Het geheime recept voor een ideale leraar Mens en samenleving

Celine
Dewith
  • Charlotte
    Thoelen

Mens en Samenleving: het klinkt niet bepaald hip, maar het is wel de naam van een gloednieuw onderwijsvak in de eerste graad van het katholiek secundair onderwijs. Het doel? Jongeren ondersteunen in hun ontwikkeling tot kritische zelfredzame burgers in een diverse samenleving. Kennis en vaardigheden op sociaal, maatschappelijk en economisch vlak staan hierbij centraal.

De Vlaamse Overheid introduceerde een plan rond de modernisering van de eerste graad secundair onderwijs. ‘Mens en Samenleving’ past perfect in dit plaatje, onder de overkoepelende titel ‘financiële geletterdheid’. Het zal in alle netten van het secundair onderwijs ingericht worden, maar scholen zijn autonoom in het kiezen van de naam van het vak en de organisatie ervan. Binnen het katholiek onderwijs zal het vak de naam ‘Mens en Samenleving’ krijgen. Doordat de externe partner van onze bachelorproef een katholieke school was, maakten we in de uitwerking gebruik van de naam ‘Mens en Samenleving’.

Binnen het vak Mens en samenleving kunnen er ook linken gelegd worden met de nieuwe transversale eindtermen. Voorheen werden deze eindtermen VOET’en genoemd. Onderwerpen zoals burgerschapszin, sociaal-relationele competenties en onderzoekcompetenties maken deel uit van de transversale eindtermen. Het is de bedoeling dat deze behaald worden over de verschillende onderwijsvakken heen. Vanaf 1 september 2019 treden deze eindtermen in werking voor het eerste leerjaar van de eerste graad en vanaf 1 september 2020 treden ze ook in werking voor het tweede leerjaar van de eerste graad.

Het onderzoek in onze bachelorproef toont aan dat leraren in het werkveld het niet altijd makkelijk vinden om interactief en innovatief aan de slag te gaan tijdens de les. Tijdsgebrek is vaak de hoofreden hiervan. Bij de introductie van het nieuwe onderwijsvak vonden wij het een ideaal moment om hier ons steentje in bij te dragen en verandering te brengen in de standaard, vaak nog docerende manier van lesgeven. We ontwierpen vier interactieve en innovatieve workshops rond het vak ‘Mens en Samenleving’ waarbij automatisch gewerkt wordt aan de transversale eindtermen. We hebben de workshops zo uitgewerkt dat deze makkelijk en efficiënt toepasbaar zijn binnen de klaspraktijk.

De eerste workshop is een economisch gerelateerd stadsspel onder de naam ‘Een reis door Hasselt’. Onderwerpen zoals verkooppunten, budgetbeheer, geld lenen, toerisme… komen aan bod. De leerlingen worden in groepen verdeeld en gaan op ontdekking in de stad. De groepen trachten zoveel mogelijk checkpoints te bezoeken en de daar bijbehorende opdrachten uit te voeren. Dit alles gebeurt onder het toeziend oog van een begeleider. Alle groepen krijgen een reiskoffer met daarin briefomslagen met de verschillende checkpoints en bijlagen zoals een stadskaart, infobrochure, opdrachtomschrijving… . De groep die de meeste opdrachten correct heeft uitgevoerd binnen de afgesproken tijd, wint het stadsspel.

De tweede workshop is een escaperoom met als onderwerp betaalmiddelen. Tijdens deze escaperoom is het de bedoeling dat de leerlingen uit het kantoor van bankdirecteur Dhr. Janssens ontsnappen. Dhr. Janssens is gegijzeld en in de kluis zit een brief waarin beschreven wordt waar de gijzelaars hem schuilhouden. Ze kunnen ontsnappen uit het kantoor en Dhr. Janssens bevrijden door op verschillende objecten in het kantoor te klikken en de daarachter schuilende opdrachten correct uit te voeren. Door dit te doen, verzamelen de leerlingen cijfers die hen leiden tot een code om de kluis te kraken. Wanneer de leerlingen erin slagen de code van de kluis te kraken moeten ze enkel nog een meerkeuzetoets maken en hierop een minimumscore behalen van 8/10. Pas dan kunnen en mogen ze de brief van de gijzelaars lezen. Eens ze de brief gelezen hebben kunnen ze Dhr. Janssens bevrijden en is de escaperoom afgelopen.

De derde workshop is een bedrijfsbezoek onder de mindset ‘Leren door te doen’. Tijdens een bedrijfsbezoek is het de bedoeling dat de leerlingen de kans krijgen om mee te draaien in het productieproces en zo meer inzicht krijgen in het functioneren van een bedrijf. We zijn gestart met een algemene uitleg over de werking van het bedrijf, gevolgd door een korte rondleiding. Daarna kregen de leerlingen de tijd om in werkgroepen kennis te maken met verschillende afdelingen in het bedrijf. In iedere werkgroep moesten de leerlingen drie richtvragen beantwoorden rond de werking van hun afdeling. Tot slot werd in de klas een nabespreking uitgevoerd door de leraar waardoor de ervaringen uit de werkgroepen werden samengebracht tot één geheel. Het bedrijfsbezoek wordt als het ware gekoppeld aan de leerstof die de leerlingen voorheen in de klas hebben gezien. Hoe wij het bedrijfsbezoek georganiseerd en ingedeeld hebben kan in alle bedrijven toegepast worden afhankelijk van de mogelijkheden binnen het bedrijf.

De vierde en laatste workshop is een budgetspel met als naam ‘Geld… Dat telt!’. Het spel is gebaseerd op drie andere budgetspelen. De leerlingen spelen per twee of per drie een gezin met elk haar behoeften en mogelijkheden en moeten hierbij budgettaire keuzes maken met als doel het rondkomen van de maand. De leerlingen zullen te maken krijgen met onverwachte situaties waarbij het belangrijk is om doordachte keuzes te maken. Per groep krijgen de leerlingen een infokaart waarop de situatie van het gezin vermeld staat. Doorheen het spel zullen ze ook nog andere spelkaarten krijgen waarbij keuzes gemaakt moeten worden. Het spelbord is zo opgebouwd dat één ronde één maand voorstelt. Het doel van het spel is de leerlingen budgetbewuste keuzes laten maken in functie van hun gezinssituatie en het beschikbare budget. Hierdoor we niet alleen werken aan de transversale eindtermen maar ook aan hun verdere persoonlijke ontwikkeling.

Binnen deze vier workshops staan dus innovatie en interactie met leerlingen centraal. We kiezen ervoor om leraren te stimuleren en om ondanks tijdsgebrek innovatiever aan de slag te gaan met hun leerlingen. Wij willen dan ook leraren in het werkveld die het nieuwe onderwijsvak geven een duwtje in de rug geven met onze workshops. De vier workshops zijn gebruiksklaar. Het zal dus niet langer tijdrovend zijn voor leraren om innovatief en interactief aan het werk te gaan binnen de lessen van Mens en samenleving. Durf jij ervan te proeven?

Bibliografie

Literatuurlijst

NIET-ELEKTRONISCHE BRONNEN:

Boeken:



Elen, J. (2002). Technologie voor en van het onderwijs. Geraadpleegd op 8 maart 2018

Halsberghe, E. (2016). Onderwijsinnovatie. Geraadpleegd op 8 maart 2018

Hantson, E., Van De Velde, M. C., & Desoete, A. (2015). Persoonlijkheid en (de)motivatie van

kinderen en jongeren. Geraadpleegd op 7 maart 2018

Hoogeveen, P., & Winkels, J. (2011). Het didactisch werkvormenboek. Geraadpleegd op 8

maart 2018



Handboeken secundair onderwijs:



Adriaensen, W., Coemans, A., Demuylder, L., Gestels, S., Heye, T., Lenaers, L., . . . Van Hoof,

J. (2014). start SEIn. Berchem: de boeck.

Carreyn, B., Geeurickx, F., & Verbouw, K. (2015). Spectrum SEI. Brugge: Die Keure.

Coeck, L., & Geuens, P. (2017). Optimum 2.1 boekhouden. Wommelgem: Van In.

Coeck, L., Janssens, M., & Geuens, P. (2008). Optimum 2.1 Handelseconomie. De boeck.

Collective. (2014). Economie Direct 3. Van In.

Dhollander, R., Debels, J., & De Bruyn, D. (2012). Economix 3. Kapellen: Pelckmans.

Goegebeur, J., Peiremans, J., Sadones, L., & Waerniers, H. (sd). SEI Online. Plantyn.

Heye, T., Coemans, A., Van Hoof, J., Gestels, S., Smekens, K., Demuylder, L., . . . Lenaers, L.

(2009). StartSEIn. Deboeck.

Jansegers, M., & Verberckt, F. (2017). Optimum Handelsroute. Van In.

Marroccoli, M., Gijbels, G., & Huyghe, J. (2015). SEI what? Wommelgem: Van In.

Maurits, M., & Janssens, M. (2017). Optimum 2.2 boekhouden. Wommelgem: Van In.



Handleidingen van handboeken secundair onderwijs :



Claus, D., Coppieters, P., Deblauwe, R., Fastré, L., Lernout, B., Lernout, L., … Van

Haegenbergh, A., (2011). Economische toppers 3 Handleiding [Handleiding

handboek]. Geraadpleegd van /

Heremans, C., Lowyck, J., Mertens, B., & Mestdagh, J. (2011) Economix SEI Handeleiding

[Handleiding handboek]. Geraadpleegd van /

Vleminckx, C., (2010). Kringen 1 Handleiding [Handleiding handboek]. Geraadpleegd van /

 

Bordspelen:



• BIZ Limburg (sd) Budgetspel: koffer vol met tips en verrassingen [SPEL]

• Wikifin (2018) Just’in budget [SPEL]



ELEKTRONISCHE BRONNEN:

Leerplannen:



• Vlaamse Overheid (2019). Ontwerpleerplan Mens en samenleving. Geraadpleegd van

https://pincette.katholiekonderwijs.vlaanderen/meta/properties/dc-ident…-

20190320-

38?fbclid=IwAR2qyE_ivO1n3zs3uk9KcxMPtDOZ_AI8_mx6SJ3nR5Puy9tpCmhIT0PFbh

o

• Vlaamse Overheid (2011). Leerplan Moderne Wetenschappen. Geraadpleegd van

http://ond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/Moderne%20wetenschappen-2011-0…

• Vlaamse Overheid (2018). Decreet transversale eindtermen. Geraadpleegd van

https://www.vlaanderen.be/nbwa-news-messagedocument/

document/09013557802465bb



Websites:



• Socio-economische intiatie (2012, 29 september). Geraadpleegd op 11 september 2018,

van

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sociaal-economische_initiatie

• Socio Economische Initiatie (SEI). (2017, 25 september). Geraadpleegd op 11 september

2018, van https://www.leiepoortdeinze.be/index.php/vakken/152-socio-economischein…-

SEIsamenleving

• Economie (2018, 4 september). Geraadpleegd op 11 september 2018, van

https://nl.wikipedia.org/wiki/Economie

• Micro-economie (2018). Geraadpleegd op 11 september 2018, van

https://www.encyclo.nl/begrip/Micro%20economie

• Macro-economie (2018). Geraadpleegd op 11 september 2018, van

https://www.encyclo.nl/begrip/Macro%20economie

• Nieuw vak Mens & samenleving in katholiek onderwijs (sd). Geraadpleegd op 29 mei

2019, van https://www.kuleuven.be/thomas/page/mens-en-samenleving/

• Jesu, M.K. (sd). Middenschool Kinsheid Jesu. Opgehaald van Scholen Kindsheid Jesu:

http://www.ontdekkj.be/welkom



PERSOONLIJKE COMMUNICATIE:



Interview met pedagogisch directeur Ann Switten:

• Switten, A. (2018, 4 december) (Pedagogisch directeur Middenschool Kindsheid Jesu).

(Kindsheid Jesu Hasselt). Persoonlijke communicatie [interview op locatie].



Gesprek met pedagoog Annemie Skopinski PXL:

• Skopinski, A. (2019, 28 mei) (Lector Opvoedkunde). (PXL Education). Persoonlijke

communicatie [gesprek op locatie].

Download scriptie (2.54 MB)
Universiteit of Hogeschool
Hogeschool PXL
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Ellen Rusch, Michel Janssens