Zot van drank! Syndroom van Korsakov ten gevolge van overmatig alcoholgebruik. Verpleegkundig handelen in de thuiszorg.

Evelien Wils
Persbericht

Zot van drank!

Image removed.Zot van drank!

Een persoon die veel te veel alcohol drinkt kan ziek worden. Het gaat hier niet over een kater die iedereen al wel eens heeft meegemaakt. De schade is veel groter. Een ziekte met ernstige gevolgen voor de hersenen komt naar boven: het Syndroom van Korsakov.

 

Het Syndroom van Korsakov

In 2013 leed 10,5% van de Belgische bevolking aan een alcoholprobleem. Uit de literatuur blijkt dat dit cijfer enkel nog maar is gestegen. Bij enkele van deze personen ontwikkelen zich ernstige problemen. Het te veel aan alcohol in combinatie met zelfverwaarlozing kan ervoor zorgen dat de verslaafde er een slecht dieet op nahoud. Onvoldoende voedingsstoffen worden opgenomen die nodig zijn voor de hersenen. Deze voedingsstoffen worden ook wel vitamine B1 genoemd. Bij een tekort aan dit vitamine worden de hersenen beschadigd en kunnen de hersenen niet meer normaal werken.

 

Hoe herkennen?

Iemand met hersenbeschadiging zal uiteraard geen normaal gedrag vertonen. Personen met het Syndroom van Korsakov kunnen dan ook herkend worden aan de hand van bepaalde kenmerken. Het is niet eenvoudig om deze personen er uit te plukken omdat veel kenmerken ook bij andere ziektes kunnen voorkomen.

Bij aanvang van de ziekte kunnen drie kenmerken optreden die wijzen op Korsakov. Ten eerste gaat de persoon verward zijn. Dit is het meest voorkomende teken van de ziekte. Er kunnen ook motorische stoornissen aanwezig zijn, dan treedt een vermindering van of zelfs het verlies aan coördinatie op. Bewegingen verlopen erg onsamenhangend en ongecoördineerd.  

Image removed.

Ook het evenwicht is hierbij verstoord, de persoon maakt een erg onhandige indruk. Tot slotte treedt er een probleem op met de ogen, een verlamming van de oogspieren kan optreden. Een mogelijkheid is ook dat de ogen snel en ongecontroleerd heen en weer gaan bewegen.

Het klinkt alsof deze kenmerken makkelijk te herkennen zijn. Iemand die gek met zijn ogen staat te draaien en dan nog eens staat te wankelen, die heeft Korsakov! In de praktijk is het net iets anders. Het blijkt dat bij slechts 15-30% van de gevallen van het syndroom van Korsakov deze kenmerken ook daadwerkelijk voorkomen. Dit maakt het dus moeilijk om de ziekte tijdig te herkennen.

Naarmate de ziekte vordert gaan nog andere tekenen de kop op steken zoals: geheugenverlies, verlies aan interesse, gebrek aan ziekte-inzicht, desoriëntatie in plaats en tijd, gebrek aan structuur en planningsvermogen, …

 

Behandeling

Zoals voordien al gezegd, is het niet zo eenvoudig om personen met het syndroom van Korsakov op te sporen. Indien toch iemand wordt herkend dan moet meteen actie ondernomen worden. De persoon moet zo snel mogelijk behandeld worden. De behandeling bestaat uit de toediening van vitamine B1. In het begin van de behandeling dient dit via de ader toegediend te worden. Naarmate de toestand van de persoon verbeterd, mag dit via een tablet gegeven worden.

Hersenbeschadiging

Door tekort aan vitamine B1 treed hersenbeschadiging op. In de beginfase van de ziekte is deze schade nog te herstellen indien een snelle toediening van vitamine B1 gebeurd. Als de ziekte echter niet herkend word, kan de ziekte verder evolueren en is de schade aan de hersenen blijvend. Vitamine B1 kan dan nog wel worden toegediend om de symptomen te verlichten, maar de aangedane schade zal nooit meer herstellen.

 

Hoe moet het nu verder?

Het is vanzelfsprekend dat een persoon met Korsakov nood heeft aan wat hulp. De persoon moet aangemoedigd worden om te stoppen met drinken. Desondanks dat de hersenschade al ontstaan is, beseffen veel patiënten niet dat dit door de alcohol komt en dat ze daarom moeten stoppen. Dit is misschien wel het moeilijkste deel van de behandeling.

Een sterk ondersteunend netwerk is nodig om het verdere leven van de persoon met Korsakov in goede banen te leiden. Doordat het planningsvermogen is aangetast moet iemand anders deze taak op zich nemen. Het is aan deze persoon (of personen) om structuur te bieden aan de patiënt. Kleine hulpmiddelen kunnen al een grote steun bieden om bepaalde zaken beter te onthouden. Bijvoorbeeld: een dagboek, lijstjes maken, activiteiten opsplitsen, …

Niet iedereen heeft nood aan dezelfde ondersteuning. Sommige personen kunnen thuis nog verder  geholpen worden. Sommige personen hebben levenslange residentiële ondersteuning  nodig. Deze personen kunnen niet meer thuis blijven wonen en dienen ergens opgenomen te worden.

Vroege herkenning en behandeling van de ziekte kan veel leed voorkomen. Vaak is dit echter niet aan de orde omdat herkenning juist zo moeilijk is. Veel patiënten met het Syndroom van Korsakov zijn dan ook niet gekend. Personen met Korsakov zijn vaak zorgmijdende personen waardoor zij makkelijk vergeten worden.

 

 

 

 

 

 

 

 

Bibliografie

Literatuurlijst
American Psychiatric Association. (2014). Beknopt overzicht van de criteria (DSM-5). Nederlandse vertaling van de Desk Reference to the Diagnostic Criteria from DSM-5. Amsterdam: Boom.
Anjum, A. (2016). Alcoholism. In H. S. Fatemi, & P. J. Clayton, The medical basis of psychiatry (pp. 247-269). New York: Springer.
Bakhshi, S., & While, A. E. (2014). Older people and alcohol use. British Journal of Community nursing, 370-374.
Bakker, J. J. (2013). Gedragsneurologie voor paramedici. Utrecht: De Tijdstroom.
BCFI. (2017). BCFI. Opgehaald van Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium: http://www.bcfi.be/nl/start
Brown, J., Cich, J., Wiley, C. R., Charette, C., & Asp, E. W. (2017). Wernicke-Korsakoff Syndrome (WKS): A Review for Criminal Justice, Forensic, Legal, end Mental Health Professionals. Forensic Scholars Today.
Clijsen, M., Garenfeld, W., Kuipers, G., van Loenen, E., & van Piere, M. (2016). Psychiatrie voor verpleegkundigen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Cochrane database of Systematic Reviews. (2013, Mei 10). Thiamine for prevention and treatment of Wernicke-Korsakoff Syndrome in people who abuse alcohol (Review). Cochrane Database of Systematic Reviews. John Wiley & Sons.
Collins, G. L., & Swartz, K. (2011, Juni 1). Caregiver Care. American Family Physician, pp. 1309- 1317.
De Rycke, R., & Sabbe, B. (2014). Psychiatrie. Tielt: Lannoo.
Djelantik, M., Bloemkolk, D., & Tijdink, J. (2015). Wernicke-encefalopathie. Tijdschrift voor psychiatrie, 210-214.
Donnelly, A. (2017, Maart 29). Wernicke-Korsakoff syndrome: recognition and treatment. Nursing Standard, pp. 46-53.
Gerridzen, Moerman-van den Brink, Depla, Verschuur, Veenhuizen, Van der Wouden, & Joling. (2016, December 5). Prevalence and severity of behavioural symptoms in patients with Korsakoff syndrome and other alcohol-related cognitive disorders: a systematic review. International Journal of Geriatric Psychiatry , pp. 256-273.
Gisle, L., & Demarest, S. (2013). Gezondheidsenquete 2013, Rapport 2: Gezondheidsgedrag en Leefstijl. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Brussel, België.
Greaves, R. F. (2017). e-Learning: a model to support ongoing education. The Journal of the International Federation of Clinical Chemistry and Labaratory Medicine, 185-192.
Grzeda, E. I., Kutner, H. E., & Nicolson, S. E. (2012). Wernicke-Korsakoff-Syndrome: Under-Recognized and Under-Treated. Psychosomatics, 507-516.
Jochems, & Joosten. (2009). Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier.
Kuerbis, A., Sacco, P., Blazer, D. G., & Moore, A. A. (2014). Substance Abuse Among Older Adults. Clinical Geriatric Medicine, 629-654.
Latt, N., & Dore, G. (2014). Thiamine in the treatment of Wernicke encefalopathy in patients with alcohol use disorders. Internal Medicine Journal, 911-915.
McCormick, L. M., Buchanan, J. R., Onwuameze, O. E., Pierson, R. K., & Paradiso, S. (2011). Beyond Alcoholism: Wernicke-Korsakoff Syndrome in Patients With Psychiatric Disorders. Cognitive and Behavioral Neurology, 209-2016.
Nederlandse Vereniging voor Neurologie. (2015, September 9). Acute Neurologie.
Oudman, E., Nijboer, T., Postma, A., Wijnia, J. W., & Van der Stigchel, S. (2015). Procedural Learning and Memory Rehabilitation in Korsakoff's Syndrome - a Review of the literature. Neuropsychology Review, 134-148.
Oudman, E., Nijboer, T., Postma, A., Wijnia, J. W., & Van der Stigchel, S. (2017). Neuropsychologische behandelingen voor patiënten met het syndroom van Korsakov: Review. Tijdschrift voor Neuropsychologie.
Pilowsky, D. J., & Wu, L.-T. (2012). Screening for alcohol and drug use disorders among adults in primary care: a review. Dove Medical Press, pp. 25-34.
Rutten, R., Loth, C., & Hulshoff, A. (2009). Verslaving Handboek voor zorg, begeleiding en preventie . Amsterdam: Elsevier gezondheidszorg.
22
22
Soper, T. (2017, April). Knowledge into learning: comparing lecture, e-learning and self-study take-home packet instructional methodologies with nurses. Nursing Open, pp. 76-83.
Stegeman, N. (2013). Voeding bij gezondheid en ziekte. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.
Sullivan, B. A., & Miller, D. (2015). Who is taking care of the caregiver. Journal of patient experience, 7-12.
Svanberg, J., & Evans, J. J. (2013). Neuropsychological Rehabilitation in Alcohol-Related Brain Damage: A Systematic Review. Alcohol and Alcoholism, 704-711.
Thomson, A. D., Guerrini, I., & Marshall, E. J. (2012, Mei 9). The Evolution and Treatment of Korsakoff's Syndrome. Neuropsychology Review, 81-92.
Van Boekel, L. C., Brouwers, Van Weeghel, J., & Garretsen. (2015). Stigmatisering van patiënten met een verslaving en de gevolgen voor de hulpverlening: een systematisch literatuuronderzoek. Tijdschrift voor psychiatrie, 489-496.
Xiong, G. L., & Bienenfeld, D. (2017). Wernicke-Korsakoff Syndrome. The Medscape Journal of Medicine.

Universiteit of Hogeschool
Bachelor in de verpleegkunde
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Rik Brabants
Kernwoorden
Share this on: