Multi talen multi beleving

Julie van der Schaaf
Persbericht

Met het Meertalige Gezin als nieuwe norm wordt het tijd voor een meertalige mindset!

Met het Meertalige Gezin als nieuwe norm wordt het tijd voor een meertalige mindset!

In welke taal poets je je tanden? In welke taal vind je jezelf het grappigst? Welke taal heeft de beste woorden om te troosten?

Het is tijd om afscheid te nemen van de eentalige manier van kijken naar de taligheid en de taalontwikkeling van de Brusselse jeugd en bevolking.

Meertaligheid is in Brussel de norm. Ze is niet meer weg te denken en gevarieerder dan ooit. Het grootste deel van de Brusselse kinderen groeit op in een meertalige gezinscontext. De cijfers van het Survey onderzoek van het Brussels BRIO (Informatie-, Documentatie- en Onderzoekscentrum) tonen een afname van het aantal eentaligen en een toename van het aantal meertaligen. In 2000 zag 36,7% van de Brusselaars zichzelf nog als eentalig, in 2018 is dit percentage gedaald tot 25,7%. Terwijl de groep die zichzelf als meertalige ziet van 24,3% uitgroeit naar 37,4%, een toename van 13,1%. De groep tweetaligen zakt licht met 2,8%, van 39,1% in 2000 naar 36,9% in 2018.grafiek 2

Deze ontwikkeling is vanzelfsprekend. De meertalige realiteit ontstaat logischerwijs en vormt voor deze gezinnen een normaliteit. Ondanks deze cijfers wordt het meertalige gezin nog teveel gezien als een uitzonderlijke situatie.

We hebben te maken met een hardnekkige Monolingual Mindset. Deze mindset is diepgeworteld. Ze behelst niet alleen het denken van ééntaligen, maar ook méértaligen blijven dit referentiekader automatisch toepassen; de ééntalige blik die ervan uitgaat dat het hebben van één taal normaal is.

Je kunt dus meertalig zijn en toch een monolingual mindset hebben. Een belangrijk misverstand is het idee dat “echte” meertaligheid de óptelsom van talen is. Alsof het over een verdubbeling gaat waarbij je als meertalige elke taal even goed moet kunnen spreken en schrijven. Maar in een meertalige context heeft elke taal een eigen plek. Vaak vullen de talen elkaar aan. Ze zijn actief in een andere sociale context met verschillende sociale contacten en hebben daarom niet dezelfde functie. Ze (be)staan naast elkaar zoals twee benen of tien vingers. De talen doen niet hetzelfde, hoeven ook niet hetzelfde te kunnen en tóch zijn ze allemaal onmisbaar.

De Monolingual Mindset zorgt er bovendien voor dat de talen van kinderen, gezinnen en individuen  nog steeds worden opgedeeld in de belangrijkere en de minder belangrijke talen. Zo wordt er een taal-hiërarchie gecreëerd die de status van de talen in de maatschappij bepaalt. Er ontstaat een rangorde waarbij er onderscheid wordt gemaakt in de waarde van verschillende talen. Hierbij wordt de Nederlandse of Franse taal (automatisch) boven de thuistaal geplaatst en staan West-Europese talen boven Oost-Europese talen of (Noord)Afrikaanse talen.

Het is van belang dat elke taal erkenning krijgt voor haar functie, de onmisbare rol die ze heeft. Als de taal niet dezelfde plek inneemt of even sterk ontwikkeld is, kan deze erkenning een positief effect op de taalontwikkeling, de taalbeleving en het welbevinden in het algemeen hebben. De taalontwikkeling en de onderliggende vaardigheden staan allemaal met elkaar in verbinding (zie figuur Rots van Cummings).rots 2

Het positief benaderen van meertaligheid zorgt er voor dat de verschillende talen elkaar versterken. Wanneer er openlijk waardering en interesse is voor álle talen hoeven er geen loyaliteitsconflicten te ontstaan die het vormen van de eigen identiteit in de weg staan. Wanneer er zonder oordeel naar de persoonlijke beleving van meertaligheid wordt geluisterd zal er meer ruimte ontstaan voor sociale samenhang. De wisselwerking van positieve reacties werkt stimulerend.

Gezien het grote aantal Brusselse gezinnen dat  met meertaligheid te maken heeft is het opvallend dat er weinig specifieke gezinsondersteuning bestaat in de brede hulpverlening. Voor de hulpverlener is het zinnig om de volgende vragen te stellen:

Hoe ga je om met taalmixen? Wat betekent dat? Wat betekent taalbeleving en emotiebeleving? Op welke manier staan deze met elkaar in verband? Wat is een emotional related language shift? Hoe ga je dáár mee om?

Als we in de welzijnssector gezinnen willen begeleiden, kunnen we niet om hun taligheid heen en is het waardevol als we ons erin verdiepen. Vaak zal een gezin zelf niet bewust bezig zijn met de taaldynamiek omdat er andere, urgentere problemen zijn. (Zoals gezondheidsproblemen, huisvestingsproblemen, financiële moeilijkheden, etc.) Om goed met meertaligheid om te kunnen gaan is het belangrijk dat de hulpverleners kennis hebben van deze  thematiek.

foto kaartjes2In het kader van mijn Bachelorproef ‘Multi talen multi beleving’ ontwikkelde ik gesprekskaartjes.  Het gebruiken van deze kaartjes kan een opening bieden om de unieke taalsituatie te bespreken zonder daarbij een oordeel te hoeven vellen. Zo kan er tegemoet gekomen worden aan de erkenning en de (op)waardering van de meertalige gezinnen. Deze kaartjes nodigen uit tot het delen van de persoonlijke beleving op het vlak van taalontwikkeling, taalstatus en discriminatie, taal en identiteit, taal en emotie,  en taalwaardering. De vragen peilen deze verschillende categorieën. Het spreken over de eigen taalbeleving draagt bij tot identiteits- en emotionele ontwikkeling. Het bevordert ook een positief zelfbeeld. Naast een algemene set werd er ook een set specifiek voor kinderen ontwikkeld.kaartjes 1 2

Nu we voor het eerst een Brusselse Minister van Meertaligheid hebben, Sven Gatz, zal er de komende jaren hopelijk actief gewerkt kunnen worden aan een inclusieve, positieve en empowerende manier om meertalige gezinnen te ondersteunen.

Bibliografie

Literatuurlijst:     

Braun, A. & Cline, T. (2014). Language Strategies for Trilingual Families. Parents perspectives. Uitgeverij: Multilingual Matters, Bristol, Buffalo, Toronto.

Chen S.H., Kennedy M. &Qing Zhou (2012). Parents’ Expression and Discussion of Emotion in the Multilingual Family: Does Language Matter? Perspectives on Psychological Science. Volume 7. 365-383.

De Smedt, H. (2018). Het verhaal van Hilde. 35 Jaar samenwerken met meertalige gezinnen. Welwijs jaargang 29-nummer3-september 2018. Uitgeverij: Drukkerij Van der Poorten, Kessel-Lo.

De Smedt, H.(2018). Workshop bij Foyer, Meertalige gezinnen versterken. Thuistalen -Leren -Welbevinden. 27/09/2018 Brussel.

Dewaele, M. & Costa, B. (2013). Multilingual Clients Experience of Psychotherapy. Language and Psychoanalysis, Volume 2, 31-50.

Geldof, D. (2013). Superdiversiteit als onverwerkte realiteit. Een uitdaging voor het sociaal werk. Pow Alert. Jaargang 39. Nummer 3.

Geldof, D. (2013). Superdiversiteit(druk)  Uitgeverij: Acco.

Hoffman, E., Geldof, D. & Koning M., (2014). Superdiversiteit op de frontlijn. Diversiteitsbewuste communicatie is een Noodzaak. Pow Alert. Jaargang 40.Nummer 4.

Housen,A.,Sole- Mena,A. & Van Parijs, P., (z.d.) Wat is het officiele taalregime in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest  en omstreken? Geraadpleegd op http://www.marnixplan.org/Meertalig-Brussel-111?lang=nl

Janssens, R. (2013). Meertaligheid als cement van de stedelijke samenleving: een analyse van de Brusselse taalsituatie op basis van taalbarometer 3. Uitgeverij VUBpress.

Janssens, R. (2018). Meertaligheid als opdracht. Een analyse van de Brusselse taalsituatie op basis van taalbarometer 4. Uitgeverij VUBpress.

Janssens, R. (2018) fiche BRIO-taalbarometer 4: De talen van Brussel. Geraadpleegd van https://www.docu.vlaamserand.be/node/14763?language=fr)

Kesteloot, C. (2013). De Sociaal-ruimtelijke fragmentaties van Brussel en stedelijke ‘Governance’. Uit: Waarheen met Brussel? Uitgeverij: VUBpress.  P. 145-181.

Kindentaal.nl. Geraadpleegd maart 2019.

Marnixplan.org. Geraadpleegd januari 2019.

Meertaligheid.be. Geraadpleegd maart 2019.

Orioni, M. (2017). Het meertalige kind een eerste kennismaking. Uitgeverij: Van Gennep, Amsterdam.

Pulinx,R.(2018).Hoe overtuigen van leerkrachten over taal en burgerschap een impact hebben op hun relatie met leerlingen. Welwijs jaargang 29-nummer3-september 2018. Uitgeverij: Drukkerij Van der Poorten, Kessel-Lo.

Regionaal Integratiecentrum Foyer Brussel vzw. (2014) ‘On est là’ De eerste generatie Marokkaanse en Turkse migranten in Brussel (1964-1974). Uitgeverij Garant.

Sierens, S. (2012). “Tweetalig onderwijs voor allochtonen: heeft het wel een meerwaarde?” Geraadpleegd van https://www.researchgate.net/figure/Figuur-1-Model-van-de-ijsberg-van-C…

Sig-net.be. Geraadpleegd maart 2019

Softas-Nall, L. , Cardona, B., & Barrit, J. (2015). Challenges and Diversity Issues Working With Multilingual and Bilingual Couples and Families: Implications for Counseling. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, Volume 23, 13-17

Tales@home partners (Sustaining Multilingual families Language-coaching: a parent’s mission. Key messages suggestions recommendations.(z.d.)  https://www.talesathome.eu/en/projects-outputs/stakeholders-text

talesathome.eu Geraadpleegd maart 2019.

Vandecandelaere, H. (2012). In Brussel. Een reis door de wereld.(druk..) Drukkerij EPO.

Van der Linden,E.&Kuiken F.(2012). Het succes van tweetalig opvoeden. Gids voor ouders en opvoeders. Uitgeverij: Acco, Leuven.

van der Schaaf, J. (2017). Meertaligheid in relaties. In de Brusselse hulpverleningscontext. [Projectonderwijs opdracht] Brussel: Odisee Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen.

Van Parijs, P. (2013). Multilingual Brussels. Uit:  The Brussels Reader. A small world city to become the capital of Europe. Uitgeverij  VUBpress. P.267-289.

Waarom is Brussel tweetalig als er maar een kleine minderheid Nederlandstaligen woont?”, z.d. Geraadpleegd van https://www.livingintranslation.be/waarom-is-brussel-tweetalig Geraadpleegd januari 2019.

Universiteit of Hogeschool
Bachelor in de Gezinswetenschappen
Publicatiejaar
2019
Promotor(en)
Marianne De Boodt
Kernwoorden
Share this on: