Het ‘monster’ in mij – depressie en angst, een persoonlijk verhaal
Inleiding
Leven met angst en depressie is een rollercoaster van ongewenste, negatieve emoties, gedachten en gevoelens en hield, voor mij, een niet aflatende angst in om te falen, angst voor de toekomst, over het verlies van vrienden en familie en angst voor verandering. Deze continue maalstroom van negatieve emoties leidde, in mijn geval, tot apathie, niets meer durven, vluchten, mezelf opsluiten in een veilige omgeving, geen toekomst meer zien en het totale verlies aan zin in het leven, zelfmoordideeën en een diepe depressie. In het beleven van dit ‘monster’, heb ik diepe dalen maar ook hoge pieken gekend. Ik heb geleerd hoe het is om hiermee te (over)leven, ermee om te gaan, maar ook om dit monster een plaats te geven binnen mezelf.
Depressie, dé ziekte van deze tijd
Het optreden van angst en depressie, al dan niet gecombineerd, wordt vandaag de dag ‘dé ziekte van deze tijd’ genoemd. Iedereen wil een leuk leven en gelukkig zijn, en dit zo veel mogelijk laten zien aan de buitenwereld, waarbij we ons verdriet, moeilijkheden, kwetsbaarheden, onze ‘monsters’ zo ver mogelijk wegduwen. Maar net die ideefix voor een gelukkig, normaal, perfect en geslaagd leven, hangt heel nauw samen met toenemende gevoelens van angst en depressie. Het aantal gevallen stijgt wereldwijd met enorme aantallen, met 332 miljoen gevallen in 2015, en nog steeds heerst er een taboesfeer rond. Het binaire denken is immers diep geworteld: normaal-abnormaal, gewoon-ongewoon, wij-zij, waardoor het onderscheid tussen psychisch normaal en psychisch abnormaal steeds neerkomt op afwijkingen van de norm. Deze ‘disabilities’ en ‘differences’, deze ‘monsterlijkheden’, worden gediagnosticeerd en beschouwd als een individueel probleem, terwijl ik wil wegtreden van die hokjes en labels, en verder wil kijken dan enkel dat wat problematisch is.
Te Gek!?[1]
Om depressie (en angst) bespreekbaar te maken in onze huidige maatschappij maakte ik de keuze om via een auto-etnografie mijn masterproef uit te werken: ik wil mijn verhaal vertellen, anderen wijzen op de (lijdens)weg die iemand met een depressie én zijn omgeving kan afleggen en hoe het is om te leven met angst. Ik wil andere mensen inspireren om het niet op te geven, om te beseffen dat je er niet alleen voor staat, dat het voorbij gaat en dat er zich terug mooie momenten zullen aandienen. Ik wil de lezers meenemen in de beleving én leefwereld van een persoon met deze problematiek. In deze masterproef wordt gefocust op een persoonlijke ervaring met angst en depressie, welke in dit werk wordt benoemd als het ‘monster’. Via een auto-etnografisch onderzoek worden de persoonlijke ervaringen beschreven aan de hand van key incidents, die systematisch geanalyseerd worden om zo de sociale en culturele ervaringen van de betrokkene beter te begrijpen.
“I call myself a writer - not a reporter - which means I focus on the construction of stories and their meanings rather than on the collection, organization, verification, and presentation of evidence.”
(Ellis, 2009, p. 14)
Mijn ‘monster’ begrijpen
De studie gaat dieper in op hoe de titel, het ‘monster’ in mij, tot stand is gekomen en behandelt verschillende gebieden waarbinnen het onderzoek kan gesitueerd worden, namelijk: (1) Mad(ness) Studies en Disability Studies; (2) de invloed van onderwijs aan de hand van ‘Love as pedagogy’ en de rol van docenten en de manier waarop zij met mij zijn omgegaan; (3) de betekenis van een wirwar van ‘labels’ in samenhang met ‘de bijbel’ van de psychiatrie, de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM); (4) (zelf)compassie en hoe zelfkritiek hierop van invloed is, alsook de emotieregulatiesystemen die essentieel zijn om te overleven; (5) het belang van sociale steun en sociaal netwerk en hoe ze een grote invloed hebben op het al dan niet ontstaan en instandhouden van psychische klachten, alsook de verschillende vormen en bronnen van sociale steun en de rol en invloed van een depressie hierop; (6) en behandeling, met een focus op de therapeutische relatie en medicatie.
Deze thema’s zijn van belang om inhoudelijk weer te geven wat mijn ervaringen met angst en depressie hebben betekend, alsook wat in de theorie en literatuur hierover te vinden is. Het is zo dat het proces van het schrijven van deze masterproef, en niet louter het theoretische en inhoudelijke luik, eveneens van grote betekenis is geweest. Zowel om mezelf beter te begrijpen, maar ook voor mijn omgeving die op deze manier meer inzicht heeft verkregen in hoe ze me in de toekomst beter kan ondersteunen.
“Differences can open up space to look for potentialities for conceptualizing disability (difference) not (always) as a lack but an opportunity to revise notions of normality, independence and autonomy.” (Goodley & Runswick-Cole, 2014)
Ik tracht een beeld te schetsen van mijn persoonlijke ervaring met angst en depressie om anderen te doen inzien dat het niet ‘het einde’ moet betekenen. Door te bestuderen wat deze ervaringen voor mij en naasten hebben betekend, ben ik tot een aantal inzichten gekomen om mezelf, mijn context, maar ook studenten met een psychische kwetsbaarheid, hun omgeving, werknemers en onderzoekers in hoger onderwijs inzichten te verschaffen dat het leren omgaan met moeilijke tijden ook een enorme groei met zich mee kan brengen.
De tekst is zo opgebouwd dat persoonlijke ervaringen worden afgewisseld met geassocieerd wetenschappelijk onderzoek en persoonlijke boodschappen van mensen uit de context van de onderzoeker. Het onderzoek biedt inzichten betreffende het (over)leven met angst en depressie, en heeft tot doel anderen te helpen om mensen met gelijkaardige gevoelens bij te staan of mensen die ermee geconfronteerd worden hulp, troost en hoop te bieden, alsook de lezers te sensibiliseren om zich dieper in te leven in mensen die anders zijn.
Dit werk schetst mijn verhaal, en ik hoop dat het anderen kan helpen om mensen met gelijkaardige gevoelens bij te staan of mensen die ermee geconfronteerd worden hulp, troost en hoop te bieden.
[1] Te Gek!? is een project dat tracht geestelijke gezondheid bespreekbaar te maken en streeft naar een juiste kijk op mensen met psychische problemen (https://www.tegek.be/).
Bibliografie
Abbey, A., Abramis, D., & Caplan, R. (1985). Effects of different sources of social support and social conflict on emotional well-being. Basic and Applied Social Psychology, 6(2), 111-129.
Ackermann, R., & Williams, I. (2002, april). Rational treatment choices for non-major depressions in primary care: an evidence-based review. Journal of General Internal Medicine, 17(4), pp. 293-301.
Adams, T. E. (2006). Seeking father: Relationally reframing a troubled love story. Qualitative Inquiry, 12(4), pp. 704-723.
Albarracin, D., Repetto, M., & Albarracin, M. (1997). Social support in child abuse and neglect: support functions, sources and contexts. Child Abuse and Neglect, 21(7), 607-615.
Alexander, J. (2001). Depressed men: an exploratory study of close relationships. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 8, 67-75.
Allan, J., Ramaekers, G., & Van Der Velden, R. (2005). Measuring competencies of higher education graduates. In D. Weerts, & J. Vidal (Red.), Enhancing alumni research: European and American perspectives (pp. 49-59). San Francisco: Jossey-Bass.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, fifth edition (DSM-5). Arlington: American Psychiatric Association.
Asay, T., & Lambert, M. (1999). The empirical case for the common factors in therapy: quantitative findings. In M. Hubble, B. Duncan, & S. Miller (Red.), The heart and soul of change. What works in therapy. Washington: American Psychological Association.
Baart, I., & Maier, R. (2016). Disability Studies: Successen en dilemma's. In G. Van Hove, A. Schippers, M. Cardol, & E. De Schauwer (Red.), Disability Studies in de Lage Landen (pp. 12-31). Antwerpen - Apeldoorn: Garant.
Bakker, B. (2015, april 24). Psychiater Irvin D. Yalom: 'Ik geef nooit een diagnose'. de Volkskrant. Opgehaald van https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/psychiater-irvin-d-yalom-ik-gee…
Bao, W., Hoyt, D., & Whitbeck, L. (2000). Abuse, support, and depression among homeless and runaway adolescents. Journal of Health and Social Behaviour, 41(4), 408-420.
Bayingana, K., Drieskens, S., & Tafforeau, J. (2002). Depressie. Stand van zaken in België: elementen voor een gezondheidsbeleid. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Dienst Epidemiologie. Brussel: IPH/EPI. Opgehaald van https://www.wiv-isp.be/epidemio/epinl/crospnl/depressie_nl.pdf
Beesdo, K., Knappe, S., & Pine, D. (2009). . Anxiety and anxiety disorders in children and adolescents: Developmental issues and implications for DSM-5. Psychiatric Clinics of North America, 32, 483-524.
Beresford , P. (2000). What Have Madness and Psychiatric System Survivors Got to Do with Disability and Disability Studies. Disability & Society, 15(2), 167-172.
Biesta, G. (2009). Good education in an age of measurement: On the need to reconnect with the question of purpose in education. Educational Assessment, Evaluation and Accountability, 21(1), 33-46.
Blockmans, I. G. (2019). Encounters With the White Coat: Confessions of a Sexuality and Disibility Researcher in a Wheelchair in Becoming. Qualitative Inquiry, 25(2), 170-179.
Blumer, H. (1969). Symbolic Interactionism: Perspective and Method. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
Bochner, A. P., & Ellis, C. (1992). Personal narrative as a social approach to interpersonal communication. Communication Theory, 2(2), 165-172.
Bochner, A., & Ellis, C. (2006). Communication as autoethnography. In G. Sheperd, J. St. John, & T. Striphas (Red.), Communication as … Perspectives on theory (pp. 110-122). Thousand Oaks: Sage.
Boxall, K., & Beresford, P. (2013). Service User Research in Social Work and Disability Studies in the United Kingdom. Disability & Society, 28(5), 587-600.
Braet, C., Wante, L., & Timbremont, B. (2014). Stemmingsproblemen en depressie. In P. Prins, & C. Braet (Red.), Handboek klinische ontwikkelingspsychologie (pp. 325-347). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Brewer, E. (2018). Chapter 2: Coming Out Mad, Coming Out Disabled. In E. Donaldson (Red.), Literatures of Madness: Disability Studies and Mental Health (pp. 11-30). Springer.
Cauce, A., Mason, C., Gonzales, N., Hiraga, Y., & Liu, G. (1996). Social support during adolescence: methodological and theoretical considerations. In K. Hurrelmann, & S. Hamilton (Red.), Social problems and social contexts in adolescence (pp. 131-151). New York: Aldine De Gruyter.
Cho, K. (2009). Psychopedagogy: Freud, Lacan, and the Psychoanalytic Theory of Education. Springer.
Claes, L. (2016). In de kijker: disability Studies en interpretatieve, creatieve onderzoeksmethoden. In G. Van Hove, A. Schippers, M. Cardol, & De Schauwer Elisabeth (Red.), Disability Studies in de Lage Landen (pp. 32-48). Antwerpen-Apeldoorn: Garant.
Claes, S., Casteels, M., Danckaerts, M., De Lepeleire, J., Demyttenaere, K., Laekeman, G., . . . Truyts, T. (2010, maart 5). Visietekst werkgroep Metaforum Leuven. Het toenemend gebruik van psychofarmaca. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven.
Cobb, S. (1976). Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38, 300-314.
Cohen, S., & Wills, T. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), 310-357.
Costa, L. (2014, oktober 15). Mad Studies - what is it and why you should care. Opgehaald van Mad Studies Network: https://madstudies2014.wordpress.com/2014/10/15/mad-studies-what-it-is-…
Couser, G. (2000). The empire of the "normal": A formum on disability and self-representation - Introduction. American Quarterly, 52, 305-310.
Couser, T. (1997). Recovering bodies: Illness, disability, and life writing. Madison: University of Wisconsin Press.
Coyne, J. (1986). Strategic marital therapy for depression. In N. Jacobson, & A. Gurman (Red.), Clinical handbook of marital therapy (pp. 495-535). New York: Guilford Press.
Coyne, J., Kessler, R., Tal, M., Turnbul, J., Wortman, C., & Greden, J. (1987). Living with a depressed person. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 55, 347-355.
De Clerck, O. (2009). Het psychosociaal welzijn bij Congolese ex-kindsoldaten: de rol van sociale steun (Masterproef). Gent: Universiteit Gent.
De Coene, F. (2011). Bronnen en vormen van sociale steun: de invloed op de mentale gezondheid bij psychiatrische patiënten [Masterproef]. Gent: Universiteit Gent.
De Jong, W. (2018). Mindgym: Sportschool voor je geest. In 12 weken meer focus, rust én energie. Amsterdam: Maven Publishing.
De Schauwer, E., Van de Putte, I., Claes, L., Verstichele , M., & Davies, B. (2016). Shildrick's monster: exploring a new approach to difference/disability through collective biography. Disability & Society, 31(8), 1098-1111.
De Wachter, D. (2018). #talks: Het idee dat het leven vooral leuk moet zijn, is dé ziekte van deze tijd. Opgeroepen op april 12, 2019, van Brainwash: https://www.brainwash.nl/bijdrage/het-idee-dat-het-leven-vooral-leuk-mo…
Deleuze, G., & Guattari, F. (1998). Rizoom. Utrecht.
Denzin, N. K. (1989). Interpretive biography. Newbury Park, California: Sage.
Denzin, N., & Lincoln, Y. (Red.). (2000). Handbook of qualitative research. California, USA: Sage.
Depue, R., & Morrone-Strupinsky, J. (2005). A neurobehavioral model of affiliative bonding: implications for conceptualizing a human trait of affiliation. Behavioral Brain Science, 28(3), 313-350.
Diggs, R., & Clarck, K. (2002). It's a struggle but worth it: Identifying and managing identities in an interracial friendship. Communication Quarterly, 50, 368-390.
du Fossé, C. (2011). De invloed van cliënt en therapeut karakteristieken op de ontwikkeling en behoud van de therapeutische werkalliantie in psychotherapie (bachelorthese). Antwerpen: Universiteit Antwerpen: Faculteit Klinische Psychologie.
Ellis, C. (2004). The ethnographic I: A methodological novel about autoethnography. Walnut Creek: Altamira Press.
Ellis, C. (2009). Revision: Autoethnographic reflections on life and work. Walnut Creek: Left Coast Press.
Ellis, C. (2010). Telling moments in an autoethnographer's life. In N. Denzin, & M. Giardina (Red.), Qualitative inquiry and human rights (pp. 243-246). Walnut Creek: Left Coast Press.
Ellis, C., & Bochner, A. P. (2000). Autoethnography, personal narrative, reflexivity. In N. K. Denzin, & Y. S. Lincoln (Red.), Handbook of qualitative research (2e ed., pp. 733-768). Thousand Oaks California, USA: Sage.
Ellis, C., Adams, T. E., & Bochner, A. P. (2011). Autoethnography: an overview. Forum Qualitative Social Research, 12(1).
Emerson, R. M. (2004). Working With 'Key Incidents'. In C. Seale, G. Gobo, J. F. Gubrium, & D. Silverman (Red.), Qualitative Research Practice (pp. 427-442). London: Sage.
Emerson, R. M., Fretz, R. I., & Shaw, L. L. (1995). Writing Ethnographic Fieldnotes. Chicago: University of Chicago Press.
Etherington, K. (2007). Ethical research in reflexive relationships. Qualitative Inquiry, 13(5), pp. 599-616.
Faulkner, A. (2017). Survivor research and Mad Studies: the role and value of experiential knowledge in mental health research. Disability & Society, 32(4), 500-520.
Feldman, C., & Kuyken, W. (2011). Compassion in the landscape of suffering. Contemporary Buddhism, 12, 143-155.
Finfgeld-Connett, D. (2005). Clarification of social support. Journal of Nursing Scholarship, 37(1), 4-9.
Frances, A. (2013). Terug naar normaal: inside informatie over de epidemie van psychische stoornissen, DSM-5, Big Pharma en de medicalisering van het dagelijkse leven. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.
Freire, P. (2004). Pedagogy of hope. London: Continuum.
Garssen, B., Schreurs, P., Oei, T., & Zwart, F. (1985). Sociale steun en depressieve klachten. Tijdschrift voor Psychiatrie, 27(8), 552-564.
Gilbert , P. (2001). Evolutionary approaches to psychopathology. The role of natural defences. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 35, 17-27.
Gilbert, P. (2005). Compassion: Conceptualisations, Research and Use in Psychotherapy. Routledge.
Gilbert, P. (2007). Psychotherapy and Counseling for Depression (3 ed.). Sage.
Gilbert, P. (2009). Introducing compassion-focused therapy. Advances in psychiatric treatment, 15, 199-208.
Gilbert, P. (2010). Compassion focused therapy. New York: Routledge.
Gilbert, P., Clarke, M., Hempel, S., Miles, J., & Irons, C. (2004). Criticizing and reassuring oneself: An exploration of forms, styles and reasons in female students. British Journal of Clinical Psychology, 43, 31-50.
Gilbert, P., McEwan, K., Matos, M., & Rivis, A. (2011). Fears of compassion: Development of three self-report measures Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice. The British Psychological Society, 84, 239-255.
Gilbert, P., McEwan, K., Mitra, R., Richter, A., Franks, L., Mills, A., . . . Gale, C. (2009). An exploration of different types of positive affect in students and patients with a bipolar disorder. Clinical Neuropsychiatry, 6(4), 135-143.
Graham, P. (2018). Lost and Found: Personal Reflections on Educational Earnestness and the Power of Love. Educational Theory, 68(2), 161-176.
Greenstein, A. (2015). Radical inclusive education: Disability, teaching and struggles for liberation. Routledge.
Gubrium, J. F., & Holstein, J. A. (1997). The New Language of Qualitative Method. . NEw York: Oxford University Press.
Harjunen, E. (2009). How do teachers view their own pedagogical authority? Teachers and Teaching: theory and practice, 15(1), 109-129.
Hens, K., & Van Goidsenhoven, L. (2018). Autisme als meerduidig en dynamisch fenomeen. Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, 110(4), 421-451.
Holman Jones, S. (2005). Autoethnography: Making the personal political. In N. K. Denzin, & Y. S. Lincoln (Red.), Handbook of qualitative research (pp. 763-791). Thousand Oaks California, USA: Sage.
Hooks, B. (1994). Teaching to transgress: Education as the practice of freedom. New York: Routledge.
Hooley, J., Orley, J., & Teasdale, J. (1986). Levels of expressed emotion and relapse in depressed patients. British Journal of Psychiatry, 148, 642-647.
Horvath, A., Del Re, A., Fluckiger, C., & Symonds, D. (2011). Alliance in Individual Psychotherapy. Psychotherapy, 48, 9-16.
House, J., Umberson, D., & Landis, K. (1988). Structures and processes of social support. Annual Review of Sociology, 14, 293-318.
Hoyle, J. (2002). Leadership and the force of love. Six keys to motivating with love. . Thousand Oaks: Sage.
Jones, S. (2008). Autoethnography: Making the personal political. In N. Denzin, & Y. Lincoln (Red.), Collecting and interpreting qualitative materials (3 ed., pp. 205-245). Thousand Oaks: Sage.
Keitner, G., Ryan, C., Miller, I., Kohn, R., Bishop, D., & Epstein, N. (1995). Role of the family in recovery and major depression. The American Journal of Psychiatry, 185, 1002-1008.
Keller, E. F. (1995). Refections on gender and science. New Haven: Yale University Press.
Kranke, D., Floersch, J., Townsend, L., & Munson, M. (2010). Stigma experience among adolescents taking psychiatric medication. Children and Youth Services Review, 32, 496-505.
Krupnick, J., Sotsky, S., Simmers, S., Moyer, J., Elkin, I., Watkins, J., & Pilkonis, P. (1996). The role of the therapeutic alliance in psychotherapy and pharmacotherapy outcome: Findings in the national institute of mental health treatment of depression collaborative research program. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 64(3), 532-539.
Lambert, M. (1983). Introduction to assessment of psychotherapy outcome: Historical perspectives and current issues. In E. C. Lambert, & S. DeJulio (Red.), The assessment of psychotherapy outcome (pp. 3-32). New York: Wiley Interscience.
Lambert, M., & Barley, D. (2001). Research summary on the therapeutic relationship and psychotherapy outcome. Psychotherapy, 38(4), 357-361.
Lauwers, H. (2008). Fenomenologisch onderzoek in de pedagogische wetenschappen of leren omgaan met ambiguïteit. Een literatuurstudie. Onderzoekscentrum Kind & Samenleving.
Lincoln, Y., & Guba, E. (1985). Naturalistic Inquiry. Newbury Park: Sage Publications.
Lincoln, Y., & Guba, E. (1986). But is it rigorous? Trustworthiness and authenticity in naturalistic evaluation. New directions for program evaluation(30), 73-84.
Lofland, J., & Lofland, L. H. (1995). Analyzing Social Settings: A Guide to Qualitative Observation and Analysis (3 ed.). Belmont: Wadsworth.
Loreman, T. (2011). Love as pedagogy. Springer Science & Business Media.
Määttä, K., & Uusiautti, S. (2012). Pedagogical authority and pedagogical love - connected or incompatible? International Journal of Whole Scooling, 8(1), 21-39.
MacBeth, A., & Gumley, A. (2012). Exploring compassion: A meta-analysis of the association between self-compassion and psychopathology. Clinical Psychology Review, 32(6), 545-552.
Malterud, K. (2001). Qualitative research: Standards, challenges and guidelines. The Lancet, 483-488.
Maréchal, G. (2010). Autoethnography. In A. J. Mills, G. Durepos, & E. Wiebe (Red.), Encyclopedia of case study research (2 ed., pp. 43-45). Thousand Oaks: Sage.
Marks, I. (1987). Fears, Phobias and Rituals: Panic, Anxiety and their Disorders. Oxford University Press.
Martin, D., Garske, J., & Davis, M. (2000). Relation of the therapeutic alliance with outcome and other variables: A meta-analytic review. Journal of COnsulting and Clinical Psychology, 68(3), 438-450.
Maso, I. (2001). Phenomenology and ethnography. In P. Atkinson, A. Coffey, S. Delamont, J. Lofland , & L. Lofland (Red.), Handbook of ethnography (pp. 136-144). Thousand Oaks, California: Sage.
Matthews, W. (1984). A happy childhood. Boston: Little, Brown and Company.
Möller, S. (2017). Jij bent je eigen ergste vijand: Wordt het effect van een compassietraining op een afname van depressie gemedieerd door zelfkritiek? (Masterthesis). Enschede: Universiteit Twente: Departement Psychology.
Morimoto, L. (2008). Teaching as transgression: The autoethnography of a fat physical education instructor. Proteus, 25, 29-36.
Müller, T. (2011). Voorbij navelstaren en narcisme: Ferrells auto-etnografie als onderdeel van de etnografie. Kwalon: Tijdschrift voor Kwalitatief Onderzoek, 16(3), 25-31.
Muris, P. (2014). Angst en angststoornissen. In P. Prins, & C. Braet (Red.), Handboek klinische ontwikkelingspsychologie (pp. 303-324). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Naert, J. (2013). In nood kent men zijn vrienden? De invloed van stigmatisatie op sociale steun bij mensen met een verslaving en een depressie [Masterproef]. Gent: Universiteit Gent.
Nasser, E., & Overholser, J. (2005). Recovery from major depression: the role of support from family, friends and spiritual beliefs. Acta Psychiatrica Scandinavica, 111(2), 125-132.
Neff, K. (2003a). Self-Compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2, 85-102.
Neff, K. (2003b). The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2, 223-250.
Neff, K., Hsieh, Y.-P., & Dejitterat, K. (2005). Self-compassion, achievement goals, and coping with academic failure. Self and Identity, 4, 263-287.
Price, M. (2011). Mad at School: Rhetorics Of Mental Disability and Academic Life. University of Michigan Press.
Pyszczynski, J., & Greenberg, T. (1987). Self-Regulatory Perseveration and the Depressive Self-Focusing Style: A Self-Awareness Theory of Reactive Depression. Psychological Bulletin, 102(1), 122-138.
Reaume, G. (2006). Mad People's History. Radical History Review, 84, 170-182.
Reulink, N., & Lindeman, L. (2005). Kwalitatief onderzoek. Participerende observatie, documentanalyse, interviewen.
RIZIV. (2014, juli 8). Dienst voor geneeskundige verzorging van het RIZIV. De antidepressiva - Infospot. J. De Cock. Opgehaald van https://www.riziv.fgov.be/nl/publicaties/Paginas/infospot-antidepressiv…
Rober, P., & Rosenblatt, P. (2016). 'Hoe was het in het kamp?'. Oorlogsherinneringne en familiegeheimen. Systeemtherapie, 28(3), 90-109.
Russo, J. (2016). Establishing first-person knowledge of madness: Must This Undertaking Elide our Differences? Philosophy, Psychiatry & Psychology, 23(3/4), 237-240.
Russo, J., & Beresford, P. (2015). Between exclusion and colonisation: seeking a place for mad people’s knowledge in academia. Disability & Society, 30(1), 153-157.
Ryan, F., Soven, M., Smither, J., Sullivan, W., & Vanbuskirk, W. (1999). Appreciative inquiry: Usingpersonal narratives for initiating school reform. Clearing House, 72(3), 164-167.
Safran, J., Muran, C., Samstag, L., & Stevens, C. (2001). Repairing Alliance Ruptures. Psychotherapy, 38(4), 406-412.
Schatzman, L., & Strauss, A. L. (1973). Field Research: Strategies for a Natural Sociology. . Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
Sheeber, L., Davis, B., Leve, C., Hops, H., & Tildesley, E. (2007). Adolescents' relationships with their mothers and fathers: associations with depressive disorder and subdiagnostic symptomatology. Journal of Abnormal Psychology, 116, 144-154.
Shildrick, M. (2002). Embodying the Monster: Encounters with the Vulnerable Self. London: Sage Publications Ltd.
Smaling, A. (2009). Participatief onderzoek: een overzicht. Kwalon: Tijdschrift voor Kwalitatief Onderzoek, 14(1), 23-32.
Smith, P. (2013). Both Sides of the Table: Autoethnographies of Educators Learning and Teaching With/In [Dis]ability. New York: Peter Lang Publishng, Inc.
Society for disability studies. (2016). What is Disability Studies? Opgehaald van Society for disability studies: http://disstudies.org/index.php/about-sds/what-is-disability-studies/
Spies, T., Mokkink, H., de Vries Robbé, P., & Grol, R. (2004, juli). Huisarts kiest vaak voor antidepressiva onafhankelijk van de ernst van de depressie. Huisarts & Wetenschap, 47(8), pp. 364-367.
Tambuyzer, E. (2012). Eén verhaal, drie visies: patiënten, familieleden en hulpverleners over participatie in de geestelijke gezondheidszorg (doctoraat). Leuven: KU Leuven: Faculteit Geneeskunde, Departement Maatschappelijke Gezondheidszorg & LUCAS.
Taylor, S. (2003). Health Psychology (5 ed.). New York: The McGraw-Hill Companies.
Taylor, S., Shoultz, B., & Walker, P. (Red.). (2003). Disability Studies: Information and Resources. Opgeroepen op november 10, 2018, van ERIC: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED498068.pdf
Tecqmenne, D. (2017). Hoe ervaren psychotherapeuten de therapeutische relatie? Een kwalitatief onderzoek naar de ervaring van de therapeutische relatie bij psychotherapeuten uit verschillende stromingen (Masterthesis). Gent: Universiteit Gent: Faculteit Psychologische en Pedagogische Wetenschappen.
Thoits, P. (1982). Conceptual, methodological, and theoretical problems in studying social support as buffer against life stress. Journal of Health and Social Behaviour, 23, 145-159.
Thomas, M. (2006). The contributing factors of change in a therapeutic process. Contemporary Family Therapy: An international journal, 28, 201-210.
Trahar, S. (2009). Beyond the story itself: Narrative inquiry and autoethnography in intercultural research in higher education. Forum: Qualitative Social Research, 10(1).
Uusiautti, S., Määttä, M., & Määttä, K. (2013). Love-based Practice in Education. International Journal about Parents in Education, 7(2), 134-144.
Van Der Ploeg, J. (1990). Gedragsproblemen. Rotterdam: Lemniscaat.
Van Der Ploeg, J. (2005). Behandeling van gedragsproblemen. Rotterdam: Lemniscaat.
van der Steen, M., Peeters, R., & Van Twist, M. (2010). De Boom en het Rizoom: Overheidssturing in een Netwerksamenleving. Wonen, Wijken en Integratie. Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.
Van Hove, G., De Schauwer , E., & Platel, A. (2017). Een afwisselend samengaan van kunst en wetenschap: De erfenis van Erik Broekaert verbeeld in het eredoctoraat voor Alain Platel. In S. Vandevelde, J. Naert, E. De Schauwer, F. Meulewaeter, G. Van Hove, L. De Clercq, & W. Vanderplasschen (Red.), De integratief-holistische orthopedagogiek van Professor Eric Broeckaert (pp. 53-68). Antwerpen-Apeldoorn: Garant.
Van Hove, G., De Schauwer , E., Mortier, K., Claes, L., De Munck, K., Verstichele, M., . . . Thienpondt, L. (2012). Supporting Graduate Students toward “A Pedagogy of Hope”: Resisting and Redefining Traditional Notions of Disability. Ghent University.
Van Hove, G., Schippers, A., Cardol , M., & De Schauwer, E. (2016). Disability Studies in de Lage Landen. Antwerpen - Apeldoorn: Garant.
Van Manen, M. (1991). The tact of teaching: the meaning of pedagogical thoughtfulness. London: Althouse Press.
Van Marwijk, H., Grundmeijer, H., Bijl, D., Van Gelderen, M., De Haan, M., Van Weel-Baumgarten, E., . . . Romeijners, A. (2003). NHG-Standaard Depressieve stoornis. Huisarts Wet, 46(11), 614-633.
van Yperen, T., & van der Steege, M. (2010). Methodiek en hulpverlener tellen allebei: Algemeen werkzame factoren en specifieke methodieken in de jeugdzorg. Jeugd en Co Kennis, 4(2), 28-37.
Vanheule, S. (2017). Psychiatric Diagnosis Revisited: From DSM to Clinical Case Formulation. Springer.
Verhaeghe, P. (2017). Het einde van de psychotherapie (11 ed.). Amsterdam: De Bezige Bij.
Verhaeghe, P. (2018). Identiteit (15 ed.). Amsterdam: De Bezige Bij.
Wall, S. (2008). Easier Said than Done: Writing an Autoethnography. International Journal of Qualitative Methods, 7(1), 38-53.
Wolframe , P. M. (2012). The Madwoman in the Academy, or, Revealing the Invisible Straightjacket: Theorizing and Teaching Saneism and Sane Privilege. Disability Studies Quarterly, 33(1).
Wolframe, P. M. (2018). Chapter 3: Going Barefoot: Mad Affilitiation, Identity Politics, and Eros. In E. Brewer (Red.), Literatures of Madness: Disability Studies and Mental Health (pp. 31-50). Springer.
