ZAKELIJKE ZEKERHEID OP BITCOINS: WAAROM ZOWEL JURIDISCHE ALS TECHNISCHE BARRIÈRES ROET IN HET ETEN GOOIEN

Michiel Fierens
Persbericht

Het technologische recht holt steeds achter de feiten aan: toepassing op bitcoins

Bitcoins zijn op een paar jaar tijd een veelbesproken fenomeen geworden met een enorme economische waarde. De interesse om juridisch een zakelijke zekerheid te vestigen op een dergelijk fenomeen neemt bijgevolg toe.

 

Bitcoins als geld?

Het vestigen van een zakelijke zekerheid op een bitcoin vereist dat een bitcoin zijn plaats heeft in het goederenrecht. Een bitcoin mag dan niet als geld gekwalificeerd worden. Bitcoins vallen anders immers onder het financieel recht. De rechtbank van Overijssel uit Nederland kwalificeerde een bitcoin als ruilmiddel en niet als geld. Bitcoins vallen bovendien niet onder de juridische definitie van geld. De vaststelling dat elke bitcoin door een unieke code van letters en cijfers wordt voorgesteld, versterkt de gedachte dat bitcoins niet als geld kunnen gekwalificeerd worden.

 

Modernisering in het goederenrecht

De laatste jaren kent het goederenrecht een golf van modernisering. Toen digitale goederen zoals software of het internet ontstonden, waren de klassieke definities van een onlichamelijk goed of zakelijke zekerheid niet meer zaligmakend. De lichamelijkheidsvereiste die vroeger de rode draad in het goederenrecht vormde, verdween langzamerhand. Digitale goederen zullen door de toenemende technologische vooruitgang blijven ontstaan. De nieuwe pandwet en het voorontwerp van het nieuwe boek II van het Burgerlijk Wetboek illustreren dat ons rechtssysteem in de toekomst rekening wil houden met deze nieuwe digitale goederen. Men kwalificeert een bitcoin bijgevolg als onlichamelijk goed. De Nederlandse auteur Tjong Tjin Tai, een autoriteit op het vlak van dergelijke digitale fenomenen, kwalificeerde in de nasleep van het RuneScape-arrest zelfs een virtueel zwaard in een videospel als nieuw soort onlichamelijk goed. Een klassiek concept zoals een zakelijke zekerheid kan dankzij de modernisering van het goederenrecht eveneens van toepassing zijn op een bitcoin.

 

Nieuwe pandwet vanuit economisch perspectief

Het vestigen van een zakelijke zekerheid was in het verleden enkel mogelijk op klassieke onlichamelijke goederen zoals rechten en schuldvorderingen. De nieuwe pandwet maakt echter een consensueel pand mogelijk op alle goederen die verhandelbaar zijn en benadert een goed vanuit een economisch perspectief. Daaruit blijkt volgens mij de intentie om de nieuwe pandwet ook toe te passen op nieuwe soorten onlichamelijke goederen. Precedenten ontbreken echter nog. Een pand op dergelijke nieuwe soorten onlichamelijke goederen is in Nederland wel reeds mogelijk. Nederland kent immers een ruime vangnetbepaling voor het vestigen van een pand. De nieuwe pandwet heeft volgens mij, net als de Nederlandse vangnetbepaling, de bedoeling om een pand op alle toekomstige onlichamelijke goederen mogelijk te maken. 

De nieuwe pandwet benadert een goed vanuit een economisch perspectief. Daaruit blijkt volgens mij de intentie om de nieuwe pandwet ook toe te passen op nieuwe soorten onlichamelijke goederen.

De nieuwe pandwet stipuleert daarnaast dat partijen vanaf nu zelf hun uitwinningsregime kunnen bepalen. Ze laat op die manier ruimte voor nieuwe uitwinningsmethodes op fenomenen zoals bitcoins. De schuldeiser moet voor de tegeldemaking van het onderpand wel de feitelijke macht bezitten over het goed. Wanneer hij die niet bezit, moet hij een beroep doen op het beslagrecht. Het beslagrecht is echter minder vooruitstrevend dan het pandrecht. Nederland kent daarentegen opnieuw een ruime vangnetbepaling waar het Belgische recht van kan leren. Het werd door een Nederlands advocatenkantoor reeds toegepast op het beslag van een bitcoin. Het Belgische beslagrecht kan in de toekomst eveneens meegaan in diezelfde moderniserende trend.

 

Technologische barrières

Het juridisch construeren van een zakelijke zekerheid op een bitcoin is echter niet voldoende. Zelfs wanneer een perfect juridisch kader voorhanden is, kunnen nog praktische en technische problemen rijzen. Veel juristen denken dat bitcoins die op papier worden afgedrukt, gematerialiseerd zijn. Niets is echter minder waar. Bitcoins blijven steeds in een online dimensie, namelijk de blockchain, bestaan. Een klassiek beslag kan hier niet mee om. Wanneer de schuldenaar zijn private sleutel ergens heeft neergepend, blijft hij immers beschikkingsbevoegd in die online dimensie. Bitcoins moeten daar dus geblokkeerd kunnen worden. Dit is de enige manier om als schuldeiser zekerheid te hebben over het onderpand. Een Nederlands advocatenkantoor stelde reeds een dergelijke blokkerende maatregel voor op basis van het huidige Nederlandse beslagrecht. Deze oplossing is echter nog niet zaligmakend om verschillende redenen.

Veel juristen denken dat bitcoins die op papier worden afgedrukt, gematerialiseerd zijn. Niets is echter minder waar. Bitcoins blijven steeds in een online dimensie, namelijk de blockchain, bestaan.

Multi-signature overeenkomst

Een oplossing die het praktisch probleem voor het stadium van het beslag neutraliseert, zorgt volgens mij voor meer rechtszekerheid. Een multi-signature overeenkomst blokkeert de bitcoins bijvoorbeeld van bij het begin. De multi-signature overeenkomst is vergelijkbaar met de techniek van de kwaliteitsrekening. Deze overeenkomst valt echter nog niet onder de juridische bepalingen van een kwaliteitsrekening. Bovendien zijn ook de figuren van bewaargeving en delegatie niet geschikt om een multi-signature overeenkomst in ons rechtssysteem in te passen. De multi-signature overeenkomst is dus voorlopig een onbenoemde overeenkomst. Een wetgevende ingreep is nodig om een bepaalde standaardregeling uit te werken voor deze overeenkomst. 

Daarnaast kan een wetgevende ingreep een bepaalde hoedanigheid (advocaat, gerechtsdeurwaarder, notaris) vereisen voor het aanhouden van een multi-signature wallet die op die manier een bepaalde bescherming en publiciteit krijgt. De multi-signature overeenkomst biedt echter geen oplossing voor andere praktische problemen. Zo blijft de gerechtsdeurwaarder bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de moeilijke tegeldemaking van de bitcoins. Daarnaast kan de schuldenaar op geen enkele manier over zijn bitcoins beschikken bij een negatieve koerswijziging. Een andere oplossing, namelijk de techniek van smart contracts, lijkt als enige rekening te houden met alle geformuleerde (praktische) problemen. Smart contracts kunnen juridisch echter nog niet functioneren als volwaardig contract. Ze moeten voorlopig enkel als technisch hulpmiddel gebruikt worden.

Een wetgevende ingreep voor de multi-signature overeenkomst is nodig om een bepaalde standaardregeling uit te werken voor de toekomst. 

Combinatie met smart contracts als ideale oplossing in de toekomst

De huidige stand van techniek bevat dus niet meteen de ideale oplossing voor de praktische problemen die rijzen bij de tenuitvoerlegging van een zakelijke zekerheid op een bitcoin. Een combinatie van een wettelijk erkende multi-signature overeenkomst met de techniek van smart contracts vormt volgens mij wel de ideale oplossing in de toekomst.

Bibliografie

Wetgeving

Art. 516 BW.
Art. 526 BW.
Art. 529 BW.
Art. 1961, 1° BW.
Art. 8 Hypotheekwet, BS 22 december 1851. Art. 2 lid 2 Auteurswet 1912.

Art. 2 Wet betreffende het in pand geven van de handelszaak, het disconto en het in pand geven van de factuur, alsmede de aanvaarding en de keuring van de rechtstreeks voor het verbruik gedane leveringen, BS 5 november 1919.
Art. 1413 Ger.W.

Art. 1504 Ger.W. Art. 1507 Ger.W. Art. 3:1 BW.
Art. 3:2 BW.
Art. 3:3 BW.
Art. 3:6 BW.
Art. 3:84 lid 2 BW. Art. 3:94 BW.

Art. 3:98 BW.
Art. 3:227 BW.
Art. 3:227 lid 2 BW.
Art. 436 Rv.
Art. 444, lid 2 Rv.
Art. 446 Rv.
Art. 474bb lid 1 Rv.
Art. 475 Rv.
Art. 703 Rv.
Wet van 30 juni 1994 houdende omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn van 14 mei 1991 betreffende de rechtsbescherming van computerprogramma’s, BS 27 juli 1994.
Art. 67, lid 1 Rijksoctrooiwet 1995.
Wet van 15 december 2004 betreffende de financiële zekerheden, BS 1 februari 2005.
Art. XI.52. §1 WER.
Art. 2 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en tot opheffing van diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus 2013.
Art. 7 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en tot opheffing van diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus 2013.
Art. 47 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en tot opheffing van diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus 2013.
Art. 54 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en tot opheffing van diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus 2013.
Art. 56 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en tot opheffing van diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus 2013.
Wet van 22 november 2013 tot wijziging van de wet van 25 ventôse jaar XI op het notarisambt wat de kwaliteitsrekening van notarissen betreft en van de hypotheekwet van 16 december 1831 wat de kwaliteitsrekening van advocaten, notarissen en gerechtsdeurwaarders betreft, BS 10 december 2013. Wetsontwerp houdende de wijziging van verscheidene bepalingen betreffende de zakelijke zekerheden op roerende goederen, Parl.St. Kamer 2016-17, nr. 2138/001.
Art. 6.19 Verordening op de advocatuur, Toelichting, http://regelgeving.advocatenorde.nl/content/afdeling-65- derdengelden (consultatie 24 april 2018).
Art. 7 MvT voorontwerp van wet (V. SAGAERT e.a.) houdende invoeging van Boek II “Goederenrecht” in het nieuw Burgerlijk Wetboek, Publieke consultatie, https://justitie.belgium.be/nl/bwcc (consultatie 1 februari 2018).

Art. 9 MvT voorontwerp van wet (V. SAGAERT e.a.) houdende invoeging van Boek II “Goederenrecht” in het nieuw Burgerlijk Wetboek, Publieke consultatie, https://justitie.belgium.be/nl/bwcc (consultatie 1 februari 2018).
Art. 18 MvT voorontwerp van wet (V. SAGAERT e.a.) houdende invoeging van Boek II “Goederenrecht” in het nieuw Burgerlijk Wetboek, Publieke consultatie, https://justitie.belgium.be/nl/bwcc (consultatie 1 februari 2018).

Art. 54 MvT voorontwerp van wet (V. SAGAERT e.a.) houdende invoeging van Boek II “Goederenrecht” in het nieuw Burgerlijk Wetboek, Publieke consultatie, https://justitie.belgium.be/nl/bwcc (consultatie 1 februari 2018).
Art. 55 MvT voorontwerp van wet (V. SAGAERT e.a.) houdende invoeging van Boek II “Goederenrecht” in het nieuw Burgerlijk Wetboek, Publieke consultatie, https://justitie.belgium.be/nl/bwcc (consultatie 1 februari 2018).

Art. 64 MvT voorontwerp van wet (V. SAGAERT e.a.) houdende invoeging van Boek II “Goederenrecht” in het nieuw Burgerlijk Wetboek, Publieke consultatie, https://justitie.belgium.be/nl/bwcc (consultatie 1 februari 2018).
Art. 181 MvT voorontwerp van wet (V. SAGAERT e.a.) houdende invoeging van Boek II “Goederenrecht” in het nieuw Burgerlijk Wetboek, Publieke consultatie, https://justitie.belgium.be/nl/bwcc (consultatie 1 februari 2018).

Rechtspraak

HvJ 3 juli 2012, Oracle/UsedSoft, C-128/11.
HR 23 mei 1921, NJ 1921, 564.
HR 5 november1993, NJ 1994, 640. (Ontvanger Lelystad/Bartering BV). HR 16 juni 1995, NJ 1996, 508.
HR 20 juni 1997, NJ 1998, 362.
HR 20 september 2002, NJ 2002, 610.
Gent 16 maart 1993, RW 1994-1995, 1378.
Hof ’s-Hertogenbosch 17 januari 2007, NJF 2007, 97.
Hof Leeuwarden 10 november 2009, LJN BK2773, NJ 2010, 616. Arnhem-Leeuwarden 31 mei 2016, nr.200.155.040.
Rb. Den Bosch 1 juni 1983, NJ 1984, 302.
Kh. Antwerpen 4 november 2002, IRDI 2003, 138.
Rb. Overijssel 14 mei 2014.

Rechtsleer

APERS, A., De invloed van de wil van partijen op de kwalificatie van goederen, proefschrift aangeboden tot het behalen van de titel Doctor in de Rechten KU Leuven, 2016, 605 p.
APERS, A., Wilsautonomie bij de kwalificatie van goederen, Antwerpen, Intersentia, 2017, 666 p.
BAECK, J. en KRUITHOF, M., Het nieuwe zekerheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 178 p.

BARTELS, S.E. en VAN MIERLO, A.I.M., Mr. C. Asser’s Handleiding tot beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. III. Vermogensrecht algemeen. Deel IV. Algemeen goederenrecht, Deventer, Kluwer, 2013, 604 p.
BEERDA, P., “Intellectuele eigendomsrechten als zekerheid, een andere discipline”, Nederlands Tijdschrift voor Burgerlijk Recht 2012, afl. 10, 51-56.

BELDER, J.C., “Het verpanden van software en het bepaaldheidsvereiste”, Maandblad voor ondernemingsrecht2003, afl. 4, 67-71.
BERNARDT, M. en VAN VLASTUIN, J.D., “De executie van Bitcoins”, De Gerechtsdeurwaarder 2015, afl.1, 24-26, http://www.bvd-advocaten.nl/uploads/publications/De_executie_van_bitcoi… (consultatie 27 februari 2018).

BOGAERTS, S. en SAGAERT, V., “Nieuwe Pandwet: grondige hervorming van zekerheden op roerende goederen”, Balans 2013, afl. 700, 1-4.
BOUFFLETTE, S., La possession (Répertoire Notarial), Brussel, Larcier, 2010, 171 p.
BOUFFLETTE, S. en SALVE, A., Usufruit, usage et habitation (Répertoire pratique de droit belge, Brussel, Bruylant, 2014, 255 p.

BOULY, S. en GRUYAERT, D., “Vruchtgebruik op onlichamelijke goederen”, in SAGAERT, V. en VERBEKE, A. (eds.), Vruchtgebruik: mogelijkheden, beperkingen en innovaties, Antwerpen, Intersentia, 2012, 285 p.
BRANDSMA, F., “Verpande vorderingen: heeft de pandhouder een zakelijk of een persoonlijk recht? Een dogmatische worsteling, met dank aan de Romeinen”, in HELLEMANS, F., SAGAERT, V. e.a., Het Pand – Van een oude naar een moderne zekerheid, Brugge, Die Keure, 2012, 1-12.

BROECKX, K., “Uitwinning van pandrechten” in BAECK, J. en KRUITHOF, M. (eds.), Het nieuwe zekerheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 178 p.
BYTTEBIER, K., Voorrechten en hypotheken in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2005, 787 p.
CARETTE, N., “Derdenbedingen” in TERRYN, E., VERBEKE, A., DE DECKER, H., BALLON, G-L., TILLEMAN, B. en SAGAERT, V., Gemeenrechtelijke clausules, vol. I en II, Antwerpen, Intersentia, 2013, 831- 870.

CASTELEIN, D., “Knelpunten huurwaarborg en uithuiszettingen” in VERBEKE, A. en BRULEZ, P.,Knelpunten Huurrecht – Tien perspectieven, Antwerpen, Intersentia, 2012, 184-186.
CHA V ANNES, R.D., “Stichting Internet Domeinregistratie: verlichte despoot of slordige monopolist?”,Mediaforum 2000, afl. 10, 331-333.

CONINGS, C., “Beslag op bitcoins”, Computerrecht 2015, afl. 2, 41-82.
CUCCURU, P., “Beyond bitcoin: an early overview on smart contracts”, International Journal of Law and Information Technology 2017, afl. 25, 179-195.
DAMBRE, M., De huurprijs. Analyse van de financiële verbintenissen van de huurder en een onderzoek naar de mogelijkheid tot ..., Brugge, Die Keure, 2008, 632 p.
DAMBRE, M., Bijzondere overeenkomsten, Brugge, Die Keure / La Charte, 2018, 632 p.
DAMMERS, W.F., “Bitcoins: een vreemde zaak” (noot onder Hof Arnhem-Leeuwarden 31 mei 2016),Tijdschrift voor Internetrecht 2016, afl.3, 110-112.
DANG VU, T., “De totstandkoming van meerpartijenovereenkomsten vanuit een statisch oogpunt en de toetreding van nieuwe partijen” in SAMOY, I. en WERY, P. (eds.), Meerpartijenovereenkomsten – Contrats multipartites, Brugge, die Keure, 2013, 47-64.
DECLERCK, C., “Hoog in de wolken. De rechtszaak-Claus” (noot onder Antwerpen 13 juli 2011), RW 2011-12,1172-1177.
DE FILIPPI, P., “Bitcoin: a regulatory nightmare to a libertarian dream”, Internet Policy Review 1 mei 2014, afl. 3, 43-55.
DE GROOTE, B., BRULOOT, D. en DE CORTE, R., Privaatrecht in hoofdlijnen volume 2, 13de ed, Antwerpen, Intersentia, 2017, 538 p.
DEKKERS, R., BAETEMAN, G. en DIRIX, E., Handboek burgerlijk recht: Zakenrecht, zekerheden, verjaring,Antwerpen, Intersentia, 2005, 589 p.
DEKKERS, R. en VERBEKE, A. (eds.), Handboek burgerlijk recht, III, Verbintenissen, Bewijsleer, Gebruikelijke contracten, Antwerpen, Intersentia, 2007, 820.
DEL CORRAL, J., “Zekerheidsrechten. Stand van zaken”, NJW 2014, afl. 306, 578-596.
DEMYTTENAERE, B., “Juridische benadering van de handel in domeinnamen”, DNex.be, http://www.dnex.be/juridische-benadering-domeinnaamhandel.pdf (consultatie 8 november 2017).
DE PAGE, H., Traité élémentaire de droit civil belge, V, Brussel, Bruylant, 1952, 1148 p.
DERINE, R., VAN NESTE, F. en VANDENBERGHE, H., Zakenrecht (Beginselen van Belgisch Privaatrecht V), Antwerpen, Standaard, 1974, 541 p.
DEWITTE, E., Feitelijke algemeenheden in het privaatrecht, Antwerpen, Intersentia, 2017, 690 p.
DIRIX, E., “De meerpartijenovereenkomst”, TPR 1983, afl. 11, 757-794, http://tpr.be/logging/logpdf.php?file=content/1983/1983-757 (consultatie 11 april 2018).
DIRIX, E., “Compensatie en tegoeden op bankrekeningen” (noot onder Cass. 16 september 1993), RW 1993- 1994, 1268-1271.
DIRIX, E., “Kwaliteitsrekeningen”, TPR 1996, afl. 5, 71-76.
DIRIX, E. en DE CORTE, R., Beginselen van Belgisch Privaatrecht. 12: Zekerheidsrechten, Antwerpen, Story- Scientia, 1999, 486 p.
DIRIX, E., “De nieuwe pandwet: doelstellingen en uitgangspunten” in STORME, M.E., Roerende zekerheden na de Pandwet, Antwerpen, Intersentia, 2017, 20-21.
DOMMERING, E., “De door het recht bestuurde wereld is altijd virtueel geweest. Daar heeft de computer niets aan veranderd”, NJB 2013, afl. 19, 1203-1249.
DRION, C. E., “Wat is ‘iets’”, Nederlands Juristenblad 2013/383, afl.8, 465.
DRION, C. E., “Homo Digitalis Civilis”, Nederlands Juristenblad 2016/1074, afl.22, 1542-1544.
DU PERRON, C.E., “Verpanding software. Uitleg m.b.t. vraag voor welke vordering(en) verpanding heeft plaatsgevonden: Haviltex-maatstaf. Vereiste “voldoende bepaaldheid te verpanden goed in akte van verpanding.” (noot onder HR 20 september 2002), Nederlandse Jurisprudentie 2002, afl. 50, 607-618.

DURANT, I., Droit des biens, Brussel, Larcier, 2017, 768 p.
DURANT, I., Les sûretés réelles mobilières, Limal, Anthemis, 2017, 237 p.
GEIREGAT, S., “Eigendom op bitcoins”, RW 2017-18, afl. 27, 1043-1049.
GELDHOF, W. en HOMMEZ, D., “Handel in schone en vuile lucht: groenestroomcertificaten en verhandelbare emissierechten vanuit kikvorsperspectief”, TBH 2004, afl. 8, 835.
GLOUDEMANS-VOOGD, N., “Smart contracts worden volwassen”, Advocatenblad 2017, afl. 10, 52-53. GRINBERG, R., “Bitcoin: an innovative alternative digital currency”, Hastings science & technology law journal 2011, afl. 4.1, 159-208, https://www.researchgate.net/publication/228199328_Bitcoin_An_Innovativ… (consultatie 12 april 2018).
GRUYAERT, D., De exclusiviteit van het eigendomsrecht, Antwerpen, Standaard, 2016, 890 p.
HALABURDA, H., Beyond bitcoin: the economics of digital currencies, New York, Palgrave Macmillan US, 2016, 177 p.
HAUBEN, C., Het juridisch statuut van virtuele munteenheden, onuitg. masterproef Rechten KU Leuven, 2014- 2015, 146 p.
HAUBEN, C., “Bitcoin: lessen uit de schaduwmunterij”, Juristenkrant 2015, afl. 317, 16.
HEREMANS, T. en MUYLDERMANS, D., “Domeinnamen in het Belgisch vermogensrecht”, IRDI 2003, afl. 1, 15-18.
HESSELINK, L., “Derdenrekening: wat is het probleem?”, Advocatenblad 2016, afl. 1, 33-35, http://www.advocatenblad.nl/2016/01/01/derdenrekening-wat-is-het-proble… (consultatie 24 april 2018). HIJMA, J., OLTHOF, M.M., Compendium Nederlands Vermogensrecht, Deventer, Kluwer, 2017, 540 p. HOREMANS, J., Crypto-currencies: het nieuwe geld of het nieuwe goud?, onuitg. masterproef Rechten KU Leuven, 2015-2016, 71 p.
HOUBEN, R., “Bitcoin: there are two sides to every coin”, RDC 2015, afl. 2, 139.
JANSEN, R. en SAGAERT, V., “Goederenrecht: de gestage groei naar een conventioneel vermogensrecht”, RW2011-2012, afl. 12, 68-73.
JANSSENS, J., SOETAERT, S. en DE VOS, A., “Beslag en beheer van cryptovaluta: de Bitcoin”, Panopticon2017, afl. 38, (1) 41-47.
JONGBLOED, A.W., Bijzondere beslagen, Deventer, Kluwer, 2003, 65 p.
JONGBLOED, A.W., “Bitcoins: virtueel geld, beslag op gebakken lucht?”, Tijdschrift voor de Procespraktijk2015, 77-83.
KEIJZER, N., “Virtuele amulet en virtueel masker zijn een “goed” cfm art. 310 Sr.” (noot onder Hoge Raad (Strafkamer) 31 januari 2012), NJ 2012, 536.
KOOLHOVEN, R., “Over geldvoorwerpenschulden en de betaling met bitcoins” in FLACH, R.J.C., DE JONG, G.T., KOOLHOVEN, R. en VONCK, F.J. (eds.), Dwingend privaatrecht op maat, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2015, 85-100, https://www.rug.nl/research/portal/files/36273211/Koolhoven_Dwingend_pr… (consultatie 12 april 2018).
KOOPS, B.J., “Virtuele en reële delicten. Een beschouwing over het RuneScape-arrest en computercriminaliteitwetgeving” in Computerrecht, afl.1, 2013, 14-22.
KORTEWEG, D.A. en VAN DER LAAN, K., “De vermogensrechtelijke status van digitale gegevens” (noot onder Hof Arnhem 3 mei 2011), Juridisch up to date 2011, afl. 18, 12-15.
KOULU, R., “Blockchains and Online Dispute Resolution: Smart Contracts as an Alternative to Enforcement”,SCRIPTed 5 mei 2016, afl. 13, 40-69.
LAGEMAAT, A.C., BOONK, M.L. en BRIET, M., “Vermogensrechtelijke aspecten” in A.R. LODDER (ed.),Recht in een virtuele wereld. Juridische aspecten van Massive Multiplayer Online Role Playing Games (MMORPG), Amsterdam, Nederlandse Vereniging voor informatietechnologie en Recht, 2006, 21-39.
LEBON, C., Het goederenrechtelijk statuut van schuldvorderingen, Antwerpen, Intersentia, 2010, 837 p. LECOCQ, P., Manuel de droit des biens – Tome 1, Brussel, Larcier, 2012, 488 p.
LECOCQ, P., Manuel de droit des biens – Tome 2 Droits réels principaux démembrés, Brussel, Larcier, 2016, 549 p.
LINNEMANN, J., “Juridische aspecten van (toepassingen van) blockchain”, Computerrecht 2016, afl. 6, 319- 324.
LODDER, A.R., “Blockchain my heart”, Tijdschrift voor Internetrecht 2017, afl. 4, 141, https://denhollander.info/artikel/14578 (consultatie 6 maart 2018).
MAESCHAELCK, B., “Bitcoin splitst: vijf broden en twee vissen?”, RW 2017-18, afl. 5, 162.
MARTENS, T., Een nieuw klimaat binnen het goederenrecht: groenestroomcertificaten, onuitg. masterproef Rechten KU Leuven, 2015-2016, 86 p.
MARTYN, G., DEVLOO, R. En JORENS, Y., Een kennismaking met recht en rechtspraktijk, Brugge, Die Keure, 2016, 550 p.

MALEKZADEM, J., “Beslag op domeinnamen. Een eerste verkenning”, RW 2009-10, afl. 26, 1506. MALEKZADEM, J., “Beslag en inpandgeving van onlichamelijke roerende goederen, in het bijzonder de intellectuele eigendomsrechten” in STORME, M.E., Insolventie-en beslagrecht, Brugge, die Keure, 2012, 69-93. MALEKZADEM, J., “De uitwinning van pandrechten na de hervorming” in STORME, M.E., Roerende zekerheden na de Pandwet, Antwerpen, Interesentia, 2017, 157-177.
MALEKZADEM, J., “Intellectuele eigendomsrechten als nieuwe zekerheidsactiva” in APPERMONT, N. en CERULUS, U., (eds.), Participatie van de burger in de rechtsorde/ Participation du citoyen à l’ordre juridique,Brugge, die Keure, 2017, 148-157.
MEIJERS, E.M., Ontwerp voor een nieuw burgerlijk wetboek. Toelichting. 1: Boek 1-4, ’s-Gravenhage, Staatsdrukkerij, 1954, 373 p.
MICHIELSEN, A. en JANSEN, R., Notarieel executierecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 317 p.
NAEYAERT, A., “De broncode en het faillissement van de softwareleverancier”, Jura Falc. 1995-96, afl. 32, (4) 529-546.
OVERING, I., “Continuïteit clouddienst deel 1: de uitdaging”, Ictrecht.nl 11 februari 2013, https://ictrecht.nl/2013/02/11/continuteit-clouddienst-deel-1-de-uitdag… (consultatie 27 april 2018).
RANK, W.A.K., “Bitcoins: civielrechtelijke en toezichtrechtelijke aspecten” in BOERSMA, J., Bitcoins: civiele en fiscale aspecten in beeld, Deventer, Kluwer Juridische Uitgevers, 2015, 26-39.
RANK, W.A.K., “Betaling in bitcoins: geld of ruilmiddel, betaling of inbetalinggeving?”, Ars Aequi 2015, afl.3, 177-185.
REESKAMP, P. L., “De .nl-domeinnaam in het .nl-vermogensrecht”, Computerrecht 2000, afl. 6, 275-283. ROYER, S., “Bitcoins in het Belgische strafrecht en strafprocesrecht”, RW 2016-17, afl. 13, 483-501. SAGAERT, V., Parking- en garagecontracten, Brugge, Die Keure, 2001, 207 p.
SAGAERT, V., “Het goederenrecht als open systeem van verbintenissen? Poging tot een nieuwe kwalificatie van de vermogensrechten”, TPR 2005, 983-1080.
SAGAERT, V., “Nieuwe perspectieven op het eigendomsrecht na twee eeuwen burgerlijk wetboek” in LECOCQ, P., TILLEMAN, B. en VERBEKE, A. (eds.), Zakenrecht/Droit des biens, Brugge, die Keure, 2005, 45-85.
SAGAERT, V., TILLEMAN, B. en VERBEKE, A., Vermogensrecht in kort bestek. Goederen- en bijzondere overeenkomstenrecht, Antwerpen, Intersentia, 2007, 485 p.
SAGAERT, V., “Beslag op een derdenrekening van een advocaat. De teloorgang van het vermogensbegrip” (noot onder Cass. 27 januari 2011), RW 2010-11, 1777.
SAGAERT, V., Goederenrecht (Beginselen van Belgisch privaatrecht V), Mechelen, Kluwer, 2014, 785 p. SAGAERT, V., “Enkele pijlers van de Pandwet” in X., CBR Jaarboek 2013-2014, Antwerpen, Intersentia, 2014, 53-78.
SAGAERT, V. en GRUYAERT, D., “Een nieuw wetgevend kader voor de kwaliteitsrekening”, RW 2014, afl. 14, 522.
SAMOY, I., Middellijke vertegenwoordiging, Antwerpen, Intersentia, 2005, 506-512.
SAMOY, I. en VAN LOOCK, S., “De toepassing van het klassieke verbintenissenrecht op de meerpartijenovereenkomst vanuit Belgisch perspectief”, BW-krant Jaarboek 2015, afl. 29, 161-183. SAVELYEV, A., “Contract Law 2.0: ‘Smart” contracts as the beginning of the end of classic contract law”,Information & Communications Technology Law, 4 mei 2017, afl. 26, 116-134.
SCHURINGA, H., “Enkele civielrechtelijke aspecten van blockchain”, Computerrecht 2017, afl. 6, 372-378. SLAGER, J., BUTH, A., CORDEMEYER, B.A.M., HERMANS, T.J. en RINKEL, N.J., “Werken met source code escrow”, Reeks Informatica en Recht, Antwerpen-Deventer, Kluwer, 1990, 15 p.
SOMERS, G. en DE VUYST, B., “De juridische aard van Software Escrow”, INTR 2006, afl. 1, 25-30.
SPATH, J.B., “Digitale gegevensuitwisseling tegen betaling lijkt op koop, of niet?”, NTBR 2015/15, afl.4, 101- 103.
SPIERINGS, C. en PESSELSE, G., “Reële diefstal van een virtuele amulet: een analyse van het RuneScape- arrest vanuit straf- en goederenrechtelijk perspectief”, NTBR 2012/28, afl.6, 195-202.
SPRINGAEL, B., “Bitcoins: het virtuele goud”, TFR 2014, 759-763.

STEENNOT, R., Elektronisch betalingsverkeer, Antwerpen, Intersentia, 2002, 751 p.
STORME, M.E., “De kwaliteitsrekening, zakenrechtelijk bekeken” in DIRIX, E. en VRIESENDORP, M.E. (eds.), Inzake kwaliteit, Deventer, Kluwer, 1997, 55-79.
STORME, M.E., “De drievoudige gelaagdheid van schuldvorderingen en hun bescherming” in COUSY, H., DIRIX, E., STIJNS, S., STUYCK, J., Liber amicorum Walter van Gerven, Deurne, Kluwer, 2000, 329-342. STORME, M.E., “Minnelijk kantonneren: een perfect geldige delegatie”, TPR 2003, 1299-1308.
STORME, M.E., Handboek Vermogensrecht: Goederen- en Insolventierecht, Gent-Mariakerke, 2009, 236 p., https://www.law.kuleuven.be/personal/mstorme/vermogensrecht2010I.pdf (consultatie 5 november 2017).

Image removed.SPRUYT, A., “To escrow or not to escrow: that’s the notarial question [de notaris als escrow-agent]”, Not.Fisc.M. 2017, afl. 6, 146-162.

STORME, M.E., “Zekerheidsrechten op schuldvorderingen (op naam)” in STORME, M.E., Roerende zekerheden na de Pandwet, Antwerpen, Intersentia, 2017, 223-227.
STRANART, A.-M., “Le gage contrat réel: une fiction?”, JT 1976, 237.
STRUELENS, P., “Pandovereenkomsten op computerprogramma’s en databanken. Een zakelijke zekerheidsovereenkomst toegepast op enkele intellectuele rechten”, IRDI 2002, afl. 1, 5-23.

STRUYCKEN, P., “Zekerheidsrechten en registratie” in CLUMPKENS, R.W. e.a., Zekerhedenrecht in ontwikkeling, Den Haag, Sdu Uitgevers, 2009, 115-186.
THIRIAR, P., VANLERBERGHE, B., LAENENS, J., SCHEERS, D. en RUTTEN, S., Handboek Gerechtelijk Recht 4de ed., Antwerpen, Intersentia, 2016, 944 p.

TILLEMAN, B., Bewaargeving en sekwester, Antwerpen, Kluwer, 2000, 427 p.
TILLEMAN, B., “De notie roerend en onroerend goed” in LECOCQ, P., TILLEMAN, B. en VERBEKE, A. (eds.), Zakenrecht/Droit des biens, Brugge, die Keure, 2005, 3-41.
TILLEMAN, B., “Sekwester” in TILLEMAN, B., VERBEKE, A., Knelpunten Dienstencontracten, Antwerpen, Intersentia, 2007, 97-195.
TILLEMAN, B., VERBEKE, A. en SAGAERT, V., Vermogensrecht in kort bestek, Antwerpen, Intersentia, 2013, 482 p.
TJONG TJIN TAI, E., “De redelijke derde en de blockchain”, WNPR 2015, afl. 146, 671-672.
TJONG TJIN TAI, E., “Privaatrecht voor de homo digitalis: eigendom, gebruik en handhaving” in MOEREL, E.M.L., PRINS, J.E.J., HILDEBRANDT, M., TJONG TJIN TAI, E., ZWENNE, G.J. en SCHMIDT, A.H.J.,Preadviezen Nederlandse Juristen-Vereniging: Homo Digitalis, Deventer, Kluwer 2016, 241-306, http://njv.nl/wp-content/uploads/2011/04/Preadviezen-NJV-2016.pdf (consultatie 13 april 2018).
TJONG TJIN TAI, E., “De meerpartijenovereenkomst in de rechtspraak”, WNPR 2017, afl. 7144, 271-276. TJONG TJIN TAI, E., “Juridische aspecten van blockchain en smart contracts”, TPR 2017, afl. 2, 563-608. TJONG TJIN TAI, E., “Smart contracts en het recht”, NJB 2017, afl. 3, 176-183.
TJONG TJIN TAI, E., “Formalizing contract law for smart contracts”, bijdrage ICAIL 2017, http://www.cs.bath.ac.uk/smartlaw2017/papers/SmartLaw2017_paper_1.pdf (consultatie 5 maart 2018). T’KINT, F., Sûretés et principes généraux du droit de poursuite des créanciers, Brussel, Larcier, 1997, 467 p. TRUYENS, M. en AERTS, S., “Informaticacontracten in het faillisementsrecht”, Computerrecht 2017, afl. 1, 12-25
VAN CAUWELAERT, W., Bewaargeving en sekwester, Antwerpen, Kluwer, 1982, 130 p.
VAN DEN BERGH, B., “De (notaris als) gerechtelijk sekwester”, TBBR 2012, afl. 7, 337-343.VANDENBERGHE, H., “Aktuele problemen van het vruchtgebruik”, in STORME, M., (ed.), Zakenrecht en zakelijke zekerheden, Gent, Faculteit rechtsgeleerdheid, 1983, 494 p.
VAN DER GEEST, T., “Misbruik van bitcoins. Cybercrime-officier over afpakken van digitaal geld”,Opportuun 2015, afl. 6, 9.
VAN DER GELD, L., “De digitale nalatenschap”, Kwartaalbericht Estate Planning 2013/35, afl.3, 16-20. VANDERHAEGHEN, A., “Beslag onder derden op een bankrekening. Grondige studie van het gerechtelijk privaatrecht”, Jura Falc. 2007-2008, afl. 2, 161-190.
VAN DER STEUR, J., De grenzen van rechtsobjecten, Deventer, Kluwer, 2003, 364 p., https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/15474/proefschri…. (consultatie 17 april 2018).
VANDERSTICHELE, G., “Rechtspraak in een datagestuurde informatiemaatschappij”, NJW 2017, afl. 368, 618-635.
VAN MIERLO, A.I.M. en A.A. VAN VELTEN, Mr. C. Assers: Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. III. Vermogensrecht algemeen. Deel VI. Zekerheidsrechten, Deventer, Wolters Kluwer, 2016, 586 p.
VAN NESTE, F., Zakenrecht. Boek 1: Goederen, bezit en eigendom, Brussel, Story-Scientia, 1990, 507 p.
VAN STIPHOUT, T., Strafrechtelijk beslag van bitcoins, onuitg. masterproef Rechten KU Leuven, 2015-2016, 72 p.
VAN VELTEN, A.A., BARTELS, S., Mr. C. Asser’s Handleiding tot beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. V. Zakenrecht. Eigendom en beperkte rechten, Deventer, Kluwer, 2017, 726 p.
VERBEKE, A., “Actualia lening en bewaargeving” in BYTTEBIER, J., STIJNS, S., TILLEMAN, B. en VERBEKE, A., Themis 14 – Bijzondere overeenkomsten, Brugge, Die Keure, 2002, 33-55.
VERBIEST, T. en LE BORNE, M., “Le fonds de commerce virtuel: une réalité juridique?”, JT 2002, 150. VERHELST, J-L., “Zijn cryptomunten munten? Een analyse van Bitcoin” in STORME, M.E., Innovatie en disruptie in het economisch recht, Antwerpen, Intersentia, 2017, 23-78.
WESTERDIJK, R.J.J., noot onder Hoge Raad 27 april 2012, Computerrecht 2012, afl.5, 339-353.
WIBIER, R.M., “Big Data en goederenrecht”, WPNR 2016, afl. 147, 427-436.
WYLLEMAN, A., Goederenrecht, Brugge, Die Keure, 2017, 177 p.
X., “COIV worstelt met bitcoin”, Juristenkrant 2015, afl. 302, 14.

X., “Veroordeling drugshandel via internet en inbeslagname van USB-stick met bitcoins”, Computerrecht 2016, afl. 5, 171-215.
ZENATI, F., “Le droit des biens dans l’oeuvre du doyen savatier” in SAVATIER, R., L’évolution contemporaine du droit des biens – Troisièmes Journées Renée Savatier, Parijs, Presses universitaires de France, 1991, 192 p.

ZENATI, F., “L’immatériel et les choses”, Archives de Philosopie du Droit 1999, afl. 43, 79-95, http://www.philosophie-droit.asso.fr/APDpourweb/280.pdf (consultatie 17 april 2018).
ZHUMABEKULY AITZHAN, N. en SVETINOVIC, D., “Security and Privacy in Decentralized Energy Trading Through Multi-signatures, Blockhain and Anonymous Messaging Streams”, IEEE Transactions on Dependable and Secure Computing 2016, afl. 99, 1-3.

Divers

AITKEN, R., “Disruptive Blockcahin-Backed SALT Loans Platform In Launch To Leverage Bitcoin Assets”,forbes.com 19 mei 2017, https://www.forbes.com/sites/rogeraitken/2017/05/19/disruptive-blockcha…- salt-loans-platform-in-launch-to-leverage-bitcoin-assets/#430560ba27cc (consultatie 22 november 2017). AUSSEMS, M., “Populariteit Ethereum schiet bitcoin voorbij”, Smartbiz.be 16 augustus 2017, www.smartbiz.be/nieuws/172030/populariteit-ethereum-schiet-bitcoin-voor… (consultatie 17 augustus 2017). AUSSEMS, M., “Ethereumwaarde schiet naar ongekende hoogten met dank aan updates”, Smartbiz.be 27 november 2017, https://www.smartbiz.be/achtergrond/173437/ethereumwaarde-schiet-naar-o…- met-dank-aan-updates/ (consultatie 29 november 2017).

BAERT, D., “Bitcoin en co blijven records verpulveren (en vragen oproepen)”, Deredactie.be 6 mei 2017, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.2970549 (consultatie 17 augustus 2017).
BAL, A.M., Taxation of virtual currency, 2014, 310 p., http://hdl.handle.net/1887/29963 (consultatie 17 augustus 2017).

BASHIR, I., Mastering Blockchain, Birmingham, Packt Publishing, 2017, 540 p.
BELLENS, E., “Bitcoin voor beginners”, Datanews.knack.be 8 augustus 2017, http://datanews.knack.be/ict/nieuws/bitcoin-voor-beginners/article-long… (consultatie 17 augustus 2017).
BUTERIN, V., “A next generation smart contract & decentralized application platform”, 2014, 34, http://www.the-blockchain.com/docs/Ethereum_white_paper- a_next_generation_smart_contract_and_decentralized_application_platform-vitalik-buterin.pdf (consultatie 29 november 2017).
CAETANO, R., Learning Bitcoin, Birmingham, Packt Publishing, 2015, 214 p.
DAYCHOPAN, D., “From Barter To Bitcoin”, techcrunch.com 21 januari 2016, https://techcrunch.com/2016/01/21/barter-to-bitcoin-a-story-of-money-an… (consultatie 13 april 2018).
DECKMYN, D., “Zeepbel of munt van de toekomst?”, Standaard.be 3 april 2013, http://www.standaard.be/cnt/dmf20130402_00527042 (consultatie 15 oktober 2017).
DE CORT, G., “Bitcoin verder door het dak”, Standaard.be 3 november 2017, http://www.standaard.be/cnt/dmf20171102_03166759 (consultatie 4 november 2017).
DEL CASTILLO, M., “First Long-Term LedgerX Bitcoin Option Pegs Price at $10,000”, coindesk.com 18 november 2017, https://www.coindesk.com/first-long-term-ledgerx-bitcoin-option-pegs-pr… (consultatie 20 november 2017).
DE RUITER, P., Bitcoins beter begrijpen, Raalte, Veldhuis Media, 2016, 152 p.
DOORNEKAMP, J., “Vier aandelen die inspringen op de populariteit van bitcoin”, Beursduivel.be 23 augustus 2017, https://www.beursduivel.be/Column/269738/Vier-aandelen-die-inspringen-o…- bitcoin.aspx (consultatie 26 februari 2018).
DUMMIES, C., PRYPTO, Bitcoin for Dummies, New York, John Wiley & Sons, 2016, 180 p.
EXTANCE, A., “The future of cryptocurrencies: Bitcoin and beyond”, Nature 2015, afl. 526, 21.
FIERS, D., “Bitcoin, aantrekkingsmagneet voor rebellen maar niet zonder gevaar”, Deredactie.be 2 augustus 2017, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.3037895 (consultatie 17 augustus 2017).
FRANCO, P., Understanding Bitcoin: Cryptography, Engineering and Economics, New York, John Wiley & Sons, 2015, 247 p.
HARRIET, A., “Idaho teenager becomes millionaire by investing $1000 gift in Bitcoin – and wins bet with his parents”, Telegraph.co.uk 24 juni 2017, www.telegraph.co.uk/news/2017/06/24/idaho-teenager-became- millionaire-investing-1000-gift-bitcoin/ (consultatie 17 augustus 2017).

HERTIG, A., “Bitcoin-Ethereum Atomic Swap Code Now Open Source”, coindesk.com 11 oktober 2017, https://www.coindesk.com/bitcoin-ethereum-atomic-swap-code-now-open-sou… (consultatie 3 december 2017).
HERTIG, A., “Lightning Can Scale Bitcoin, But Are Costs a Barrier?”, coindesk.com 21 november 2017, https://www.coindesk.com/will-bitcoins-lightning-network-used/ (consultatie 4 december 2017).

HRONES, M., “Atomic Swaps: What they are, how they work, and what they mean for digital currencies”,bitcoinist.com 23 oktober 2017, https://bitcoinist.com/atomic-swaps-what-they-are-how-they-work-and-what- they-mean-for-digital-currencies/ (consultatie 25 oktober 2017).
MILLER, M., The Ultimate Guide to Bitcoin, United States of America, Pearson Education, 2015, 227 p. MOOIJMAN, R., “Vanaf vandaag kun je gokken op bitcoinkoers”, Standaard.be 11 december 2017, http://www.standaard.be/cnt/dmf20171210_03235466 (consultatie 26 februari 2018).

MORABITO, V., Business Innovation Through Blockchain: The B3 Perspective, Cham, Springer International Publishing, 2017, 170 p.
NAKAMOTO, S., “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System”, 2008, https://bitcoin.org/bitcoin.pdf, 9 p., (consultatie 17 augustus 2017).

NEDERHOED, R.-R., “De onderliggende waarde van bitcoin”, iex.nl 4 december 2017, https://www.iex.nl/Bitcoin/272984/De-onderliggende-waarde-van-bitcoin.a… (consultatie 4 december 2017). NISHIBE, M., The Enigma of Money: Gold, Central Banknotes, and Bitcoin, Singapore, Springer Singapore, 2016, 93 p.

O’BRIEN, M., “Blockchain Technology Will Profoundly Change the Derivatives Industry”, Bitcoin Magazine,https://bitcoinmagazine.com/articles/blockchain-technology-will-profoun…- 1464368431/ (consultatie 17 augustus 2017).
O’HARA, K., “Smart Contracts – Dumb Idea”, IEEE Internet Computing maart-april 2017, afl. 21, 97-101. POLS, G., “Produceren van bitcoins is een aanslag op het milieu”, demorgen.be 3 december 2017, https://www.demorgen.be/economie/produceren-van-bitcoins-is-een-aanslag… (consultatie 4 december 2017).

REAM, J., CHU, Y. en SCHATSKY, D., “Upgrading blockchains: Smart contract use cases in industry”,Deloitte Insights 8 juni 2016, https://dupress.deloitte.com/dup-us-en/focus/signals-for-strategists/us…- blockchain-for-smart-contracts.html (consultatie 29 november 2017).
SCOTT, M., “SALT Enables Traditional Lending Secured by Cryptocurrency”, bitcoinmagazine.com 25 mei 2017, https://bitcoinmagazine.com/articles/salt-enables-traditional-lending-s… (consultatie 21 november 2017).

SONG, J., “Atomic Swaps”, bitcointechtalk.com 25 september 2017, https://bitcointechtalk.com/atomic-swaps- d6ca26b680fe (consultatie 25 oktober 2017).
SZMIGIELSKI, A., Bitcoin Essentials, Birmingham, Packt Publishing, 2016, 114 p.
STROP, J.-H., “Nederland is Europees koploper met bitcoin”, followthemoney.nl 25 augustus 2014, www.ftm.nl/artikelen/nederland-europees-koploper-met-bitcoin?share=1 (consultatie 17 augustus 2017).

X., “How Ethereum contract can communicate with external data source”, Medium.com 26 augustus 2017, https://medium.com/aigang-network/how-ethereum-contract-can-communicate…- 2e32616ea180 (consultatie 29 november 2017).
X., “Blockchain’s Smart Contracts: Driving the Next Wave of Innovation Across Manufacturing Value Chains”,Cognizant 20-20 Insights juni 2016, https://www.cognizant.com/whitepapers/blockchains-smart-contracts- driving-the-next-wave-of-innovation-across-manufacturing-value-chains-codex2113.pdf (consultatie 29 november 2017).

X., “Smart Contracts: The Blockchain Technology That Will Replace Lawyers”, Blockgeeks,https://blockgeeks.com/guides/smart-contracts/ (consultatie 17 augustus 2017).
X., “De complete geschiedenis van Bitcoin”, www.tech365.nl/de-complete-geschiedenis-van-van-bitcoin- infographic/ (consultatie 17 augustus 2017).

X., “Nederland kent eerste bitcoinmiljonairs”, ad.nl 20 februari 2016, www.ad.nl/economie/nederland-kent- eerste-bitcoinmiljonairs~a52ee9dd/ (consultatie 17 augustus 2017).
VON HALLER GRONBAEK, M., “Blockchain 2.0, smart contracts and challenges”, Bird & Bird 16 juni 2016, https://www.twobirds.com/en/news/articles/2016/uk/blockchain-2-0--smart… (consultatie 29 november 2017).

VAN WIRDUM, A., “Atomic Swaps: How the Lightning Network Extends to Altcoins”, bitcoinmagazine.com11 januari 2017, https://bitcoinmagazine.com/articles/atomic-swaps-how-the-lightning-net…- altcoins-1484157052/ (consultatie 25 oktober 2017).
https://coinmarketcap.com (consultatie 1 mei 2018).

https://www.coindesk.com/price/ (consultatie 1 mei 2018). https://bitcoinpaperwallet.com (consultatie 1 mei 2018). https://trezor.io (consultatie 1 mei 2018).

www.ledgerwallet.com (consultatie 1 mei 2018).
http://bitlegal.io (consultatie 1 mei 2018).
www.decibel.live (consultatie 1 mei 2018).
www.lavamovement.com (consultatie 1 mei 2018). www.arnhembitcoinstad.nl (consultatie 1 mei 2018).
https://ethereum.org (consultatie 1 mei 2018). www.bitcoinweb.nl/over-bitcoin/bitcoin-wallet/ (consultatie 1 mei 2018). http://hardwarewallet.nl (consultatie 1 mei 2018). https://btcdirect.eu/nl-be (consultatie 1 mei 2018).

https://www.sidn.nl (consultatie 1 mei 2018). https://www.it-jurist.nl/nieuws/hoe-vestig-je-een-pandrecht-op-software (consultatie 1 mei 2018). https://www.it-jurist.nl/nieuws/pandrecht-op-software-en-broncode-escrow (consultatie 1 mei 2018). http://www.juridischwoordenboek.be (consultatie 1 mei 2018).
http://bithypo.com/bitcoin/borrowers (consultatie 1 mei 2018).
https://www.saltlending.com (consultatie 1 mei 2018). http://www.bvd-advocaten.nl/blogs/beslaglegging-op-bitcoins-kan-dat (consultatie 1 mei 2018). https://www.letsvlaanderen.be (consultatie 1 mei 2018).
http://www.zwolsepepermunt.nl (consultatie 1 mei 2018). https://www.weblogzwolle.nl/nieuws/49308/zwolse-pepermunt-gaat-digitaal… (consultatie 1 mei 2018). https://www.stichtingderdengelden.nl/voor-advocaten/ (consultatie 1 mei 2018).

Universiteit of Hogeschool
Rechten
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Vincent Sagaert
Kernwoorden
Share this on: