillende elementen die wederom voor iedereen anders zijn. Toch is het belangrijk dat bij het ontwerpen van gebouwen die mensen een thuis moeten bieden, dieper ingegaan wordt op datgene wat mensen gelukkig kan maken in hun omgeving.
WELZIJN IN OUDERENZORG
Welzijn is een begrip dat zowel een objectief als een subjectief aspect omvat. Om een optimaal niveau van welzijn te bereiken is het belangrijk deze twee opzichten te kunnen onderscheiden, en op die manier een zo goed mogelijke samenwerking van indicatoren te creëren. Objectief welzijn kan beschreven worden als een combinatie van zaken die materieel welzijn en levenskwaliteit definiëren. Deze begrippen kunnen bepaald en beïnvloed worden door factoren zoals het niveau en de stabiliteit van het inkomen, de levensomstandigheid, de kans op onderwijs, de kwaliteit van de sociale en natuurlijke omgeving, veiligheid en de kans om sociale en burgerlijke rechten en noden te realiseren. Subjectief welzijn kan daarentegen omschreven worden als de interne subjectieve ervaring van een individu.
De twee termen lopen dikwijls in elkaar over. Zo kan iemand die optimale objectieve omstandigheden heeft dit toch op een negatieve manier ervaren, en zich dus evenzeer ongelukkig voelen. Daarom is het belangrijk dat er niet enkel gefocust wordt op het verbeteren van de omgeving, maar ook op de ervaring van mensen.
Met het ouder worden komen verschillende zaken naar boven die zowel fysiek als mentaal voor verminderd functioneren kunnen zorgen. Dit gaat op zijn beurt gepaard met een verlaagd gevoel van zelfstandigheid, veiligheid, sociale omgang enzovoort. Deze factoren zijn zowel objectief als subjectief van karakter. Aan de hand van bepaalde ontwerp gerelateerde ingrepen die de gezondheid ondersteunen kunnen we bijdragen aan het objectief welzijn van ouderen, en op deze manier de levenskwaliteit verhogen. Als we daarnaast ook rekening houden met de invloed die de gebouwde omgeving heeft op het subjectief welzijn van mensen, creëren we ruimtes die ouderen helpen om hier gelukkig te zijn en te floreren.
GELUKSMODEL VAN WELZIJN
In deze studie worden zowel objectieve als subjectieve gegevens in verband met interieurarchitectuur en geluk geanalyseerd. Aan de ene kant worden een aantal omgevingselementen onderzocht die invloed kunnen hebben op ons geluk: licht, temperatuur, zicht, privacy, materialen, luchtkwaliteit, geluid, natuur… Deze factoren kunnen één voor één beïnvloed worden door middel van ingrepen en toepassingen op vlak van interieurarchitectuur.
Om een zo groot mogelijke invloed te hebben op het subjectief welzijn van bewoners, wordt er aan de andere kant een bestaande gelukstheorie omgezet naar een model dat toegepast is op ouderenzorg. Meerbepaald worden een aantal subjectieve waarden van een reeds bestaand geluksmodel omgezet naar concrete ontwerpstrategieën. Op deze manier ontstaat er een houvast voor ontwerpers om ideeën te integreren in het concept van een woonzorgcentrum.
De bevindingen van deze studie zijn niet enkel gebaseerd op literatuuronderzoek, maar vooral op informatie gehaald uit de persoonlijke ervaringen van bewoners van verschillende woonzorgcentra, verplegers en medewerkers, alsook familieleden van bewoners. Zo kon er een realistisch model uitgewerkt worden dat later in de scriptie effectief toegepast wordt op een ontwerp voor een woonzorgcentrum. Op deze manier biedt de studie niet enkel geschreven richtlijnen voor het ontwerpen met geluk op de voorgrond, maar ook een voorbeeld van hoe dit tot leven kan geroepen worden.
Het einddoel is om een plek te creëren die ouderen ondersteunt, maar hen ook het aangename gevoel van een thuis geeft. Een omgeving die hen, ondanks het verlaten van hun eerdere thuis, gelukkig kan laten voelen.
Bibliografie
Active Cues. (z.j.) Tovertafel original. Geraadpleegd op 23 april 2018, via https://tovertafel.nl/zorginnovatie-de- mentie/
Agentschap Onroerend Erfgoed. (2006-2013). Vastgestelde Inventarissen. Geraadpleegd op 28 april 2018, via https://www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming/vastgestelde-inventariss…
Agentschap Onroerend Erfgoed. (2006-2013). De rechtsgevolgen voor een vastgestelde inventaris. Geraad- pleegd op 28 april 2018, via https://www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming/vastgestelde-inventariss… rechtsgevolgen/
Agentschap Onroerend Erfgoed. (2006-2013). Beschermd onroerend erfgoed. Geraadpleegd op 28 april 2018, via https://www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming/beschermd-onroerend-erfg…
Agentschap Onroerend Erfgoed. (2006-2013). De rechtsgevolgen van een bescherming. Geraadpleegd op 28 april 2018, via https://www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming/beschermd-onroerend-erfg…
Agentschap Zorg en Gezondheid. (2017). Infrastructuurvoorwaarden voor woonzorgcentra en centra voor kort- verblijf vanaf 1 januari 2017. Geraadpleegd op 8 maart 2018, via https://www.zorg-en-gezondheid.be/infrastruc- tuurvoorwaarden-voor-woonzorgcentra-en-centra-voor-kortverblijf-vanaf-1-januari-2017
Alatartseva, E. & Barysheva, G. (2015). Well-being: subjective and objective aspects. Elsevier, 166, 36-42. Christakis, N.A. & Fowler, J.H. (2011). Connected. Boston: Little, Brown and Company.
Deeg, D.J.H., Kempen, G.I.J.M. (2010). Psychosociale aspecten van veroudering. In R. van der Mast, T. Heeren, M. Kat, M. Stek, M. Vandenbulcke & F. Verhey, Handboek ouderenpsychiatrie, pp. 69-81. De Tijdstroom: Utrecht.
Dijkstra, K. (2009). Understanding Healing Environments: effects of physical environmental stimuli on patients’ health and well-being. Proefschrift. University of Twente, Enschede, the Netherlands.
Ding, C., Xu, W., Oei, T., Liu, X., Wang, X. (2014). The moderating and mediating roles of self-acceptance and tole- rance to others in the relationship between mindfulness and subjective well-being. Journal of health Psychology, I-II, 1-11.
Eranosian, A., Maertens, H., Vermaercke, B., Martens, J., Lemmens, L. (2014). 20 jaar Zilvermuseum Sterckshof Deurne. Deurne: Provinciaal Museum Sterckshof – Zilvercentrum.
Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. (z.j.). Wat is dementie. Geraadpleegd op 9 april 2018, via http://www. dementie.be/home/sample-page/vormen/
Familiegroep dementie. (z.j.). Frontotemporale dementie. Geraadpleegd op 9 april 2018, via http://www.familie- groepdementie-herentals.be/frontotemporale-dementie.html
FMT. (2017). Sterckshof maakt plaats voor creatief en ondernemend Deurne. Geraadpleegd op 28 april 2018, via https://www.fmt-be.com/project-in-de-kijker-sterckshof
Gezondheid. (2015). Ziekte van Parkinson. Geraadpleegd op 9 april 2018, via https://www.gezondheid.be/index. cfm?fuseaction=art&art_id=1896
Gezondheid & Milieu. (z.j.). Fijn stof. Geraadpleegd op 8 maart 2018, via http://www.gezondheidenmilieu.be/nl/ subthemas/fijn_stof-438.html
Goossen, C.M., Van der Wulp, N. & Van Winsum-Westra, M. (2007). Invloed van passend en gewenst geluid op stressreductie. Wageningen: Alterra.
Hedberg, P. (2010). Purpose in life among very old people. Umea: Umea Universitet.
Huxhold, O., Miche, M. & Schüz, B. (2014). Benefits of Having Friends in Older Ages: Differential Effects of Infor- mal Social Activities on Well-Being in Middle-Aged and Older Adults. The Journals of Gerontology: Series B, 69(3), pp. 366-375.
Hwang, S., Kim, G., Yang, J.W., Yang, E. (2016). The Moderating Effects of Age on the Relationships of Self-Com- passion, Self-Esteem, and Mental Health. Brisbane: John Wiley & Sons Australia, Ltd.
Info Alzheimer. (2016). Wat is Alzheimer? Geraadpleegd op 9 april 2018, via http://www.info-alzheimer.be
Jimenez, S., Desmet, P. & Pohlmeyer, A. (2015). Positive Design Reference Guide. Delft: Delft University of Techno- logy.
Kaplan, R. & Kaplan, S. (1989). The experience of nature: a psychological perspective. New York: Cambridge University Press.
Kempen, G.I.J.M. (2009). Psychosociale aspecten van gezondheid en zelfredzaamheid bij ouderen: van determi- nanten naar interventie. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 40, 253-261.
Lavretsky, H. (2010). Spirituality and Aging. Aging Health, 6(6), pp. 749-769.
Lothian, K., & Philp, I. (2001). Maintaining the dignity and autonomy of older people in the healthcare setting. BMJ : British Medical Journal, 322(7287), 668–670.
Marquardt, G. (2011). Wayfinding for people with Dementia: A review of the role of architectural design. Health Environments Research & Design Journal, 4(2), 22-41.
Neubauer, A.B., Schilling, O.K. & Wahl, H.W. (2017). What Do We Need at the End of Life? Competence, but not Autonomy, Predicts Intraindividual Fluctuations in Subjective Well-Being in Very Old Age. The Journals of Geronto- logy: Series B, 72(3), pp. 425–435.
Petermans, A. & Pohlmeyer, A. (2014). Design for Subjective Wellbeing in Interior Architecture. Proceedings of the 6th Symposium of Architectural Research 2014: Designing and Planning the Built Environment for Human Well- Being. Oulu, Finland (p. 206-218).
Petermans, A., Stevens, R. & Vanrie, J. (2014). Converting happiness theory into (interior) architectural design missions. Proceedings of the 6th Symposium of Architectural Research 2014: Designing and Planning the Built Environment for Human Well-Being. Oulu, Finland.
Plomteux, G. (1992). Sterckshof: Inventaris bouwkundig erfgoed. Geraadpleegd op 28 april 2018, via https:// inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/11279
Rafaely, L., Carmel, S. & Bachner, Y.G. (2017). Subjective well-being of visually impaired older adults living in the community. Aging & Mental Health, juni, pp. 1-8.
Rebmann, P. (1997). Het Rivierenhof: vijf eeuwen parkgeschiedenis. Tielt: Lannoo.
Rommel, W. & De Clercq, J. (1998). Tussen autonomie en geborgenheid: dementerende ouderen en hun omge- ving. Antwerpen: Garant.
Sherwin, S., & Winsby, M. (2011). A relational perspective on autonomy for older adults residing in nursing homes. Health Expectations : An International Journal of Public Participation in Health Care and Health Policy, 14(2), 182–190.
Siedlecki, K. L., Salthouse, T. A., Oishi, S., & Jeswani, S. (2014). The Relationship Between Social Support and Subjective Well-Being Across Age. Social Indicators Research, 117(2), pp. 561–576.
Stroobants, E. & Verhaest, P. (2012). Architectonica: een thuis voor mensen met dementie. Berchem: EPO.
Ulrich, R.S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery. Newark: University of Delaware.
Ulrich, R.S. (1993). Biophilia, Biophobia and natural landscapes. In S.R. Kellert & E.O. Wilson, The Biophilia hypo- thesis. Washington, DC: Island press.
UZ Leuven. (2018). Parkinson. Geraadpleegd op 9 april 2018, via https://www.uzleuven.be/node/59120
Van den Berg, A. & Van Winsum-Westra, M. (2006). Ontwerpen met groen voor gezondheid: richtlijnen voor de toepassing van groen in ‘healing environments’. Wageningen: Alterra.
Vasculaire dementie. (2012). Wat is vasculaire dementie? Geraadpleegd op 9 april 2018, via http://www.vasculai- redementie.com
Vlaams Ergotherapeutenverbond. (2017). De invloed van fysieke omgevingselementen op het welzijn en de auto- nomie van ouderen (met dementie). In L. Vanthomme, Jaarboek Ergotherapie, pp. 1-37. Leuven: Acco.
Vlaamse Milieumaatschappij. (z.j.). VOS. Geraadpleegd op 8 maart, via https://www.vmm.be/lucht/vos
Vlaamse Parkinson Liga. (2013). Wat is Parkinson? Geraadpleegd op 9 april 2018, via http://www.parkinsonliga. be/nl/wat-is-parkinson_10.aspx
Walburg, J.A. (2008). Mentaal vermogen: investeren in Geluk. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.
Wang, X. (2014). Subjective well-being associated with size of social network and social support of elderly. Jour- nal of Health Psychology, 21(6), pp. 1037-1042.
Zhou, Y., Zhou, L., Fu, C., Wang, Y., Liu, Q., Wu, H., Zhang, R. & Zheng, L. (2015). Socio-economic factors related with the subjective well-being of the rural elderly people living independently in China. International Journal for Equity in Health, 14(5), pp. 1-9.
