Sexual consent: moet het altijd zo duidelijk?
Stel je voor, je hebt iets seksueel grensoverschrijdend meegemaakt en kan hiermee nergens terecht. Dit is voor veel vrouwen helaas de harde realiteit. Om dit probleem aan te kaarten is de #MeToo in oktober 2017 ontstaan, waarbij heel wat vrouwen over seksueel grensoverschrijdend gedrag getuigden en er in de media een helse discussie losbarstte rond wat toestemming voor seksuele handelingen nu eigenlijk net inhoudt. Deze thesis helpt mee op deze vraag een beter antwoord te geven.
Een onderzoek dat voor iedereen nuttig is
Iedereen komt op een of andere manier wel ooit in contact met het thema ‘sexual consent’. Natuurlijk is het niet moeilijk om je in te beelden dat het een belangrijk thema is wanneer je van plan bent om seks met iemand te hebben, maar zelfs wanneer je geen seks hebt of niet wilt, kan het nodig zijn dit te laten weten aan een andere persoon. Daarom geldt dit onderzoek niet alleen voor een beperkte groep van respondenten, maar kan iedereen er iets uit halen om in zijn/haar eigen leven te gebruiken. Hoewel dit onderzoek focuste op studenten, betekent dit niet dat niet-studenten er helemaal niets aan hebben. Het is zo dat studenten een groter risico lopen op seksueel grensoverschrijdend gedrag en vaak meer en sneller met het thema in contact komen, maar ook andere bevolkingsgroepen ontsnappen er niet helemaal aan.
Wat is sexual consent nu eigenlijk?
Wanneer je zelf al eens met seksuele thema’s in contact bent gekomen, is het waarschijnlijk niet moeilijk om je voor te stellen dat het concept ‘toestemming’ iets is waar moeilijk een definitie valt op te plakken. Daarom was dit het eerste dat in deze thesis werd bekeken. Wanneer je aan het einde van dit artikel een duidelijke omschrijving van sexual consent verwacht, moet ik je spijtig genoeg teleurstellen. Het enige dat ik als definitie kan geven, dat het meest overeenkomt met hoe het in het dagelijkse leven van veel studenten –en waarschijnlijk dan ook de bredere populatie– lijkt te gaan, is dat toestemming niet zo snel, duidelijk en met woorden wordt gegeven. Het lijkt daarentegen vooral iets te zijn wat men in de communicatie met een andere persoon opbouwt en aftoetst. De gegeven toestemming moet voor de meeste mensen inderdaad wel duidelijk zijn, maar dit betekent zeker niet dat er wordt gezegd ‘ja, ik wil seks met jou hebben’. In tegenstelling tot wat veel preventiecampagnes van seksueel geweld tegenwoordig willen bereiken, gebeurt deze aftoetsing ook vaak op een heel non-verbale manier.
Diezelfde campagnes gebruiken vaak slogans als ‘yes means yes’ en ‘no means no’, waarmee gewezen wordt op het feit dat geen protest niet hetzelfde is als toestemming. Hoewel ze hiermee zeker een belangrijk punt aanraken en we nooit te snel ervan mogen uitgaan dat iemand toestemming geeft, wanneer die in werkelijkheid gewoon niet reageert, blijken deze slogans toch niet altijd zo dicht bij de realiteit aan te liggen als we zouden hopen. Veel mensen gaven aan vaak non-verbaal af te toetsen of iemand meer wil en wanneer er geen protest wordt getoond, gaat men gewoon verder in het proces naar seks. Dit terwijl het meestal duidelijker en verbaler wordt getoond wanneer men niet verder wil gaan. Zo blijkt dat in de communicatie toch vaak wordt uit gegaan van ‘geen protest = toestemming’. Of we dit moeten veranderen of niet, is een vraag voor het beleid, maar we kunnen er in ieder geval niet omheen dat het misschien beter is de campagnes meer aan te passen aan het dagelijks leven in plaats van een heel andere manier van communiceren te verwachten.
Daarnaast kan het belangrijk zijn een onderscheid te maken tussen seks met toestemming en seks die ook werkelijk gewild is. Veel mensen, vooral vrouwen, blijken regelmatig toe te stemmen met seks die ze eigenlijk niet willen. Hoewel dit door de publieke opinie niet wordt gezien als seksueel geweld, is dit toch iets dat schadelijk kan zijn en wat best niet zomaar wordt toegelaten in onze samenleving. Dit wegwerken is natuurlijk niet iets dat we van de ene dag op de andere kunnen doen. Gezien dit vooral bij vrouwen voorkomt, is de kans groot dat de oorzaak –of een van de oorzaken– hiervoor ligt bij de rolpatronen die in onze Westerse samenleving bestaan. Deze patronen kunnen ook verklaren waarom er werd gevonden dat vrouwen en mannen hun toestemming op een andere manier communiceren en de communicatie tussen de twee niet altijd even soepel verloopt.
Wat moet er ten slotte worden gedaan wanneer iemand zelf niet goed weet of hij/zij seks wil met iemand of niet? Deze vraag is niet makkelijk te beantwoorden, maar desalniettemin komt het regelmatig voor dat iemand hierover twijfelt. Natuurlijk kunnen we dan van de partner ook niet verwachten dat die de signalen begrijpt en kan er dan ook snel iets misgaan. Het feit dat ook deze twijfel vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen kan te maken hebben met diepere verwachtingen en patronen die ingebakken zitten in onze maatschappij. Dit werd ook reeds duidelijk bij de heisa rond #MeToo en de grote omvang die het probleem bleek te hebben. Het vraagstuk rond sexual consent is dus zeker niet één dat snel kan worden beantwoord en opgelost, maar eentje waarbij de hele samenleving moet worden onderzocht en waarbij de oplossing voor vele problemen dieper ligt dan een paar individuele gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Bibliografie
Regelgeving
Strafwetboek 8 juni 1867, BS 9 juni 1867, 3133.
Sociaal-wetenschappelijke bronnen
Beres, M. (2010). Sexual miscommunication? Untangling assumptions about sexual communication between casual sex partners. Culture, Health & Sexuality, 12(1), 1-14.
Beres, M. A., Herold, E., & Maitland, S. B. (2004). Sexual Consent Behaviors in Same-Sex Relationships. Archives of Sexual Behavior, 33(5), 475-486.
Berg, B. L. (2007). Qualitative Research Methods for the Social Sciences. VS: Pearson.
Beyens, K., & Tournel, H. (2010). Mijnwerkers of ontdekkingsreizigers? Het kwalitatieve interview. In T. Decorte, & D. Zaitch (Reds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 200-232). Leuven: Acco.
Bijleveld, C. C. J. H. (2013). Methoden en technieken van onderzoek in de criminologie. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
Brady, G., Lowe, P., Brown, G., Osmond, J., & Newman, M. (2017). ‘All in all it is just a judgement call’: issues surrounding sexual consent in young people’s heterosexual encounters. Journal of Youth Studies, 21(1), 35-50.
Bryman, A. (2012). Social Research Methods. Oxford: Oxford University Press.
Burkett, M., & Hamilton, K. (2012). Postfeminist sexual agency: Young woman’s negotiations of sexual consent. Sexualities, 15(7), 815-833.
Conroy, N. E., Krishnakumar, A., & Leone, J. M. (2015). Reexamining Issues of Conceptualization and Willing Consent: The Hidden Role of Coercion in Experiences of Sexual Acquiescence. Journal of Interpersonal Violence, 30(11), 1828-1846.
Cowling, M. (1998). Date Rape and Consent. Sydney: Ashgate.
Curtis, J. N., & Burnett, S. (2017). Affirmative Consent: What do College Student Leaders Think About “Yes Means Yes” as the Standard for Sexual Behavior? American Journal of Sexuality Education, 12(3), 201-214.
Decorte, T. (2010). Kwalitatieve data-analyse in het criminologisch onderzoek. In T. Decorte, & D. Zaitch (Reds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 442-471). Leuven: Acco.
Edgar, T., & Fitzpatrick, M. A. (1993). Expectations for Sexual Interaction: A Cognitive Test of the Sequencing of Sexual Communication Behaviors. Health Communication, 5(4), 239- 261.
Fantasia, H. C., Sutherland, M., & Fontenot, H. B. (2015). Forced Sex, Alcohol Use, and Sexual Consent Among College Women. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing, 44(1), 56.
Fileborn, B. (2016). Reclaiming the Night-Time Economy. Unwanted Sexual Attention in Pubs and Clubs. London: Palgrave Macmillan.
Gray, J. M. (2015). What constitutes a “reasonable belief” in consent to sex? A thematic analysis. Journal of Sexual Aggression, 21(3), 337-353.
Hennink, M., Hutter, I., & Bailey, A. (2011). Qualitative Research Methods. Londen: Sage.
Höing, M., & van Oosten, N. (2009). Primaire preventie van seksueel geweld. In L. Gijs, W. Gianotten, I. Vanwesenbeeck, & P. Weijenborg (Reds.), Seksuologie (pp. 267- 295). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Humphreys, T. (2007). Perceptions of Sexual Consent: The Impact of Relationship History and Gender. The Journal of Sex Research, 44(4), 307-315.
Humphreys, T., & Herold, E. (2007). Sexual Consent in Heterosexual Relationships: Development of a New Measure. Sex Roles, 57(3-4), 305-315.
Humphreys, T. P., Muehlenhard, C., Peterson, Z., & Jozkowski, K. (2017). Understanding the complexity of sexual consent: normative attitudes and behaviors in university women and men. The Journal of Sexual Medicine, 14(5), 235.
Hust, S. J. T., Marett, E. G., Ren, C., Adams, P. M., Willoughby, J. F., Lei, M., Ran, W., & Norman, C. (2013). Establishing and Adhering to Sexual Consent: The Association between Reading Magazines and College Students’ Sexual Consent Negotiation. The Journal of Sex Research, 51(3), 280-290.
Hust, S. J. T., Rodgers, K. B., & Bayly, B. (2017). Scripting Sexual Consent: Internalized Traditional Sexual Scripts and Sexual Consent Expectancies Among College Students. Family Relations, 66(1), 197-210.
Jozkowski, K. N., Marcantonio, T. L., & Hunt, M. E. (2017). College Students’ Sexual Consent Communication And Perceptions of Sexual Double Standards: A Qualitative Investigation. Perspectives on Sexual and Reproductive Health, 49(4), 237-244.
Jozkowski, K. N., & Peterson, Z. D. (2012). College Students and Sexual Consent: Unique Insights. The Journal of Sex Research, 50(6), 517-523.
Jozkowski, K. N., Peterson, Z. D., Sanders, S. A., Dennis, B., & Reece, M. (2014). Gender Differences in Heterosexual College Students’ Conceptualizations and Indicators of Sexual Consent: Implications for Contemporary Sexual Assault Prevention Education. The Journal of Sex Research, 24(8), 904-916.
Klement, K. R, Sagarin, B. J., & Lee, E. M. (2017). Participating in a Culture of Consent May Be Associated With Lower Rape-Supportive Beliefs. The Journal of Sex Research, 54(1), 130-134.
La France, B. H. (2010). What Verbal and Nonverbal Communication Cues Lead to Sex?: An Analysis of the Traditional Sexual Script. Communication Quarterly, 58(3), 297-318.
Landgraf, S., von Treskow, I., & Osterheider, M. (2018). “Sex in a Relationship” versus “Sex During a One-Night Stand”: The Link Between Mental Representations of Consensual Sexuality, Mating Strategies, and Sexual Experience in Heterosexual Women and Men. Archives of Sexual Behavior, 47(3), 725-736.
Layder, D. (1998). Sociological Practice. Linking Theory and Social Research. London: Sage Publications.
Lofgreen, A. M., Mattson, R. E., Wagner, S. A., Ortiz, E. G., & Johnson, M. D. (2017). Situational and Dispositional Determinants of College Men’s Perception of Women’s Sexual Desire and Consent to Sex: A Factorial Vignette Analysis. Journal of Interpersonal Violence, 1-34.
Maesschalck, J. (2010). Methodologische kwaliteit in het kwalitatief criminologisch onderzoek. In T. Decorte, & D. Zaitch (Reds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 120-145). Leuven: Acco.
McGovern, J. (2017). Strong Women Never Mumble: Female Athlete Attitudes About Sexual Consent. Journal of Interpersonal Violence, 1-30.
Miles, M., & Huberman, A. (1994). Qualitative Data Analysis. London: Sage Publications.
Miles, M., Huberman, A., & Saldaña, J. (2014). Qualitative data analysis: a methods sourcebook. London: Sage Publications.
Miller, J., & Glassner, B. (2011). The “Inside” and the “Outside”: Finding Realities in Interviews. In D. Silverman (Ed.), Qualitative Research (pp. 131-148). London: SAGE Publications.
Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
Mortelmans, D. (2010). Het kwalitatief onderzoeksdesign. In T. Decorte, & D. Zaitch (Reds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 76-118). Leuven: Acco.
Muehlenhard, C. L., Humphreys, T. P., Jozkowski, K. N., & Peterson, Z. D. (2016). The Complexities of Sexual Consent Among College Students: A Conceptual and Empirical Review. The Journal of Sex Research, 53(4-5), 457-487.
Neville, F. G, Goodall, C. A., Williams, D. J., & Donnelly, P. D. (2014). Sexual assault and harassment, perceived vulnerability, and association with alcohol use in a student population: a cross-sectional survey. The Lancet, 384(2), S56.
Shafer, A., Ortiz, R. R., Thompson, B., & Huemmer, J. (2017). The Role of Hypermasculinity, Token Resistance, Rape Myth, and Assertive Sexual Consent Communication Among College Men. Journal of Adolescent Health, 62, S44-S50.
Silverman, D. (2013). Doing qualitative research: A practical handbook. Los Angeles: Sage Publications.
Staring, R., & Van Swaaningen, R. (2010). Naar een kwalitatieve criminologie. De relatie tussen theorie, onderzoeksvragen en methode. In T. Decorte, & D. Zaitch (Reds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 33-74). Leuven: Acco.
Viola, F. J. J. (2015). Ethical considerations about consent as the core of sexuality. Sexologies, 24(3), e71-e74.
Warren, P., Swan, S., & Allen, C. T. (2015). Comprehension of Sexual Consent as a Key Factor in the Perpetration of Sexual Aggression Among College Men. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 24(8), 897-913.
Elektronische bronnen
ADN (2017, 17 oktober). Ook actrice Reese Witherspoone onthult misbruik. Het Laatste Nieuws, z.p. Opgehaald op 10 maart 2018 van https://www.hln.be/showbizz/celebrities/ook-actrice-reese-witherspoon-onthult-misbruik~acca5b35/
Catherine Deneuve over #MeToo: ‚Dient enkel de belangen van de vijanden van seksuele vrijheid’ (2018, 9 januari). Knack, z.p. Opgehaald op 10 maart 2018 van http://www.knack.be/nieuws/wereld/catherine-deneuve-over-metoo-dient-enkel-de-belangen-van-de-vijanden-van-seksuele-vrijheid/article-normal-948763.html
Purnelle, B. (2017, 16 oktober). #metoo: ‘Dat heerlijke, kortstondige gevoel van onschendbare vrijheid, dat is voor altijd afgepakt’. Knack, z.p. Opgehaald op 10 maart 2018 van http://m.knack.be/nieuws/belgie/metoo-dat-heerlijke-kortstondige-gevoel-van-onschendbare-vrijheid-dat-is-voor-altijd-afgepakt/article-opinion-913293.html
Swedish PM backs new ‘sexual consent’ law (2017, 18 december). The Local, z.p. Opgehaald op 6 september 2018 van https://www.thelocal.se/20171218/swedish-pm-backs-new-sexual- consent-law
