The Controversy between Edward Said and Sadiq Jalal al-Azm : A Critical Study on Orientalism

Simon Hendrickx
Persbericht

Oost en West: een hal van spiegels

Hoe bekijken verschillende culturen elkaar? Bestaat er zoiets als een onveranderlijke kern van "het Oosten" en "het Westen"? Hoe komt het dat vooroordelen en stereotiepe beelden over andere culturen zo hardnekkig zijn in een wereld die steeds sneller globaliseert? Dit zijn enkele vragen die ik in mijn thesis heb besproken met als leidraad de controverse tussen twee grote Arabische intellectuelen, Edward Said en Sadiq Jalal al-Azm.

image-20191003154112-1  Edward Said                      image-20191003154151-2  Sadiq Jalal al-Azm

De valse blik van het orientalisme

In 1987 schreef de Palestijnse denker Edward Said zijn monumentale studie genaamd Orientalisme, waarin hij een diepgaande kritiek uitwerkte op het vakgebied van de orientalistiek, of de studie van Oosterse culturen in het Westen. Hij verwees hier naar de weidverspreide stereotiepe ideeën over deze culturen die maar al te vaak kritiekloos geproduceerd werden. Bijvoorbeeld het idee dat de islam steevast naar fanatisme leidt of altijd vrouwenrechten heeft onderdrukt. Aan de hand van zulke clichés wordt tot op de dag van vandaag het idee in stand gehouden dat de Westerse wereld superieur is aan de islamitische wereld. Bovendien claimde hij dat deze racistische concepten de voornaamste reden waren voor de overheersing van het Westen over het Oosten. Sinds haar publicatie heeft deze tekst tal van controverses en discussies uitgelokt, één van de meest pertinente reacties kwam van de pen van de Syrische filosoof Sadiq Jalal al-Azm.

Al-Azm schreef een tweede tekst genaamd Orientalisme en omgekeerd Orientalisme, waarin hij enkele opmerkingen op Saids publicatie uitwerkte. Alhoewel hij het in grote lijnen eens was met de centrale boodschap van Orientalisme, geeft al-Azm enkele belangrijke inzichten mee rond de werkwijze van Said. Hij beschuldigde Said ervan dat hij de werkelijke wereld negeerde en alleen maar aandacht schonk aan boeken en ideeën. Volgens Said zijn de uitspraken van de orientalisten als het ware de grootste verantwoordelijke voor het ontstaan van het kolonialisme. Al-Azm, aan de andere hand, beweerde dat het net de koloniale expansie was die deze denkbeelden produceerde en dat Said de relatie tussen beide fenomenen ondersteboven had voorgesteld. Dit is een belangrijke kwestie. Als we naar een betere wereld willen streven en racisme en vooroordelen willen aanpakken, is het uiteraard cruciaal om oorzaak en gevolg duidelijk van elkaar te kunnen scheiden.

Een hardnekkig probleem

De hoofdvraag van mijn thesis is dus hoe het komt dat veertig jaar na de publicatie van dit belangrijke boek, de racistische attitudes tegenover de ander nog steeds zo hardnekkig lijken? Mijn hypothese bestaat uit twee elementen.

Ten eerste houdt het probleem verband met een wereldwijde trend in cultuur en politiek. Sinds het begin van de jaren tachtig zien we een stijgende focus op identiteit en religie in intellectuele en politieke kringen. Het resultaat hiervan is dat het gros van de hedendaagse politieke conflicten gezien wordt door de lens van een zogezegd onvermijdelijke "botsing der beschavingen". Ik wou de schadelijke invloed van deze oppervlakkige zienswijze aantonen door een analyse te maken van de omstandigheden die naar deze stand van zaken hebben geleid.

Het tweede element houdt verband met de kritiek op Saids methodologie. Hierin volg ik de ideeën van zijn criticus al-Azm. Said was beinvloed door de zogenaamde postmoderne filosofie, die sterke nadruk legt op de kracht van taal en woorden. Aan de andere hand was al-Azm een meer materialistische denker. Dit wil zeggen dat hij meer belang hechtte aan economische en politieke ontwikkelingen als motor voor globale gebeurtenissen. Door de jaren heen is de aanpak van Said invloedrijker geworden en heeft de materialistische lens ietwat aan belang verloren. Ik denk dat Said het probleem van het orientalisme uitstekend had begrepen maar dat hij vanwege zijn persoonlijke invalshoek er niet in geslaagd is om een passende oplossing aan te bieden. Daarom besliste ik om elementen van de beide auteurs te vergelijken om aldus een synthese van hun beste ideeën te bereiken. Ik heb hiervoor gebruik gemaakt van de originele versie van al-Azm's boek dat in het Arabisch is gepubliceerd en tot op heden nog niet volledig naar andere talen was vertaald. Aldus maakte ik persoonlijke vertalingen van de meest relevante passages van Orientalisme en omgekeerd Orientalisme om de meest relevante inzichten ervan op de uitdagingen van onze tijd toe te passen.

Vervolgens beschreef al-Azm een nieuw fenomeen dat hij opmerkte bij sommige islamitische denkers en als "omgekeerd orientalisme" doopte. Deze personen hebben dezelfde negatieve denkbeelden over interculturele dialoog als de Europese orientalisten, maar ditmaal via de andere kant van de spiegel. Ze nemen ook aan dat er een diepe kloof bestaat tussen Oost en West en dat beiden in hun kern volledig tegengesteld zijn aan elkaar. Aldus is alles wat uit Europa komt negatief want het Westen is het Westen en het Oosten is het Oosten. Wat goed werkt voor één cultuur kan in geen elk geval van toepassing zijn op de andere. Het enige verschil is dat het islamitische Oosten nu als superieur wordt voorgesteld tegenover het decadente en materialistische Westen. Deze houding die nadruk legt op het verschil tussen groepen en culturen is helaas vrij toonaangevend geworden de laatste decennia. Ik heb het bestaan van dit "omgekeerd orientalisme" succesvol kunnen illustreren aan de hand van verschillende hedendaagse voorbeelden.

image-20191003154447-3

Is er een uitweg?

Tenslotte wou ik met mijn thesis een bescheiden bijdrage leveren aan de voortgaande discussie over interculturele dialoog en globalisering. We leven in een wereld waar de interactie tussen verschillende groepen alleen maar zal toenemen. Tegelijkertijd denk ik dat de huidige focus op wat mensen scheidt van elkaar niet helpt om spanning en conflicten te ontmijnen. Als antwoord hierop presenteer ik een vernieuwd pleidooi voor de waarden van het universalisme. Dit betekent het geloof dat we dezelfde positieve rechten, waarden, en ideeën overal ter wereld kunnen toepassen ongeacht de cultuur of het erfgoed van een persoon. Dit betekent respect voor culturele diversiteit op een inclusieve manier die niemand uitsluit. Dit betekent het geloof dat wij één mensheid zijn en dat er meer is dat ons verenigd dan er ons verdeeld.

Bibliografie

Achcar, Gilbert. Marxism, Orientalism, Cosmopolitanism. London: Saqi Books, 2013.

Afary, Janet, and Anderson, Kevin. Foucault and the Iranian Revolution: Gender and the
Seductions of Islamism. Chicago: University of Chicago Press, 2005.

Ahmad, Aijaz. In Theory: Classes, Nations, Literatures. London: Verso, 1992.

Ahmad, Aijaz. “On Post Modernism”, The Marxist, XXVII no. 1 (January-March 2011): 1-36.

Asad, Talal. Formations of the Secular: Christianity, Islam, Modernity. Stanford: Stanford University Press, 2003.

al-‘Aẓm, Ṣādiq Jalāl. “An interview with Sadik al-Azm,” Arab Studies Quarterly 19, no. 3 (Summer 1997): 113-126.

al-‘Aẓm, Ṣādiq Jalāl. De Tragedie van de Duivel: Op weg naar een liberale islam, Ed. and Trans. Ronald Kon. Amsterdam: Van Gennep, 2004.

al-‘Aẓm, Ṣādiq Jalāl. Al-Istishrāq wal-Istishrāq M’akūsan. Beirut: Dār al-Ḥadātha, 1981.

al-‘Aẓm, Ṣādiq Jalāl. “Lā yūjad sir lil-īstishrāq bal duwal ṣā’ida tatawas’a wa tast’amir wa
tahyamin,“ Interview by Abdelkarim al-‘Afnān, al-Ḥiwār al-Mutamadin, August 8, 2009,
http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=182060 .

Badiou, Alain. Saint Paul: La fondation de l’universalisme. Paris: Presses Universitaires de France, 1997.

Boroujerdi, Mehrzad. Iranian Intellectuals and the West: The Tormented Triummph of Nativism. New York: Syracuse University Press, 1996.

Chibber, Vivek. “How does the Subaltern speak,” Jacobin Magazine, 21 April 2013,
https://www.jacobinmag.com/2013/04/how-does-the-subaltern-speak/ .

Chibber, Vivek. Postcolonial Theory and the Specter of Capital. London: Verso Books, 2013.

Corbin, Henry. En Islam iranien: aspects spirituels et philosophiques. Paris: Gallimard, 1978.

Corm, Georges. A History of the Middle East: From Antiquity to the Present Day, Trans. Hala Khawam. Reading: Garnet Publishing, 2010.

Corm, Georges. Orient-Occident, La fracture imaginaire. Paris: La Découverte, 2005.

Corm, Georges. Pensée et politique dans le monde arabe. Paris: La Découverte, 2015.

Cutting, Gary, and Oksala, Johanna. “Michel Foucault”, The Stanford Encyclopedia of
Philosophy (Spring 2019 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL =
<https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/foucault/>.

De Brabander, Ludo. “Repressie in de Arabische wereld met ‘onze’ wapens,” MO Magazine,
February 22, 2011, https://www.mo.be/artikel/repressie-de-arabische-wereld-met-onze-
wapens .

Directory of Intelligence, France: Defection of Leftist Intellectuals, December 1985,
https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP86S00588R0003003800… .

Edwards, Beverly Milton, and Hinchcliffe, Peter. Conflicts in the Middle East since 1945, 3d Ed. London: Routledge, 2008.

Fakhry, Majid. A History of Islamic Philosophy, 3th Ed. New York: Columbia University Press, 2004.

Fluss, Harrison, and Frim, Landon. “Aliens, Antisemitism, and Academia,” Jacobin Magazine, 20 March 2017, https://www.jacobinmag.com/2017/03/jason-reza-jorjani-stony-brook-alt-
right-arktos-continental-philosophy-modernity-enlightenment/ .

Foucault, Michel. Power/Knowledge: Selected Interviews and other Writings 1972-1977, Trans. Colin Gordon. New York: Pantheon Books, 1980.

Gramsci, Antonio. “On Hegemony and Direct Rule,” in Orientalism: A Reader, Ed. A.L. Macfie. New York: New York University Press, 2000.

Green, Anna and Troup, Kathleen. The Houses of History: A Critical Reader in Twentieth-century History and Theory. Manchester: Manchester University Press, 1999.

Hegel, George Wilhem Friedrich. The Philosophy of History, Trans. J. Sibree. Kitchener: Batoche Books, 2001.

Huntington, Samuel. The Clash of the Civilizations and the Remaking of World Order. New York: Simon and Schuster, 1996.

Ibrahim, Saad Eddin. “An Islamic Alternative in Egypt: The Muslim Brotherhood and Sadat,”
Arab Studies Quarterly Vol 4, No 1. (Spring 1982): 75-93.

Irwin, Robert. Dangerous Knowledge: Orientalism and its Discontents. Woodstock: Overlook Press, 2006.

Jakobsen, Jonas. “Secularism, Liberal Democracy an Islam in Europe: a Habermasian Critique
of Talal Asad,” Contrastes: Revista Internacional de Filosofia, No. 20 (2015): 113-125.

James, C.R.L. The Black Jacobins: Toussaint L’ouverture and the San Domingo Revolution 2 nd Ed. Revised. New York: Vintage Books, 1989.

Joseph, John. “The linguistic sign,” in The Cambridge Companion to Saussure, Ed. Carol Sanders. Cambridge: Cambridge University Press, 2004;

Kasab, Elisabeth Suzanne. Contemporary Arab Thought: Cultural Critique in Comparative Perspective. New York: Columbia University Press, 2010.

Lockman, Zachary. Contending Visions of the Middle East: The History and Politics of Orientalism, 2 nd Ed. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Macfie, Alexander Lyon, Ed. Orientalism: A Reader. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2000.

Mahmood, Saba. Religious Difference in a Secular Age: A Minority Report. Oxfordshire: Princeton University Press, 2016.

McCarty, Conor. The Cambridge Introduction to Edward Said. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

McLeod, John. The History of India. Westport: Greenwood Publishing Group, 2002.

Milton-Edwards, Beverly. Islamic Fundamentalism since 1945. London: Routledge, 2005.

Minority Rights Group International, “Shi’a of Egypt,” October 2017,
https://minorityrights.org/minorities/shia-of-egypt/

Nasr, Seyyed Hossein. “Persia and the Destiny of Islamic Philosophy,” Studies in Comparative
Religion Vol. 6, No. 1 (Winter, 1972)
http://www.studiesincomparativereligion.com/public/articles/Persia_and_…
slamic_Philosophy-by_Seyyed_Hossein_Nasr.aspx
Organisation of Islamic Cooperation, History. https://www.oic-
oci.org/page/?p_id=52&p_ref=26&lan=en Retrieved 13-04-2019.

Pew Research Center, “How many Christians are there in Egypt?” February 16 2011,
https://www.pewresearch.org/2011/02/16/how-many-christians-are-there-in… .

Roberts, Keith. The World since 1945: A Concise History. New York: Oxford University Press, 1998.

Said, Edward. Culture and Imperialism. New York: Vintage Books, 1994.

Said, Edward. Orientalism, 25th Anniversary Ed. London: Penguin Books, 2003.

Said, Edward. The World, the Text, and the Critic. Cambridge: Harvard University Press, 1983.

San Juan Jr., E., “The Limits of Postcolonial Criticism: The Discourse of Edward Said,”
Solidarity, 1998. https://solidarity-us.org/atc/77/p1781/ .

Shariati, Ali. Marxism and other Western Fallacies. Berkeley, Mizan Press, 1980.

Sharro, Karl. “The Retreat from Universalism in the Middle East and the World,” The Century
Foundation, 10 April 2019, https://tcf.org/content/report/retreat-universalism-middle-east-
world/?fbclid=IwAR2L5OAp6RPDUtI8CoDKjOcjqbupoGa0Ti9YB6jSHrnZvP014KKIovRen7w&se
ssion=1#easy-footnote-bottom-2 .

Turner, Bryan. Marx and the End of Orientalism. London: George Allen & Unwin, 1978.

Ziade, May. “Bayna al-jazr wa al-madd: Ṣafaḥāt fī al-lugha wa al-ādāb wa al-fann wa al-
ḥaḍāra,”. Beirut: Dār al-Andalus, 1963.

Zuidervaart, Lambert. “Theodor W. Adorno”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy
(Winter 2015 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL =
<https://plato.stanford.edu/archives/win2015/entries/adorno/>.

Universiteit of Hogeschool
Taal-en Regiostudies: Arabistiek en islamkunde
Publicatiejaar
2019
Promotor(en)
Prof. Dr. Giovanna Lelli
Kernwoorden
Share this on: