Let's ALL talk about sex

- Relationele en seksuele vorming bij anderstalige nieuwkomers

Seksualiteit is een veelbesproken thema binnen onze cultuur, zeker bij jongeren. Er wordt een punt gemaakt van zoveel mogelijk relationele zaken uit de taboesfeer te halen. Ook binnen het onderwijs. Maar wat als je een andere culturele of religieuze achtergrond hebt? Werkt deze aanpak dan ook of missen jongeren met migratie-achtergrond de aansluiting? Hoe maak je een taboeonderwerp zoals (homo)seksualiteit bespreekbaar voor álle leerlingen? Met die vragen gingen Samy Meziani en Anne-Lien De Ridder aan de slag in hun bachelorproef.

Door de migratiestroom in België komen heel wat leerlingen terecht in het OKAN (Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers). Deze tak van het onderwijs werd opgericht om jongeren die nieuw zijn in België, Nederlands te leren. Maar jongeren enkel taalles geven, is niet voldoende om een vlotte inburgering te verwachten.

Onze maatschappij verandert drastisch en het onderwijssysteem kan niet bijbenen. Het houdt te weinig rekening met leerlingen die niet opgroeiden met westerse waarden en normen. En dat wordt pijnlijk duidelijk als het over onderwerpen zoals seksualiteit gaat.  Zo hebben veel leerlingen in het OKAN een islamitische achtergrond, een achtergrond die leert dat homoseksualiteit bijvoorbeeld bestraft kan worden en waar de sociale acceptatie van mensen met ‘andere’ seksuele voorkeuren vaak zoek is. Dit maakt veel onderwerpen moeilijk bespreekbaar in de klas.

Het meeste onderwijsmateriaal rond seksualiteit dat momenteel beschikbaar is, is dan ook opgesteld met westerse jongeren in het achterhoofd. Voor jongeren in het OKAN zijn deze methodes vaak te confronterend en te expliciet, waardoor ook de afstand tussen leerkracht en leerling te groot wordt en deze lessen niet bruikbaar zijn. Daarbovenop moeten leerkrachten in het OKAN de focus leggen op ‘taal’. Elke les moet als doel hebben: het bevorderen van het Nederlands bij de leerlingen. Maar hoe leren we dan Nederlands aan binnen het kader van seksuele voorlichting?

Modern family

Leerkrachten hebben dus meer nood aan ondersteuning om lessen rond relaties en seksualiteit te kunnen geven. Hoe wordt met deze doelgroep op een effectieve manier in dialoog gegaan? Hoe geven we leerkrachten het vertrouwen om over relaties en seksualiteit in gesprek te gaan?

Met dat in het achterhoofd, ontwikkelden Meziani en De Ridder naar aanleiding van hun afstudeerproject een workshop rond de fictieve ‘Familie Ridez’. Die familie moet de jongeren leren dat ‘anders zijn’ oké is. Niet altijd een evidente taak, want de meerderheid van de leerlingen in het OKAN draagt een flink rugzakje met emotionele bagage met zich mee. Insert de familie Ridez dus. Door een fictieve familie te creëren, wordt voldoende afstand bewaard en door een vertrouwd thema als ‘familie’ te gebruiken, start elke leerling in zijn ‘comfortzone’.

Een trage gewenning in die ‘comfortzone’ is van cruciaal belang. Zo krijgt elke leerling aan de start een ‘gezinskaart’ met hierop een geïllustreerde gezinsvorm die verschilt van die van hun medeleerlingen. Aan de hand van enkele vragenrondes ontdekken de leerlingen de verschillende mogelijkheden bij het samenstellen van een familie. Alles van een traditioneel tot een adoptiegezin kan worden besproken. 

Door deze aanpak ontstaat een ‘stretchzone’, waarin de gedachtegang van de leerling wordt verruimd. Seksualiteit is vaak een delicaat onderwerp en wanneer dat te expliciet besproken wordt in het lesmateriaal, kunnen leerlingen zich ongemakkelijk voelen waardoor ze in de ‘risicozone’ belanden. Hun reactie op al die zaken die zo ver van hun eigen gewoontes en tradities staan, is vaak het afsluiten voor nieuwe informatie. En dan ben je dus terug bij af. Daarom was het belangrijk dat de workshop (ook visueel) prikkelend is, zonder choquerend te worden.

Van doofpot naar dialoog

De familie Ridez is een homoseksueel gezin bestaande uit twee vaders en twee kinderen. Elk gezinslid wordt voorgesteld aan de hand van identiteitskaarten. Hierdoor kunnen de leerlingen stapje voor stapje ontdekken dat homoseksualiteit in België volstrekt normaal is (of dat zou moeten zijn). Dat holebi’s hier kunnen trouwen, kinderen kunnen adopteren, etc. Aan elk gezinslid wordt dan nog eens apart een thema gekoppeld. Zo gaat het over wetgeving, waarden en normen, karaktereigenschappen en gevoelens.

Door deze aanpak zien de leerlingen dat we dat soort zaken in België anders aanpakken, want zonder goed besef van die verschillen, kunnen we ook geen begrip verwachten. En door de drempel laag te houden, kan ook gepraat worden over die verschillen en het eventuele onbegrip.

Dat er nog werk aan de winkel is, dat spreekt voor zich. Al gaf de positieve ontvangst van het materiaal, zowel binnen het OKAN als Çavaria (een Vlaamse belangenverdediger van LGBTI+-mensen), vertrouwen. Dankzij het lesmateriaal wordt de ‘risicozone’ bij leerlingen vermeden en kan de dialoog in een ongedwongen sfeer worden aangegaan. Het biedt echter geen totaaloplossing aan. Een volgende stap in dit groeiende project moet het betrekken van de ouders worden. Deze onderwerpen moeten uiteraard thuis niet in de doofpot gestoken worden.

Er staat het onderwijs heel wat veranderingen te wachten de komende jaren, maar de aanpassing aan de demografische veranderingen moet een topprioriteit worden. Alle onderwerpen zijn bespreekbaar, zolang je ook de manier waarop durft aan te passen aan de doelgroep. We differentiëren al op veel verschillende vlakken, maar nog niet voldoende op culturele en religieuze achtergrond. Willen we de neuzen dezelfde richting op krijgen en een veilig milieu creëren voor iédereen, dan moet daar nu werk van worden gemaakt. En laat de familie Ridez het startschot maar geven voor een dialoog die veel verder reikt dan enkel het klaslokaal!

Wil je meer weten over dit project of een soortgelijke workshop organiseren, neem dan contact op met:

Samy Meziani – mezianis@hotmail.com