Kan men de doelstelling van een notariële tussenkomst op een digitale wijze bereiken?

Celine
Janssenswillen

 

Heiligt het doel de middelen?

Afgelopen zomer werd het notarisambt sterk bekritiseerd en werd het verweten onvoldoende te zijn aangepast aan de digitale evolutie. Minister van Justitie Koen Geens heeft een plan laten opstellen omtrent de toekomst van het ambt. Daarnaast heeft de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat een aantal digitaliseringsprojecten opgestart. Deze initiatieven zijn echter voornamelijk hulpmiddelen, die de uitoefening van het ambt moeten vergemakkelijken. Momenteel vertrekt men duidelijk vanuit de de traditie met de vraag hoe men het notarisambt kan digitaliseren. Men hanteert bijgevolg een ad-hoc benadering (top-down), die ongetwijfeld op haar grenzen zal stoten. Het kan echter zinvoller zijn om verder na te denken over een structurele benadering (bottom-up). Waarbij men het huidige kader loslaat en teruggrijpt naar de doelstelling van het notarisambt. 

De notariële akte is een authentieke akte in de zin van art. 1317 BW. Dit biedt vandaag twee belangrijke voordelen. Het eerste heeft betrekking op de bewijswaarde van een notariële akte. De notaris krijgt tot op vandaaghet vertrouwen van de wetgever (fides publica), dat alles wat hij in uitoefening van zijn ambt de visu et de audit, aut ex propriis sensibus vaststelt, waarheidsgetrouw is.Men verleent aan die vaststellingen een authentiek karakter, hetgeen tot gevolg heeft dat deze (bijna)onbetwistbaar zijn. De akte geniet ook als instrumentumauthentieke bewijswaarde.Het tweede voordeel houdt in dat de notariële akte onmiddellijk uitvoerbare kracht heeft. Via een grosse, een uitgifte van de akte met formule van tenuitvoerlegging en een zegel van de notaris, kan men rechtstreeks naar de deurwaarder gaan.

Opdat de wetgever dit vertrouwen in de toekomst nog toekent aan de notaris, moet zij twee uitgangspunten hebben. Ten eerste moet zij ervan uitgaan dat de doelstelling van het notarisambt nog zinvol is. Dat het nodig is om een apart bewijsmiddel te voorzien en om partijen de mogelijkheid te geven om verbintenissen aan te gaan, die onmiddellijk uitvoerbaar zijn. Dat het zinvol is om een preventieve justitie te organiseren. Indien we dit uitgangspunt als een gegeven beschouwen en er bijgevolg vanuit gaan dat de doelstelling van het notarisambt zinvol is, dan kunnen we nadenken over de tweede vraag. Is de wijze waarop die doelstelling wordt bereikt, de meest geschikte manier? Zijn er in onze huidige samenleving (digitale) alternatieven om die doelstelling te bereiken. Kan nieuwe technologie, zoals blockchain, niet zorgen voor een ontbetwistbare vaststelling van de rechtshandeling? 

Bonum commune 

Op die vraag tracht deze paper een eerste aanzet tot antwoord te geven. De burger heeft ook recht op (ver)antwoord(ing). Het notarisambt wordt ingezet om verschillende belangrijke stappen in het leven van de burger juridisch te ondersteunen. Het staat daarom met beide voeten in de samenleving. Dit maakt dat verandering inherent is aan het ambt. Het moet steeds aangepast zijn aan de maatschappelijke noden. Onze samenleving is de laatste decennia geëvolueerd naar een digitale samenleving. Elke sector in de economie wordt geconfronteerd met digitalisering en ook onze communicatie verloopt grotendeels digitaal. Indien de doestelling op een andere, meer digitale wijze kan worden vervuld, moet men nagaan of deze voordeliger blijkt voor de maatschappij. Vooraleer men dit kan doen, moet men uiteraard eerst de alternatieven kennen.

Bibliografie

BIBLIOGRAFIE

Wetgeving

Art. 3:33; art. 25 e-IDAS-verordening

Art. 6, §1, e) GDPR.

Art. 972 BW, 1100/5 §2, 1391, lid 2 en lid 3, 1469 §3 BW

Art. 32ter en 1193 Ger. W.

Art.1, 5, 6, 9, 19, 24 en 25 O.W.N.

Art. 5, 9, 10, 11 Deo. Code.

Art. 194 Sw.

Art. 161, 14 Wet. Reg.

Art. 21, 13 Wet diverse taksen en rechten.

Wet 6 mei 2009, houdende diverse bepalingen, publicatie BS 19 mei 2009.

Wet van 11 augustus 2017 houdende invoeging van het boek XX ‘Insolventie van ondernemingen’ in het

wetboek van economisch recht, BS 11 september 2017.

Wet 25 november 2018 houdende diverse bepaling met betrekking tot het Rijksregister en de

bevolkingsregisters, BS 13 december 2018.

Art. 5 KB van 21 juni 2011 houdende het beheer van de centrale registers van testamenten en huwelijksovereenkomsten.

Art. 19 A.R.K. (verwijzing naar de tabel in bijlage).

Wetsontwerp houdende vereenvoudiging, harmonisatie, informatisering en modernisering van bepalingen van het burgerlijk wetboek en van burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl. St. Kamer 2016-2017, nr. 2259/1, 128-129. (Memorie van toelichting, art. 167).

Wetsontwerp houdende vereenvoudiging, harmonisering, informatisering en modernisering van bepalingen van het burgerlijk wetboek en van burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse bepalingen inzake jusitite, doc.54-2259/001, Parl. St., De Kamer, 16 januari 2017.

Wetsontwerp 31 oktober 2018 houdende invoeging van boek 8 “Bewijs” in het nieuw BurgerlijkWetboek, Parl. St., Kamer, Doc. 54 3349/001, Memorie van toelichting, 31.

Frankrijk:

Art. 28, derde lid n°71-941 du 26 novembre 1971 relatif aux actes établis par les notaires, JORF 3 december 1971.

Advies A/2018/017, commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, Advies uit eigen beweging over het verwerken van biometrische gegevens in het raam van authenticatie van personen, 22p.

Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.

25

Rechtspraak

Cass. 9 juni 2016 (1ste K.) (AR C.15.0360.N), AC 2016, nr. 6 1337-1342. Antwerpen 26 oktober 2009, Not. Fisc. M. 2012, 18-20, noot T. WUYTS Brussel 26 februari 2014, Rev.not.b. 2014, 881.

Bergen 13 april 2006, JLMB 2007, 519.

Bergen, 21 december 2004, JLMB 2005, nr. 40 ,1784.

Gent 21 december 2017, 22016/AR/2051, 1-9.

Gent 15 maart 2007, NJW 2008, 131-132, noot B. WYLLEMAN.

Rb. Brussel 28 oktober 2010, Rev.not.b. 2011, 342.

Boeken en tijdschriften

ALHARBY, M., en VAN MOORSEL, A.,“Blockchain-based smart contracts: a systematic mapping study”,CS & IT, 2017, 125-140.

BAECK, J. en CLAEYS, I., “Verkoop van een onroerend goed per e-mail? De ene vormvereiste is de andereniet”, RW 2017-2018, nr.20, 763-777.

BAEL, J., “De gezondheid van geest bij het testament en de schenking, het gebruik van medische attesten en het beroepsgeheim van de arts, met bijzondere aandacht voor de rechtspraak van de laatste10 jaar”, T. Not. 2017, 294-342.

BARBAIX, R., Familiaal vermogensrecht in essentie, Mortsel, Intersentia, 2018, 422p. BASHIR, I., Mastering Blockchain, Birmingham, Packt, 2017, 531p.

BLANCHET, T., “La realisation du minutier central des notaires de France (la conservation des actes authentiques électroniques)”, Petites Affiches 2005, nr. 194, 54-56.

BUCHMANN, J., Introduction to cryptography, Springer, New York, 1999, 337 p.

CASMAN, H., “Territoriale bevoegdheid notaris” (noot onder Cass. 22 maart 2013), NJW 2013, afl. 281,

367-368.

CHEN, J., en MICALI, S., Algorand. Technical report, 2017, Theoretical Computer Science. URL:http://arxiv.org/abs/1607.01341 , 75p.

Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.

BOONE, K. en DE BACKER, V., “Capita selecta van de meest gestelde vragen over het CRT/CRH - Meer

Afbeelding verwijderd.

dan 1 jaar na de inwerkingtreding van het nieuwe CRT en CRH”, Notamus 2012, nr. 2, 49-50.

Afbeelding verwijderd.

26

CORRALES, M., FENWICK, M., HAAPIO, H., “Digital technologies, Legal design and the future of the legal profession”, in CORRALES, M., FENWICK, M., HAAPIO, H., Legal tech, smart contracts en blockchain, Singapore, Springer, 2019, 1-16.

DASGUPTA, D., ROY, A., NAG, A., Advances in User authentication, Zwitserland, Springer 2017, 369p. DECKERS, E., Het notariaat: de veer-kracht van Justitie, Gent, Mys & Breesch, 1997, 103p.

DELBEKE, K., Maakt blockchain een notaris overbodig?, De Standaard, 22 september 2017, http://www.standaard.be/cnt/dmf20170922_03087623.

D’OTREPPE DE BOUVETTE, B., “De l’authenticité des actes reçus hors du ressort territorial du notaire instrumentant”, Rev. Trim. Dr. Fam., 2014, 167-173.

DOBBELAERE-WELVAERT, M., Vingerafdruk doet privacy wijken voor illusie van veiligheid, De Tijd, 16 mei 2017, https://www.tijd.be/opinie/algemeen/Vingerafdruk-doet-privacy-wijken-vo…- veiligheid/9894449.

DOVYDAITIS, L., RASYMAS, T., RUDZIONIS, V., “Speaker authentication system-based voice biometricsand speech recognition, in Business information systems workshops”, LNBIP 263 (revised papers), 2016, 79-84.

DUPONT, M., “

DE DECKER, H., “De nieuwe Ventôsewet: 15 jaar later”, Not. Fisc. M. 2016, 204-221. DE VOGELAERE, T., Het testament: enkele basisbeginselen, Brussel, Larcier, 2015, 130.

ENGELS, C., “De gedematerialiseerde openbare verkoping van een onroerend goed in het gerechtelijk wetboek”, T. Not. 2018, 257-277.

GEHLEN, A.FL. en NEVE, P.L., Het notariaat in de lage landen: opstellen over de geschiedenis van het notariaat in de lage landen vanaf de oorsprong tot in de negentiende eeuw, Deventer, Kluwer, 2005, 261p.

GOBERT, D., “L’identification électronique et les services de confiance dans le reglement eIDAS”, JDE2016, (250) 254-255.

GOOSSENS, J., en VERSLYPE, K., Blockchain en smart contracts: het einde van de vertrouwde tussenpersoon?, Gent, Larcier, 2018, 136 p.

GRUAX, H., “De eIDAS-verordening en de begeleidende Belgische wetgeving: nieuze marsorders voorelektronische handtekeningen en andere vertrouwensdiensten”, Cah. Jur. 2016/3, 53-62.

HATON, J.-P. “Automatic speech recognition: a review”, in CAMP, O., FILIPE, J. B.L., HAMMOUDI S. enPIATTINI, M., Enterprise information systems V, Dordrecht, Kluwer, 2004, 6-11.

Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.

DEVOS, S., “De recente wijziging van de bekendmaking van huwelijksvermogensstelsels, wettelijke

Afbeelding verwijderd.

samenwoningsovereenkomsten, wijzigingsakten en vonnissen en arresten daarover.”, T.Not. 2015, nr.

Afbeelding verwijderd.

12, 809-816.

Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.

La preuve au carrefour de cinq disciplines juridiques (Bérénice Fosséprez - Audrey Pütz)”,

Afbeelding verwijderd.

RGAR 2014, nr. 6, 15102-15103.

27

HERMANS, J., en PEETERS, R., Vingerafdrukken op de Belgische eID technische analyse, COSIC internal report, 2019, 22p.

JAIN, A. K., FLYNN, P., ROSS, A.A., Handbook of biometrics, Springer, New York, 2008, 556p.JANSEN, R., “De openbare verkoop in een nieuw jasje”, RW 2017-2018, nr. 42, 1642.

JANSSENS, M.C. en VANHERPE, J., “Blockchain and copyright, beyond the buzzword?”, I.R.D.I. 2018, 93- 110.

KEEREMAN, A. en BOONE, R., “Stap voor stap naar een echte digitale justitie”, Juristenkrant 2017, afl. 346, 8-9.

KERMARREC, H., “Plaidoyer pour la signature d’actes notariés sour forme électronique”, La Revue des Notaires, 2010, 1-17.

KFBN, “

MICHIELS, D., “Tips ‘n tricks voor biddit”, in liber amicorum Aloïs Van den Bossche, Brugge, Die Keure, 2019, 475-492.

MICHIELSENS, A., “De notariële akte tien jaar later: er verandert voortdurend wat”, Not. Fisc. M. 2009, 261-267.

MICHIELSENS, A.,“Moet het echt zo streng?” (noot onder Gent 19 juni 2008), Not. Fisc. M. 2009, 293- 295.

MICHIELSENS, A., “De gedematerialiseerde authentieke akte: waarom nog wachten?”, T.Not., 2018, 278-285.

KRISHNAN NAIR, K., HELBERG, A., en VAN DER MERWE, J., “An approach to improve the Match-on-cardfingerprint authentication system security”, IEEE, 2016, 119-125.

NAKAMOTO, S., “Bitcoin: a Peer-to-Peer Electronic Cash System”, November 2008 (White paper),https://bitcoin.org/bitcoin.pdf

OLIVE, J., CHRISTIANSON, C., MCCARY, J., Handbook of natural language processing and machine transaltion, New York, Springer, 2011, 956 p.

Afbeelding verwijderd.

Dossier n° 4400 - L’authenticité des transactions électroniques/ De authenticiteit van

Afbeelding verwijderd.

elektronische transacties”, in Verslagen en debatten van het Comité voor Studie en Wetgeving – 2010-

Afbeelding verwijderd.

2011, Éditions Larcier, 2017, 127-160.

Afbeelding verwijderd.

MICHIELS, D., “De elektronische openbare verkoop in het licht van de rechtspraak van het Hof van

Afbeelding verwijderd.

Cassatie”, in BUYSSENS F., VERBEKE A.-L., Notariële actualiteit, 2016-2017, 77-104.

Afbeelding verwijderd.

MICHIELS, D., “Het hypothecair krediet na de omzetting van de hypothekenrichtlijn.”, T.Not. 2017, nr.

Afbeelding verwijderd.

7, 568-644.

Afbeelding verwijderd.

MICHIELSENS, A., “Authenticiteit en formalisme”, in KFBN, Authenticiteit en informatica, Brussel,

Afbeelding verwijderd.

Bruylant, 2000, 35-76,

Afbeelding verwijderd.

28

OOSTERBOSCH, M., “Het notariaat in de Belgische territoria tijdens de Middeleeuwen” in BRUNEEL, C.,GODDING, Ph., en STEVENS, F. (eds.), Het notariaat in België van de Middeleeuwen tot heden, Brussel,Gemeentekrediet, 1998, 311 p.

POPULAIRE, O., “De Algemene Verordening Gegevensbescherming: (g)een nieuw digitaal gelaat voorhet notariaat?”, T. Not. 2018, nr. 1, (2) 8.

PRENEEL, B. (Imec-cosic KULeuven), Forumavond: blockchain, Faculteit Ingenieurswetenschappen, op 19 februari 2019, slide nr. 5.

PUELINCKX-COENE, M., BARBAIX, R., GEELHAND, N., “Overzicht van rechtspraak. Giften 1999- 2011”,TPR 2013, 175-946.

REZA, F.M., An introduction to information theory, New York, Dover, 1961, 508 p.

ROSS, A., and JAIN, K., “Human recognition using biometrics: an overview”, Annales Des Télécommunications, 2007, vol. 62, 11-35.

SPELTINCKX, L., “De openbare verkoop in het digitale tijdperk”, Not. Fisc. M. 2018, nr. 8, 251-257.SREEHARI, P., NANDAKISHORE, M., GOUTHAM KRISHNA, JOSHIN JACOB, SHIBU V.S., “Smart will:

converting the legal testament into a smart contract”, Net.ACT, 2017, 203-207.

STAN Z. LI, ANIL K. JAIN, Handbook of face recognition, London, Springer, 2011, 694p.

STERCKX, L.,“La démonstration de la santé mentale a l’épreuve de la théorie du consentement renforcée”, Rev. Not. 2008, (78) 83.

TAYMANS, J.F., “Authentification active et responsabilité notariale”, C.E.L. – C.S.W., 2001, 209-217.

TRUBY, J., “Decarbonizing Bitcoin: Law and policy choices for reducing the energy consumption ofBlockchain technologies and digital currencies”, Energy Resource and Social Science, 2018, Vol. 44, 399- 410.

VANDERSMISSEN, M., Moet het notariaat op de schop? Schaf het notariaat voor eenvoudige taken af, Knack, 7 maart 2018, https://www.knack.be/nieuws/belgie/moet-het-notariaat-op-de-schop-schaf- het-notariaat-voor-eenvoudige-taken-af/article-longread-973025.html.

VANDE REYDE, M. Schiet niet op de notaris, maar stem onmondige politici weg, Knack, 9 maart 2018, https://www.knack.be/nieuws/belgie/schiet-niet-op-de-notaris-maar-stem-…- weg/article-opinion-974957.html.

Afbeelding verwijderd.

ROELAND, S. en PELGROMS, H., “Aanloop naar elektronische aanbieding ter registratie en op het

Afbeelding verwijderd.

hypotheekkantoor: impact voor het notariaat”, Not. Fisc. M., 2014, nr. 4, 82-103.

Afbeelding verwijderd.

SPELTINCX, L., en DE POTTER DE TEN BROECK, M., “Het begrip openbare verkoop in een modern jasje”,

Afbeelding verwijderd.

NFM 2016, nr. 9, 314-319.

Afbeelding verwijderd.

TAELMAN, P., “Potpourri en het notariaat” in A WYLLEMAN (ed.) Rechtskroniek voor het notariaat - Deel

Afbeelding verwijderd.

29, Brugge, die Keure / la Charte, 2016, 43-77.

Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.Afbeelding verwijderd.

29

VAN GIEL, I., EGAMBERDIEV, S., APPELMANS, A., “Blockchain in vastgoedtransacties”, TBO 2019, 165- 179.

VAN DEN HOVE, S., “De bewaringsplicht van de notaris verslag van de studiedag “notariaat en archief”,Not. Fisc. M. 2009, 375-385.

VAN DER LINDEN, M., “Het recht geketend: Smart contracts: dé oplossing voor gezeur, gedoe en onzekerheid?”, Tijdschrift voor Internetrecht 2018, nr. 2, 59-63.

VAN OPSTAL, B. en ROELAND, S., “Het notariaat in de elektronische wereld”, T. Not. 2010, 395-404.VERBEECK, P., “eRegistration: van voorbereiding tot implementatie”, Notarius 2014, 76-77.

VERBEKE, A.-L., “To Reserve or Not To Reserve?”, TEP 2013, nr. 1, 3-14.

VERBEKE, A.-L. en CASMAN, H., “Formaliteiten van een (globale) erfovereenkomst: een teleologische

interpretatie”, Notariële actualiteit 2017-2018, 207-218.

VERHAERT, R., Blockchain: de overheid aan of in de ketting? Hoe blockchain de werking van de overheid

kan veranderen, Brugge, Vanden Broele, 2016, 66 p.

VERHEYE, B., “Real estate publicity in a blockchain world: a critical assessment”, EPLJ 2017, 441-477.

VERHEYE, B., “Blockchaintechnologie en het notariaat bij vastgoedtransacties: Damocles’ zwaard ofopportuniteit?”, T. Not., 2018, 212-238.

VOS, J., “Blockchain-based land registry: panacea, illusion or something in between?”, ELRA 7th Publ., 2017, 1-26.

VRANKEN, H.,“Sustainability of bitcoin and blockchains”, Energy Resource and Social Science, 2017, Vo. 28, 1-9.

VUYLSTEKE, B., “Blockchain: wat is het? Wat kan het betekenen voor het notariaat?”, T. Not. 2018, afl. 3, 205-211.

L. WEYTS, Notariële inrichting en deontologie en notariële boekhouding, Leuven, Acco, 2007, 249p. WEYTS, L., De notariswet, Mechelen, Kluwer, 2012, 359p.

X, “Openbare verkoop onroerend goed is eenvoudiger geworden”, de Juristenkrant 2018, aflevering 373, 10.

X., “Verklaringen rond voogdij in centraal register”, Nieuwsbrief notariaat 2019, nr. 1, 7.

ZHENG, Z., XIE, S., DAI, H., CHEN, X., WANG, H.,“An overview of blockchain technology: architecture, consensus, and future trends”, IEEE Computer Society, 2017, 557-564.

Download scriptie (868.25 KB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Buyssens Frank