Leiden hobby’s in combinatie met bepaalde beroepen tot een slechte mentale gezondheid?
BRUSSEL – Uit studies is reeds gebleken dat bepaalde beroepen kunnen leiden tot een slechtere nachtrust en/of tot een verminderd mentaal welzijn. Recent wordt nu ook aangenomen dat hobby’s en vrijetijdsbesteding een effect hebben op de geestelijke gezondheid.
Bent u zorgkundige in een woonzorgcentrum (WZC)? Staat u in voor de afwas in een bistro of restaurant? Of werkt u aan een assemblagelijn? Dan zal uw slaapkwaliteit verbeteren als u op regelmatige basis deelneemt aan vrijwilligerswerk of wanneer u zich politiek engageert. Zo wijst onderzoek uit dat werd uitgevoerd bij meer dan 17.000 Europese werknemers.
Last van stress?
Sinds de vorige eeuw is het aantal personen met psychische en emotionele klachten toegenomen. In 2016 zou volgens schattingen meer dan een op de zes personen in de EU te kampen hebben met psychische problemen. Verschillende factoren spelen hierbij een rol. Vaak worden de kredietcrisis van 2008 en de combinatie van hoge taakeisen en weinig autonomie op het werk als mogelijke oorzaken gezien. Toch kunnen nog andere factoren meespelen in de toename van deze klachten. Denk bijvoorbeeld aan een druk gevulde privéagenda of aan hobby’s die net iets te veel van je tijd vergen. Onderzoekers aan de VUB hebben uitgezocht in welke mate de vrijetijdsactiviteiten al dan niet bijdragen tot een verminderd mentaal welzijn of slechtere slaap.
De onderzoekers bestudeerden verschillende soorten vrijetijdsactiviteiten en analyseerden in hoeverre deze activiteiten een buffer vormden tussen het werk en de mentale gezondheid. Komt bijvoorbeeld een bankdirecteur na een stressvolle werkdag tot rust door vrijwilligerswerk of brengt dit net meer slapeloosheid en mentale onrust teweeg? En leiden huishoudelijke taken tot een slechtere slaap?
De soorten vrijetijdsactiviteiten
In het onderzoek werden verschillende vrijetijdsactiviteiten onder de loep genomen. Zo waren er de reproductieve activiteiten waarbij de onderzoekers verwezen naar huishoudelijke taken, zoals koken, of naar het opvoeden van kinderen. Daarnaast waren er de sociale activiteiten zoals vrijwilligerswerk, politiek engagement of vakbondsactiviteiten. Tot slot werden ook de ontspannende activiteiten bestudeerd. Hiermee bedoelden ze de fysieke activiteiten zoals voetballen of joggen, de culturele activiteiten zoals bioscoop- of theaterbezoek, en het volgen van cursussen zoals een wijncursus, kooklessen of een taalopleiding Italiaans.
Vrijwilligers- of huishoudelijk werk? Nee, dank je wel…
Een aantal resultaten waren verrassend. Zo zou sociaal engagement over het algemeen leiden tot een vermindering van de mentale gezondheid. Veel sociaal engagement zou ook aanzetten tot een vermindering van de slaapkwaliteit. Ontspannende activiteiten zouden dan weer een positief effect hebben op ons mentaal welzijn. De reproductieve taken zouden een negatieve invloed hebben onze slaap.
Toch zijn er duidelijk waarneembare nuances als men gaat kijken naar het effect van de vrijetijdsbesteding op de relatie tussen het werk en de mentale gezondheid. Om dit efficiënt te kunnen analyseren, maakten de onderzoekers gebruik van het model van Karasek (JDC-model). Hierbij worden de jobs onderverdeeld in vier groepen, op basis van de mate van autonomie en werkeisen. Een veeleisende job waarbij de werknemer weinig autonomie heeft, wordt een stressvolle job genoemd. Met dergelijke jobs gaat een verhoogd risico op psychologische en fysieke stress gepaard. Hoge taakeisen in combinatie met een hoge autonomie, zijn in het model de zogenaamde uitdagende jobs. Hier is de kans op stress lager doordat de werknemer deze combinatie als een uitdaging ervaart. Wie een weinig veeleisende job heeft en veel werkautonomie, voert een ontspannende job uit. Men ervaart een lage psychologische en fysieke stress. Tot slot zullen werknemers met weinig taakeisen en weinig vrijheid op het werk een eenvoudige job uitvoeren. Omdat de werknemer zich moeilijk verder kan ontplooien en geen uitdagingen ervaart, treedt vaak demotivatie op. Ook dit brengt de nodige stress met zich mee.
Figuur 1: Jobtypologie op basis van JDC-model (Bron: Toolshero.nl)
…of toch misschien!
Het onderzoek wees uit dat de slaapkwaliteit bij werknemers met een stressvolle job, zoals verzorgende in een WZC of arbeiders aan een assemblagelijn, verbetert indien zij sociaal engagement opnemen. Voor andere soorten jobs zal deze vrijetijdsactiviteit weinig of geen invloed hebben op de slaapkwaliteit. Terwijl voor een piloot, leraar of politie-inspecteur (uitdagende job) dusdanig engagement leiden tot een slechtere slaapkwaliteit. Volgens de onderzoekers zou een mogelijke oorzaak zijn dat dergelijke vrijetijdsbesteding specifieke vaardigheden en negatieve emoties aanspreekt, die ook vaak reeds van toepassing zijn in hun beroep. Hierdoor wordt het moeilijker om zich te ontkoppelen van het werk en wordt sociaal engagement geen ontspanning meer. Daarnaast zouden de ontspannende activiteiten ook goed zijn voor het mentaal welzijn. Wie een uitdagende job uitvoert zou zelfs meer voordeel halen uit de ontspannende activiteiten dan de andere beroepen.
Dankzij dit onderzoek is het dus mogelijk te verifiëren welke hobby iemand persoonlijk het best toelaat stoom af te blazen of tot rust te komen. Dit zou niet enkel resulteren in een daling van het aantal psychische problemen, maar ook de economische kosten doen afnemen. Dus bent u op zoek naar een (nieuwe) hobby? Denk dan eerst goed na over het soort job die u uitoefent. Bepaalde hobby’s in combinatie met bepaalde beroepen leiden nu eenmaal tot een slechtere slaap of verminderd mentaal welzijn. En u wilt uiteindelijk van uw vrije tijd toch maximaal genieten… of niet soms?
Bibliografie
Adam, P., Verhaeghe, R., & Gemmel, P. (2009). Het effect van een decentrale organisatiestructuur op job stress en job satisfactie: Een onderzoek bij ziekenhuisartsen. Universiteit Gent. Geraadpleegd van https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/392/006/RUG01-001392006_2010_000…
Ansseau, M., Fischler, B., Dierick, M., Albert, A., Leyman, S., & Mignon, A. (2008). Socioeconomic correlates of generalized anxiety disorder and major depression in primary care: The GADIS II study (Generalized Anxiety and Depression Impact Survey II). Depression and Anxiety, 25(6), 506–513. https://doi.org/10.1002/da.20306
Bakker, A. B. (2011). An Evidence-Based Model of Work Engagement. Current Directions in Psychological Science, 20, 265–269. https://doi.org/10.1177/0963721411414534
Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2007). The Job Demands‐Resources model: state of the art. Journal of Managerial Psychology, 22(3), 309–328. https://doi.org/10.1108/02683940710733115
Bakker, A. B., Demerouti, E., & Euwema, M. C. (2005). Job Resources Buffer the Impact of Job Demands on Burnout. Journal of Occupational Health Psychology, 10(2), 170–180. https://doi.org/10.1037/1076-8998.10.2.170
Bakker, A. B., Demerouti, E., & Verbeke, W. (2004). Using the job demands-resources model to predict burnout and performance. Human Resource Management, 43(1), 83–104. https://doi.org/10.1002/hrm.20004
Bakker, A. B., Van Der Zee, K. I., Lewig, K. A., & Dollard, M. F. (2006). The Relationship Between the Big Five Personality Factors and Burnout: A Study Among Volunteer Counselors. The Journal of Social Psychology, 146(1), 31–50. https://doi.org/10.3200/SOCP.146.1.31-50
Bakker, A. B., Van Veldhoven, M., & Xanthopoulou, D. (2010). Beyond the Demand-Control Model. Journal of Personnel Psychology, 9(1), 3–16. https://doi.org/10.1027/1866-5888/a000006
Belloni, E. (2015). Malattie mentali: si possono curare? Geraadpleegd 30 januari 2019, van https://www.starbene.it/benessere/psicologia/malattie-mentali-sintomi-c…
Bijl, R. V., Ravelli, A., & van Zessen, G. (1998). Prevalence of psychiatric disorder in the general population: results of the Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS). Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 33(12), 587–595. https://doi.org/10.1007/s001270050098
Bixler, E. O., Kales, A., Soldatos, C. R., Kales, J. D., & Healey, S. (1979). Prevalence of sleep disorders in the Los Angeles metropolitan area. American Journal of Psychiatry, 136(10), 1257–1262. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1176/ajp.136.10.1257
Blasche, G. W., Arlinghaus, A., & Dorner, T. E. (2014). Leisure Opportunities and Fatigue in Employees: A Large Cross-Sectional Study. Leisure Sciences, 36(3), 235–250. https://doi.org/10.1080/01490400.2014.886981
Boisson, M., Godot, C., & Sauneron, S. (2009). La santé mentale, l’affaire de tous: Pour une approche cohérente de la qualité de la vie. Paris. Geraadpleegd van http://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports-publics/094…
Chapman, D. P., Wheaton, A. G., Perry, G. S., Sturgis, S. L., Strine, T. W., & Croft, J. B. (2012). Household demographics and perceived insufficient sleep among US adults. Journal of community health, 37(2), 344–349. https://doi.org/10.1007/s10900-011-9451-x
Chida, Y., & Hamer, M. (2008). Chronic psychosocial factors and acute physiological responses to laboratory-induced stress in healthy populations: A quantitative review of 30 years of investigations. Psychological Bulletin, 134(6), 829–885. https://doi.org/10.1037/a0013342
Choi, N. G., Burr, J. A., Mutchler, J. E., & Caro, F. G. (2007). Formal and Informal Volunteer Activity and Spousal Caregiving Among Older Adults. Sage Journals, 29(2), 99–124. https://doi.org/10.1177/0164027506296759
Coleman, D., & Iso-Ahola, S. E. (1993). Leisure and Health: The Role of Social Support and Self-Determination. Journal of Leisure Research, 25(2), 111–128. https://doi.org/10.1080/00222216.1993.11969913
Coleman, J. S. (1988). Social Capital in the Creation of Human Capital. American Journal of Sociology, 94, 95–120. https://doi.org/10.2307/2780243
Coverman, S. (1989). Role Overload, Role Conflict, and Stress: Addressing Consequences of Multiple Role Demands. Social Forces, 67(4), 965–982. https://doi.org/10.2307/2579710
De Boyser, K. (2007). Armoede, sociale ongelijkheid en gezondheid in cijfers. In Armoede en sociale uitsluiting. Jaarboek 2007. (pp. 153–166). Leuven: Acco.
de Jonge, J., Blanc, P. Le, & Schaufeli, W. (2007). Psychosociale werkstressmodellen. In De psychologie van arbeid en gezondheid (pp. 25–49). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. https://doi.org/10.1007/978-90-313-6556-2_2
De Lange, A. H., Taris, T. W., Kompier, M. A. J., Houtman, I. L. D., & Bongers, P. M. (2003). “The Very Best of the Millennium”: Longitudinal Research and the Demand-Control-(Support) Model. Journal of Occupational Health Psychology, 8(4), 282–305. https://doi.org/10.1037/1076-8998.8.4.282
De Lange, A. H., Taris, T. W., Kompier, M. A. J., Houtman, I. L. D., & Bongers, P. M. (2004). The relationships between work characteristics and mental health: examining normal, reversed and reciprocal relationships in a 4-wave study. Work & Stress, 18(2), 149–166. https://doi.org/10.1080/02678370412331270860
De Standaard. (2001). België in Top-5 welvarende landen. Geraadpleegd 23 januari 2019, van http://www.standaard.be/cnt/nflb10072001_001
De Tijd. (2017). Een op de vijf dertigers loopt tegen burn-out aan. Geraadpleegd 17 mei 2018, van https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie-algemeen/Een-op-de-vijf-de…
Demeyer, T. (2018). We moeten samen burn-outs preventiever aanpakken. Geraadpleegd 23 januari 2019, van https://www.voka.be/nieuws/we-moeten-samen-burn-outs-preventiever-aanpa…
Doi, Y. (2005). An epidemiologic review on occupational sleep research among Japanese workers. Industrial health, 43(1), 3–10. Geraadpleegd van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15732297
Dormann, C., & Zapf, D. (1999). Social support, social stressors at work, and depressive symptoms: testing for main and moderating effects with structural equations in a three-wave longitudinal study. The Journal of Applied Psychology, 84(6), 874–884. Geraadpleegd van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10639907
Economou, C., Kaitelidou, D., Karanikolos, M., & Maresso, A. (2017). Greece: Health system review. Health Systems in Transition, 19(5), 1–196. Geraadpleegd van http://www.euro.who.int/en/what-we-publish/publication-
EFILWC. (2014). Working Conditions and Job Quality: Comparing Sectors in Europe. Dublin. Geraadpleegd van http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/intl
Engman, A. (2013). Is there life after p<0,05: Statistical significance and quantitative sociology. Quality & Quantity, 47(1), 257–270. https://doi.org/10.1007/s11135-011-9516-z
EPC. (2018). European Population Conference 2018. Geraadpleegd 10 oktober 2018, van https://eaps.confex.com/eaps/2018/meetingapp.cgi/Paper/1998
Erez, M. (2010). Culture and job design. Journal of Organizational Behavior, 31, 389–400. https://doi.org/10.1002/job.651
Eurofound. (2015). EWCS 2015 – Methodologie. Geraadpleegd 10 april 2018, van https://www.eurofound.europa.eu/nl/surveys/european-working-conditions-…
EWCS. (2016). Zesde Europese enquête naar de arbeidsomstandigheden 2015. Geraadpleegd 7 april 2018, van https://www.eurofound.europa.eu/nl/surveys/european-working-conditions-…
Fagiolini, A., & Goracci, A. (2009). The Effects of Undertreated Chronic Medical Illnesses in Patients With Severe Mental Disorders. The Journal of Clinical Psychiatry, 70(3), 22–29. https://doi.org/10.4088/JCP.7075su1c.04
Falco, A., Girardi, D., Kravina, L., Trifiletti, E., Bartolucci, G. B., Capozza, D., & De Carlo, N. A. (2013). The Mediating Role of Psychophysic Strain in the Relationship Between Workaholism, Job Performance, and Sickness Absence. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 55(11), 1255–1261. https://doi.org/10.1097/JOM.0000000000000007
Farrokhi, F., Abedi, N., Beyene, J., Kurdyak, P., & Jassal, S. V. (2014). Association Between Depression and Mortality in Patients Receiving Long-term Dialysis: A Systematic Review and Meta-analysis. American Journal of Kidney Diseases, 63(4), 623–635. https://doi.org/10.1053/j.ajkd.2013.08.024
Field, A. (2013). Discorverig Statistics Using SPSS (Vierde edi). Sage Publications Ltd.
Fisher, K., & Gershuny, J. (2014). Post-industrious society: Why work time will not disappear for our grandchildren (No. 2014–03). Oxford. Geraadpleegd van https://www.sociology.ox.ac.uk/materials/papers/wp20143.pdf
Ford, D. E., & Kamerow, D. B. (1989). Epidemiologic Study of Sleep Disturbances and Psychiatric Disorders. JAMA, 262(11), 1479–1484. https://doi.org/10.1001/jama.1989.03430110069030
Frühwald, S., Löffler, H., Eher, R., Saletu, B., & Baumhackl, U. (2001). Relationship between Depression, Anxiety and Quality of Life: A Study of Stroke Patients Compared to Chronic Low Back Pain and Myocardial Ischemia Patients. Psychopathology, 34(1), 50–56. https://doi.org/10.1159/000049280
Gadd, S. (2018). More than half a million Danes troubled by mental health problems. The Copenhagen Post. Geraadpleegd van http://cphpost.dk/news/more-than-half-a-million-danes-troubled-by-menta…
Galderisi, S., Heinz, A., Kastrup, M., Beezhold, J., & Sartorius, N. (2015). Toward a new definition of mental health. World Psychiatry, 14(2), 231–233. https://doi.org/10.1002/wps.20231
Geurts, S. A. E. (2011). “In Time-Out of Office” - Over herstel van werk en werkstress. Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen. Geraadpleegd van https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/89945/89945.pdf
Gevaert, J., De Moortel, D., Wilkens, M., & Vanroelen, C. (2018). What’s up with the self-employed? A cross-national perspective on the self-employed’s work-related mental well-being. Population Health, 4, 317–326. https://doi.org/10.1016/J.SSMPH.2018.04.001
Gisle, L. (2008). Mentale Gezondheid. Brussel. Geraadpleegd van https://www.wiv-isp.be/EPIDEMIO/epinl/crospnl/hisnl/his08nl/7.mentale gezondheid.pdf
Glenn, N. D., & McLanahan, S. (1982). Children and Marital Happiness: A Further Specification of the Relationship. Journal of Marriage and the Family, 44(1), 63–72. https://doi.org/10.2307/351263
Glorieux, I., Minnen, J., Van Tienoven, T. P., Deyaert, J., & Mészàros, E. (2015). De (on)evenwichtige verdeling van arbeids- en gezinstaken tussen mannen en vrouwen. Evolutie en een stand van zaken. In L. Vanderleyden & M. Callens (Red.), Arbeid en Gezin: een paar apart (p. 258). Brussel: Studiedienst van de Vlaamse Regering. Geraadpleegd van http://www.rosadoc.be/digidocs/dd-000872_2015_Arbeid_Gezin_SVR.pdf#page…
Glorieux, I., Minnen, J., & Vandeweyer, J. (2005). De tijd staat niet stil: De veranderingen in de tijdsbesteding van Vlamingen tussen 1999 en 2004. Brussel. Geraadpleegd van http://www.vub.ac.be/TOR/
Glorieux, I., & Van Tienoven, T.-P. (2005). Gender en tijdsbesteding: Verschillen en evolutie in de tijdsbesteding van Belgische vrouwen en mannen. Brussel. Geraadpleegd van http://igvm-iefh.belgium.be/sites/default/files/downloads/36 - Gender-Tijdsbesteding_NL.pdf
Glorieux, I., & Van Tienoven, T. P. (2016). Gender en Tijdsbesteding. De (on)wankelbaarheid van genderstereotypen 1999, 2005 en 2013. Brussel. Geraadpleegd van https://www.loonkloof.be/sites/default/files/95_-_gender_en_tijdsbested…
Glynn, K., Maclean, H., Forte, T., & Cohen, M. (2009). The Association between Role Overload and Women’s Mental Health. Journal of Women’s Health, 18(2), 217–223. https://doi.org/10.1089/jwh.2007.0783
Godin, I., Kittel, F., Coppieters, Y., & Siegrist, J. (2005). A prospective study of cumulative job stress in relation to mental health. BMC public health, 5, 67. https://doi.org/10.1186/1471-2458-5-67
Greenhaus, J. H., Allen, T. D., & Spector, P. E. (2006). Health Consequences of Work–Family Conflict: The Dark Side of the Work–Family Interface. In P. L. Perrewé & D. C. Ganster (Red.), Employee Health, Coping and Methodologies (Research in Occupational Stress and Well-being, Volume 5) (pp. 61–98). Emerald Group Publishing Limited. https://doi.org/10.1016/S1479-3555(05)05002-X
Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources of Conflict between Work and Family Roles. The Academy of Management Review, 10(1), 76–88. https://doi.org/10.2307/258214
Groenwals, E. (2018). Levensstandaard verbetert, levenskwaliteit daalt. Geraadpleegd 17 mei 2018, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/02/20/levensstandaard-verbetert--leve…
Grymonprez, S. (2018). Psychische problemen kosten ons jaarlijks 20 miljard. Geraadpleegd 28 januari 2019, van http://www.standaard.be/cnt/dmf20181122_03975492
Hecht, L. M. (2001). Role Conflict and Role Overload: Different Concepts, Different Consequences. Sociological Inquiry, 71(1), 111–121. https://doi.org/10.1111/j.1475-682X.2001.tb00930.x
Huisman, M. (2007). Multipele imputatie van ontbrekende scores. In E. A. Bronner, P. Dekker, E. De Leeuw, P. J. Paas, K. De Ruyter, S. Smidts, & E. Wieringa (Red.), Ontwikkelingen in het marktonderzoek, Jaarboek 2007 (pp. 171–188). Haarlem: Spaar & Hout.
Hupkens, C. (2005). Burn-out: de rol van psychische werkbelasting. Centraal Bureau voor de Statistiek. Geraadpleegd van https://www.lerareninactie.nl/uploadedfiles/5AA03245275E896C7D530D72B59…
Huygen, A., & De Meere, F. (2008). De invloed en effecten van sociale samenhang. Utrecht. Geraadpleegd van https://www.verwey-jonker.nl/doc/vitaliteit/De invloed en effecten van sociale samenhang_1169.pdf
Ipsos. (2015). 6th EWCS - Technical report. Brussel. Geraadpleegd van https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_survey/field_ef_…
Jahoda, M. (1958). Current concepts of positive mental health. Basic Books. New York: US Basic Books. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1037/11258-000
Johnson, G. J., & Johnson, W. R. (1996). Perceived Overqualification and Psychological Well-Being. The Journal of Social Psychology, 136(4), 435–445. https://doi.org/10.1080/00224545.1996.9714025
Johnson, J. V., & Hall, E. M. (1988). Job Strain, Work Place Social Support, and Cardiovascular Disease: A Cross-Sectional Study of a Random Sample of the Swedish Working Population. American Journal of Public Health, 78(10), 1336–1342. Geraadpleegd van https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1349434/pdf/amjph00249-007…
Jonsdottir, I. H., Rödjer, L., Hadzibajramovic, E., Börjesson, M., & Ahlborg, G. (2010). A prospective study of leisure-time physical activity and mental health in Swedish health care workers and social insurance officers. Preventive Medicine, 51(5), 373–377. https://doi.org/10.1016/J.YPMED.2010.07.019
Joskin, A. (2018). Het welzijn in België meten (No. 2–18). Brussel. Geraadpleegd van http://www.plan.be
Julià, M., Vanroelen, C., Bosmans, K., Van Aerden, K., & Benach, J. (2017). Precarious Employment and Quality of Employment in Relation to Health and Well-being in Europe. International Journal of Health Services, 47(3), 389–409. https://doi.org/10.1177/0020731417707491
Kahneman, D., Krueger, A. B., Schkade, D., Schwarz, N., & Stone, A. (2004). Toward National Well-Being Accounts. American Economic Review, 94(2), 429–434. https://doi.org/10.1257/0002828041301713
Karasek, R. A. (1979). Job Demands, Job Decision Latitude, and Mental Strain: Implications for Job Redesign. Administrative Science Quarterly, 24(2), 285. https://doi.org/10.2307/2392498
Karasek, R., & Theorell, T. (1990). Healthy work : stress, productivity, and the reconstruction of working life. New York: Basic Books.
Katon, W. J. (2003). Clinical and health services relationships between major depression, depressive symptoms, and general medical illness. Biological Psychiatry. https://doi.org/10.1016/S0006-3223(03)00273-7
Kelly, C., & Kelly, J. (1994). Who Gets Involved in Collective Action?: Social Psychological Determinants of Individual Participation in Trade Unions. Human Relations, 47(1), 63–88. https://doi.org/10.1177/001872679404700104
Kessler, R. C., Berglund, P., Demler, O., Jin, R., Merikangas, K. R., & Walters, E. E. (2005). Lifetime Prevalence and Age-of-Onset Distributions of DSM-IV Disorders in the National Comorbidity Survey Replication. Archives of General Psychiatry, 62(6), 593–602. https://doi.org/10.1001/archpsyc.62.6.593
Keyes, C. L. M. (2013). Mental Health as a Complete State: How the Salutogenic Perspective Completes the Picture. In Bridging Occupational, Organizational and Public Health (pp. 179–192). Dordrecht: Springer. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/978-94-007-5640-3
Knack. (2018). Te veel burn-outs? Werkgevers betalen. Geraadpleegd 23 januari 2019, van https://www.knack.be/nieuws/gezondheid/te-veel-burn-outs-werkgevers-bet…
Kohler, H.-P., Behrman, J. R., & Skytthe, A. (2005). Partner + Children = Happiness? The Effects of Partnerships and Fertility on Well-Being. Population and Development Review, 31(3), 407–445. https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2005.00078.x
Kok-Van Meer, A., Leisink, P., Thijssen, J., & Kraus-Hoogeveen, S. (2014). Do paid work activities displace volunteering? A potential explanation from role overload theory. Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 23(2), 4–20. Geraadpleegd van https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/131513/131513pub.pdf
Kokkinos, C. M. (2007). Job stressors, personality and burnout in primary school teachers. British Journal of Educational Psychology, 77(1), 229–243. https://doi.org/10.1348/000709905X90344
Krishnan, V., & Collop, N. A. (2006). Gender differences in sleep disorders. Current Opinion in Pulmonary Medicine, 12(6), 383–389. https://doi.org/10.1097/01.mcp.0000245705.69440.6a
Labovitz, S. (1968). Criteria for Selecting a Significance Level: A Note on the Sacredness of .05. The American Sociologist, 3(3), 220–222. https://doi.org/10.2307/27701367
Lagaert, S. (2014). Overkwalificatie en sociale stress. Sociologie, 10(1), 5–26. Geraadpleegd van https://www.ingentaconnect.com/contentone/aup/soc/2014/00000010/0000000…
Lambert, C. (2015). Shadow Work: The Unpaid, Unseen Jobs That Fill Your Day. Counterpoint Press. Geraadpleegd van http://craiglambert.net/about-shadow-works/
Landsbergis, P. A., Schnall, P. L., Deitz, D., Friedman, R., & Pickering, T. (1992). The patterning of psychological attributes and distress by "job strain" and social support in a sample of working men. Journal of Behavioral Medicine, 15(4), 379–405. https://doi.org/10.1007/BF00844730
Lau, B. (2008). Effort-reward imbalance and overcommitment in employees in a Norwegian municipality: a cross sectional study. Journal of Occupational Medicine and Toxicology, 3(9). https://doi.org/10.1186/1745-6673-3-9
Leahey, E. (2005). Alphas and Asterisks: The Development of Statistical Significance Testing Standards in Sociology. Social Forces, 84(1), 1–24. https://doi.org/10.2307/3598292
Lee, R. T., & Ashforth, B. E. (1996). A meta-analytic examination of the correlates of the three dimensions of job burnout. The Journal of Applied Psychology, 81(2), 123–133. Geraadpleegd van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8603909
Leme, D. J., Levine, S., Malspeis, S., & D ’agostino, R. B. (1994). Job Strain and Health-Related Quality of Life in a National Sample. American Journal of Public Health, 84(10), 1580–1585. Geraadpleegd van https://ajph.aphapublications.org/doi/pdf/10.2105/AJPH.84.10.1580
Lepper, H. S. (1997). Use of other reports to validate subjective well-being measures. Social Indicators Research, 44(3), 367–379. https://doi.org/https://doi.org/10.1023/A:1006872027638
Lerner, D. J., Levine, S., Malspeis, S., & D’Agostino, R. B. (1994). Job strain and health-related quality of life in a national sample. American Journal of Public Health, 84(10), 1580–1585. https://doi.org/10.2105/AJPH.84.10.1580
Lorant, V., Deliège, D., Eaton, W., Robert, A., Philippot, P., & Ansseau, M. (2003). Socioeconomic inequalities in depression: a meta-analysis. American journal of epidemiology, 157(2), 98–112. Geraadpleegd van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12522017
Louage, L. (2014). Meer Belgen hebben psychische en emotionele problemen. Geraadpleegd 17 mei 2018, van http://www.standaard.be/cnt/dmf20140930_01295384
Maes, E., & Buyens, D. (2006). Bestrijden van stress in organisaties. Universiteit Gent, Gent. Geraadpleegd van https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/211/656/RUG01-001211656_2010_000…
Mark, G., & Smith, A. P. (2012). Effects of occupational stress, job characteristics, coping, and attributional style on the mental health and job satisfaction of university employees. Anxiety, Stress & Coping, 25(1), 63–78. https://doi.org/10.1080/10615806.2010.548088
Mastari, L. (2016). Onder Ons. Een empirisch onderzoek naar de gerichtheid op de eigen herkomstgroep van jongeren van Turkse en Marokkaanse herkomst in Antwerpen en Gent. Vrije Universiteit Brussel.
Mattingly, M. J., & Bianchi, S. (2003). Gender Differences in the Quantity and Quality of Free Time: The U.S. Experience. Social Forces, 81(3), 999–1030. Geraadpleegd van https://www.jstor.org/stable/3598184
McCulloch, A. (2001). Social environments and health: cross sectional national survey. British Medical Journal, 323(7306), 208–209. Geraadpleegd van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11473913
Mojza, E. J., Sonnentag, S., & Bornemann, C. (2011). Volunteer work as a valuable leisure-time activity: A day-level study on volunteer work, non-work experiences, and well-being at work. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 84(1), 123–152. https://doi.org/10.1348/096317910X485737
Motohashi, Y., & Takano, T. (1995). Sleep habits and psychosomatic health complaints of bank workers in a megacity in Japan. Journal of Biosocial Science, 27(4), 467–472. https://doi.org/10.1017/S0021932000023075
Nasermoaddeli, A., Sekine, M., Kumari, M., Chandola, T., Marmot, M., & Kagamimori, S. (2005). Association of Sleep Quality and Free Time Leisure Activities in Japanese and British Civil Servants. Journal of Occupational Health (Vol. 47). Geraadpleegd van https://www.jstage.jst.go.jp/article/joh/47/5/47_5_384/_pdf
Novikova, E., & Dingemans, E. (2016). Doorwerken na pensioen in Europa. Demos, 32(3), 8. Geraadpleegd van https://pure.knaw.nl/portal/files/2334458/2016_Novikova_en_Dingemans_de…
Oerlemans, W., Tweehuysen, S., Taris, T., Bakker, A., Brinkman, D., & Wattez, C. (2013). Dossier Werkdruk. Rotterdam. Geraadpleegd van http://www.co-counsel.nl/wp-content/uploads/2014/10/arbokennis-werkdruk…
OESO. (2013). België moet geestelijke gezondheidsproblemen op het werk proactiever aanpakken, zegt de OESO. Geraadpleegd 28 januari 2019, van http://www.oecd.org/els/belgiemoetgeestelijkegezondheidsproblemenophetw…
OESO. (2018, november 22). State of Health in the EU: summary. https://doi.org/10.1787/74d2e5b6-nl
OESO. (2019). Mental health problems costing Europe heavily. Geraadpleegd 18 maart 2019, van http://www.oecd.org/health/mental-health-problems-costing-europe-heavil…
Ohayon, M. M., Carskadon, M. A., Guilleminault, C., & Vitiello, M. V. (2004). Meta-Analysis of Quantitative Sleep Parameters From Childhood to Old Age in Healthy Individuals: Developing Normative Sleep Values Across the Human Lifespan. Sleep, 27(7), 1255–1273. https://doi.org/10.1093/sleep/27.7.1255
Oswald, A. J., & Wu, S. (2010). Objective Confirmation of Subjective Measures of Human Well-Being: Evidence from the U.S.A. Science, 327(5965), 576–579. https://doi.org/10.1126/science.1180606
Parslow, R. A., Jorm, A. F., Christensen, H., Rodgers, B., Strazdins, L., & D’Souza, R. M. (2004). The associations between work stress and mental health: A comparison of organizationally employed and self-employed workers. Work & Stress, 18(3), 231–244. https://doi.org/10.1080/14749730412331318649
Peeters, M. C. W., Montgomery, A. J., Bakker, A. B., & Schaufeli, W. B. (2005). Balancing Work and Home: How Job and Home Demands Are Related to Burnout. International Journal of Stress Management, 12(1), 43–61. https://doi.org/10.1037/1072-5245.12.1.43
Peeters, M., & Heiligers, P. (2007). De balans tussen werk en privé. In De psychologie van arbeid en gezondheid (pp. 299–314). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. https://doi.org/10.1007/978-90-313-6556-2_14
Perline, M. M., & Lorenz, V. R. (1970). Factors Influencing Member Participation in Trade Union Activities. American Journal of Economics and Sociology, 29(4), 425–438. https://doi.org/10.1111/j.1536-7150.1970.tb03130.x
Pieper, S. (2008). Prolonged Cardiac Activation, Stressful Events and Worry in Daily Life. Universiteit Leiden. Geraadpleegd van https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/13285/binnenwerk…
Poser, S. (2011). Leisure Time and Technology. Geraadpleegd 30 januari 2019, van http://ieg-ego.eu/en/threads/crossroads/technified-environments/stefan-…
Pruis, E. (2016). De toekomst van talent. Tijdschrift voor Human Resource Develpment, 3(6), 33–37. Geraadpleegd van https://www.xperthractueel.nl/content/uploads/OnO_16_03.pdf#page=33
Radstaak, M., Geurts, S. A. E., Brosschot, J. F., Cillessen, A. H. N., & Kompier, M. A. J. (2011). The role of affect and rumination in cardiovascular recovery from stress. International Journal of Psychophysiology, 81(3), 237–244. https://doi.org/10.1016/j.ijpsycho.2011.06.017
Ramasubbu, R., & Patten, S. B. (2003). Effect ofDepression on Stroke Morbidity and Mortality. The Canadian Journal of Psychiatry / La Revue canadienne de psychiatrie, 48(4), 250–257. Geraadpleegd van http://psycnet.apa.org/record/2003-05556-008
Reid, K. J., Martinovich, Z., Finkel, S., Statsinger, J., Golden, R., Harter, K., & Zee, P. C. (2006). Sleep: A Marker of Physical and Mental Health in the Elderly. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 14(10), 860–866. https://doi.org/10.1097/01.JGP.0000206164.56404.BA
Rietschlin, J. (1998). Voluntary Association Membership and Psychological Distress. Journal of Health and Social Behavior, 39, 348–355. Geraadpleegd van https://about.jstor.org/terms
Robinson, J. P., Sayer, L. C., Milkie, M. A., & Bianchi, S. M. (2000). Is Anyone Doing the Housework? Trends in the Gender Division of Household Labor. Social Forces, 79(1), 191–228. https://doi.org/10.3366/ajicl.2011.0005
Rook, J. W., & Zijlstra, F. R. H. (2006). The contribution of various types of activities to recovery. European Journal of Work and Organizational Psychology, 15(2), 218–240. https://doi.org/10.1080/13594320500513962
Rosa, H. (2016). Leven in tijden van versnelling. Amsterdam: Boom Uitgevers.
Roser, M. (2019, januari 22). Annual working hours since 1950. Geraadpleegd 30 januari 2019, van https://ourworldindata.org/working-hours
Roxburgh, S. (2004). “There Just Aren’t Enough Hours in the Day”: The Mental Health Consequences of Time. Source: Journal of Health and Social Behavior (Vol. 45).
Salanova, M., & Schaufeli, W. B. (2008). A cross-national study of work engagement as a mediator between job resources and proactive behaviour. The International Journal of Human Resource Management, 19, 116–131. https://doi.org/10.1080/09585190701763982
Salanova, Marisa, Arturo López-González, A., Llorens, S., Del Líbano, M., Vicente-Herrero, T., & Tomás-Salvá, M. (2016). Your work may be killing you! Workaholism, sleep problems and cardiovascular risk. Work & Stress, 30(3), 228–242. https://doi.org/10.1080/02678373.2016.1203373
Salanova, Marisa, Del Líbano, M., Llorens, S., & Schaufeli, W. B. (2014). Engaged, Workaholic, Burned-Out or Just 9-to-5? Toward a Typology of Employee Well-being. Stress Health, 30, 71–81. https://doi.org/10.1002/smi.2499
Schaufeli, W. B., Bakker, A. B., & Rhenen, W. Van. (2009). How changes in job demands and resources predict burnout, work engagement, and sickness absenteeism. Journal of Organizational Behavior, 30, 893–917. https://doi.org/10.1002/job.595
Schaufeli, W., & Bakker, A. (2007). Burnout en bevlogenheid. In De psychologie van arbeid en gezondheid (2de ed., p. 499). Bohn Stafleu van Loghu. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/978-90-313-9854-6
Schaufeli, W., & Taris, T. (2013). The Job Demands-Resources Model: A critical review. Gedrag en Organisatie, 26(2), 182–204. https://doi.org/10.1007/978-94-007-5640-3
Schwierz, C. (2006). Tijdsbesteding Europese mannen en vrouwen meer gelijk. Demos, 22(8), 72–80. Geraadpleegd van https://www.nidi.nl/shared/content/demos/2006/demos-22-08-schwierz.pdf
Sherrill, D. L., Kotchou, K., & Quan, S. F. (1998). Association of Physical Activity and Human Sleep Disorders. Archives of Internal Medicine, 158(17), 1894–1898. https://doi.org/10.1001/archinte.158.17.1894
Snelting, A. A. C. (2017). Persoonlijke factoren en mentale gezondheidsproblemen: de invloed van persoonlijke hulpbronnen en kwetsbaarheidsfactoren op burnout, stress, angst en depressie bij diergeneeskundestudenten. Universiteit Leiden. Geraadpleegd van https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/374517
Stephens, T. (1988). Physical activity and mental health in the United States and Canada: Evidence from four population surveys. Preventive Medicine, 17(1), 35–47. https://doi.org/10.1016/0091-7435(88)90070-9
Stolwijk, H. J. J. (2012). Subsidie voor geluksbeleid? In Jaarboek Overheidsfinanciën (pp. 203–219). Den Haag: Sdu Uitgevers. Geraadpleegd van https://www.wimdreesfonds.nl/uimg/wds/b51460_att-jaarboek-2012-totaal.p…
Taris, T., Houtman, I., & Schaufeli, W. (2013). Burnout: de stand van zaken. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 3, 241–257. Geraadpleegd van https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/526881/3/Burnout_de_stan…
Ten Brummelhuis, L., Van Der Lippe, T., Kluwer, E., & Flap, H. (2007). Het effect van het gezinsleven op werkgerelateerde burnout. Mens en Maatschappij, 82(3), 226–246. Geraadpleegd van https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/167577/167577.pdf
Terluin, B., van der Klink, J. J. L., & Schaufeli, W. B. (2007). 17 Stressgerelateerde klachten: spanningsklachten, overspanning en burn-out. Psychiatrie, 339–354. https://doi.org/10.1007/978-90-368-1248-1_17
Thoits, P. A., & Hewitt, L. N. (2001). Volunteer Work and Well-Being. Journal of Health and Social Behavior, 42, 115–131. Geraadpleegd van http://www.asanet.org/sites/default/files/savvy/images/members/docs/pdf…
Van Beek, I., Hu, Q., Taris, T. W., Schaufeli, W. B., & Schreurs, B. (2011). For Fun, Love, or Money: What Drives Workaholic, Engaged, and Burned-Out Employees at Work? Applied Psychology, 61(1), 30–55. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2011.00454.x
van den Brand, E., & Yerkens, M. (2014). Overkwalificatie en geluksbeleving bij jongere werknemers. Universiteit van Utrecht. Geraadpleegd van https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/295408/Masterthesis Brand%2C Eva van den.pdf?sequence=2&isAllowed=y
Van der Doef, M., & Maes, S. (1999). The Job Demand-Control (-Support) Model and psychological well-being: A review of 20 years of empirical research. Work & Stress, 13(2), 87–114. https://doi.org/10.1080/026783799296084
Van der Hulst, M., Van Veldhoven, M., & Beckers, D. (2006). Overtime and Need for Recovery in Relation to Job Demands and Job Control. Journal of Occupational Health, 48, 11–19. Geraadpleegd van https://www.jstage.jst.go.jp/article/joh/48/1/48_1_11/_pdf
Van Hulle, M., & Vanroelen, C. (2015). Overkwalificatie: hoogopgeleid, hoge verwachtingen? Vrije Universiteit Brussel. Geraadpleegd van https://www.scriptiebank.be/overgekwalificeerd
van Vegchel, N., de Jonge, J., Bosma, H., & Schaufeli, W. (2005). Reviewing the effort–reward imbalance model: drawing up the balance of 45 empirical studies. Social Science & Medicine, 60(5), 1117–1131. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2004.06.043
van Wieringen, J., & van Grondelle, N. (2014). Migrantenmantelzorgers: onzichtbaar, onmisbaar… overbelast. Bijblijven, 30(5), 32–39. https://doi.org/10.1007/s12414-014-0035-4
Vanroelen, C. (2017). Precair werk, ongezond werk? Geraadpleegd 17 mei 2018, van https://www.denktankminerva.be/analyse/2017/5/11/precair-werk-ongezond-…
Vanroelen, C., Henderickx, E., & Pulignano, V. (2017). De arena’s van het arbeidsbestel : arbeid en economie, arbeidsorganisatie, arbeidsmarkt, arbeidsverhoudingen (1ste ed.). ACCO Uitgeverij. Geraadpleegd van https://www.acco.be/nl-be/items/9789462922471/De-arena-s-van-het-arbeid…
Verenigde Naties. (2019a). Human Development Index Trends, 1990 - 2017. Geraadpleegd 23 januari 2019, van http://hdr.undp.org/en/composite/trends
Verenigde Naties. (2019b). Human Development Reports: Belgium. Geraadpleegd 23 januari 2019, van http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/BEL
Volksgezondheid en Zorg. (2017). Trends in prevalentie psychische gezondheid en psychische klachten. Geraadpleegd 30 januari 2019, van https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/psychische-gezondheid/…
Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. (2014). Gezondheidsenquete 2013: Rapport 1: Gezondheid en Welzijn. Brussel. Geraadpleegd van https://his.wiv-isp.be/nl/gedeelde documenten/summ_hs_nl_2013.pdf
White, L. K., Booth, A., & Edwards, J. N. (1986). Children and Marital Happiness. Journal of Family Issues, 7(2), 131–147. https://doi.org/10.1177/019251386007002002
Wilmots, B., Shen, Y., Hermans, E., & Ruan, D. (2011). Missing data treatment: Overview of possible solutions. Hasselt. Geraadpleegd van www.steunpuntmowverkeersveiligheid.be
Wilson, T. D., Meyers, J., & Gilbert, D. T. (2003). “How Happy Was I, Anyway?” A Retrospective Impact Bias. Social Cognition (Vol. 21). https://doi.org/https://doi.org/10.1521/soco.21.6.421.28688
Winnubst, J. A. M., Marcelissen, F. H. G., & Kleber, R. J. (1982). Effects of social support in the stressor-strain relationship: A Dutch sample. Social Science & Medicine, 16(4), 475–482. https://doi.org/10.1016/0277-9536(82)90056-9
World Health Organization. (2014). Mental health: a state of well-being. Geraadpleegd 19 september 2018, van http://www.who.int/features/factfiles/mental_health/en/
World Health Organization Europe. (2005). Mental health: facing the challenges, building solutions. Copenhagen. Geraadpleegd van www.euro.who.int
Wyatt, S. (1992). Tijdsregistratie bij huishoudelijk werk: winst en verlies voor vrouwen. Mens en Maatschappij, 2, 106–127. Geraadpleegd van https://rjh.ub.rug.nl/index.php/MenM/article/viewFile/11592/9064
Zapf, D., Dormann, C., & Frese, M. (1996). Longitudinal studies in organizational stress research: a review of the literature with reference to methodological issues. Journal of Occupational Health Psychology, 1(2), 145–169. Geraadpleegd van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9547043
