Revolutie in Facebookistan: Een nieuwe vrijheid van meningsuiting voor het internettijdperk

Tom
Van Isacker

De vrijheid van meningsuiting onder vuur

De vrijheid van meningsuiting is de grondslag van onze democratie. Toch is het net deze vrijheid die vandaag onder vuur ligt op ons belangrijkste communicatiemedium, het internet. De verantwoordelijken? De internet intermediairen. Dit zijn alle entiteiten die liggen tussen de internetgebruiker en de content die hij wil bereiken: sociale media, zoekmachines, browsers, ISP’s... Facebook verwijdert dagelijks duizenden berichten; Google heeft de macht websites uit haar zoekresultaten te schrappen; Telenet kan websites blokkeren op haar infrastructuur.

Het recht op vrijheid van meningsuiting moest garanderen dat de overheid de vrije meningsuiting niet overmatig kon inperken. Hiertoe werd het vergrendeld in talloze grondwetten en internationale verdragen. Het recht moest dus functioneren als een rem op de macht van de overheid.    

Schema 1: censuur voor het internet

Vandaag is het echter niet de overheid die de vrije meningsuiting steeds meer aan banden legt, maar wel private partijen, de internet intermediairen. De vraag stelt zich dan ook: Hoe moet het recht op vrije meningsuiting met dit soort private censuur omgaan? Private partijen zijn immers in principe niet gebonden aan de limieten die dit recht oplegt. Hierdoor kan Facebook strenge community standards opleggen die bepalen wat verboden is op het sociale netwerk. Deze regels beperken uitingen veel meer dan de overheid zou mogen: een verbod op pornografie, naakt, hate speech ruim gedefinieerd, pestgedrag, beledigingen... Facebook hoeft eigenlijk zelfs niet zijn eigen regels te volgen, en kan naar believen posts verwijderen (bv. van politici waarmee het oneens is). In het internettijdperk lijkt vrije meningsuiting steeds meer af te hangen van de grillen van sociale media en andere intermediairen...

Schema 2: censuur in het internettijdperk

Op zoek naar een oplossing

Hoe kan het recht op vrije meningsuiting deze onzekerheid online aanpakken en de fundamentele bescherming van spraak in het internettijdperk herstellen? Een simpele oplossing kan erin bestaan dit recht gewoonweg ook toe te passen op de intermediairen. Zij zouden dan in hun censuur gebonden zijn zoals de overheid. Maar dit is een kortzichtige oplossing. “Censuur” is immers niet altijd negatief. Een eufemisme voor censureren is filteren. De intermediairen filteren een gigantische hoeveelheid informatie online, en helpen de internetgebruiker zijn weg te vinden in het internetlabyrint. Wij willen dat onze online ervaring is afgestemd op onze wensen. We zouden Facebook niet gebruiken als we om de haverklap op porno zouden stuiten. We willen dat Telenet malware tegenhoudt op zijn infrastructuur. En Google mag van ons dubieuze websites uit zijn zoekresultaten schrappen.

Met andere woorden: Hoe kan het recht op vrijheid van meningsuiting enerzijds “positieve” censuur toestaan, maar anderzijds de excessen aanpakken? Dit vraagt om een radicale nieuwe interpretatie van dit recht, een “vrijheid van meningsuiting 2.0”. Enerzijds moeten de censuurmogelijkheden van intermediairen bevestigd worden, terwijl anderzijds de internetgebruiker een ruime mogelijkheid moet hebben zich online te uiten en beschermd moet worden tegen oneerlijke praktijken.

Een bescherming van de online “markt voor regels”

De oplossing kan gevonden worden door het fundamentele verschil tussen de overheid en de intermediairen vast te stellen. Elke persoon wordt in een samenleving geworpen en is gedwongen zich te onderwerpen aan de regels van de staat. Radicaal tegengesteld hieraan is de onderwerping aan de macht van de intermediairen: die is vrij. Niemand wordt gedwongen van hun diensten gebruik te maken, en men kan ze altijd weer verlaten.

De oplossing is dan het recht op vrije meningsuiting te interpreteren als een bescherming van deze online “markt voor regels”. De internetgebruiker kan zelf kiezen aan welke regels hij zich online onderwerpt. Als je niet akkoord bent met de strenge regels van Instagram, kan je overschakelen op Reddit. Als Tumblr pornografische content op zijn platform verbiedt, staat het je vrij om dat platform te verlaten. Deze online markt is niet alleen een feit, maar moet bovendien beschermd en versterkt worden onder de vrijheid van meningsuiting 2.0.

Gevolg 1: Transparantie en due process

Deze nieuwe interpretatie leidt tot twee grote gevolgen. Ten eerste moet elke markt, om goed te functioneren, transparant zijn, en moeten de legitieme verwachtingen van alle spelers in de markt beschermd worden. Dit geldt ook voor de online markt voor regels. Om deze markt transparant te maken, moeten intermediairen verplicht worden de spraakregels die zij toepassen te openbaren. Dit gebeurt nu nog veel te weinig, waardoor gebruikers niet weten wat hen eigenlijk te wachten staat. Zo heeft Facebook wel openbare community standards, maar heeft het intern meer gedetailleerde regels om bepaalde posts te verwijderen. Van transparantie is nog minder sprake bij zoekmachines en ISP’s.

Naast transparantie moeten de legitieme verwachtingen van gebruikers beschermd worden. Dit kan door gebruikers processuele rechten te geven wanneer ze geconfronteerd worden met private censuur. Voordat hun content verwijderd wordt, zouden gebruikers een kans moeten hebben zich te verdedigen tegenover de intermediair (en wel op basis van de regels die de intermediair zelf heeft opgesteld en nu transparant zijn). Enkel zo kunnen arbitraire en onrechtvaardige beslissingen van de intermediairen vermeden worden.

Gevolg 2: Vrijheid van meningsuiting als mededingingsrecht

Een tweede gevolg is dat de markt beschermd moet worden tegen anticompetitieve praktijken. Dit is het traditionele gebied van het mededingingsrecht. De internetgebruiker moet voldoende keuze hebben tussen verschillende regels. Deze keuze kan ingeperkt worden door anticompetitieve praktijken van de intermediairen, die dus verboden moeten worden onder de vrijheid van meningsuiting 2.0. Dit kan onder meer gaan om “kartelafspraken” (waar bepaalde spraakregels worden afgesproken tussen intermediairen) en om fusies en overnames (waardoor het aantal alternatieve regels vermindert). Door deze praktijken te verbieden, zal de internetgebruiker een vrije keuze kunnen maken tussen alternatieve regels. De vrees dat intermediairen te veel censureren, wordt zo weggenomen door de intermediairen bloot te stellen aan de mechanismen van de markt.

Een E-Magna-Carta

Vandaag gedragen intermediairen zich als absolute vorsten: ze nemen beslissingen in het duister zonder verantwoording af te leggen. De vrijheid van meningsuiting 2.0 transformeert deze vorsten in constitutionele monarchen door ze te onderwerpen aan transparantieverplichtingen, due process en de mechanismen van de markt. De vrijheid van meningsuiting groeit zo uit tot hét recht van de 21e eeuw; een noodzakelijke Magna Carta voor het internettijdperk. Tijd voor een revolutie in Facebookistan.

Bibliografie

LEGISLATION

Council of Europe:

European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, 4 November 1950, European Treaty Series no. 005: art. 7, 10

Protocol no. 1 to the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, 20 March 1952, European Treaty Series no. 009: art. 1

Recommendation CM/Rec(2018)2 to member States on the roles and responsibilities of internet intermediaries of the Committee of Ministers of the Council of Europe (7 March 2018), https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=0900001680…

European Union:

Treaty on the Functioning of the European Union (consolidated version), 13 December 2007, OJ C 326, 26 October 2012: art 101 et seq.

Germany:

Gesetz 1 September 2017 zur Verbesserung der Rechtsdurchsetzung in sozialen Netzwerken, BGBI. I S. 3352

United States:

Constitution: Amendment I (added by the Bill of Rights of 15 December 1791)

Communications Decency Act 1996, 47 U.S.C. 230

Soft law:

Manila Principles on Intermediary Liability, 2015, https://www.manilaprinciples.org/principles

 

CASES

CJEU, Google Spain SL and Google Inc. v. Agencia Española de Protección de Datos (AEPD) and Mario Costeja González, 13 May 2014, C-131/12, ECLI:EU:C:2014:317

ECtHR, Appleby and others v. United Kingdom, 6 May 2003, no. 44306/98

ECtHR, Khurshid Mustafa and Tarzibachi v. Sweden, 16 December 2008, no. 23883/06

ECtHR, Fuentes Bobo v. Spain, 29 February 2009, no. 39293/98

ECtHR, Times Newspapers Ltd v. the United Kingdom (nos. 1 and 2), 10 March 2009, nos. 3002/03 and 23676/03

ECtHR, Editorial Board of Pravoye Delo and Shtekel v. Ukraine, 5 May 2011, no. 33014/05

ECtHR, Ahmet Yıldırım v. Turkey, 18 December 2012, 3111/10

ECtHR, Delfi AS v. Estland, 16 June 2015, 64669/09

ECtHR, Cengiz and Others v. Turkey, 1 December 2015, nos. 48226/10 and 14027/11

ECtHR,  Magyar Tartalomszolgáltatók Egyesülete and Index.hu Zrt v. Hungary, 2 February 2016, 22947/13

ECtHR, Rolf Anders Daniel Pihl v. Sweden, 9 March 2017, no. 74742/14

U.S. Supreme Court, Marsh v. Alabama, 7 January 1946, 326 U.S. 501

U.S. Supreme Court, Smith v. California, 14 December 1959, 361 U.S. 147

U.S. Supreme Court, The New York Times Co. v. Sullivan, 9 March 1964, 376 U.S. 254

U.S. Supreme Court, Amalgamated Food Employees Union Local 590 v. Logan Valley Plaza, Inc., 19 May 1968, 391 U.S. 308

U.S. Supreme Court, Hudgens v. NLRB, 3 March 1976, 424 U.S. 507

U.S. Supreme Court, Packingham v. North Carolina, 19 June 2017, 137 S. Ct. 1730

U.S. 4th Circuit Court, Zeran v. America Online, Inc., 12 November 1997, 129 F.3d 327

 

BOOKS & ARTICLES

AMMORI, M., “The New New York Times: Free speech lawyering in the age of Google and Twitter”, Harv. L. Rev. 2014, 2259-2295

ASH, T.G., Free Speech: Ten Principles for a Connected World, London, Atlantic Books, 2016, 491 p.

BALKIN, J.M., “Digital speech and democratic culture: A theory of freedom of expression for the information society”, N.Y.U. L. Rev. 2004, 1-58

BALKIN, J.M., “Old-school/new-school speech regulation”, Harv. L. Rev. 2014, 2296-2342

BALKIN, J.M., “Free speech in the algorithmic society: Big data, private governance, and new school speech regulation”, U.C.D. L. Rev. 2018, 1149-1210

BARLOW, J.P., “A Declaration of the Independence of Cyberspace”, EFF 8 February 1996, https://www.eff.org/cyberspace-independence

BARRON, J.A., “Access to the press – A new First Amendment right”, Harv. L. Rev. 1967, 1641-1678

BELLI, L., “End-to-end, net neutrality, and human rights”, in L. BELLI and P. DE FILIPPI (eds.), Net neutrality compendium: Human rights, free competition, and the future, Springer, 2016, 13-30

BELLI, L., and DE FILIPPI, P., “General introduction: Towards a multistakeholder approach to network neutrality”, in BELLI, L., and DE FILIPPI, P., (eds.), Net neutrality compendium: Human rights, free competition, and the future, Springer, 2016, 1-12

BENJAMIN, S.M., “Transmitting, editing, and communicating: determining what the freedom of speech encompasses”, Duke L.J. 2011, 1673-1714.

BUNI, C., and CHEMALY, S., “The secret rules of the internet: The murky history of moderation, and how it’s shaping the future of free speech”, The Verge 13 April 2016, https://www.theverge.com/2016/4/13/11387934/internet-moderator-history-…

CHANDER, A., “Facebookistan”, N.C. L. Rev. 2012, 1807-1844

CHANDLER, J.A., “A right to reach an audience: An approach to intermediary bias on the internet”, Hofstra L. Rev. 2007, (1095)

CHEN, A., “The labourers who keep dick pics and beheadings out of your Facebook feed”, Wired 23 October 2014, https://www.wired.com/2014/10/content-moderation/

COASTON, J., “YouTube, Facebook, and Apple’s ban on Alex Jones, explained”, Vox 6 august 2018,  https://www.vox.com/2018/8/6/17655658/alex-jones-facebook-youtube-conspiracy-theories

DIAZ, A.M., “Through the Google Goggles: Sociopolitical bias in search engine design” in A. SPINK and M. ZIMMER (eds.), Web Search, Berlin, Springer, 2008, 11-34

EVERETT, C.M., “Free speech on privately-owned fora: a discussion on speech freedoms and policy for social media”, Kan. J.L. & Pub. Pol’y 2018, 113-145

GOLDMAN, E., “Search engine bias and the demise of search engine utopianism” in SPINK, A., and ZIMMER, M., (eds.), Web Search, Berlin, Springer, 2008, 121-133

GRIMMELMANN, J., “Speech engines”, Minn. L. Rev. 2014, 868-952

HAMDANI, A., “Who’s liable for cyberwrongs?”, Corn. L. Rev. 2002, 901-957

HEINS, M., “The brave new world of social media censorship”, Harv. L. Rev. 2013-14, 325-330

HELFT, M., “Facebook wrestles with free speech and civility”, The New York Times 12 December 2010, https://www.nytimes.com/2010/12/13/technology/13facebook.html?_r=0

HIRSCHMAN, A.O., Exit, voice, and loyalty: Responses to decline in firms, organizations, and states, Cambridge (Mass.), Harvard university, 1970, x + 162 p.

JOHNSON, D., and POST, D., “Law and borders – The rise of law in Cyberspace”, Stan. L. Rev. 1996, 1367-1402

KANT, I., “An answer to the question: What is Enlightenment?”, 30 September 1784, Königsberg, Prussia

KANTER, J., “Apple, Facebook, Spotify, and YouTube shut down Infowars’ Alex Jones”, Business Insider 6 august 2018, https://www.businessinsider.nl/apple-shuts-down-most-of-alex-jones-info…

KLONICK, K., “The new governors: The people, rules, and processes governing online speech”, Harv. L. Rev. 2018, 1598-1670

LESSIG, L., Code and other laws of cyberspace, New York, Basic Books, 1999, xii + 297 p.

LEVIN, S., CARRIE, J., and HARDING, L., “Facebook backs down from ‘napalm girl’ censorship and reinstates photo”, The Guardian 9 September 2016, https://www.theguardian.com/technology/2016/sep/09/facebook-reinstates-napalm-girl-photo

LIAO, S., “After the porn ban, Tumblr users have ditched the platform as promised”, The Verge 14 March 2019, https://www.theverge.com/2019/3/14/18266013/tumblr-porn-ban-lost-users-down-traffic

MACKINNON, I., “YouTube ban after videos mock Thai king”, The Guardian 7 April 2007, https://www.theguardian.com/technology/2007/apr/07/news.newmedia

MILL, J.S., On Liberty, London, 1859

NOYES, D., “The top 20 valuable Facebook statistics – updated April 2019”, Zephoria April 2019, https://zephoria.com/top-15-valuable-facebook-statistics/

OLTERMANN, P., “Tough new German law puts tech firms and free speech in spotlight”, The Guardian 5 January 2018, https://www.theguardian.com/world/2018/jan/05/tough-new-german-law-puts-tech-firms-and-free-speech-in-spotlight

PASQUALE, F., The Black Box Society: The secret algorithms that control money and information, London, Harvard University Press, 2015, 311 p.

PASQUALE, F., “Platform neutrality: Enhancing freedom of expression in spheres of private power”, Theoretical Inq. L. 2016, 487-513

PEGUERA, M., “The DMCA safe harbors and their European counterparts: A comparative analysis of some common problems”, Colum. J. L. & Arts 2009, 481-512

POST, D.G., “Anarchy, state, and the internet: an essay on law-making in cyberspace”, J. Online L. 1995, art. 3

RADSCH, C., “Proposed German legislation threatens broad internet censorship”, Committee to Protect Journalists 20 April 2017, https://cpj.org/blog/2017/04/proposed-german-legislation-threatens-broad-intern.php

ROSEN, J., “The deciders: The future of privacy and free speech in the age of Facebook and Google”, Fordham L. Rev. 2012, 1525-1538

SEETHARAMAN, D., “Facebook employees pushed to remove Trump’s posts as hate speech”, The Wall Street Journal 21 October 2016, https://www.wsj.com/articles/facebook-employees-pushed-to-remove-trump-…

SCOTT, M., and DELCKER, J., “Free speech vs. censorship in Germany”, Politico 4 January 2018, https://www.politico.eu/article/germany-hate-speech-netzdg-facebook-you…

SULLIVAN, K., “First amendment intermediaries in the age of cyberspace”, UCLA L. Rev. 1998, 1653-1681

SUNG, M., “Tumblr loses almost a third of its users after banning porn”, Mashable 14 March 2019, https://mashable.com/article/tumblr-lost-a-third-of-its-users-after-porn-ban/?europe=true#RUDA18Zapaq3

SUNSTEIN, C.R., #republic: Divided democracy in the age of social media, Princeton, Princeton University Press, 2017, xi + 316 p.

TUSHNET, R., “Power without responsibility: Intermediaries and the First Amendment”, Geo. Wash. L. Rev. 2008, (986)

VOLOKH, E., “Cheap speech and what it will do”, Yale L.J. 1995, 1805-1850

VOORHOOF, D. and LIEVENS, E., “Offensive online comments, Delfi confirmed but tempered”, Inforrm’s Blog 17 February 2016, https://inforrm.org/2016/02/17/offensive-online-comments-delfi-confirmed-but-tempered-dirk-voorhoof-and-eva-lievens/

WHITTAKER, Z., “A Swedish ISP has blocked Elsevier’s website in protest for forcing it to block Sci-Hub”, Tech crunch 5 November 2018, https://techcrunch.com/2018/11/05/swedish-internet-provider-bahnhof-protest-injunction-elsevier-website/?guccounter=1&guce_referrer_us=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_cs=l6XBuxjtztUgQYxgIL73uA

WU, F.T., “Collateral censorship and the limits of intermediary immunity”, Notre Dame L.Rev. 2011, 293-350

WU, T., “Machine speech”, U. Pa. L. Rev. 2013, 1495-1533

WU, T., “Is the First Amendment obsolete?”, Mich. L. Rev. 2018, 547-582

X, “Twitter bans 270,000 accounts for ‘promoting terrorism’”, The Guardian 5 April 2018, https://www.theguardian.com/technology/2018/apr/05/twitter-bans-270000-accounts-to-counter-terrorism-advocacy

X, “Facebook zet verwijderd profiel Dries Van Langenhove terug online”, HLN 15 February 2019, https://www.hln.be/nieuws/binnenland/facebook-zet-verwijderd-profiel-dries-van-langenhove-terug-online~a17ebcb1/ 

X, “Declaration on Freedom of Expression”, https://deklaration-fuer-meinungsfreiheit.de/en/

X, “CDA 230: The most important law protecting internet speech”, EFF, https://www.eff.org/issues/cda230

X, “Proposed German legislation threatens free expression around the world”, Global Network Initiative, http://globalnetworkinitiative.org/proposed-german-legislation-threatens-free-expression-around-the-world/

X, “How to appeal”, Online Censorship, https://onlinecensorship.org/resources/how-to-appeal

X, “I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it”, Quote Investigator, https://quoteinvestigator.com/2015/06/01/defend-say/

X, “The terror of war”, TIME, http://100photos.time.com/photos/nick-ut-terror-war

YOO, C.S., “Free speech and the myth of the Internet as an unintermediated experience”, Wash. L. Rev. 2010, 697-773

ZITTRAIN, J., The future of the internet – and how to stop it, New Haven, Yale university press, 2008, x + 342 p.

Download scriptie (874.24 KB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Koen Lemmens