De computationele vaardigheden bij de jongste kleuters

Yentl
Van Ruyskensvelde

Vandaag de dag leven we in een digitale wereld. Er wordt veel onderzoek gedaan naar het verbeteren van levenskwaliteit, het bevorderen van de mogelijkheden, het ontwikkelen van meer kennis en vaardigheden, enzoverder. Door het uitvoeren van onderzoeken krijgen we een beter, dieper inzicht in de werking van de maatschappij en welke mogelijkheden er nog kunnen ontstaan. Deze nieuwe kennis en vaardigheden zorgen ervoor dat onderzoekers nieuwe ideeën en technologieën ontwikkelen. De digitalisering heeft een grote invloed op de huidige samenleving.[1]

Om te kunnen omgaan met al deze vernieuwende ideeën en technologieën werd er een model voor de 21e eeuwse vaardigheden[2] opgesteld. Dit model stelt de vaardigheden voor die we nodig hebben om optimaal te kunnen functioneren binnen de huidige maatschappij. Het biedt een houvast bij de ontwikkeling van kennis, inzichten en vaardigheden rond de digitalisering van de wereld. Er is een grote inspanning vereist bij het eigen maken van de kennis en vaardigheden die aangeboden worden. Door nieuwe kennis aan de reeds verworven kennis te koppelen worden er verbindingen gelegd die helpen om de nieuwe informatie te verankeren in de hersenen.

Kinderen worden geboren in deze digitale wereld[3] waardoor ze hier al van jongs af aan mee geconfronteerd worden. Hierdoor is het belangrijk dat er al vanop jonge leeftijd aandacht besteed wordt aan de mediakundige vaardigheden, kennis en inzichten. Deze zijn noodzakelijk om te kunnen omgaan met al deze vernieuwende ideeën en technologieën en zo optimaal mogelijk te kunnen functioneren binnen de huidige samenleving. Hiervoor is een open en onderzoekende houding noodzakelijk. Het niet correct omgaan met de digitale mogelijkheden en het niet beschikken over voldoende kennis, inzichten en vaardigheden kan leiden tot onveilige situaties. Hierdoor is het belangrijk om steeds op de voordelen maar ook op de gevaren van deze technologieën te wijzen.

Tijdens het uitvoeren van mijn bachelorproef ging ik op zoek naar manieren om reeds bij de jongste kleuters het computationeel denken te stimuleren en ontwikkelen. Computationeel denken is het proces om problemen op te lossen aan de hand van verschillende algoritmes. Het computationeel denken is onder te verdelen in elf concepten, namelijk de 21e eeuwse vaardigheden. Elk concept geeft een manier van logisch denken aan of hoe computers werken. Deze elf concepten worden op hun beurt verder opgedeeld in vier groepen: ontleding, patronen herkennen, filteren en algoritmes.

Computationeel denken werkt niet binnen één specifiek ontwikkelveld, het verspreidt zich over de totale ontwikkeling van het kind. Doordat het computationeel denken vakoverstijgend is moet er gestructureerd te werk gegaan worden omdat codes duidelijk opgebouwd moeten zijn. Goed taalgebruik is hierbij noodzakelijk aangezien een code niet werkt zonder de juiste terminologie. Verder bestaan codes uit acties en reacties waarbij de kinderen logisch zullen moeten nadenken.

Onderzoek rond het computationeel denken bij kinderen wordt vaak pas gestart bij de oudste kleuters of begin lager onderwijs. Toch wordt er verwacht dat we reeds met de jongste kleuters hiermee aan de slag gaan. Hierdoor is het belangrijk dat leerkrachten zich voldoende verdiepen in het computationeel denken bij kinderen en hier zelf kennis, inzichten en vaardigheden over ontwikkelen. Deze verworven kennis en vaardigheden moeten omgezet worden naar een aangepast niveau zodat dit voor de kinderen toegankelijke informatie wordt.

Bij de jongste kleuters is het echter niet eenvoudig om zomaar materiaal aan te bieden die de kinderen verder stimuleren binnen hun ontwikkeling van computationele vaardigheden. Voor we gericht aan de slag kunnen bij de jongste kleuters, is het noodzakelijk om te kijken naar wat de kinderen reeds kennen en kunnen. Binnen het dagelijks leven komen zelfs de jongste kleuters in aanraking met verschillende technologische materialen en hulpmiddelen zoals een smartphone, een computer, de televisie, een tablet, elektronisch speelgoed, en nog zoveel meer. Indien de kinderen de kans krijgen om hier zelfstandig mee aan de slag te gaan, merken we al snel op dat kinderen het gedrag van volwassenen gaan imiteren.

Tijdens het uitvoeren van handelingen op mediamiddelen zoals de Bee-Bot en de Co-de-rups worden de kinderen verwonderd door de actie-reactie die de materialen met zich meebrengen. Een tablet is dan weer zeer gekend bij de meeste kinderen. Ze weten hoe ze deze aan- en uit kunnen zetten, hoe ze kunnen swipen tussen verschillende pagina’s en hoe een applicatie geopend moet worden. Enkele bruikbare en effectieve applicaties die bij de jongste kleuters gehanteerd kunnen worden zijn koekoek TV, soundtouch, sesamstraat en zappelin.

Computationele vaardigheden bestaan uit het coderen en het gebruik van algoritmes. Onbewust voeren de jongste kleuters dagelijks activiteiten uit met betrekking tot het computationeel denken. De routines die de kinderen dagelijks uitvoeren kunnen worden vergeleken met de algoritmes die mediamiddelen uitvoeren. Beiden volgen ze verschillende stappen op in een vooraf bepaalde volgorde om tot een resultaat te komen.

Voor mij persoonlijk was het zeer moeilijk om me in te leven in de wereld van de jongste kleuters en hierbij onderzoek te voeren naar hun computationele vaardigheden. Dit komt omdat ik dit academiejaar stagegelopen heb bij de oudste kleuters en niet bij de jongste. Hierdoor kon ik het uitwerken van mijn bachelorproef niet combineren met mijn actieve stage. Als oplossing ging ik in mijn nabije omgeving op zoek naar enkele peuterklassen waarin ik de kans kreeg om te observeren en verschillende mediamiddelen of handelingen uit te testen. Daarnaast sprak ik enkele ouders aan waarna ik ook in de thuissituatie van enkele kinderen onderzoek kon uitvoeren.

Bibliografie

Bagge, P. (2014). Pincette. Geraadpleegd op 31 januari 2019, van https://pincette.vsko.be/mhttp://philbagge.blogspot.com/2014/09/computa…

Callebaut, G. (2011, 7 november). Media in de klas: creatief en vernieuwend – Edublogs.be. Geraadpleegd op 31 januari 2019, van http://www.edublogs.be/2011/11/07/media-in-de-klas-creatief-en-vernieuw…

Callebaut, G., Mabilde, R., Vispoel, C. Van Ruyskensvelde, Y. Verschraegen, V. Van Asbroeck, S., Abbasali, S., De Backer, N., Van den Broeck, J. & Van Lierde, L. (2018). Padlet: Computationeel denken. Geraadpleegd op 17 januari 2019, van https://padlet.com/geert_callebaut/sxb0sympdvto.

Dickins, R., Melmoth, J. & Stowell, L. (2016). Ketnet presenteert: Ik kan al programmeren met scratch. Tielt: Uitgeverij Lannoo.

DICT Onderwijstechnologie. (z.d.). Wat is blended learning? Geraadpleegd 17 januari 2019, van https://icto.ugent.be/nl/content/wat-blended-learning

Encyclo.nl. Encyclopedie - Nederlandstalig. Geraadpleegd op 18 januari 2019, van https://www.encyclo.nl/

Gastbloggeropkleutergewijs. (2018, 18 september). Kleuters gaan DIGI-T@@L: Begripsvorming en de tablet... Geraadpleegd op 31 januari 2019, van https://kleutergewijs.wordpress.com/2017/10/09/kleuters-gaan-digi-tl-be…

Houweling, R. (2017, 8 juni). Leren programmeren? Volg deze tien stappen en je wordt er een master in. Geraadpleegd op 31 januari 2019, van https://www.want.nl/volg-deze-tien-stappen-en-je-wordt-een-master-in-pr…

Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (2017). Computationeel denken in Zin in leren! Zin in leven! Geraadpleegd op 17 januari, van https://pincette.vsko.be/meta/properties/dc-identifier/Cur-20170925-35

Leuk met kids. (2018). Goede apps voor baby’s, peuters en kleuters op je tablet en smartphone (iPad, iPhone, Android). Geraadpleegd  2 maart 2019, van https://www.leukmetkids.nl/leuke-apps-voor-peuters-op-je-tablet-ipad-an…

Lucassen, M. (2016, 11 december). Computational Thinking: Denken als een computer? - Vernieuwenderwijs. Geraadpleegd op 31 januari 2019, van https://www.vernieuwenderwijs.nl/computational-thinking-denken-als-een-…

Maas, S. (2016, 4 juli). Iedereen kan kinderen leren programmeren – Klasse. Geraadpleegd op 31 januari 2019, van https://www.klasse.be/39045/kinderen-leren-programmeren/

Murphy Paul, A. & Verweire, E. (2016). Computationeel denken in de klas: Zelf kleuters moeten leren programmeren. EOS Wetenschap Magazine, September 2016 (nr. 9), pp. 40-43.

Pijpers, R. (2017, 20 december). Alles wat je moet weten over 21e eeuwse vaardigheden. Geraadpleegd op 17 januari 2019, van https://www.kennisnet.nl/artikel/alles-wat-je-moet-weten-over-21e-eeuws…

Schoonens, C. (2016, 1 maart). Coderen in de klas: onmisbare vaardigheid voor de toekomst? Geraadpleegd op 17 januari 2019, van https://www.tumult.nl/coderen-in-de-klas-vakoverstijgende-vaardighed/

SLO: curriculum van de toekomst. (2019). 21e eeuwse vaardigheden. Geraadpleegd op 17 januari 2019, van http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse-vaardigheden

Umaschi, M. & Resnick, M. Het officiële Scratchjr boek: Help je kinderen leren programmeren. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.

Van der Stroom, R. (2009). De 7 vormen van Blended Learning uitgelegd. Geraadpleegd op 20 januari 2019, van http://www.meesterralph.nl/kennismaken/mijn-blended-learning/blended-le…

Verhasselt, E. Programmeren met kleuters | Scriptieprijs. Geraadpleegd op 31 januari 2019, van https://www.scriptiebank.be/scriptie/2017/programmeren-met-kleuters?tok…

Vorderman, C. (2014). Programmeren voor kinderen: Leer stap voor stap programmeren en je eigen computergames maken. Tielt: Uitgeverij Lannoo.

Wikipedia contributors. (2019, 12 januari). Computational thinking - Wikipedia. Geraadpleegd op 30 januari 2019, van https://en.wikipedia.org/wiki/Computational_thinking

Wikipedia-bijdragers. (2019, 14 januari). Digitalisering - Wikipedia. Geraadpleegd op 20 januari 2019, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Digitalisering

Woorden.org. Nederlands woordenboek- Woorden.org. Geraadpleegd op 18 januari 2019, van https://www.woorden.org/

Zuiderman, D. (2015). Wat is computational thinking? Geraadpleegd op 19 januari 2019, van http://donzuiderman.blogspot.com/2015/04/wat-is-computational-thinking…

Download scriptie (1.41 MB)
Universiteit of Hogeschool
Odisee
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Geert Callebaut
Thema('s)