Zeg het met een pictogram!

Steffy
Van den Abeele

Basisscholen/leerkrachten ondersteunen in schriftelijke communicatie naar anderstalige ouders

“Waarom is schriftelijke communicatie met anderstaligen zo moeilijk?”

Er komen in onze maatschappij meer en meer anderstalige nieuwkomers, die weinig tot geen Nederlands begrijpen. Ook in scholen is dit het geval en kan dit op bepaalde momenten voor moeilijke situaties zorgen. Hoe kunnen we leerkrachten helpen bij de communicatie met anderstalige ouders die weinig tot geen Nederlands begrijpen?

Communiceren is van groot belang

Communicatie en taal zijn van groot belang in een meertalige wereld. We moeten hier meer en meer bewust van worden. De samenwerking tussen basisscholen en ouders is van groot belang, maar bestaande communicatiestrategieën in veel scholen volstaan niet momenteel niet meer. Dit komt doordat in die strategieën verondersteld wordt dat ouders vlot Nederlands lezen, schrijven en spreken. De scholen moeten op zoek gaan naar alternatieven.

De scriptie Schriftelijke communicatie met anderstalige ouders in het basisonderwijs beschrijft een ontwerponderzoek, waarin bestudeerd word hoe scholen en vooral leerkrachten schriftelijk kunnen communiceren met anderstalige ouders die weinig tot geen Nederlands begrijpen. In deze scriptie biedt Steffy Van den Abeele niet enkel een theoretisch kader over de moeilijkheid bij communicatie met anderstaligen, maar geeft ook een praktische oplossing voor leerkrachten die ze kunnen toepassen in hun klas.

Deze scriptie is ontworpen in samenwerking met een team kleuterleerkrachten die al heel wat ervaring hadden op vlak van anderstalige nieuwkomers. Zij konden tips en hun ervaring meedelen, die dan gebruikt konden worden om het ontwerp zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken voor de praktijk.

Wat vertellen de bronnen ons?

In het boek van Van den Branden (2010) werden de pictogrammen en de korte vertalingen ter sprake gebracht. Dit was een bron die gebruikt kon worden in het realiseren van het ontwerp dat gemaakt moest worden. Er werd ook in het boek een tolk aangehaald, maar dit was op de school waarmee werd samengewerkt al toegepast.

image-20191005230359-4

(Afbeelding 1)

Pictogram uit het

pictogrammenwoordenboek

Gielen en Isci (2015) schreven in hun boek ook over vertaalfiches die gebruikt konden worden. Deze zijn te vinden op de website van klasse in verschillende talen. Er was dus al een voorbeeld om vertalingen te maken waarop het ontwerp zich kon baseren indien dit nodig was. In het boek wordt ook over pictogrammen (afbeelding 1) geschreven, meer bepaald dat ze een boodschap snel en begrijpelijk kunnen overbrengen naar ouders toe. De auteurs schrijven er ook bij dat het nuttig kan zijn om een kernwoord in de thuistaal en het Nederlands bij het pictogram te zetten.

Het voorbeeld dat in het boek van Chris De Rijdt (2017) stond, was een mooi voorbeeld van een brief met pictogrammen die op sclera te vinden is. In het boek stond ook te lezen dat je zelf een pictogrammenwoordenboek kon maken op maat van je eigen school. Dit klonk als muziek in de oren. Het is namelijk zo dat er in elk pictogrammenwoordenboek dat op de markt is wel een pictogram staat dat een school niet of nauwelijks gebruikt, dit kan het soms voor ouders onduidelijk maken.

Op de website van Centrum voor Taal en Onderwijs is een artikel van Farida Barki te lezen, hierin staan drie tips om schriftelijk te communiceren met ouders (CTenO, 2010). Het geeft een leidraad om een brief op te stellen naar anderstalige ouders.

Met dit als bagage in het achterhoofd kon er verder gegaan worden met het onderzoek.

Het onderzoek naar hulpmiddelen

Tijdens het onderzoek is er op zoek gegaan naar verschillende hulpmiddelen die leerkrachten kunnen helpen en gebruiken. Wat er teruggevonden werd in de verschillende bronnen waren pictogrammen, vertalingen en briefwisseling.

De pictogrammen (Gielen & Isci, 2015; De Rijdt, 2017) zijn al langer gekend in het onderwijs en worden al veel ingezet in de klas. Vertalingen (Gielen & Isci, 2015; Van den Branden, 2010) worden niet zo vaak toegepast omdat dit veel tijd vraagt en de juiste kennis van die taal. De briefwisseling (CTenO, 2010; Metrotaal-Mind the gap, 2012) wordt al jaren gebruikt in communicatie met ouders. Dit allemaal op een rijtje rond communicatie bracht een idee voor de praktische uitwerking van de scriptie.

Naar mate het onderzoek vorderde zijn er steeds elementen bijgekomen die het nog makkelijker zouden kunnen maken voor de leerkrachten en de ouders om het te gebruiken. Er moest ook rekening gehouden worden met de leerkrachten waarmee is samengewerkt. Hun eigen identiteit en visie moest hierin terug te vinden zijn. Er is ook naar anderstalige ouders geluisterd tijdens het maken van dit praktisch materiaal. Een anderstalige ouder gaf bijvoorbeeld tijdens de test aan: “Ik vind het prentje niet, waar staat het?” Dit gaf de aanleiding om nog aanpassingen te doen aan het pictogrammenwoordenboek.

Het resultaat, wat gemakkelijk!

image-20191005230701-7

(Afbeelding 2)

Voorblad pictogrammenwoordenboek

Het resultaat van deze scriptie is een pictogrammenwoordenboek met bijhorende standaardbrief die leerkrachten gemakkelijk kunnen gebruiken in de klas. In het pictogrammenwoordenboek (afbeelding 2) zijn er vier onderverdelingen, namelijk meebrengen, uitstap, mededelingen en ouders op school. Deze onderverdelingen hebben vier verschillende kleuren om het voor de ouders gemakkelijker te maken. Er waren factoren waarmee rekening gehouden werd, namelijk gemakkelijk terug te vinden voor de ouders en duurzaam in gebruik. Op termijn gaan de ouders weten dat blauw een uitstap betekent, en moeten ze enkel nog naar het pictogram kijken om te weten welke uitstap het is. Bij de pictogrammen staan ook de drie basistalen Nederlands, Frans en Engels. Hierbij kunnen uiteraard nog andere talen komen en zou ook aangeraden zijn. In dit boekje is rekening gehouden met de visie van de meewerkende leerkrachten.  

image-20191005230701-8

(Afbeelding 3)

Standaardbrief voorbeeld

De standaardbrief (afbeelding 3) dat bij het pictogrammenwoordenboek hoort houdt rekening met verschillende factoren. Het moet gemakkelijk en snel in gebruik zijn voor de leerkrachten en het moet begrijpelijk zijn voor de ouders. Daarom is er een brief opgesteld die de leerkrachten kunnen maken, maar met onderverdelingen dat ze weten de titel komt hier, het pictogram komt daar,… Zodat ook steeds dezelfde lay-out terugkeert voor de ouders bij verschillende leerkrachten.

Het gebruiken van het pictogrammenwoordenboek en de standaardbrief zou voor ouders al een grote hulp zijn en natuurlijk ook voor de leerkrachten. Dit is gebleken uit de testen die werden uitgevoerd met het materiaal.

Leerkrachten onder ons, het zou een eer zijn als je dit artikel leest en dit materiaal wil gebruiken in je eigen klas! Zoals The Creative Cloud Team zou zeggen: Together everyone achieves more!

 

Bronnenlijst

Gielen, S. & Isci, A. (2015)., Meertaligheid een troef, Gent: Abimo uitgeverij 

Van den Branden, K. (2010)., Handboek taalbeleid basisonderwijs, Leuven: ACCO Uitgeverij

De Rijdt, C. (2013)., Ondersteunend communiceren: werken met visualisaties, Antwerpen: Garant

Centrum voor taal en onderwijs (2010). TAALTIP SOS duidelijk schrijven [website]. Geraadpleegd op  14 december 2018 via

http://www.cteno.be/downloads/nieuwsbrief/201012/taaltip_duidelijkschri…

Metrotaal Mind the gap (2012). Tips bij schriftelijke communicatie [website]. Geraadpleegd op 15 februari 2019 via http://www.metrotaal.be/content/3-bouwstenen/5ouders/bf_tips_bij_schrif…

Bibliografie

Gielen, S. & Isci, A. (2015), Meertaligheid een troef, Gent: Abimo uitgeverij

 

Van den Branden, K. (2010), Handboek taalbeleid basisonderwijs, Leuven: ACCO Uitgeverij 



De Rijdt, C. (2013), Ondersteunend communiceren: werken met visualisaties, Antwerpen: Garant 



De Baets, G. (2012), Helder schrijven, Brugge: Vanden Broele  



Klasse (1 maart 2016). Pictogrammen voor school en ouders. [website] Geraadpleegd op 9 december 2018 via https://www.klasse.be/33492/pictogrammen-voor-school-en-ouders/ 



Centrum voor taal en onderwijs (2010). TAALTIP SOS duidelijk schrijven [website]. Geraadpleegd op  14 december 2018 via http://www.cteno.be/downloads/nieuwsbrief/201012/taaltip_duidelijkschri…;



Metrotaal Mind the gap (2012). Tips bij schriftelijke communicatie [website]. Geraadpleegd op 15 februari 2019 via http://www.metrotaal.be/content/3-bouwstenen/5ouders/bf_tips_bij_schrif…;



Werken met visualisaties (2015) Criteria voor pictogrammen [website]. Geraadpleegd op 15 februari 2019 via http://www.werkenmetvisualisaties.be/criteria-voor-pictogrammen/  



De Maeght, C. Klasse (30 maart 2016) Checklist: toegankelijke brief voor ouders [website]. Geraadpleegd op 12 maart 2019 via https://www.klasse.be/70202/checklist-toegankelijke-briefouders/ 



van Lanen, B. & van der Donk, C. (2016). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Uitgeverij Coutinho 



Provincie in cijfers. Bevolking van Lebbeke op vlak van immigratie [website]. Geraadpleegd op 20 januari 2019 via https://provincies.incijfers.be/dashboard/Dashboard/Nationaliteit-en-he…

Download scriptie (3.77 MB)
Universiteit of Hogeschool
Arteveldehogeschool Gent
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Liselotte Vandenbussche
Thema('s)