In de stad wonen is ruimtelijk verantwoord, maar is het kwalitatief leven in de stad?
De ruimte in Vlaanderen
De ruimte in Vlaanderen is tegenwoordig een schaars goed geworden. Als we kijken naar de manier waarop er vandaag met ruimte wordt gewerkt, kan dit heel cru worden be- schreven als verspilling. Het blijven aansnijden van verkavelingen, het steeds maar ver- der verdichten van de Nevelstad Vlaanderen... het gezond verstand zegt dat dit geen duurzame manier is om te werken met ruimte. Duurzaam omgaan met ruimte is hier dan meer bedoeld als antoniem voor de onhoudbaarheid van de situatie dan als noodzakelijke oplossing.
Maar hoe gaat men duurzaam om met de ruimte? Ruimte is zoals reeds gesteld schaars aan het worden, of is dat op sommige plekken al geworden. Voor vele architecten en ruimtelijk ontwerpers is dit misschien de ham-vraag voor de komende decennia. De zoektocht naar een betere manier om met ruimte om te gaan, is in mijn optiek inherent aan het beroep dat architecten vandaag de dag in Vlaanderen uitoefenen. Zeker in het aanzicht van de Betonstop, een reactie op die stijgende ruimtelijke schaarste, heeft de maatschappij oplossingen nodig die haar een plaats in de toekomst bieden.
Kan de stad een oplossing bieden?
In deze thesis wordt een mogelijke oplossing, de 'hernieuwde stad', onderzocht. De bestaande stad speelt een belangrijke rol in die visie van de hernieuwde stad. De stad trekt aan, dat is een feit, maar toch wordt ze door vele nog als vuil, druk en gevaarlijk beschouwd. Deze mindset is misschien wel het belangrijkste bewijs dat de stad op dit moment nog niet voldoet aan de noden die de maatschappij haar stelt, in iedere geval toch niet voor de volledige maatschappij. Het accommoderen van de gehele maatschappij is in het kader van de aanstaande ruimtelijke veranderingen de opdracht van de stad.
Door middel van een studie naar de Stad als huis van de maatschappij wordt er gezocht naar hoe de stad een antwoord kan bieden op de toekomstige en huidige noden van de samenleving. De stad heeft op dit moment kwaliteiten, maar die worden vaak overheerst door de minder positieve feiten die eigen zijn aan de stad zoals ze nu is. Vanuit een definiëring van de hernieuwde stad wordt er gezocht naar een manier om die kwaliteiten en ook opportuniteiten te zien als middelen om de stad begeerlijk te maken voor iedereen.
Want stadsvernieuwing zoals het vandaag de dag wordt gepercipieerd door het grote publiek, draait vooral rond grote projecten die volledig nieuwe stukken stad neerzetten. Het gaat hier vaak om grootschalige injecties van woningen die niet altijd voor iedereen toegankelijk. De 'oude' stad laat men in dit verhaal vaak links liggen. Dit terwijl er zoveel kwaliteiten en opportuniteiten liggen in die oude stad, en de hernieuwde stad minstens een goed alternatief kan zijn voor deze grote projecten.
Het hernieuwen van die bestaande stad draait vooral rond het zoeken en vinden van kwaliteiten in de stad. Van hieruit worden er interventies gedaan in de stad op zeer precies bepaalde plaatsen, waardoor er een rimpel-effect ontstaat voor de stad rond de ingreep. Stadsvernieuwing door middel van stedelijke accupunctuur, met de stad als de huid, en de ingrepen als pin-prikken.
Hoe werkt men er aan in de Vlaamse steden?
Vanuit die studie van de 'hernieuwde stad' wordt er gekeken naar bestaande stadsvernieuwings-strategieën in een Vlaamse stad, dewelke op hun beurt ook een inspiratie vormde voor dit onderzoek. Met een kritische blik wordt dan het ideaalbeeld van de stadsvernieuwing vergeleken met de strategieën die vandaag in de reële wereld worden toegepast. Met deze insteek wordt de kwaliteit van stadsvernieuwing in Vlaanderen kritisch in vraag gesteld, hetgeen een aanleiding moet zijn tot een debat over die stadsvernieuwing.
Ruimtelijke stadsvernieuwing en het sociale aspect
Het onderzochte type stadsvernieuwing in Vlaanderen is op dit moment goed, ze boekt resultaten. Maar misschien beperkt men zich op dit moment nog maar enkel tot het ruimtelijke aspect van stadsvernieuwing. Dit terwijl het sociale aspect van de stad, het sociale weefsel dat in de ruimtelijke structuur van de stad huist, wel erkend wordt, maar ook genegeerd wordt, of overgelaten andere stadsdiensten, die zich daar wel mee bezig zullen houden. Daar tegenover staat dat het inzetten op zowel het ruimtelijke als het sociale weefsel van de stad, kan leiden tot een inclusieve stadsvernieuwing, en een stad die voor iedereen een (t)huis kan zijn.
Bibliografie
AG VESPA. (2009). AG VESPA : Grond-en-pandenbeleid. In A. VESPA. Antwerpen, Antwerpen, Belgie: AG VESPA.
AG VESPA. (2018, 12 23). Over AG VESPA. Opgehaald van AG VESPA: https://www.agvespa.be/over-ag-vespa
Antwerpen, S. (2016). Strategisch Ruimtelijk Structuurplan. In S. Antwerpen, Stadsontwikkeling in Antwerpen, Antwerpen Ontwerpen(pp. 17-22). Antwerpen: Stad Antwerpen.
Arbel, Y. (2016). Urban Acupuncture – Curitiba as an Allegory. In Y. A.-A. R. Divir, "DEMOCRATIC CITY - EDUCATION CITY IN THE 21ST CENTURY: A ROADMAP TO SOCIAL-EDUCATIONAL-COMMUNAL CHANGE.Ron Dvir.
archiobjects.org. (sd). The “Ideal City” in three Renaissance paintings.Opgehaald van archiobjects.org: https://archiobjects.org/the-ideal-city-in-three-renaissance-paintings/
Archipel VZW. (2013). Dag van de Architectuur 2013. Antwerpen.
Architecten, D. G. (2013). Statielei.Opgehaald van degoudenliniaal.be: http://www.degoudenliniaal.be/index.php?/albums/statielei-antwerpen/
Atkinson, R. (2006). Padding the bunker: strategies of middle-class disaffi liation and colonisation in the city,. Urban Studies, pp. 819–832.
Balthazar, N. (Regisseur). (2017). Plannen voor plaats[Film].
Bibliothèque Nationale de France. (2019, Maart 26). Marcel Poëte. Opgehaald van data.bnf.fr: https://data.bnf.fr/13498834/marcel_poete/
Clark, E. (2005). The order and simplicity of gentrification. In R. A. Bridge, Gentrification in a Global Context. The New Urban Colonialism.Londen: Routledge.
Clay, P. (1979). In P. Clay, Neigllbor/100d Renewal: Middle-Class Resettlement and 1I1cumbellt Upgrading ill American Neighborhoods.Lexington: D.C. Heath.
De Sola Morales, M. (2008). The Skin of Cities. In M. D. Morales, A Matter of Things(pp. 23-29). Rotterdam: NAi.
De Zutter, J. (2005). Een bouwmeester bouwt niet. In J. D. Zutter, Een bouwmeester bouwt niet : 1999-2005.Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.
Dep. Omgeving. (2018). Perspectief voor de toekomst: strategische doelstellingen en ruimtelijke ontwikkelingsprincipes. In V. D. Omgeving, Beleidsplan Ruimte Vlaanderen: Strategische Visie.Brussel: Vlaamse Overheid.
Departement Ruimte Vlaanderen. (2018). Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. In D. R. Vlaanderen, Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen.Brussel.
Dorith Govaerts, P. G. (2019, Februari 28). Het Grond-en-Pandenbeleid in Antwerpen. (O. Eurlings, Interviewer)
Eurlings Olivier & Potters Jelle. (2019, februarue). Een context-visie voor het Bassin: een Stadskamer. Diepenbeek.
Eurlings, O. (2017). In O. Eurlings, Gentrificatie van het Eiffel-gebouw in Maastricht.Diepenbeek.
Eurlings, O. (sd). Een visie op het Bassin 2,0.
Eurlings, O. (sd). Het Bassin Maastricht Noord.
Gale, D. (1980). Neighborhood Resettlement. Washington D.C.Elmford: onbekend.
Glass, R. (1964). In R. Glass, London: aspects of change.London: MacGibbon & Kee.
Google Earth. (sd). Google Earth Pro.Opgehaald van Google Earth.
Guadagnino, L. (Regisseur). (2017). Call me by your name[Film].
Guadagnino, L. (Regisseur). (2017). Call me by your name[Film].
Guy Cleuren & Jo Janssen. (2019). Studio Contemplatie. Diepenbeek.
Hamnet, C. (2003). In C. Hamnet, Unequal city: London in the Global Arena.Oxford: Oxford University Press.
Herontwikkeling WTC-torens brengt woningen in Noordwijk.(2017). Opgehaald van bruzz.be: https://www.bruzz.be/samenleving/herontwikkeling-wtc-torens-brengt-woni…
Hopper, E. (sd). Office in a small city.Opgehaald van metmuseum.org: https://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/53.183/
Ibelings, H. (2008). Urbanity. In M. D. Morales, A Matter of Things(pp. 10-14). Rotterdam: NAi.
Lees, L. (2004). In L. L., The Emancipatory City? Paradoxes and Possibilities.London: Sage.
Lees, L. (2008). Gentrification and Social Mixing: Towards an Inclusive Urban Renaissance? Urban Studies.
Lees, L. (2008). Gentrification and Social Mixing: Towards an Inclusive Urban Renaissance? Urban Studies, 2449–2470.
Lees, L., Slater, T., & Wyly, E. (2007). Gentrification. In T. S. Loretta Lees, Gentrification.London: Routledge.
Lofland, L. (1998). In L. Lofl and, The Public Realm: Exploring the City’s Quintessential Social Territory.New York: Aldine de Gruyter.
Machado, R. (1976). Towars a theory of remodeling: Old buildings as palimpsest. Progressive Architecture.
Martens, & Loeckx. (2010). Labo Vespa. In vai, Architectuur in Vlaanderen: Jaarboek 2009-2010 -- editie 2010(pp. 217-249). Antwerpen: vai.
Martens, M. (2019, Maart 23). Dossier 1974-75. Opgehaald van Quartier Nord: http://www.quartiernord.be/nl/dossier_74nl.html
Metaal, S. (2007). Gentrification, een overzicht. OASE, 7-28.
Miro, J. (2016). Danseuses acrobates.Opgehaald van Georgetown frame shoppe: http://www.georgetownframeshoppe.com/artists/joan-miro/joan-miro-pochoi…
Morales, M. D. (2019). Porto Vechio, Trieste.Opgehaald van manueldesola-morales.com: http://manueldesola-morales.com/proys/Trieste_eng.htm
Neil, S. (1996). In N. Smith, The New Urban Frontier: Gentrification and the Revanchist City.Londen: Routledge.
Nolli, G. (sd). Tile 5 Nolli-map Rome.places.branipick.com.
Nudge. (sd). Nudge.Opgehaald van instagram.com/nudgedesign: instagram.com/nudgedesign
Oxford Living Dictionaries. (2018, December 14). Opgehaald van Oxford Living Dictionaries: https://en.oxforddictionaries.com/definition/palimpsest
Perez de Arce, R. (2015). Urban Transformations. In R. P. Arce, Urban Transformations & The Architecture of Additions(pp. 3-15). Londen: Routledge.
Periton, D. (2006). Generative history: Marcel Poëte and the city as urban organism. The Journal of Architecture, 425-439.
Pocket Parks as Urban Acupuncture.(sd). Opgehaald van land8.com: https://land8.com/pocket-parks-as-urban-acupuncture/
Poëte, M. (1938). In M. Poëte, Paris-Son evolution creatrice.Parijs.
Potters, O. E. (sd). Een visie voor het Bassin.
re-st. (2015). De winst van het niet-bouwen. In re-st, pleidooi voor het niet-bouwen(p. 13). Antwerpen: re-st.
Rijcke, C. D. (2019, Maart 23). Vier oliecrisissen, vier recessies. Opgehaald van Tijd.be: https://www.tijd.be/opinie/commentaar/vier-oliecrisissen-vier-recessies…
Smith, N. (1979). Toward a Theory of Gentrification A Back to the City Movement. Journal of the American Planning Association, 538-548.
Smith, N. (2002). New Globalism, new urbanism, Gentrification as global urban strategy. Antipode.
Sub, L. J. (2012). City as an organism.Opgehaald van urbanculturalstudies.com: https://urbanculturalstudies.wordpress.com/2012/03/08/artist-lee-jang-s…
The Tompkins Square Park Riots of 1988.(2015). Opgehaald van gvshp.com: https://gvshp.org/blog/2015/08/06/the-tompkins-square-park-riots-of-198…
Urbanism, C. f. (2019, Maart 18). Home.Opgehaald van http://www.inclusiveurbanism.org: http://www.inclusiveurbanism.org
Uyttenhove, P. (2010). Landschap en Geheugen. In J. K. Koos Bosma, Geschiedenis en ontwerp: handboek voor de omgang met cultureel erfgoed(pp. 238-255). Vantilt.
vai. (2010). Architectuur in Vlaanderen Jaarboek 2008-2009: editie 2010. In vai, Architectuur in Vlaanderen Jaarboek 2008-2009: editie 2010.Antwerpen: vai.
vai. (2014). In VAI, Architectuurboek Vlaanderen N°11: Architectuur Middenin.Antwerpen: VAI.
vai. (2016). Architectuurboek Vlaanderen N°12 Architectuur op Maat. In vai, Architectuurboek Vlaanderen N°12 Architectuur op Maat.Antwerpen: vai.
Vandekerckhove, S. (2018). Twee derde van wereldbevolking zal tegen 2050 in de stad wonen.
VESPA, A. (2017). Korte Lobroekstraat.Opgehaald van agvespa.be: https://www.agvespa.be/projecten/korte-lobroekstraat-10#
Viérin, P. (2016). Hoeksteen. In VAI, Architectuurboek Vlaanderen N°12: Architectuur op Maat.Antwerpen: Vlaams Architectuur Instituur.
vlaamsbouwmeester.be. (2019, Maart 25). Open Oproep. Opgehaald van vlaamsbouwmeester.be: https://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/instrumenten/open-oproep
Young, I. M. (1990). The just and ideal city. In I. M. Young, Justice and the Politics of Difference.Princeton, NJ: Princeton University Press.
Zumthor, P. (1998). Thinking of Architecture. In P. Zumthor, Thinking of Architecture.Basel: Birkhäuser.
Zumthor, P. (2006). Atmospheres. In Z. Peter, Atmospheres.Basel: Birkhäuser GmbH.
