In de masterproef Non-professional translation in the city of Antwerp werden vertaalpraktijken onderzocht die zijn uitgevoerd door niet-professionele vertalers in de stad Antwerpen. Aan de hand van een vergelijkende corpusanalyse werd er nagegaan welk effect dit heeft op het microniveau, ofwel op de tekst zelf, en werd de invloed van het sociolinguïstische kader bekeken waarin de vertaling plaatsvindt.
Antwerpen, de bruisende havenstad, staat bekend om haar rijke kunstgeschiedenis en haar befaamde station gevestigd in het wereldwijde handelscentrum voor diamant. Hier ontvouwt zich het ware walhalla voor zowel de cultuurminnaar, de modeliefhebber, als de gastronoom. In het hartje van Antwerpen staat de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, een toren die tot in de hemel lijkt te reiken. Dit is de omgeving waar het multiculturele karakter van de stad het meest tot uiting komt. Het auditief panorama bestaat uit uiteenlopende talen en dialecten die te pas en te onpas op elkaar stuiten en vaak een Babylonische spraakverwarring tot gevolg hebben. In het straatbeeld treden vertaalpraktijken op die een brug trachten te bouwen tussen de verschillende stemmen en een poging wagen om het geroezemoes te verhelderen.
Door de toenemende meertaligheid en multiculturaliteit van de huidige samenleving is het leren samenleven en accepteren van de ander meer dan ooit van belang. Dat geldt bij uitstek voor superdiverse steden: stedelijke ruimtes waar allerlei etnische achtergronden samenkomen. In deze context kan vertaling dienen als een middel om taalkundige en culturele verschillen te overstijgen.
Naarmate de behoefte aan vertaling toeneemt, stijgt ook het aantal niet-professionele vertalers. Het concept ‘niet-professionele vertaling’ is ontstaan uit het idee dat het vertaalvermogen inherent is aan de mens. Het is namelijk zo dat ieder meertalig persoon in staat is om in zekere mate een vertaling te produceren zonder enige opleiding. Desalniettemin, om bekwaam te worden geacht in het vakgebied, vergt de vertaalcompetentie tijd en oefening. Een niet-professionele vertaler heeft een uitgebreid linguïstisch repertoire, maar heeft nog niet alle stappen doorlopen om als professioneel te worden beschouwd.
Onderzoek naar vertaalpraktijken in de context van de stad is recentelijk op de voorgrond getreden. Dit vakgebied is ontstaan uit Linguistic Landscape Studies, waarbij meertalige teksten in stedelijke ruimtes het onderzoeksvoorwerp zijn. Die teksten kunnen in diverse gestalten opdoemen, zoals uithangborden, posters, flyers, brochures en menukaarten. Hoewel Linguistic Landscape Studies een interdisciplinair veld is dat voornamelijk tot de sociolinguïstiek behoort, zijn deze ruimtes in de eerste plaats vertaalruimtes.
Om mezelf te verdiepen in het fenomeen vertaling in de stad, heb ik deelgenomen aan de Summer School ‘Translating Each Other/Translating the Other: The Global City as a Site of Translation’ aan de Concordia University in het Canadese Montreal. Tijdens de Summer School heb ik mijn masterproef gepresenteerd en daarnaast een bespreking gemaakt van het boek Translating Montreal: Episodes in the Life of a Divided City van Sherry Simon. Het boek gaat over vertaalpraktijken in de stad Montreal en hoe vertaling een cruciale rol speelt in een stad die gekenmerkt wordt door de machtsstrijd tussen enerzijds het Frans en anderzijds het Engels. Doordat ik een vergelijkende analyse heb kunnen maken tussen Antwerpen en Montreal, alsook tussen België en Canada, heeft de opdracht me veel inzicht verschaft. Ik heb ook de kans gekregen om Sherry Simon te ontmoeten en mijn corpus te tonen dat ik een interactieve pdf verzameld heb. Die pdf kan geraadpleegd worden via www.tinyurl.com/nptinantwerp.
Het bestand heeft als basis de kaart van Antwerpen, verdeeld in een aantal wijken. De lezer kan op een wijk klikken om doorverwezen te worden naar een pagina waar de data per genre bekeken kunnen worden. Vervolgens verschijnen een aantal knoppen die de niet-professionele vertalingen weergeven die in die wijk zijn aangetroffen. Die gegevens, in de vorm van foto’s, beschikken over gemarkeerde delen die de vertaalverschuivingen voorstellen. De lezer kan op de aangeduide elementen klikken om meer uitleg te krijgen.
Aan de hand van dit corpus werd een vergelijkende analyse uitgevoerd en werden de niet-professionele vertalingen in een sociolinguïstische context geplaatst door naar elke buurt te kijken binnen het kader van immigratie en toerisme. Op basis van de resultaten van deze analyse konden een aantal conclusies geformuleerd worden. Ten eerste vonden de meeste verschuivingen tijdens het niet-professionele vertaalproces plaats op het syntactische niveau. Dat wil zeggen dat de meeste veranderingen betrekking hadden op de zinsbouw. Dit kan worden verklaard door te kijken naar de aard van de niet-professionele vertaling, vooral in de context van de stad. Het hoofddoel is namelijk het overbrengen van de boodschap aan het doelpubliek. Daarom wordt de vorm van de tekst vaak van de hand gewezen, of wordt er minder aandacht aan besteed. Het communicatieve doel wordt belangrijker geacht dan het leveren van een taalkundig foutloze vertaling. Hoewel syntactische veranderingen zoals spelfouten de leesbaarheid negatief kunnen beïnvloeden, kunnen we aannemen dat ze het doelpubliek niet zullen belemmeren om de boodschap van de tekst in zijn geheel te begrijpen. Een ander fenomeen dat sterk aanwezig was, waren verschuivingen die plaatsvonden door interferentie van de doeltekst of het taalkundige repertoire van de vertaler. Een voorbeeld hiervan zijn letterlijke vertalingen. Daarnaast heeft zowel het aspect van immigratie, als dat van het toerisme effect gehad op het aantal niet-professionele vertalingen. Toerisme had echter de grootste invloed. De meeste niet-professionele vertalingen werden namelijk verzameld in het historisch centrum van Antwerpen.
De wereldstad, het moderne Babel van de geglobaliseerde wereld, is het schouwtoneel van talrijke vertaalpraktijken waarbij vertaling de brug tussen talen en culturen vervult. Zowel professionele als niet-professionele vertalers spelen een belangrijke rol bij het communicatieproces in een stad waar mensen uit alle geledingen van de samenleving bijeenkomen. Bovendien is vertaling het ideale instrument om onderzoek te verrichten naar allerlei aspecten van het stadsleven. Machtsverhoudingen, culturele relevantie en contactzones zijn maar enkele voorbeelden. Vertalers treden daarbij op als journalisten die de verbanden tussen gemeenschappen en relaties tussen talen belichten.
Albl-Mikasa, M. (2018). Non-professional interpreting and translation. Interpreting, 20(2), pp. 309–316.
Antonini, R. (2010). Natural translator and interpreter. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies Volume 2 (pp. 102–104). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Antonini, R., & Cirillo, L., & Rossato, L., & Torresi, I. (2017). Non-professional Interpreting and Translation. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Baker, M. (1993). Corpus linguistics and Translation studies: Implications and Applications. In M. Baker, G. Francis & E. Tognini-Bonelli (Eds.), Text and Technology: In Honour of John Sinclair (pp. 233–250). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Baynham, M., & Lee, T.-K. (2019). Translation and translanguaging (New perspectives in translation and interpreting studies). London: Routledge.
Blommaert, J. & Rampton, B. (2011). Language and superdiversity. Diversities, 13(2), pp. 1–20.
Blommaert, J. (2013). Ethnography, superdiversity and linguistic landscapes: Chronicles of complexity. Bristol: Multilingual Matters.
Blommaert, J. (2014). Infrastructures of superdiversity: Conviviality and language in an Antwerp neighborhood. European Journal of Cultural Studies, 17(4), pp. 431–451.
Castro, O., & Mainer, S., & Page, S. (2017). Self-Translation and Power: Negotiating Identities in European Multilingual Contexts. London: Macmillan Publishers Ltd.
Catford, J. (1965). A Linguistic Theory of Translation, London: Oxford University Press.
Chan, L. (2016). Beyond non-translation and "self-translation": English as lingua academica in China. Translation and Interpreting Studies, 11(2), pp. 152–176.
Chesterman, A. (2000). Memes of translation: The spread of ideas in translation theory. Amsterdam: John Benjamins.
Conteh, J. (2018). Translanguaging. ELT Journal, 72(4), pp. 445–447.
Creese, A., Blackledge, A., & Hu, R. (2018). Translanguaging and translation: The construction of social difference across city spaces. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 21(7), pp. 841–852.
Gagnon, C. (2006). Ideologies in the history of translation. In G. L. Bastin & P. F. Bandia (Eds.), Charting the Future of Translation History (pp. 201–223). Ottawa: University of Ottawa Press.
Gagnon, D. (2015). Self-Translation, Literary Creativity, and Trans-Lingual Aesthetics: A Québec Writer’s Perspective. Linguaculture, 2015(1), pp. 45–55.
García De La Puente, I. (2014). Autobiography in self-translation: Language towards experience in Esmeralda Santiago’s Cuando era puertorriqueña. The Translator, 20(2), pp. 215–227.
Gevers, J. (2018). Translingualism revisited: Language difference and hybridity in L2 writing. Journal of Second Language Writing, 40, pp. 73–83.
Gorter, D. (2003). Sociolinguistics in the Netherlands. Jahrbuch Sociolinguistics, 17, pp. 168–180.
Gorter, D. (2013). Linguistic Landscapes in a Multilingual World. Annual Review of Applied Linguistics, 33(Mar), pp. 190–212.
Grant, L. J. (2018). Non-professional Interpreting and Translation. Meta, 63(2), pp. 561–564.
Grutman, R. (2013). Beckett and beyond: Putting self-translation in perspective. Orbis Litterarum,68(3), pp. 188–206.
Halverson, S. (2010). Translation. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies Volume 1 (pp. 378–384). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Harris, B. (1976). The Importance of Natural Translation. Working Papers in Bilingualism. 12. pp. 96–114.
Harris, B. (1992). Natural Translation: A Reply to Hans P. Krings. International Journal of Translation Studies, 4(1), pp. 97–103.
Harris, B. (2017). Unprofessional translation: A blog-based overview. In R. Antonini, L. Cirillo, L. Rossato & I. Torresi (Eds.), Non-professional Interpreting and Translation. (pp. 29–43). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Harris, B., & Sherwood, B. (1978). Translating as an innate skill. In D. Gerver & W.H. Sinaiko (Eds.), Language Interpretation and Communication, (pp. 155–170). New York: Plenum Press.
Hokenson, J., & Munson, M. (2007). The bilingual text: History and theory of literary self-translation. Manchester: St. Jerome.
House, J. (2016). Translation as Communication across Languages and Cultures. Oxon: Routledge.
Jakobson, R. (1959). On Linguistic Aspects of Translation. In R. A. Brower, On Translation, (pp. 232–239). Cambridge: Harvard University Press.
Koskinen, K. (2012). Linguistic Landscape as a Translational Space: The Case of Hervanata, Tampere. In J. Vuolteenaho, L. Ameel, A. Newby & M. Scott (Eds.), Language, Space and Power: Urban Entanglements Studies across Disciplines in the Humanities and Social Science 13. (pp. 73–93). Helsinki: Helsinki Collegium for Advanced Studies.
Lafleur, J.-M., & Marfouk, A. (2018). Migratie in België in 21 vragen en antwoorden. Leuven: Leuven University Press.
Laviosa, S. (2004). Corpus-based translation studies: Where does it come from? Where is it going? Language Matters, 35(1), pp. 6–27.
Laviosa, S. (2010). Corpora. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies Volume 1 (pp. 80–86). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Meifang, Z., & Li, P. (2009). Introducing a Chinese Perspective on Translation Shifts. The Translator, 15(2), pp. 351–374.
Meylaerts, R. (2010). Multilingualism in translation. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies Volume 1 (pp. 227–230). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Meylaerts, R., & Gonne, M. (2014). Transferring the city – transgressing borders: Cultural mediators in Antwerp (1850–1930). Translation Studies, 7(2), pp. 1–19.
Montini, C. (2010). Self-translation. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies Volume 1 (pp. 306–308). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Ouyang, Q. (2018). Non-professional Interpreting and Translation: State of the art and future of an emerging field of research. Babel: Revue internationale de la traduction - International journal of translation, 64(1), pp. 169–174.
Orrego-Carmona, D. (2016). A reception study on non-professional subtitling: Do audiences notice any difference? Across Languages And Cultures, 17(2), pp. 163–181.
Pennycook, A., & Otsuji, E. (2015). Metrolingualism: Language in the city. London: Routledge.
Popovič, A. (1976). Dictionary for the Analysis of Literary Translation. Edmonton: Department of Comparative Literature, University of Alberta.
Râbacov, G. (2013). Self-translation as mediation between cultures. International Journal of Communication Research, 3(1), pp. 66–69.
Rosa, A.-A. Descriptive Translation Studies (DTS). In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies Volume 1 (pp. 94–101). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Shuttleworth, M., & Cowie, M. (2014). Dictionary of Translation Studies. New York: Routledge.
Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Vandenbergen, A.-M. (1995). Exploring English Grammar. Leuven: Garant.
Vanden Daelen, V. (2005). Returning: Jewish life in Antwerp in the aftermath of the Second World War (1944-45). (Jewish Communities in Transition). European Judaism, 38(2), pp. 26–42.
Vinay, J.-P. & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation. Amsterdam: John Benjamins.
World Tourism Organization. (2018). European Union Tourism Trends. Madrid: UNWTO. https://doi.org/10.18111/9789284419470
Amandus. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved June 6, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Amandus
Antwerp diamond district. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved May 30, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Antwerp_diamond_district
Antwerp ZOO. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved May 30, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/sightseeing/antwerp-zoo
Antwerp’s central park. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved May 30, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/shopping-and-fashion-en/diamond-city
Antwerp’s Most Brilliant. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved May 30, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/shopping-and-fashion-en/diamond-city/antwerp-s-most-brilliant-en
Antwerpen. (n.d). De stadhuis is UNESCO-werelderfgoed. Retrieved July 26, 2019, from https://www.antwerpen.be/nl/info/54e1bfe5caa8a7703b8b48d9/het-stadhuis-is-unesco-werelderfgoed
Architecture & monuments. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 26, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/sightseeing/architecture-monuments
Berchem (Antwerpen). (n.d.). In Wikipedia. Retrieved May 30, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Berchem_(Antwerpen)
Berchem. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved May 30, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Berchem
Borgerhout. (n.d.) In Wikipedia. Retrieved May 30, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Borgerhout
Bourla Theatre. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved July 12, 2019 from https://en.wikipedia.org/wiki/Bourla_Theatre
Central Station. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved May 30, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/sightseeing/central-station
City of Antwerp. (n.d.). Het Eilandje. Retrieved April 29, 2019, from https://www.antwerpen.be/docs/Stad/Stadsvernieuwing/Eilandje/Brochure_Het_Eilandje_EN.pdf
Dam (Antwerpen). (n.d.). In Wikipedia. Retrieved April 29, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Dam_(Antwerpen)
De Beuckeleer, K. (2016, September 7). “Den Dam is als een klein dorp in de stad”. Het Nieuwsblad. Retrieved from https://www.nieuwsblad.be/
De Koninck – Antwerp City Brewery. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved May 14, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/food-drinks/antwerp-city-brewery
Den Dam. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved April 29, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Den_Dam
Diamond City. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved May 30, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/parken-en/antwerps-central-park
District Antwerpen. (2012). Toelichtingsnota. Retrieved March 1, 2019, from https://www.antwerpen.be/docs/Stad/Stadsvernieuwing/Bestemmingsplannen/RUP_11002_214_10008_00001/RUP_11002_214_10008_00001_0022BIJLAGEN_tn.html
Dumarey, A. (2018, April 27). Markante plekken: het oude gerechtshof van Antwerpen, 12 jaar na de sluiting. VRT Nieuws. Retrieved from https://www.vrt.be/
Eat In Antwerp. (n.d.). Theaterbuurt. Retrieved July 12, 2019 from https://www.eat-in-antwerp.be/wijken/theaterbuurt/
EcoHouse. (n.d). In Visit Antwerpen. Retrieved May 30, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/sightseeing/ecohouse
Economic. (n.d.). In Lexico. Retrieved May 30, 2019, from https://www.lexico.com/en/definition/economic
Eilandje (Antwerpen). (n.d.). In Wikipedia. Retrieved April 29, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Eilandje_(Antwerpen)
Eilandje. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved April 29, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/districts/eilandje
Expatica. (n.d.). Jewish Antwerp. Retrieved May 30, 2019, from https://www.expatica.com/be/out-and-about/excursions/jewish-antwerp-100346/
Franklin Rooseveltplaats. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved June 6, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Franklin_Rooseveltplaats
Hendrik van Brederode (1531-1568). (n.d.). In Wikipedia. Retrieved June 17, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_van_Brederode_(1531-1568)
Het Zuid. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 26, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/districts/het-zuid-en
Historic Centre. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 26, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/districts/historic-centre
Koninklijk Atheneum Antwerpen. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved June 6, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Koninklijk_Atheneum_Antwerpen
Meir, Antwerp. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved July 12, 2019 from https://en.wikipedia.org/wiki/Meir,_Antwerp
Militair Hospitaal Antwerpen. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved May 14, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Militair_Hospitaal_Antwerpen
Museums. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 26, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/sightseeing/museums
Openbaar Kunstbezit Vlaanderen. (n.d). Hessenhuis – Antwerpen. Retrieved July 26, 2019, from http://www.openbaarkunstbezit.be/nl/musea/hessenhuis-antwerpen
Park Harmonie. (n.d.). In Antwerpen Morgen. Retrieved June 2, 2019, from https://www.antwerpenmorgen.be/projecten/harmonie/over
Park Spoor Noord. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved April 29, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/park-spoor-noord
Saint James’s church. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 26, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/sightseeing/churches/saint-jamess-church
Screen Flanders. (n.d.). Antwerpen – Modenatie. Retrieved July 12, 2019 from https://www.screenflanders.be/nl/filmloket/location-database/location/antwerpen-modenatie
Seefhoek. (n.d.) In Wikipedia. Retrieved April 30, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Seefhoek
Shtetl. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved May 30, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Shtetl
St. Andrew’s District. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 12, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/districts/sint-andries-en
Stad in cijfers. (n.d.). Antwerpen Stad in Cijfers: Databank. Retrieved August 16, 2019 from https://stadincijfers.antwerpen.be/databank/
Stuivenberg (Antwerpen). (n.d.) In Wikipedia. Retrieved April 30, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Stuivenberg_(Antwerpen)
The Ruien. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 26, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/walks/guided-walk-the-ruien
Theatre District. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 12, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/districts/theatre-district-en
Toerisme Vlaanderen. (n.d.). Toerisme cijfers 2018 XL. Retrieved May 30, 2019 from https://www.toerismevlaanderen.be/toerisme-cijfers-2018-xl#dashboard
University District. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved July 26, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/districts/university-district
Urban divercities. (n.d.). Antwerp. Retrieved May 30, 2019 from https://www.urbandivercities.eu/antwerp/
Visit Antwerp. (2017, December 7). Tasty in Antwerp: Eilandje [Video file]. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=Xhtd-nGrtCQ
Visit Antwerp. (2017, December 7). Tasty in Antwerp: St. Andrew’s District [Video file]. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=rpVCnUJDf14
Visit Antwerp. (2017, December 7). Tasty in Antwerp: Theatre Area [Video file]. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=rpVCnUJDf14
Visit Antwerpen. (n.d.). Welcome to Antwerp. Retrieved August, 16, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/home
Vlaanderen is erfgoed. (n.d.). Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Retrieved July 26, 2019, from https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/4092
Zuid, Antwerp. (n.d.) In Wikipedia. Retrieved June 17, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Zuid,_Antwerp
Zuid-Brederode. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved June 17, 2019, from https://nl.wikipedia.org/wiki/Zuid-Brederode
Zurenborg. (n.d.). In Visit Antwerpen. Retrieved May 14, 2019, from https://www.visitantwerpen.be/en/districts/zurenborg-en
Zurenborg. (n.d.). In Wikipedia. Retrieved May 14, 2019, from https://en.wikipedia.org/wiki/Zurenborg