Ontwikkelingen in het onderwijslandschap, voor iedereen een cadeau?

Emily
Mortier

Het STEM-onderwijs is ondertussen geen onbekende term meer binnen het onderwijsjargon. Ook het coderen (vaardigheid waarmee men opdrachten kan laten uitvoeren door robots of computerprogramma’s) zit in de lift, initiatieven zoals Coderdojo of Codescool kennen een groot succes. Die laatste sloot bij aanvang van het schooljaar nog zijn 100ste school aan. Een blinde vlek in dit succesverhaal, is de vertaling naar het buitengewoon onderwijs: een gemiste kans of een onhaalbare droom? 

 

Vaardigheden voor de dag van vandaag

De opkomst van coderen, gaat hand in hand met de groeiende nood aan 21ste eeuwse vaardigheden. In deze snel veranderende maatschappij is het bijvoorbeeld belangrijk om probleemoplossend en creatief te kunnen denken. Maar ook het belang van computationeel denken waar aspecten als foutopsporing, herkennen van patronen en werken met algoritmes (een reeks van instructies) centraal staan, mag niet onderschat worden.

Is coderen buitengewoon?  

Via een enquête werden leerkrachten uit het buitengewoon onderwijs bevraagd over hun kennis van coderen en de noden die ze ondervinden bij het gebruik van coderen of net de drempels die hen tegenhouden om hiermee te starten. De helft van de leerkrachten gaf aan wel al van coderen te hebben gehoord, maar slechts één op acht leerkrachten bracht dit in de praktijk. Vooral kennis, budget en de bedenking dat dit te moeilijk zou zijn voor hun leerlingen, hield leerkrachten tegen om te starten met coderen. Met deze drempels werd aan de slag gegaan om een handleiding op te stellen. 

Grafieken 1 en 2: resultaat enquête: Kennis over coderen en in praktijk brengen van coderen

Grafieken 1 en 2: resultaat enquête: Kennis over coderen en in praktijk brengen van coderen. 

 

Het kind staat centraal

De ontworpen handleiding en bij uitbreiding ook de hele scriptie draait om leerlingen uit het type 2-onderwijs (het type binnen het buitengewoon onderwijs dat focust op kinderen met een verstandelijke beperking). Aangezien de beginsituaties binnen deze doelgroep sterk variëren, werd ervoor gekozen om activiteiten te ontwerpen op verschillende niveaus. 

Deze niveaus werden uitgewerkt in een leerlijn die een stappenplan aanbiedt voor elke vaardigheid die nodig is om te werken met nuttige codeertoepassingen zoals de BeeBot of Scratch Jr. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het kunnen tellen, zich  oriënteren in een ruimte of een pictogram koppelen aan een activiteit. Leerkrachten krijgen hulpmiddelen zoals een observatieschema aangereikt om hun leerlingen te situeren op de leerlijn. Aan elke stap van de leerlijn werd ook een volledig uitgewerkte activiteit gekoppeld met inclusief alle nodige bijlagen. Op die manier kan het coderen stapsgewijs en zonder veel extra werk mogelijk gemaakt worden. 

 

Illustratie 2: Scratch Jr.

Illustratie 2:Scratch Jr. 

 

Alle drempels weg, hoe doe je dat? 

Binnen de handleiding werd er ook aandacht geschonken aan kennisoverdracht, aangezien de helft van de leerkrachten aangaf niets over coderen te weten. Ze komen onder meer te weten wat het belang van coderen is in relatie tot de 21ste eeuwe vaardigheden, hoe om te gaan met mogelijke drempels en welke toepassingen er op de markt zijn.

Ook met het budget is rekening gehouden. Er worden goedkopere alternatieven voor de duurdere robots voorgesteld. En bij elke activiteit wordt een unplugged versie aangeboden wanneer apparatuur vereist zou zijn. Dit houdt in dat de opdracht ook kan worden gedaan zonder enig elektronisch materiaal en bijgevolg de kosten dus zeer laag kunnen worden gehouden.

In het kader van deze drempel werd er ook beslist om de handleiding en alle leermaterialen gratis te verspreiden onder leerkrachten. Elke school die buitengewoon onderwijs aanbiedt, kreeg een uitnodiging om de handleiding en alle bijlagen te downloaden. Hier gingen reeds een 50-tal leerkrachten op in, die ook bereid zijn om nog verder feedback te geven op deze handleiding zodat deze nog verder verfijnd kan worden.  

Illustratie 3: Activiteit (De vlucht van bijtje)

Illustratie 4: bijlage bij activiteit

Illustratie 4 en 5: Activiteit (De vlucht van bijtje) en bijlage

Een maat voor niets?  

De grote vraag blijft of de bezorgdheid van leerkrachten steek houdt? Want is het niet utopisch om te verwachten dat leerlingen uit het buitengewoon onderwijs massaal richting de computer trekken om pakweg een spel te maken?  Misschien wel, maar vertrouwen hebben in hun leerproces en hen via deze handleiding elke kans aanbieden om op hun eigen niveau te evolueren, is geen overbodige luxe. Elke stap die een kind vervolgens zet, is op zich al een cadeau! 

 

Hebt u interesse in de handleiding? Via deze link kan u toegang krijgen tot de handleiding.

https://forms.gle/5VkV2c1kHKZ54W1Y9 

Bibliografie

American Psychiatric Association (2014). Beknopt overzicht van de criteria DSM-5. Amsterdam: Boom.

Boom Psychologie & Psychiatrie (z.j.). DSM-5 introductie. Geraadpleegd op 3 november 2018 via https://www.dsm-5.nl/over_dsm5/dsm5_introductie

Casier, A. (z.j.). 7 didactische principes. Geraadpleegd op 26 december 2018 via http://www.teaching-matters.nl/didactische-principes/ 

Cera Award (2018). Wat is Cera-Award. Geraadpleegd op 24 juni 2018 via https://www.cera-award.be/#

CoderDojo Belgium (z.j.). CoderDojo Belgium. Geraadpleegd op 28 juli 2018 via https://www.coderdojobelgium.be/nl

CoderDojo Foundation (z.j.).  The community of 1942 free, open and local programming clubs for young people. Geraadpleegd op 28 juli 2018 via https://coderdojo.com/

CodesCool (z.j.). Welkom bij CodesCool. Geraadpleegd op 18 juli 2018 via https://codescool.odisee.be/

De Pelmaeker, J. (2018). CoderDojo Aalst. Geraadpleegd op 28 juli 2018 via http://aalst.coderdojobelgium.be/

Erfelijkheid.nl (z.j.) Cri-du-chat syndroom. Geraadpleegd op 3 november 2018 via https://erfelijkheid.nl/ziektes/cri-du-chat-syndroom

Expertisepunt verstandelijke beperking (z.j.). Syndromen. Geraadpleegd op 3 november 2018 via https://www.expertisepuntvb.nl/matige-en-ernstige-verstandelijke-beperking/syndromen

Kennisnet (2016). Leerlijn geeft houvast bij programmeren op school. Geraadpleegd op 15 juli 2018 via https://www.kennisnet.nl/artikel/leerlijn-geeft-houvast-bij-programmeren-op-school/

Kennisnet (2017). Alles wat je moet weten over 21e eeuwse vaardigheden. Geraadpleegd op 15 juli 2018 via https://www.kennisnet.nl/artikel/alles-wat-je-moet-weten-over-21e-eeuwse-vaardigheden/

Kennisnet (z.j.). Programmeren in het PO. Geraadpleegd op 15 juli 2018 via https://maken.wikiwijs.nl/74282/Programmeren_in_het_PO

Marius-Costel,E. (september 2010). The didactic principles and their applications in the didactic activity. Geraadpleegd op 26 december 2018 via https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED514739.pdf

Odisee (z.j.). Wordt jouw school een CodesCool?. Geraadpleegd op 16 augustus 2018 via https://www.odisee.be/nl/CodesCool

Odisee vzw (z.j.). Odisee E-learning Mooc: CodesCool. Geraadpleegd op 16 augustus 2018 via https://ecourses.odisee.be/elearning/cursus/CodesCool/

Onderwijs.Vlaanderen.be (z.j.) Onderwijsaanbod: buitengewoon basisonderwijs. Geraadpleegd op 15 juli 2018 via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/default.aspx/bao/buo

Onderwijskiezer (2019). Basisonderwijs BuBao type 2. Geraadpleegd op 3 november 2018 via https://www.onderwijskiezer.be/v2/basis/basis_buo_detail.php?detail=15

Peeters, T. (2009). Autisme: van begrijpen tot begeleiden. Antwerpen: Houtekiet.

RLA. (2018, 31 augustus). Al 100 scholen starten met lessen: programmeren is het nieuwe zwemmen. Het laatste nieuws. Geraadpleegd op 3 september 2018 via https://www.hln.be/

Schievingen, J. H. (2019). Kinderneurologie.eu: Het Angelman Syndroom. Geraadpleegd op 3 november 2018 via https://www.kinderneurologie.eu/ziektebeelden/syndromen/angelman.php

VCLB (2011-2012). Vermoeden van zwakbegaafdheid en verstandelijke beperking: prodia-protocol: tweedaagse training. Geraadpleegd op 3 november 2018 via http://www.vclb-koepel.be/library/documents/5328_12-03-12zb-vbtweedaagsetrainingdag1deel1a.ppt

 

van Holland, S. & Knoef S. (2011). Sensomotorische vaardigheden bij mensen met een verstandelijke beperking en chromosomale afwijking (Masterthesis). Utrecht: Universiteit Utrecht. Orthopedagogiek.

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (2017). Vlaams onderwijs in cijfers: 2016-2017. Geraadpleegd op 16 augustus 2018 via  https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/vlaams-onderwijs-in-cijfers-2016-2017

Vlaamse overheid (z.j.). Buitengewoon basisonderwijs. Geraadpleegd op 15 juli 2018 via https://www.vlaanderen.be/nl/onderwijs-en-wetenschap/onderwijsaanbod/buitengewoon-basisonderwijs

Vlaamse overheid (z.j.). Buitengewoon secundair onderwijs (BUSO). Geraadpleegd op 15 juli 2018 via https://www.vlaanderen.be/nl/onderwijs-en-wetenschap/onderwijsaanbod/buitengewoon-secundair-onderwijs-buso

Vlaamse overheid (z.j.). Grote lijnen van het M-decreet. Geraadpleegd op 15 juli 2018 via https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/grote-lijnen-van-het-m-decreet

Wikipedia (2018). Basisonderwijs in Nederland. Geraadpleegd op 15 juli 2018 via https://nl.wikipedia.org/wiki/Basisonderwijs_in_Nederland

Download scriptie (11.75 MB)
Universiteit of Hogeschool
Odisee
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Stijn persoons
Thema('s)