Van Langenhove in parlement dankzij media?
Velen herinneren zich nog de Pano-reportage over de extreemrechtse jongerenbeweging Schild & Vrienden, die vorig jaar het land in rep en roer zette. In volle aanloop naar de verkiezingen, legde Pano de ware aard bloot van wat een apart, maar sympathiek studentenclubje leek. Plots had iedereen het over de geheime chatgroepen met walgelijke commentaren over vreemdelingen of Afrikaanse kindjes. Het legde de leider, Dries Van Langenhove, geen windeieren. In mei 2019 schopte hij het zelfs tot parlementslid. Hoe komt het dat zo’n wansmakelijk figuur zo ver geraakt?
Belangrijke rol voor de media
De komst van sociale media hebben het extreemrechtse groepen veel makkelijker gemaakt om in contact te komen met een breed publiek, maar dat wil niet zeggen dat de rol van klassieke media is uitgespeeld. Zij zijn nog steeds op zoek naar verhalen die de publieke opinie interesseren en veel publiek aantrekken. Schild & Vrienden, en vooral hun duistere kantjes, zijn dan een ideaal onderwerp om over te berichten.
Bij Pano wisten ze dat hun ontdekkingen bij Schild & Vrienden groot nieuws zouden zijn. Zoals je het van goede journalisten mag verwachten, maakten zij een reportage die de waarheid goed vat, maar die toch de kijker doet watertanden. Het perfecte voorbeeld van iets wat elke journalist bewust of onbewust doet: framing.
Framing: een kader om naar de wereld te kijken
Framing is de bril waarmee je naar iets kijkt, de manier van verwoording. De journalisten van Pano hadden bij Schild & Vrienden heel wat informatie verzameld, te veel om allemaal te tonen. Ze maakten keuzes. “Wat steken we in de reportage en wat niet? Wat springt het meest in het oog?” Dat zijn geen keuzes om iemand in een slecht daglicht te plaatsen. Ze maken die keuzes met de kijker in het achterhoofd. “Dit gaan de mensen interessant vinden en dat niet.”
Een spraakmakend beeld uit Pano. Van Langenhove spreekt de leden van Schild & Vrienden toe. Foto: VRT
Het resultaat is een reportage over een studentenvereniging die gewoon Vlaamsgezind en geëngageerd leek, maar in feite een extreemrechtse, bijna criminele groep bleek te zijn. Ongewild legden de makers van de reportage daarop de nadruk. Ze deden aan negatieve framing. Dries Van Langenhove was een tijd lang niet meer welkom op de universiteit, anderen werden omwille van hun lidmaatschap uit de Vlaamse Jeugdraad gezet of van de verkiezingslijsten gehaald.
Vriend of vijand van extreemrechts
Schild & Vrienden is maar één van de vele voorbeelden. Misschien heeft Vlaams Belang wél geprofiteerd van alle media-aandacht, en is het daarom dat zij de grote winnaar werden van de laatste verkiezingen. Toen de storm rond Schild & Vrienden ging liggen, heeft Van Langenhove mogelijk winst gehaald uit de media-aandacht rond zijn persoon. Het kan dus zijn dat de media verantwoordelijk zijn voor het succes van extreemrechts.
Dries Van Langenhove in Terzake. Mogelijk één van de redenen waarom hij verkozen geraakte. Foto: VRT
Dit werd wel nog nooit onderzocht. Spelen de media met hun berichtgeving in het voordeel, of toch eerder in het nadeel van extreemrechts? Daarom keek een student communicatiewetenschappen van de KU Leuven naar de framing van extreemrechts in Vlaamse kranten. Door het aantal artikels met positieve framing of zonder framing te vergelijken met het aantal artikels met negatieve framing, kon hij onderzoeken of de media de vriend of de vijand van extreemrechts zijn.
Een trouwe vriend van extreemrechts?
Van alle krantenartikels waren er evenveel met positieve framing als met negatieve framing, maar er zijn ook heel wat artikels waarin geen framing gebeurt. Dat zijn artikels waarin enkel feiten worden weergegeven, zoals verkiezingsuitslagen of berichten over rechtszaken. Op die manier zijn er meer positieve en neutrale krantenartikels over extreemrechts dan negatieve artikels. Daarom kan men zeggen dat de media eerder de vriend van extreemrechts zijn.
Dat geldt wel niet voor alle media. Als een kwaliteitskrant vergeleken wordt met een populaire krant, blijkt dat de kwaliteitskrant veel meer framing kent, zowel in positieve als in negatieve zin. De populaire krant telt dan weer meer feitelijke artikels, zonder framing. Dat maakt dat populaire media minder negatief berichtgeven over extreemrechts. Zij zijn met andere woorden een betere vriend van extreemrechts dan kwaliteitsmedia.
Ten slotte werd de framing ook bekeken tussen 2009 en 2018. Daaruit bleek dat de framing door de tijd heen maar weinig verandert. Met andere woorden, er zit weinig evolutie in de beeldvorming van extreemrechts in de media. Aangezien het onderzoek aantoont dat de media, en vooral populaire media, de vriend van extreemrechts zijn, kan men dus ook stellen dat de media een trouwe vriend zijn.
En wat met Van Langenhove?
Dat de media de vriend van extreemrechts genoemd kunnen worden, wil niet zeggen dat ze er elke week op de koffie gaan. Het betekent wel dat de media een partner kunnen zijn voor extreemrechtse organisaties om hun standpunten naar buiten te dragen. Net zoals de media zo objectief mogelijk berichten over andere partijen, doen ze dat ook voor extreemrechts.
Zelfs al gaat het om extreemrechtse partijen, journalisten doen gewoon hun job. Framing is daarbij bijna onvermijdelijk. Net als iedereen, kan een extreemrechtse organisatie of persoon van die media-aandacht profiteren. En dat lijkt ook Dries Van Langenhove gedaan te hebben om zijn zitje in het parlement te veroveren.
Bibliografie
Bosman, J., & d’Haenens, L. (2008). News reporting on Pim Fortuyn: Framing in two Dutch newspapers. Media, Culture & Society, 30, 735-748. doi:10.1177/0163443708094018
Caiani, M., & Borri, R. (2013). The extreme right, violence and other action repertoires: An empirical study on two European countries. Perspectives on European Politics and Society, 14, 562-581. doi:10.1080/15705854.2013.793532
Caiani, M., & Della Porta, D. (2011). The elitist populism of the extreme right: A frame analysis of extreme right-wing discourses in Italy and Germany. Acta Politica, 46(2), 180-202. doi:10.1057/ap.2010.28
Caiani, M., & Kluknavská, A. (2017). Extreme right, the Internet and European politics in CEE countries: The cases of Slovakia and the Czech Republic. In M. Barisione, & A. Michailidou (Red.), Social media and European politics: Rethinking power and legitimacy in the digital era (pp. 167-192). London: Palgrave Macmillan UK.
Cammaerts, B. (2018). The mainstreaming of extreme right-wing populism in the Low Countries: What is to be done? Communication Culture & Critique, 11(1), 7-20. doi:10.1093 /ccc/tcx002
Coffé, H. (2008). Social democratic parties as buffers against the extreme right: The case of Belgium. Contemporary Politics, 14(2), 179-195. doi:10.1080/13569770802176903
Conway, M. (1996). The extreme right in inter-war francophone Belgium: Explanations of a failure. European History Quarterly, 26, 267-292. https://doi.org/10.1177 /026569149602600205
Cornelis, I., & Van Hiel, A. (2015). Extreme‐right voting in Western Europe: The role of social‐cultural and antiegalitarian attitudes. Political Psychology, 36, 749-760. doi:10.1111/pops.12187
De Decker, P., Kesteloot, C., De Maesschalck, F., & Vranken, J. (2005). Revitalizing the city in an anti-urban context: Extreme right and the rise of urban policies in Flanders, Belgium. International Journal of Urban and Regional Research, 29(1), 152-171. doi:10.1111/j.1468-2427.2005. 00576.x
De Persgroep (2019). Merken. Geraadpleegd via https://www.medialaan-persgroep.be/nl/brands/medium /nieuwsmedia-1
Dechezelles, S. (2008). The cultural basis of youth involvement in Italian extreme right-wing organisations. Journal of Contemporary European Studies, 16, 363-375. doi:10.1080/14782800802501005
Dunham, W. R. (2013). Framing the right suspects: Measuring media bias. Journal of Media Economics, 26(3), 122-147. doi:10.1080/08997764.2013.811587
Ellinas, A. A. (2009). Chaotic but popular? Extreme-right organisation and performance in the age of media communication. Journal of Contemporary European Studies, 17, 209-221. doi:10.1080/14782800903108650
Entman, R. M. (1993). Framing: Toward clarification of a fractured paradigm. Journal of Communication, 43(4), 51-58. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1993.tb01304.x
Figoureux, M., & Van Gorp, B. (2019, mei). The framing of radicalization in the Belgian societal debate: A contagious threat or youthful naivety? Paper gepresenteerd op The Annual Conference of the International Communication Association, Washington D.C.
Flood, C. (2005). The politics of counter-memory on the French extreme right. Journal of European Studies, 35, 221-236. doi:10.1177/0047244105051147
Hafez, M., & Mullins, C. (2015). The radicalization puzzle: A theoretical synthesis of empirical approaches to homegrown extremism. Studies in Conflict & Terrorism, 38, 958-975. doi:10.1080/1057610X.2015.1051375
Horgan, J. (2008). From profiles to pathways and roots to routes: Perspectives from psychology on radicalization into terrorism. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 618(1), 80-94. doi:10.1177 /0002716208317539
Husbands, C. T. (2015). Political parties: Extreme right. In J. D. Wright (Red.), International encyclopedia of the social & behavioral sciences: Second edition (pp. 410-416). Amsterdam: Elsevier.
Kluknavská, A. (2015). A right-wing extremist or people's protector? Media coverage of extreme right leader Marian Kotleba in 2013 regional elections in Slovakia. Intersections, 1(1), 147-165. doi:10.17356/ieejsp.v1i1.35
Kluknavská, A., & Hruša, M. (2019). We talk about the "others" and you listen closely: The extreme right communication on social media. Problems of Post-Communism, 66(1), 59-70. doi:10.1080/10758216.2018. 1500861
Kumral, S. (2017). Ballots with bullets: Elections, violence, and the rise of the extreme right in Turkey. Journal of Labor and Society, 20, 231-261. doi:10.1111/wusa.12287
Larsen, A. G. (2018). Threatening criminals and marginalized individuals: Frames and news conventions in reporting of radicalization and violent extremism. Media, War and Conflict. Online voorpublicatie. doi:10.1177 /1750635218769331
McCauley, C., & Moskalenko, S. (2008). Mechanisms of political radicalization: Pathways toward terrorism. Terrorism and Political Violence, 20, 415-433. doi:10.1080 /09546550802073367
McCauley, C., & Moskalenko, S. (2017). Understanding political radicalization: The two-pyramids model. American Psychologist, 72, 205-216. doi:10.1037/amp0000062
Mediahuis (2019). Onze mediamerken. Geraadpleegd via https://www.mediahuis.be/merken/
Mols, F., & Jetten, J. (2014). No guts, no glory: How framing the collective past paves the way for anti-immigrant sentiments. International Journal of Intercultural Relations, 43(1), 74-86. doi:10.1016/j.ijintrel.2014.08.014
Moore, A. (2005). Writing about the extreme right in Australia. Labour History, 89(1), 1-15. doi:10.2307/27516072
Morgan, M., & Shanahan, J. (2010). The state of cultivation. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 54, 337-355. doi:10.1080/08838151003735018
Mudde, C. (2000). The ideology of the extreme right. Manchester: Manchester University Press.
O’Callaghan, D., Greene, D., Conway, M., Carthy, J., & Cunningham, P. (2013). An analysis of interactions within and between extreme right communities in social media. In M. Atzmueller, A. Chin, D. Helic, & A. Hotho (Red.), Ubiquitous social media analysis: Third International Workshops, MUSE 2012, Bristol, UK, September 24, 2012, and MSM 2012, Milwaukee, WI, USA, June 25, 2012, revised selected papers (pp. 88-107). Heidelberg: Springer.
Ouellette, L., & Banet-Weiser, S. (2018). Special issue: Media and the extreme right: Editor’s introduction. Communication, Culture and Critique, 11(1), 1-6. doi:10.1093/ccc/tcx021
Poznyak, D., Abts, K., & Swyngedouw, M. (2011). The dynamics of the extreme right support: A growth curve model of the populist vote in Flanders-Belgium in 1987-2007. Electoral Studies, 30, 672-688. doi:10.1016/j. electstud.2011.06.011
Quentin, D., Pilet, J.‐B., & Van Hamme, G. (2018). Scale matters in contextual analysis of extreme right voting and political attitudes. Kyklos, 71, 509-536. doi:10.1111/kykl. 12183
Rush, G. B. (1963). Toward a definition of the extreme right. The Pacific Sociological Review, 6(2), 64-73. doi:10.2307 /1388686
Sedgwick, M. (2010). The concept of radicalization as a source of confusion. Terrorism and Political Violence, 22, 479-494. doi:10.1080/09546553.2010.491009
Semetko, H. A., & Valkenburg, P. M. (2000). Framing European politics: A content analysis of press and television news. Journal of Communication, 50(2), 93-109. doi:10.1111/j.1460-2466.2000.tb02843.x
Sevenans, J., & Vliegenthart, R. (2016). Political agenda-setting in Belgium and the Netherlands: The moderating role of conflict framing. Journalism & Mass Communication Quarterly, 93(1), 187-203. doi:10.1177/1077699015607336
Silke, A. (2008). Holy warriors: Exploring the psychological processes of jihadi radicalization. European Journal of Criminology, 5(1), 99-123. doi:10.1177/1477370807084226
Strömbäck, J., & van Aelst, P. (2010). Exploring some antecedents of the media’s framing of election news: A comparison of Swedish and Belgian election news. International Journal of Press/Politics, 15(1), 41-59. doi:10.1177/1940161209351004
Swyngedouw, M., & Ivaldi, G. (2001). The extreme right utopia in Belgium and France: The ideology of the Flemish Vlaams Blok and the French Front National. West European Politics, 24(3), 1-22. doi:10.1080/01402380108425450
Valkenburg, P. M., Semetko, H. A., & De Vreese, C. H. (1999). The effects of news frames on readers' thoughts and recall. Communication Research, 26, 550-569. doi:10.1177 /009365099026005002
van der Bles, A. M., Postmes, T., Lekander‐Kanis, B., & Otjes, S. (2018). The consequences of collective discontent: A new measure of Zeitgeist predicts voting for extreme parties. Political Psychology, 39, 381-398. doi:10.1111 /pops.12424
Van Der Pas, D. (2014). Making hay while the sun shines: Do parties only respond to media attention when the framing is right? The International Journal of Press/Politics, 19(1), 42-65. doi:10.1177/1940161213508207
Van Gorp, B. (2007). The constructionist approach to framing: Bringing culture back in. Journal of Communication, 57(1), 60-78. doi:10.1111/j.1460-2466.2006.00329.x
Van Gorp, B. (2010). Strategies to take subjectivity out of framing analysis. In P. D'Angelo, & J. Kuypers (Red.), Doing news framing analysis: Empirical and theoretical perspectives (pp. 84-109). New York: Routledge.
Van Gorp, B., & Vercruysse, T. (2012). Frames and counter-frames giving meaning to dementia: A framing analysis of media content. Social Science & Medicine, 74, 1274-1281. doi:10.1016/j.socscimed.2011.12.045
VRT NWS (2018, 5 september). Wie is Schild & Vrienden echt? [Video file]. Geraadpleegd via https://www.vrt.be /vrtnws/nl/2018/09/05/pano-wie-is-schild-vrienden-echt/
