Reist u om de wereld te zien of om hoe u de wereld verwacht te zien?

Lente
Van Hee

“Nee, dus, we hebben vandaag inderdaad geen mensenzoo meer. We hebben nu toerisme. We denderen door kwetsbare gebieden waar we foto’s maken van mensen die ons het Afrika tonen dat wij willen zien.”

Meer dan een jaar geleden schreef Kaat Schaubroeck deze opinie in De Standaard nadat ze met haar dochter naar Namibië reisde. Heel wat mensen willen vandaag de wereld ontdekken. Maar zien toeristen tijdens hun reis niet vooral wat ze willen zien? Een reiziger in Tanzania zoekt eerder naar een paradijselijke natuur en wildleven dan naar de realiteit. Lente Van Hee onderzocht hoe Britse reisgidsen Tanzania beschreven vanaf de jaren vijftig tot nu. 

Vakantiegangers brengen in Tanzania vooral tijd door in safariparken om wilde dieren te spotten en bezoeken de lokale stammen die dansen in traditionele kledij. Het geeft toeristen een beeld van een ongerept, authentiek soms zelfs oud Afrika. Maar strookt dat beeld met de realiteit? En verdient het toerisme naar Afrika niet een plaats in het postkoloniale debat naast Zwarte Piet en het recent geopande Africa Museum in Tervuren?

De verwachting van de toerist

De sociologen John Urry en Dean MacCannell beschrijven hoe toeristen de bestemming vooral te zien krijgen zoals ze die willen zien. Een Afrikaanse stam voert opvoeringen voor toeristen uit, maar danst in het echte leven niet een volledige dag in traditionele kledij. De vertoning voor een toerist blijft een commercieel product. Neem nu Tanzania, als zij veel toeristen willen lokken, doen ze dat best door te beantwoorden aan de verwachtingen van de toerist. Dat kan in elk land zo zijn. Het is vooral interessant te kijken naar wat de toerist dan net van Tanzania verwacht. Of te wel, aan welk beeld de toeristische campagnes over Tanzania willen voldoen.

“Even kijken wat de reisgids erover schrijft”

Als u een reis voorbereidt, grijpt u waarschijnlijk naar een reisgids over het land dat u wil bezoeken. Ook tijdens uw reis zal u in de reisgids bladeren om te lezen welke bezienswaardigheden de moeite zijn. U zal niet snel twijfelen of de reisgids de realiteit in een land beschrijft. Toch schetst een reisgids steeds een beeld van een land. Het kiest welke bezienswaardigheden het neerschrijft en welke niet. Daarnaast probeert het u als consument te overtuigen om het land te bezoeken. Dat zorgt ervoor dat de reisgids liever een positief, dan een realistisch beeld van de bestemming schetst. 

Tanzania in Britse reisgidsen

Lente Van Hee onderzocht hoe de Britse reisgidsen schreven over de Tanzaniaanse natuur, infrastructuur, bevolking en de reiziger zelf. Een toerist uit de koloniale periode las in de Britse reisgidsen over hoe gevaarlijk, wild en verlaten de Tanzaniaanse natuur is, hoe er bijna geen gebouwen rechtstaan in Tanzania, enkel de hutten die de Britse kolonisator bouwde. De Tanzaniaanse bevolking wordt even primitief beschreven als de dieren in de wildparken. De reiziger zelf waant zich in de reisgids als een moderne ontdekker. Een stukje uit een Britse reisgids over Tanzania uit de jaren vijftig vat dat mooi samen.

“Paradoxes like these abound in East Africa, which is never without a surprise in store for travellers and settlers alike. It is not many years since the first brave explorers cut their paths through East Africa. But already a swiftly established civilisation can offer every comfort and assistance to the modern explorer. If adventure, beauty or glimpses of life as it was in the world’s beginning have any appeal to you, let us give you a formal introduction to… East Africa.”

Hoe recenter de reisgidsen, hoe meer de uitgever aandacht besteedt aan Tanzaniaanse steden en de cultuur van de bevolking. Al blijven de reisgidsen de steden beschrijven als authentiek en mystiek en de Tanzaniaanse bevolking als integrerend en traditioneel. Tot op vandaag leest een toerist die naar Tanzania wil reizen niet wat de alledaagse realiteit is voor een Tanzaniaan, maar wel hoe paradijselijk, authentiek en ongerept Tanzania is. Dat beschreef een Britse reisgids over Tanzania al in de jaren negentig.

“We all romanticise Africa. An incredible amount of drivel was written about it during the colonial era, and this dominates our perception of the continent. The macho blustering of Hemingway and exaggerated accounts of the Great White Hunters vie in our heads with the nostalgic meandering of Out of Africa. For the west, Africa represents wildness and space, vast horizons and shimmering red sunsets; powerful images we do not want shattered by the realities of the late 20th centuries.”

Het toeristisch beeld over Tanzania verandert, maar het blijft onrealistisch

Probeer zelf eens te denken wat in u opkomt als u Tanzania voor de geest haalt. Waarschijnlijk denkt u eerst aan exotische dieren, dan aan een uitgestrekte natuur en misschien ook aan de kleurrijke stammen die dansen op het geluid van tamtams. Als u even verder nadenkt, beseft u dat het leven van een Tanzaniaan er waarschijnlijk anders uitziet. 

We reizen veel en ver om de wereld te zien, maar het toerisme blijft een commerciële sector. Reisgidsen en andere toeristische producten willen dus vooral beantwoorden aan uw eigen verwachtingen van een bestemming. En in het geval van Tanzania, lijken die verwachtingen soms nog op een oud koloniaal beeld. Al lijkt het eigen aan het toerisme dat het geen realiteit, maar eerder verwachtingen van de reiziger beantwoordt. We kunnen het Africa Museum, ons onderwijs en onze media dekoloniseren, maar we betrekken best ook de toeristische industrie in dat debat. 

Bibliografie

1. Bronnen

BRIGGS, P. en MCINTYRE, C., Tanzania Safari Guide. With Kilimanjaro, Zanzibar and the coast, 8ste uitgave, s.l., Bradt Travel Guides, 2017. 

BRIGGS, P., Guide to Tanzania, Chalfont St. Peter, Bradt Travel Guides, 1993. Exploring East Africa, 4de uitgave, Nairobi, East Africa Tourist Travel Association, 1958. 

Stronghold of the Wild, Nairobi, East Africa Tourist Travel Association, 1960. 

Travellers’ Guide to East Africa. A Concise Guide to the Republics of Kenya, Tanzania and Uganda, their Wildlife and their Tourist Facilities, Oxford, Thornton Cox, 1966. 

 

2. Werken

AELBRECHT, P., ‘Editorial: Géographie des guides et récits de voyage’, Belgisch Tijdschrift voor Geografie, 3 (2013), 1-3. 

ASHCROFT, B., GRIFFITHS, G. en TIFFIN, H., Key Concepts in Post-Colonial Studies, Londen, 1998. 

ASHCROFT, B., GRIFFITHS, G. en TIFFIN, H., Postcolonial Studies: The Key Concepts, Londen, 2013. 

ATELJEVIC, I. en DOORNE, S., ‘Representing New Zealand: Tourism Imagery and Ideology’, Annals of Tourism Research, 29 (2002), 648–67. 

BERGHOFF, H. e.a. red., The Making of Modern Tourism: the Cultural History of the British Experience, 16000-2000, Basingstoke, 2002. 

BERGHOFF, H. en KORTE, B., ‘Britain and the Making of Modern Tourism: An Interdisciplinary Approach’, H. BERGHOFF e.a. red., The Making of Modern Tourism: the Cultural History of the British Experience, 16000-2000, Basingstoke, 2002, 1-20. 

BERGMAN, B., ‘Guides to a Geography of Tourism’, Belgisch Tijdschrift voor Geografie, 3 (2013), 1-12. 

BRUNER, E. M., ‘The Maasai and the Lion King: Authenticity, Nationalism, and Globalization in African Tourism’, American Ethnologist, 28 (2001), 881–908. 

BRUNER, E. M., ‘The Representation of African Pastoralists: A Commentary’, Visual Anthropology, 15 (2002), 387–92. 

BRUNER, E. M., ‘Transformation of Self in Tourism’, Annals of Tourism Research, 18 (1991), 238-50. 

DELMAS, A., ‘La production d’une représentation touristique. Une objectivation des guides Lonely Planet sur le Groenland’, Belgisch Tijdschrift voor Geografie, 3 (2012), 1-10. 

DUNN, K. C., ‘Fear of a Black Planet: Anarchy Anxieties and Postcolonial Travel to Africa’, Third World Quarterly, 25 (2004), 483-99. 

ECHTNER, C. M. en PRASAD, P., ‘The Context of Third World Tourism Marketing’, Annals of Tourism Research, 30 (2003), 660-82. 

FLON, E. en VERGOPOULUS, H., ‘L’expérience touristique dans les guides: une subjectivité à lire, écrire et raconter’, Belgisch Tijdschrift voor Geografie, 3 (2013), 1-11. 

FOUCAULT, M., L’ordre du discours, Parijs, 1975. 

HALL, C. M. en TUCKER, H., ‘Tourism and Postcolonialism: An Introduction’, C. M. HALL en H. TUCKER red., Tourism and Postcolonialism. Contested Discourses, Identities and Representations, Abingdon, 2004, 1-24. 

HALL, C.M. en TUCKER, H. red., Tourism and Postcolonialism. Contested Discourses, Identities and Representations, Abingdon, 2004. 

INGOLD, T., The Perception of the Environment: Essays in Livelihood, Dwelling and Skill, Londen, 2000. 

KIM, H. Y. en YOON, J., ‘Examining National Tourism Brand Image: Content Analysis of Lonely Planet Korea’, Tourism Review, 68 (2013), 56-71. 

KOSHAR, R., ‘’What Ought to Be Seen’: Tourists’ Guidebooks and National Identities in Modern Germany and Europe’, Journal of Contemporary History, 33 (1998), 323-40. 

LEKAN, T., ‘Serengeti Shall Not Die: Bernhard Grzimek, Wildlife Film and the Making of a Tourist Landscape in East Africa’, German History: The Journal of the German History Society, 29 (2011), 224-64. 

LOWENTHAL, D., The Past is a Foreign Country, Cambridge, 2006. 

MACCANNELL, D., ‘Staged Authenticity. Arrangements of Social Space in Tourist Settings’, The American Journal of Sociology, 79 (1973), 589-603. 

MACCANNELL, D., The Tourist: a New Theory of the Leisure Class, Berkeley, 1999. 

NEDERVEEN PIETERSE, J., Wit over zwart: beelden van Afrika en zwarten in de westerse populaire cultuur, Amsterdam, 1990. 

SAID, E., ‘Orientalism’, B. ASHCROFT, G. GRIFFITHS en H. TIFFIN red., The Post-Colonial Studies Reader, Londen, 1995, 88-9. 

SCHAUBROECK, K., ‘De toerist en de mensenzoo’, De Standaard, (24 april 2018). 

SIMMONS, B. A., ‘Saying the Same Old Things: A Contemporary Travel Discourse and the Popular Magazine Text”, C. M. HALL en H. TUCKER red., Tourism and Postcolonialism. Contested Discourses, Identities and Representations, Abingdon, 2004, 43-56. 

STANARD, M.G., Selling the Congo: a History of European Pro-Empire Propaganda and the Making of Belgian Imperialism, Lincoln, 2012, 66-71. 

STURMA, M., ‘Packaging Polynesia’s Image’, Annals of Tourism Research, 26 (1999), 712 - 15.  

SWENSEN, G. EN DAUGSTAD, K., ‘Travels in Imaginary Landscapes: An Analysis of Four Cultural Historic Guidebooks’, Belgisch Tijdschrift voor Geografie, 3 (2013), 1-26. 

TAYLOR, J., A Dream of England: Landscape, Photography and the Tourist’s Imagination, Manchester, 1994. 

TORGOVNICK, M., Gone Primitive: Savage Intellects, Chicago, 1990. 

URRY, J. en LARSEN, J., The Tourist Gaze 3.0, Londen, 2011. 

WALTON, J. ‘Transport, Travel, Tourism and Mobility: a Cultural Turn?’, Journal of Transport History, 27 (2006), 129-34. 

WIJNGAARDEN, V., ‘Tourists’ Agency versus the Circle of Representation’, Annals of Tourism Research, 60 (2016), 139–53. 

WILLIAMS, S., ‘Ways of Seeing Africa’, Africa: Journal of the International African Institute, 1 (2009), vii-xiv. 

WILLIAMS, T., ‘Going Places: Recent Histories of European Tourism’, Contemporary European History, 29 (2014), 295-304. 

ZUELOW, E., ‘The Necessity of Touring Beyond the Nation: An Introduction’, E. ZUELOW red., Touring Beyond the Nation: a Transnational Approach to European Tourism History, Farnham, 2011, 1-18.

3. Digitale informatie

AbeBooks, 1996 (https://www.abebooks.co.uk/book-search/title/birds-of-africa/author/wil…). Geraadpleegd op 2 november 2018. 

Bradt Travel Guides, 2014 (https://www.bradtguides.com/about-bradt). Geraadpleegd op 23 september 2018. 

BRIGGS, P., Philip Briggs. Guidebook author and travel writer, (https://philipbriggs.wordpress.com/). Geraadpleegd op 20 november 2018. 

Encyclopaedia Britannica, 2019 (https://www.britannica.com/). Geraadpleegd op 9 december 2018

Download scriptie (1.32 MB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Prof. dr. Idesbald Goddeeris
Thema('s)