Auditieve neuropathie, een complexe stoornis waar nog veel onduidelijkheid over bestaat
1 op 1000 kinderen heeft gehoorverlies (Carrein, et al., 2012). In sommige gevallen is auditieve neuropathie hier de oorzaak van. Maar wat is auditieve neuropathie?
Een auditieve neuropathie spectrumstoornis (ANSS) is een gehoorverlies waarbij geluidsignalen verstoord worden overgedragen van het binnenste deel van het oor (het slakkenhuis) naar de hersenen. De oorzaak is steeds een letsel in het verloop binnen dit deel van de gehoorbaan. In sommige gevallen bevindt het probleem zich ter hoogte van de binnenste haarcellen of is er een slechte verbinding tussen de binnenste haarcellen in het slakkenhuis en de gehoorzenuw. Het is eveneens mogelijk dat het probleem aan de gehoorzenuw zelf ligt.
Auditieve neuropathie kent verschillende mogelijke oorzaken. In 40% van de gevallen is er een genetische basis, al dan niet kaderend binnen een bepaald syndroom. Daarnaast zijn er enkele factoren tijdens en na de geboorte die de kans op het ontwikkelen van auditieve neuropathie kunnen verhogen. Hierbij gaat het onder andere over zuurstoftekort, geelzucht, vroeggeboorte, een te laag geboortegewicht, ototoxische medicatie en bepaalde infecties.
De symptomen van ANSS kunnen zich op elke leeftijd ontwikkelen. Bij de meeste kinderen wordt de stoornis reeds in de eerste levensmaanden gediagnosticeerd. Om de diagnose te kunnen stellen worden enkele onderzoeken uitgevoerd. De objectieve testbatterij omvat onder andere een OAE-test (Oto-Akoestische Emissies) en een BERA-onderzoek (Brainstem Evoked Respons Audiometry). Kinderen met auditieve neuropathie hebben in tegenstelling tot een ‘normaal’ gehoorverlies, aanwezige oto-akoestische emissies, door de normale werking van de buitenste haarcellen. De hersenstamrespons is echter sterk afwijkend of afwezig. Ook de stapediusreflex is afwezig, wat wijst op een abnormale werking van de gehoorzenuw.
Bij subjectieve audiometrie kunnen bij ANSS alle graden van gehoorverlies voorkomen. De mate waarin kinderen met ANSS problemen ondervinden is echter individu-afhankelijk. Sommigen ervaren weinig tot geen moeilijkheden met horen en begrijpen, terwijl anderen wel horen maar niet verstaan. Nog anderen ervaren een fluctuerend gehoorverlies. Het verloop van de stoornis is onvoorspelbaar. Bij een prematuur kind kan het gehoorverlies zich volledig herstellen, maar het is ook mogelijk dat het gehoorverlies slechter wordt.
Problemen met spraakverstaan is de meest gerapporteerde consequentie van auditieve neuropathie, en dit vooral bij achtergrondlawaai. De mate van het spraakverstaan is vaak slechter dan men zou verwachten bij de graad van het gehoorverlies. Een groot deel van de kinderen heeft een beperkte capaciteit om spraak te verstaan, ondanks volledige toegang tot het spraakspectrum. Het feit dat het spraakverstaan verstoord is, ondanks adequate detectie van geluiden, toont aan dat signaalvervorming hier een beïnvloedende factor is.
Auditieve correctie
Auditieve neuropathie kan het spraakverstaan en de spraakproductie aanzienlijk beïnvloeden. Een professionele opvolging is dus noodzakelijk. De behandeling vormt een grote uitdaging voor audiologen en logopedisten, aangezien de exacte plaats van het probleem niet gekend is. Er bestaat ook nog geen consensus over de behandeling. Moet er meteen gestart worden met hoortoestellen of is het beter om af te wachten?
Om de negatieve effecten van ANSS te onderdrukken kan er gebruik gemaakt worden van verschillende technologieën. Hoortoestellen vormen de primaire behandelingsoptie. Ze worden aangeraden zodra men weet dat het gehoorverlies het spraakverstaan negatief beïnvloedt. Cochleaire implantaten worden enkel overwogen indien het kind geen vooruitgang boekt met hoortoestellen. Wanneer het kind geen voordeel haalt uit de hoortoestellen en het geen geschikte kandidaat is voor cochleaire implantatie, zou een hersenstam implantaat overwogen kunnen worden. Naast deze behandelingsopties kunnen luisterhulpmiddelen het kind helpen om beter spraak te verstaan bij achtergrondruis en op afstand.
Therapie en begeleiding
De behandeling van kinderen met een auditieve neuropathie spectrumstoornis vereist een individu-gerichte en multidisciplinaire aanpak. Momenteel zijn er twee interventietypes die zich focussen op de gehoor- en taalontwikkeling van kinderen met ANSS. Er kan een keuze gemaakt worden tussen de ‘Auditory Verbal Therapy’ (AVT) en de ‘Auditory and Language Enrichment’ (ALE). Bij beide therapiemodellen staat de rol van de ouders centraal. Het coachen en begeleiden van de ouders is daarom een essentieel gegeven doorheen de therapie. Zowel de AVT als ALE hechten veel belang aan het optimaliseren van het gehoor, terwijl personen met auditieve neuropathie ook veel voordeel halen uit visuele input. Daarom is het aangeraden om ‘visuele training’ te integreren in de therapie. Hierbij leert het kind de verschillende mondbeelden herkennen. Doch, aangezien niet alle spraakklanken ‘gelezen’ kunnen worden op de lippen, leert het kind de ontbrekende delen in te vullen door logisch te redeneren. Dit alles draagt bij tot beter spraakverstaan.
Communicatievormen
De ouders en familie van kinderen met gehoorverlies spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het kind. Daarom is het noodzakelijk dat zij voldoende geïnformeerd worden over het type gehoorverlies en wat men kan ondernemen om te helpen. Deze informatie moet objectief zijn, zodat de ouders zelf kunnen beslissen wat het beste is voor hun kind.
Zo moeten zij onder andere kiezen welke communicatievorm zij zullen hanteren. Communicatie-vormen die gebruik maken van visuele input zoals totale communicatie, gebarentaal en ‘cued speech’ zouden effectief zijn bij kinderen met auditieve neuropathie. Bij kinderen die gebruik kunnen maken van de auditieve informatie wordt ‘cued speech’ aangeraden. Het is een visueel communicatiemiddel dat bestaat uit acht handvormen die de verschillende spraakklanken voorstellen en zo het liplezen ondersteunen. Bij totale communicatie worden alle beschikbare middelen gebruikt om te kunnen communiceren. Het kind krijgt de kans om te communiceren via gesproken taal, gebaren, tekeningen, voorwerpen en foto’s. Als laatste is er gebarentaal. In functie van de spraakontwikkeling is het hierbij belangrijk de gebaren te koppelen aan gesproken taal.
Door de gekozen communicatievorm consequent te gebruiken en nauw samen te werken met de professionelen kan het kind optimaal ontwikkelen.
Bibliografie
BIBLIOGRAPHY
AMBOSS. (2018, november 27). Congenital TORCH infections. Opgehaald van AMBOSS: https://www.amboss.com/us/knowledge/Congenital_TORCH_infections
American Speech-Language-Hearing Association. (2008). Guidelines for Audiologists Providing Informational and Adjustment Counseling to Families of Infants and Young Children With Hearing Loss Birth to 5 Years of Age. Opgehaald van ASHA - American Speech-Language-Hearing Association: https://www.asha.org/content.aspx?id=10737450069&fbclid=IwAR3JkAPX_CFtf…
Arain, F. M., Chand, P., & Choudary, T. A. (2015). A rare case of simple hereditary recessive optic. Pakistan Journal of Neurological Sciences (PJNS), 32-35.
Bahmad, F., Merchant, S. N., Nadol, J. B., & Tranebjaerg, L. (2007). Otopathology in Mohr-Tranebjærg Syndrome. The Layngoscope, 1202-1208.
Bamiou, D., Spraggs, P., Gibberd, F., Sidey, M., & Luxon, L. (2003). Hearing Loss in adult Refsum's disease. Clinical Otolaryngoly, 227-230.
Bielecki, I., Horbulewicz, A., & Wolan, T. (2012). Prevalence and risk factors for Auditory Neuropathy Spectrum Disorder in a screened newborn population at risk for hearing loss. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 1668-1670.
BioNews Services. (2019). Charcot-Marie-Tooth and Hearing Loss. Opgehaald van Charot-Marie-Tooth News: https://charcot-marie-toothnews.com/charcot-marie-tooth-and-hearing-los…
Bocchini, C. A. (2016, april 20). Mohr-Tranebjaerg Syndrome; MTS. Opgehaald van OMIM -Online Mendelian Inheritance in Man: https://www.omim.org/entry/304700
Boys Town National Research Hospital. (2017). Auditory Neuropathy Spectrum Disorder. Opgehaald van babyhearing.org: https://www.babyhearing.org/auditory-neuropathy-spectrum-disorder
C´eranic´, B., & Luxon, L. (2003). Progressive auditory neuropathy in patients with Leber’s. Neurol Neurosurg Psychiatry, 626–630.
CEBAM vzw. (2017, september 4). Tympanometrie - patiëntenrichtlijn. Opgehaald van Gezondheid en wetenschap: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/tympanometrie-meten-v…
Cheng, X., Li, L., Brashears, S., Morlet, T., Ng, S., Berlin, C., . . . Keats, B. (2005). Connexin 26 variants and auditory neuropathy/dyssynchrony among children in schools for the deaf. American Journal of Medical Genetics, 13-18.
Chiasson, C. R. (2015, juli). Traumatic Brain Injury (TBI): A Primer for the Hearing Healthcare Practitioner. Opgehaald van The Hearing Review: http://www.hearingreview.com/2015/07/traumatic-brain-injury-tbi-primer-…
Clark, J. L. (z.j.). Acoustic (stapedius) reflexes. Opgehaald van Open acces guide to audiology and hearing aids for otolaryngologists: https://vula.uct.ac.za/access/content/group/27b5cb1b-1b65-4280-9437-a98…
Cone, B., Dorn, P., Konrad-Martin, D., Lister, J., Ortiz, C., & Schairer, K. (2015). Ototoxic Medications (Medication Effects). Opgehaald van American Speech-Language-Hearing Association (ASHA): https://www.asha.org/public/hearing/ototoxic-medications/
Cristobal, R., & Oghalai, J. (2008). Hearing loss in children with very low birth weight: current review of epidemiology and pathophysiology . Fetal & Neonatal.
de Carvalho, G. M., Ramos, P. Z., Castilho, A. M., Guimaraes, A. C., & Sartorato, E. L. (2016, september 30). Relationship Between Patients with Clinical Auditory Neuropathy Spectrum Disorder and Mutations in Gjb2 Gene. The Open Neurology Journal, pp. 127-135.
de Smit, M., Vandaele, B., Ketels, H., & Franceus, J. (2018). Therapie en begeleiding van personen met gehoorverlies. Gent: Arteveldehogeschool.
Demczko, M. (2018, februari). Peroxisomale aandoeningen. Opgehaald van MSD manual: https://www.msdmanuals.com/home/children-s-health-issues/hereditary-met…
Dodge, P. R., Davis, H., Feigin, R. D., & Holmes, S. J. (1984). Prospective Evaluation of Hearing Impairment as a Sequela of Acute Bacterial Meningitis. The New England Journal of Medicine, 869-874.
Dominguez, F. J., Herrero, J. D., Gallardo, N. C., & Aguilera, R. P. (2007). Prevalence of Auditory Neuropathy: Prospective Study in a Tertiairy-Care Center. Acta Otorrinolaringologica (English Edition), 239-245.
Duman, K., Ayçiçek, A., Sargin, R., Kenar, F., Yilmaz, M. D., & Dereköy, F. S. (2008). Incidence of auditory neuropathy among the deaf school students. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 1091-1095.
Eargroup. (2019). Hersenstam implantatie. Opgehaald van De Oorgroep: http://eargroup.net/ingrepen/341/De-ingreep
Escobar, R., Ortiz, A., Miranda, A., & Flores, B. (2007). Detection of auditory neuropathy in a Charcot Marie-Tooth patient type 1 with neuropphysiological studies. Neuromuscular Disorders, 826-836.
Estabrooks, W., Maclver-Lux, K., & Rhoades, E. A. (2016). Auditory-Verbal Therapy For Young Children with Hearing Loss and Their Families, and the Practioners Who Guide Them. San Diego: Plural Publishing.
Feirn, R., Sutton, G., Parker, G., Sirimanna, T., Lightfoot, G., & Wood, S. (2013, Augustus). Guidelines for the Assessment and Management of Auditory Neuropathy Spectrum Disorder in Young Infants. London.
Fitzpatrick, E. M., & Doucet, S. P. (2013). Pediatric Audiologic Rehabilation - From Infancy to Adolescence. New York: Thieme Medical Publishers.
Flexer, C. (1999). Facilitating Hearing and Listening in Young Children. United States of America: Singular Publishing Group.
Foerst, A., Beutner, D., Lang-Roth, R., Karl-Bernd, H., von Wedel, H., & Walger, M. (2006). Prevalence of auditory neuropathy/synaptopathy in a population of children with profound hearing loss. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 1415-1422.
Forge, A., Becker, D. L., Casalotti, S., Edwards, J., Evans, W., Lench, N., & Souter, M. (1999, februari 6). Gap junctions and connexin expression in the inner ear. Novartis Foundation symposium, pp. 134-151.
Georga, C., & Lightfoot, G. (2019, Januari). Assessment and Management of Auditory Neuropathy Spectrum Disorder (ANSD) in Young Infants. Opgehaald van British Society of Audiology: https://www.thebsa.org.uk/wp-content/uploads/2019/01/FINAL-JAN2019_Reco…
Gökdogan, ç., Altinyay, S., Gündüz, B., Kemaloglu, Y. K., & Bayazit, Y. (2015). Management of children with auditory neuropathy spectrum disorder (ANSD). Brazilian Journal of Otorhinolaryngology, 493-499.
Gravel, J., Hood, L., Lightfoot, G., Mason, S., Sirimanna, T., Stevens, J., & Wood, S. (2004, Oktober 27). Assessment and Management of Auditory Neuropathy/Auditory Dys-synchrony. A Recommended Protocol. Newborn Hearing Screening And Assessment.
Gupta, N., Barot, D., & Sinha, V. (2015). Auditory neuropathy spectrum disorder in children with SNHL: (Its prevalence & audiological profile). National Journal of Otorhinolaryngology and Head and Neck Surgery, 19_20.
Hassan, M. D. (2010). Perception of temporally modified speech in auditory neuropathy. International Journal of Audiology, 41-49.
Heather, L. (2014). Making Sense of Auditory Neuropathy Spectrum Disorder. The Hearing Journal, 8,9,12.
Hood, L. (2002). Auditory neuropathy/auditory dys-synchrony: New insights. The Hearing Journal, 10, 14, 17-18.
Huizing, E., Snow, G., de Vries, N., Graamans, K., & Van de Heyning, P. (2007). Keel-neus-oorheelkunde en hoofd-halschirurgie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Jayaram, M., & Kumar, U. A. (2010). Speech perception in individuals with auditory. The Journal of Laryngology & Otology, 236-245.
Kaplan, H., Bally, S. J., & Garretson, C. (1985). Speechreading: A Way to Improve Understanding. United States of America: Gallaudet University Press.
Kesser, B. W., & Kenna, M. A. (2015). Hearing Loss in Children. Philadelphia, Pennsylvania: Elsevier.
Kim, J., & Sadun, A. A. (2019). Leber Hereditary Optic Neuropathy. Opgehaald van National Organisation for Rare Disorders: https://rarediseases.org/rare-diseases/leber-hereditary-optic-neuropath…
Korver, A., Meuwese-Jongejeugd, J., Briaire, J., Frijns, J., & Oudesluys-Murphy, A. (2008). Permanent gehoorverlies in de prelinguale fase bij kinderen met een. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 152-160.
Lane, C. A., Nuhanovic, S., Olund, A. P., & Carlson, M. L. (2018). Cochlear implantation in Charot-Marie-Tooth Disease: Case Report and Review of the Literature. Case Reports in Medicine.
Maclver-Lux, K. (2010). Therapy Programs . Opgehaald van maciver-lux auditory learning services.
Manachaiah, V. K., Zhao, F., Danesh, A. A., & Duprey, R. (2011). The genetic basis of auditory neuropathy spectrum disorder (ANSD). International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 151-158.
Manchaiah, V. K., Zhao, F., Danesh, A. A., & Duprey , R. (2010). The genetic basis of auditory neuropathy spectrum disorder. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 151-158.
Marlin, S., Feldmann, D., Nguyen, Y., Rouillon, I., Loundon, N., Jonard, L., Denoyelle, F. (2010, april 9). Temperature-sensitive auditory neuropathy associated with an otoferlin mutation: Deafening fever. Biochemical and Biophysical Research Communications, pp. 737-742.
Marlin, S., Jonard, L., Loundon, N., Bonnet, C., Leboulanger, N., Van Maldergem, L., . . . Denoyelle, F. (2011, november 5). Genetic Updtae on Auditory Neuropathy. Extra Audiology & Neurotology, pp. 20-29.
Mayo Clinic Staff. (2019, Februari 19). Auditory brainstem implant. Opgehaald van Mayo Clinic: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/auditory-brainstem-implant/…
Medicino BV. (z.j.). Toonaudiometrie. Opgehaald van medicinfo encyclopedie: https://encyclopedie.medicinfo.nl/tone-audiometry/7d070b1efca64059987e3…
Meyer, E., Michaelides, M., Tee, L. J., Robson, A. G., Fatimah, R., Pasha, S., . . . Maher, E. R. (2010). Nonsense mutation in TMEM126A causing autosomal recessive optic atrophy and auditory neuropathy. Molecular Vision Biology and Genetics in Vision Research, 650-664.
National Deaf Children's Society. (2019). Communicating with a deaf child. Opgehaald van National Deaf Children's Society: https://www.ndcs.org.uk/information-and-support/being-deaf-friendly/com…
NDIS. (2018, September 4). The Truth about ALDs - Signal to Noise Ratio. Opgehaald van Phoenix Hearing Instruments: https://www.phoenixhearing.com.au/snr.html
NIDCD. (2018, januari 26). Auditory Neuropathy. Opgehaald van NIH: https://www.nidcd.nih.gov/health/auditory-neuropathy
NKO dienst Sint-Augustinus. (z.j). Reflexen van de Musculus Stapedius. Opgehaald van NKO Sint-Augustinus European institute for ORL: https://neus-keel-oor.be/nl/nko/oor/onderzoeken/stapedius_reflexen/
NKO dienst Sint-Augustinus. (z.j.). Doorverwijzing Kind & Gezin. Opgehaald van NKO Sint-Augustinus Antwerpen European institute for ORL: https://neus-keel-oor.be/nl/patienten/doorverwijzing_kind_gezin/
NKO dienst Sint-Augustinus. (z.j.). Oto-akoestische emissies. Opgehaald van NKO Sint-Augustinus Antwerpen European institute for ORL: https://neus-keel-oor.be/nl/nko/oor/onderzoeken/oae/
NKO dienst Sint-Augustinus. (z.j.). Tonaal Audiogram. Opgehaald van NKO Sint-Augustinus Antwerpen European instituet for ORL: https://neus-keel-oor.be/nl/nko/oor/onderzoeken/audiogram/
Northern, J. L., & Downs, M. P. (2002). Hearing in Children. Baltimore: Lippincott Wiliams & Wilkins.
O’Driscoll, M., Mawman, D., & Henders, L. (2014, April 1). Auditory brainstem implant results in adults and children . Opgehaald van ENT & audiology news: https://www.entandaudiologynews.com/features/audiology-features/post/au…
Perera, N. J., Lewis, B., Tran, H., Fietz, M., & Sullivan, D. R. (2011). Refsum's Disease—Use of the Intestinal Lipase Inhibitor, Orlistat, as a Novel Therapeutic Approach to a Complex Disorder. Journal of Obesity.
Prematurendag. (2017). Prematuriteit (vroeggeboorte). Opgehaald van Prematurendag - "every little step, a big miracle": https://beta.prematurendag.nl/prematuriteit/
Prijs, & Lamoré. (2012, november). Anatomie van het binnenoor en het evenwichtsorgaan. Opgehaald van Nederlands Vereniging voor Audiologie - Audiologieboek: http://www.audiologieboek.nl/htm/hfd4/4-3-1.htm
Raj Balan, J., & Maruthy, S. (2018). Dynamics of Speech Perception in the Auditory-Visual Mode: An Empirical Evidence for the Management of Auditory Neuropathy Spectrum Disorder . Journal of Audiology & Otology, 197-203.
Rance, G. (2005). Auditory Neuropathy/Dys-synchrony and Its Perceptual Consequences. Trends in Hearing, 1-43.
Rance, G. (2008). Speech and Feature Perception in Children with Auditory Neuropathy/dys-synchrony Type Hearing Loss: Implications for Management . Opgehaald van Semantic Scholar: https://pdfs.semanticscholar.org/73a7/257dd370b28ea2a91c8436b6758bb9add…
Rance, G. (2010). functional hearing deficits in listeners with auditory neuropathy. Opgehaald van The University of Melbourne: http://www.acmcb.es/files/425-614-DOCUMENT/Programa.pdf
Rance, G., & Starr, A. (2015). Pathophysiological mechanisms and functional hearing consequences of auditory neuropathy. BRAIN a journal of neurology, 3141-3158.
Rhoades, E. A. (2011). Cochlear Implants: Shifting perspectives. Washington D.C.: Gallaudet University Press.
Rosenzweig , E. (2009, April 20). Principles of Auditory-Verbal Therapy. Opgehaald van Cochlear Implant Online: http://cochlearimplantonline.com/site/principles-of-auditory-verbal-the…
Ross, M. (1999, September 26). Speechreading. Opgehaald van www.therubins.com: http://www.therubins.com/geninfo/speechrd.htm
Santarelli, R., Cama, E., & Scimemi, P. (2015). Abnormal Cochlear Potentials in Friedereich's Ataxia Point to Disordered Synchrony of Auditory Nerve Fiber Activity. Neuro-degenerative Diseases, 114-120.
Seewald, R. C., & Tharpe, A. (2011). Children With Auditory Neuropathy. San Diego: Plural Publishers. Opgehaald van Semantic Scholar.
Services Department of Health & Human. (2019, januari 29). Deafness-dystonia-optic neuronopathy syndrome. Opgehaald van NIH U.S. National Library of Medicine: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/deafness-dystonia-optic-neuronopathy-…
Simmons, J., & Beauchaine, K. (2002). Amplification Options in the Treatment of Auditory Neuropathy. Hearing and Hearing Disorders in Childhood, 24-27.
Sininger, Y., & Starr, A. (2001). Auditory Neuropathy: A New Perspective on Hearing Disorders. Canada: Singular.
Stevens, J., Sutton, G., Brockbank, C., & Mason, S. (2011, september). Hersenstamresponsies - Klinische toepassingen. Opgehaald van NVA: http://abrpeerreview.co.uk/onewebmedia/NHSP%20CM_Guidance_v2_210911.pdf
Stredler-Brown, A. (2002). Developing a treatment program for children with auditory neuropathy. Seminars in Hearing, pp. 239-249.
Takwa, G. A. (2016). Amplication Options in Children with Auditory Neuropathy Spectrum Disorder. Communication Disorders, Deaf Studies & Hearing Aids, 151-155.
The Children's Hospital. (2008). Guidelines for Identification and Management of Infants and Young Children With Auditory Neuropathy Spectrum Disorder. Guidelines Development Conference (pp. 2-42). Colorado: Aurora.
Theelen van den Hoek, F., & Prijs, F. (2018, februari). Hersenstamresponsies - Klinische toepassingen. Opgehaald van NVA: http://www.audiologieboek.nl/htm/hfd8/8-3-9.htm#8395
Trautwein, P. (2002). Auditory Neuropathy: Diagnosis and Case Management. The impact of Scientific Advances on the Education of Deaf Children. Parijs: 4th ACFOS international Conference.
UnitedHealthcare. (2012, juli 1). Otoacoustic Emissions Testing. Opgehaald van UnitedHealthcare: https://www.audiology.org/sites/default/files/PracticeManagement/201206…
Universitair Ziekenhuis Gent. (2018, oktober 23). Aandoeningen in het binnenoor. Opgehaald van Universiteit Gent: https://www.uzgent.be/nl/zorgaanbod/mdspecialismen/neus-keel-en-oorheel…
Veranneman. (2019). Ons Gehoor. Opgehaald van Veranneman Audiologie: https://www.veranneman-audio.be/nl/particulieren/ons-gehoor/
Vignesh, S., Jaya, V., & Muraleedharan, A. (2016). Prevalence and Audiological Characteristics of Auditory Neuropathy Spectrum Disorder in Pediatric Population: A Retrospective Study. Indian Journal of Otolaryngology & Head & Neck Surgery., 196-201.
VU medisch centrum. (2016, februari 20). BERA-onderzoek bij kinderen. Opgehaald van VUmc: https://www.vumc.nl/afdelingen/patientenfolders-brochures/zoeken-alfabe…
Wang, J., Fan, Y., Wang, S., Liang, P., Wang , J., & Qiu, J. (2011). Variants of OTOF and PJVK genes in Chinese patients with auditory neuropathy spectrum disorder. PLoS ONE, 6(9).
Wickremasinghe, A. C., Risley, R. J., Kuzniewicz, M. W., Wu, Y. W., Walsh, E. M., Wi, S., . . . Newman, T. B. (2015). Risk of Sensorineural Hearing Loss and. Pediatrics, 143-145.
Wickware, A. (2014, April 8). The Impact of Speechreading Programs on Adults with Hearing Loss - Literature Review. Opgehaald van Canadian Hard of Hearing Association : http://www.chha.ca/sren/NSRP_Literature_Review.pdf
Willems, M. (2008, December). Newborn Hearing Screening Conference. ONICI Nieuwsbrief, p. 7.
Willems, M. (2019). Auditieve Neuropathie Spectrumstoornis (PowerPoint). Gent.
Willems, M., Vandaele, B., Goderis, E., De Bruyne, L., & Franceus, J. (2017). Assessment van gehoor (cursus). Gent: Arteveldehogeschool.
Wroblewska-Seniuk, K., Creczka, G., Dabrowski, P., Szyfter-Harris, J., & Mazela, J. (2017). Hearing impairment in premature newborns—Analysis based on the national hearing screening database in Poland. PLoS One, 12(9).
Yoshinaga-Itano, C. (2014, Oktober 30). Developmental outcomes of children with auditory neuropathy/dyssynchrony (auditory neuropathy spectrum disorder). Advanced Arab Academy of Audiovestibulogy Journal, pp. 57-63.
Yu-Wai-Man, P., Elliott, C., Griffiths, P. G., Johnson, I. J., & Chinnery, P. F. (2008). Investgation of auditory dysfunction in Leber hereditery optic neuropathy. Acta Ophthalmologica, 630-633.
Ziekte En Gezondheid. (2015, September 26). Auditieve Neuropathie Spectrum Stoornis. Opgehaald van Gezondheid en Ziekte: http://www.gezond.win/voorwaarden-Behandelingen/oren-hoorzitting/Auditi…
