Een vroedvrouw die lesgeeft over relaties en seksualiteit? Dat kan toch niet!
Een vroedvrouw die lesgeeft over relaties en seksualiteit? Dat kan toch niet!
Een vroedvrouw? Die vrouw die zwangeren en hun baby’s verzorgt … kan ik ook bij haar terecht met vragen over relaties en seks? Echt?
Relaties en seksualiteit zijn een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van jongeren. En ze hebben allen wel eens een prangende vraag over deze thema’s. Maar weten jongeren ook waar ze terecht kunnen met hun vragen en bezorgdheden over relaties en seksualiteit? En kent men de vroedvrouw als een begeleider van de relationele en seksuele vorming (RSV)? Op deze vragen biedt dit artikel verschillende antwoorden en oplossingen.
Opzet
Mijn bachelorproef bestudeert het takenpakket van een vroedvrouw en zoomt dieper in op de rol van de vroedvrouw als begeleider van RSV. Concreet werd het beroeps- en competentieprofiel van de Belgische vroedvrouw bestudeerd en werd de link gelegd tussen de omschreven competenties van de vroedvrouw en de rol die hij of zij kan opnemen als begeleider van RSV. Via een literatuurstudie werden actuele onderwerpen over relaties en seksualiteit gedetecteerd en werd bestudeerd over welke onderwerpen de vroedvrouw expertise bezit. Verder werd de huidige visie van jongeren over RSV en de huidige inhoud van de RSV die jongeren krijgen, in kaart gebracht aan de hand van vragenlijsten. De volgende vragen werden op die manier beantwoord: Wat zijn de actuele thema’s? Welke aanpak verkiezen ze bij het krijgen van RSV? Van wie wil de jongeren vorming krijgen? En vanaf welke leeftijd is het geschikt om te starten met relationele en seksuele vorming?
Deze bevraging maakt deel uit van een groter Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek van de Arteveldehogeschool te Gent met als titel “Relationele en seksuele vorming in het secundair onderwijs onder de loep”. In het kader van deze bachelorproef werden gegevens van jongeren van 12 tot 15 jaar geanalyseerd en werd vooral stilgestaan bij de onderwerpen waarbij de vroedvrouw volgens deze groep van jongeren als meest geschikte voorlichter naar voor wordt geschoven.
Actuele thema’s en aanpak
Uit de bevraging van de jongeren blijkt dat ze meer geïnformeerd willen worden over thema’s zoals sexting, online info, masturbatie en voorspel. Daarnaast hechten ze ook belang aan het bespreken en promoten van veilige seks om ongewenste zwangerschappen en SOA’s te doen dalen. Ze vinden dat taboes moeten worden doorbroken, ze willen eerder praktijkgericht werken en zouden graag hebben dat seks als iets positief benaderd wordt. Deze bevindingen worden ook bevestigd door eerder onderzoek (Apestaartjaren, 2016; Bader, Kelly, Cheng, & Witt, 2014; De Backer, 2018; Lindberg, & Maddow-Zimet, 2012; Pimento, 2018; Pound et al, 2017; Pound, Langford, & Campbell, 2016; Ritter, Dore, & McGeechan, 2015; Sensoa, z.j.a; Sensoa, z.j.d; Shu et al., 2016; WHO, 2010).
Ideale lesgever: de vroedvrouw?
Enerzijds vinden leerlingen de school de belangrijkste bron van informatie en is dit ook de plaats waar ze het liefst hun vorming krijgen (Timmerman, 2009). Leerlingen uit onze studie geven dan weer aan dat bepaalde professionals evenzeer geschikte en gewenste vormingsbegeleiders zijn. Hierbij worden seksuologen, psychologen, (huis)artsen en vroedvrouwen genoemd. Zo wordt de vroedvrouw door de jongeren gezien als een geschikte begeleider bij het geven van RSV over de volgende onderwerpen: menselijk lichaam en ontwikkeling enerzijds, en vruchtbaarheid en voortplanting anderzijds.
Naast de inhoudelijke expertise bezit de Belgische vroedvrouw immers de competenties van gezondheidspromotor, evidence-based gezondheidszorgverlener en professionele gezondheidszorgverlener. Zo kan hij of zij de algemene gezondheid bevorderen door het bieden van kwaliteitsvolle en evidence-based zorg en kan de vroedvrouw de taak van begeleider ook zelf opnemen. De vroedvrouw kan echter ook leerkrachten ondersteunen voor wat betreft het geven van RSV over deze onderwerpen. Zo hoeft een leerkracht zich niet te wagen aan een onderwerp waarin hij of zij geen expert is.
Om de vroedvrouw meer naar voren te schuiven als een mogelijke begeleider van relationele en seksuele vorming, en daarbij de stereotype taak van de vroedvrouw te doorprikken, moet echter nog een hele weg worden afgelegd.
In de onderstaande figuur nemen we alle resultaten van het Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek Relationele en seksuele vorming in het secundair onderwijs onder de loep samen om het totaalbeeld van de gekozen vormingsbegeleiders te verkrijgen. Ook hier zien we dat de vroedvrouw niet de meest voor de hand liggende keuze is voor de jongeren.
Figuur 1. De mate waarin verschillende personen als potentiële vormingsbegeleider werden gekozen door de leerlingen van 12-15 jaar.
In verband met de leeftijd geven jongeren aan dat ze zo vroeg mogelijk geïnformeerd willen worden. Hoe vroeger je met deze onderwerpen aan de slag gaat en ze bespreekbaar maakt, hoe laagdrempeliger ze worden. Hoe vroeger we deze begeleiding aanpakken, hoe beter jongeren geïnformeerd kunnen zijn en hoe minder risico’s ze lopen tijdens hun ontdekkingen (Pound, Langford, & Campbell, 2016).
We moeten niet alleen vroeg beginnen met deze vormingen een leeftijdsgerichte aanpak is evengoed van groot belang. Door in te spelen op de leeftijd en op regelmatige basis vorming te geven, zouden we het tekort aan vorming kunnen oplossen en iedereen volledig geïnformeerd en veilig hun eigen weg laten kiezen. Sensoa (z.j.g), de WHO (2010) en UNESCO (2018) beamen dat de vormingen leeftijdsgericht en over verschillende jaren aangepakt moeten worden. We zouden dit ook het levenslang leren kunnen noemen.
Het doel van mijn werk was om de visie van de jongeren over de vroedvrouw te onderzoeken en zijn of haar rol als vormingsbegeleider te verduidelijken.
Op dit moment kan de vroedvrouw voor meerdere onderwerpen gerelateerd aan relaties en seksualiteit naar voor worden geschoven als een geschikte voorlichter, maar momenteel is hij of zij bij de jongeren nog onvoldoende gekend als expert. Dit maakt dat het even belangrijk is om deze expertise ook bij leerkrachten (toch nog steeds een belangrijke voorlichter) bekend te maken zodat zij hen een optimale ondersteuning kan bieden. Dus ja de vroedvrouw zou de leerkracht als vormingsbegeleider kunnen vervangen op vlak van RSV.
Bibliografie
Algemeen Nederlands Woordenboek [website]. (z.j.). Geraadpleegd op 16 januari 2019 via http://anw.inl.nl/article/begeleider
Apestaartjaren (2016). Onderzoeksrapport apestaartjaren 6. Geraadpleegd op 18 februari 2019 via https://drive.google.com/file/d/0B0Gf3skoGIynU3NKTm1xczItNkU/view
Arteveldehogeschool. (2018) ‘Vroedvrouw in extramurale zorg’. Geraadpleegd op 6 maart 2019 via https://arteveldehogeschool.instructure.com/courses/2742/external_tools/371
Bader, V., Kelly P., Cheng, A. & Witt J. (2014). The Role of Previous Contraception Education and Moral Judgement in Contraceptive Use. Journal of midwifery & womens health, 59 (4), 447-451.
Çavaria (1 september 2015). Basisscholen lopen storm voor vormingen çavaria. Geraadpleegd op 18 februari 2019 via https://cavaria.be/nieuws/basisscholen-lopen-storm-voor-vormingen-cavaria
De Backer, F. (2018). Studie UGent: 'Vlaamse media framen sexting te veel als afwijkend gedrag'. Weekend Knack. Geraadpleegd op 18 februari 2019 via https://weekend.knack.be/lifestyle/maatschappij/studie-ugent-vlaamse-media-framen-sexting-te-veel-als-afwijkend-gedrag/article-normal-975771.html?cookie_check=1549813464
De Graaf, H., Beyers, W., & van Acker, J. (2012). De seksuele carrière van Nederlandse en Vlaamse jongeren. Kind en adolescent, 33(4), 179-187.
Eggermont Mr. M. (2015). Mogen vroedvrouwen die afstuderen na 30 september 2014 nog op verpleegafdelingen werken? Geraadpleegd op 28 december 2018 via http://www.vroedvrouwen.be/nl/vroedvrouwen/faq/wetgeving1
Farmer, A. D., Holt, C. B., Cook, M. J., & Hearing, S. D. (2009). Social networking sites: a novel portal for communication. Postgraduate medical journal, 85(1007), 455-459.
Federale Raad voor de Vroedvrouwen (2016). Het beroeps- en competentieprofiel van de Belgische vroedvrouw. Geraadpleegd op 27 december 2018 via http://www.vroedvrouwen.be/sites/default/files/2016_01_cfsf_frvv_bijlage_beroepsprofiel-1.pdf
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (2018). Vroedvrouwen op de arbeidsmarkt 2004-2014. Geraadpleegd op 16 januari 2019 via https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/sites/default/files/documents/plankad_vroedvrouwen_-_finaal.pdf
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (2018a). Plan van aanpak hervorming ziekenhuisfinanciering. Geraadpleegd op 18 februari 2019 via https://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/plan_aanpak_ziekenhuisfinanciering.pdf
Frost, J. J., Lindberg, L. D., & Finer, L. B. (2012). Young Adults' Contraceptive Knowledge, Norms and Attitudes: Associations with Risk Of Unintended Pregnancy. Perspectives on Sexual & Reproductive Health, 44(2), 107-116. doi: 10.1363/4410712
Glasier, A., Gülmezoglu, A.M., Schmid, G.P., Moreno, C.G., & Van Look, P.FA. (2006). Sexual and reproductive health 1: Sexual and reproductive health: a matter of life and death. The Lancet, 368, 1595-1607.
Heemelaar, M. (2013). Seksualiteit, intimiteit en hulpverlening. Houten: Springer Media.
Hublet, A. & Keulen R. (2016). Jongeren en gezondheid [studie]. Geraadpleegd op 27 december 2018 via https://www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/atoms/files/HBSC_2014_algemeneStudie.pdf
International Confederation of Midwives (2017). Definition of the Midwife. Geraadpleegd op 13 januari 2019 via https://www.internationalmidwives.org/assets/files/definitions-files/20…
Jones, R. K., & Biddlecom, A. E. (2011). Is the internet filling the sexual health information gap for teens? An exploratory study. Journal of Health Communication, 16, 112–123. doi: 10.1080/10810730.2010.535112
Li, C., Cheng, Z., Wu, T., Liang, X., Gaoshan, J., Li, L., ... & Tang, K. (2017). The relationships of school-based sexuality education, sexual knowledge and sexual behaviors—a study of 18,000 Chinese college students. Reproductive health, 14(1), 103.
Lindberg, L. D., & Maddow-Zimet, I. (2012). Consequences of sex education on teen and young adult sexual behaviors and outcomes. Journal of Adolescent Health, 51(4), 332-338.
Livingstone, S., & Haddon, L. (Eds.). (2012). Children, risk and safety on the Internet: Research and policy challenges in comparative perspective. Policy Press.
Lopez, L. M., Bernholc, A., Chen, M., & Tolley, E. E. (2016). School‐based interventions for improving contraceptive use in adolescents. The Cochrane Library. Art. No.: CD012249. doi: 10.1002/14651858.CD012249.
Pimento (2018). Seks kussen en relaties, zo gaat dat tegenwoordig. Geraadpleegd op 18 februari 2019 via https://www.pimento.be/wp-content/uploads/2018/03/2018_Seks-kussen-en-relaties.pdf
Pound, P. (2017). How should mandatory sex education be taught? BMJ: British Medical Journal (Online), 357.
Pound, P., Denford, S., Shucksmith, J., Tanton, C., Johnson, A.M., Owen, J., & ... Campbell, R. (2017). What is best practice in sex and relationship education? A synthesis of evidence, including stakeholders' views. BMJ Open, 7(5), e014791. Original Publication: [London]: BMJ Publishing Group Ltd, 2011- doi: 10.1136/bmjopen-2016-014791
Pound, P., Langford, R., & Campbell, R. (2016). What do young people think about their school-based sex and relationship education? A qualitative synthesis of young people's views and experiences. BMJ open, 6(9), 1-14.
Ritter, T., Dore, A., & McGeechan, K. (2015). Contraceptive knowledge and attitudes among 14–24‐year‐olds in New South Wales, Australia. Australian and New Zealand journal of public health, 39(3), 267-269.
RoSa vzw (2006). Vroedvrouwen, het oudste beroep ter wereld? RoSa-Factsheets 45 [online]. Geraadpleegd op 27 februari 2018 via https://www.rosadoc.be/pdf/factsheets/nr45.pdf
RoSa vzw. (2019). Gender in de klas. Geraadpleegd op 08 februari 2019, via http://genderindeklas.rosavzw.be/gender_in_de_klas/gender_in_de_klas.htm
Rutgers (2016). Richtlijn seksuele en relationele vorming. Visie, doelen en uitgangspunten. [Brochure] Geraadpleegd op 18 februari via https://www.seksuelevorming.be/sites/default/files/digitaal_materiaal/whostandardsnederlands.pdf
Sensoa [website]. (z.j.). De inhoud van relationele en seksuele vorming bepalen met KAVES. Geraadpleegd op 28 januari 2019, via https://www.seksuelevorming.be/praten-over-seks/seksuele-vorming/de-inhoud-van-relationele-en-seksuele-vorming-bepalen-met-kaves
Sensoa [website]. (z.j.a). Feiten en Cijfers: Jongeren en seksualiteit [Rapport]. Geraadpleegd op 21 januari 2019, via https://www.sensoa.be/feiten-en-cijfers/seksualiteitsbeleving-van-vlaamse-jongeren-feiten-en-cijfers
Sensoa [website]. (z.j.b). Kwaliteitscriteria voor relationele en seksuele vorming. Geraadpleegd op 28 januari 2019, via https://www.seksuelevorming.be/praten-over-seks/seksuele-vorming/kwaliteitscriteria-voor-relationele-en-seksuele-vorming
Sensoa [website]. (z.j.c). Lesgeven aan jongeren over voortplanting en zwangerschap. Geraadpleegd op 21 januari 2019, via https://www.seksuelevorming.be/themas/voortplanting/lesgeven-aan-jongeren-over-voortplanting-en-zwangerschap
Sensoa [website]. (z.j.d). Lesgeven over seks en media. Geraadpleegd op 21 januari 2019, via https://www.seksuelevorming.be/themas/lesgeven-over-seks-en-media
Sensoa [website]. (z.j.e). Over het Sensoa Vlaggensysteem. Geraadpleegd op 21 januari 2019, via https://www.seksuelevorming.be/sensoa-vlaggensysteem/over-het-sensoa-vlaggensysteem
Sensoa [website]. (z.j.f). Praten over seksuele gezondheid in de huisartsenpraktijk. Geraadpleegd op 28/01/2019, via https://www.sensoa.be/praten-over-seksuele-gezondheid-de-huisartsenpraktijk
Sensoa [website]. (z.j.g). Relationele en seksuele vorming: het kader. Geraadpleegd op 28 januari 2019, via https://www.seksuelevorming.be/praten-over-seks/relationele-en-seksuele-vorming-het-kader
Sensoa [website]. (z.j.h). Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's): feiten en cijfers. Geraadpleegd op 21 januari 2019, via https://www.sensoa.be/feiten-en-cijfers/seksueel-overdraagbare-aandoeningen-soas-feiten-en-cijfers
Shu, C., Fu, A., Lu, J., Yin, M., Chen, Y., Qin, T., ... & Yin, P. (2016). Association between age at first sexual intercourse and knowledge, attitudes and practices regarding reproductive health and unplanned pregnancy: a cross-sectional study. Public health, 135, 104-113. doi: 10.1016/j.puhe.2016.01.021
Stevens, R., Gilliard-Matthews, S., Dunaev, J., Todhunter-Reid, A., Brawner, B., & Stewart, J. (2017). Social media use and sexual risk reduction behavior among minority youth: Seeking safe sex information. Nursing research, 66(5), 368-377.
Symons, K., Van Houtte, M., & Vermeersch, H. (2013). Fact sheet: jongeren en informatie over seks en relaties [Rapport]. Geraadpleegd op 21/01/2019 via http://www.sexpert-vlaanderen.ugent.be/media/4118/factsheet-relationele…
Tib (2018, 12 maart). Geef kinderen al seksuele en relationele voorlichting vanaf het eerste leerjaar. Het Nieuwsblad. Geraadpleegd op 18 februari 2019 via https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180312_03404726
Timmerman, G. (2009). Seksuele vorming en de persoonlijkheid van de leraar. Pedagogiek, 29(1), 45-77.
UNESCO (2018). International technical guidance on sexuality education, an evidence-informed approach. Geraadpleegd op 18 februari 2019 via http://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/ITGSE_en.pdf
Van kelst, L., Van Noten, J., & De Boelpaep, K. (2009). Waar gaan onze afgestudeerde vroedvrouwen aan de slag? Een loopbaanonderzoek door de opleiding vroedkunde van de KHLeuven. Tijdschrift voor Vroedvrouwen, 15, 162-168
Vermeersch, H. (red). (2013). Sexpert: Seksuele gezondheid in Vlaanderen. Gent: Academia Press.
Vermeulen, J., Swinnen, E., D’haenens, F., Buyl, R., & Beeckman, K. (2016). Women's preferences and knowledge about the legal competences of midwives in Brussels, Belgium. A descriptive observational study. Midwifery, 40, 177-186.
World Health Organisation (2010). Standards for Sexuality in Europe. A Framework for Policy Makers, Educational and Health Authorities and Specialists. Cologne: WHO Europe and Federal Centre for Health Education BZgA. Geraadpleegd op 16 januari 2019 via https://www.bzga-whocc.de/en/publications/standards-in-sexuality-education/
World Health Organisation (2016). Country Cooperation Strategy WHO – BELGIUM 2016-2022. Geraadpleegd op 16 januari 2019 via http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0009/329778/CCS-Belgium-2016-2022-en.pdf?ua=1
