Zelf ons afvalwater zuiveren: de oplossing voor toekomstige droogtes?
De Vlaamse boeren zullen het geweten hebben: na aanhoudende periodes van droogte staan onze grondwatertafels gevaarlijk laag. In combinatie met klimaatopwarming, waarbij voorspeld wordt dat de droogtes in Vlaanderen in duur en sterkte zullen toenemen, leidt dit tot ongerustheid over hoe we het probleem van waterschaarste nu dienen aan te pakken. Hergebruik van water in de Vlaamse huishoudens zou een belangrijk deel van de oplossing kunnen zijn.
Na de landbouwsector zijn jij en ik, de Vlaamse huishoudens, de grootste gebruikers van water in Vlaanderen. Daarom is het interessant om te kijken hoe gezinnen radicaal anders met water zouden kunnen omgaan. In deze thesis werd door computersimulaties onderzocht hoe afvalwater en regenwater anders (her)gebruikt kunnen worden, met als doel huishoudens zelfvoorzienend van water te maken.
Een grote watercirkel
Eenvoudig samengevat werkt ons huidig watersysteem als volgt: water wordt uit een rivier, kanaal of uit de grond gepompt, vervolgens gezuiverd tot drinkwater, dan via een pijpleiding naar ons huis gevoerd, gebruikt in huis om tenslotte via de riolering naar een afvalwaterzuivering gebracht te worden en weer in een rivier of kanaal terecht te komen. Zo is de cirkel rond. Al is het wel een zéér grote cirkel: enkel en alleen het aanleggen van pijpleidingen naar en weg van onze huizen neemt tot 80 procent van infrastructuur kosten voor zijn rekening. Dit is zeker zo in een regio zoals Vlaanderen, waar lintbebouwing welig tiert. Dit maakt hergebruik van water in onze woningen dubbel interessant, want zowel het probleem van waterschaarste als van een duur watersysteem kunnen zo aangepakt worden.
Bruikbaar water komt uit de lucht… en uit de douche gevallen
We kunnen ons afvalwater in twee categorieën onderverdelen: grijswater en zwartwater (toiletwater). Tot grijswater behoren alle minder vervuilde afvalwaterstromen, zoals afvalwater uit de wasmachine en uit de douche. Deze relatief propere afvalwaterstromen kunnen vrij eenvoudig lokaal gezuiverd worden tot een goede kwaliteit. Toiletwater is moeilijker te zuiveren en wordt naar een septische put geleid.
De meeste gezinnen in Vlaanderen gebruiken drinkwater voor alle mogelijke toepassingen, dus zowel om van te drinken als om het toilet mee door te spoelen. In deze thesis gaan we ervan uit dat water met drinkwaterkwaliteit enkel nodig is daar waar het gedronken wordt, in dit geval dus water dat uit de keuken- en badkamerkraan komt. Om drinkwater te produceren wordt in de simulaties gebruikgemaakt van regenwater, dat op het dak opgevangen wordt. Hoewel voorspeld wordt dat de hoeveelheid droogtes zullen toenemen, zal regen in Vlaanderen steeds vrij gelijk en in grote hoeveelheden verspreid over de maanden heen vallen. Hierdoor is regenwater nog altijd een betrouwbare bron van water. Het teveel aan regenwater opgevangen tijdens nattere periodes zal bovendien ook opgeslagen worden in een regenwaterput om gebruikt te worden tijdens de drogere periodes.
Onafhankelijkheid van het net: een fluitje van een cent! Of toch niet?
Grijswater wordt in dit systeem voor een groot deel hergebruikt. Het wordt verzameld en doorheen een kleine waterzuiveringsinstallatie dat gebruik maakt van membranen gestuurd. Daar ondergaat het water voldoende zuivering voor niet-drinkbaar hergebruik. Het kan dan perfect gebruikt worden om kleren mee te wassen, het toilet mee door te spoelen en zelfs om een bad in te nemen. Doordat er in dit systeem weinig water verloren gaat, tonen de simulaties aan dat het perfect mogelijk is om op deze manier een huishouden in Vlaanderen onafhankelijk van het drinkwater- en rioleringsnet te maken.
Toch moeten er enkele zaken in overweging genomen worden bij zulke systemen. Ten eerste is er het probleem van opgeloste zouten in ons afvalwater. Deze worden, doordat ze zo klein zijn, moeilijk verwijderd tijdens de zuiveringsstappen, en dus dreigt een teveel aan zouten te accumuleren in het systeem. Dit kan echter opgelost worden door op een slimme manier zuiver regenwater te mengen met het grijswater en op de juiste tijdstippen grijswater te lozen in de septische put. Een ander probleem is de implementatie van dit soort systemen in het buitenland. Veel dichtbevolkte gebieden bevinden zich in regio’s met droge seizoenen die niet overbrugd kunnen worden met de waterreserves die in de regenseizoenen aangelegd worden, waardoor drinkbaar water toch aangevoerd zou moeten worden.
Iedereen een waterzuivering thuis?
Ons eigen water zuiveren en zo waterschaarste en ellenlange pijpleidingen vermijden blijkt volgens de simulaties dus een haalbare kaart! Maar zal iedereen binnenkort een waterzuiveringsinstallatie in huis hebben? Waarschijnlijk niet. Steden en dorpskernen hebben veel baat bij het behouden van een efficiënt drinkwater- en rioleringsnetwerk. Dit soort systemen zouden eerder van belang zijn voor afgelegen woningen of plekken waar moeilijk een goede riolering gelegd kan worden. Toch blijft het overal interessant, zeker in tijden van klimaatopwarming, om de mogelijkheid van lokaal waterhergebruik te beschouwen.
Bibliografie
Abbasi, T. and Abbasi, S. (2011). Sources of pollution in rooftop rainwater harvesting
systems and their control. Critical Reviews in Environmental Science and Technology,
41(23):2097–2167.
Ahmed, W., Goonetilleke, A., and Gardner, T. (2010). Implications of faecal indicator
bacteria for the microbiological assessment of roof-harvested rainwater quality in
southeast queensland, australia. Canadian Journal of Microbiology, 56(6):471–479.
Alcalde Sanz, L. and Gawlik, B. (2017). Minimum quality requirements for water reuse
in agricultural irrigation and aquifer recharge. Towards a Legal Instrument on Water
Reuse at EU Level.
Arévalo, J., Ruiz, L., Parada-Albarracín, J., González-Pérez, D., Pérez, J., Moreno, B.,
and Gómez, M. (2012). Wastewater reuse after treatment by mbr. microfiltration or
ultrafiltration? Desalination, 299:22–27.
Asano, T., Burton, F. L., Leverenz, H. L., Tsuchihashi, R., and Tchobanoglous, G. (2007).
Water reuse: Issues, technologies, and applications. Metcalf & Eddy/AECOM, Mc-
Graw Hill. NewYork, USA.
ASCE (1998). Sustainability Criteria for Water Resource Systems. prepared by the Task
Committee on Sustainability Criteria, Water Resources Planning and Management
Division, ASCE and the Working Group of UNESCO/IHP IV Project M-4.3.
Atasoy, E., Murat, S., Baban, A., and Tiris, M. (2007). Membrane bioreactor (MBR)
treatment of segregated household wastewater for reuse. CLEAN–Soil, Air, Water,
35(5):465–472.
Australian Government Department of Health (2011). Guidance on use of rainwater
tanks. https://www.health.gov.au/internet/main/publishing.nsf/
Content/0D71DB86E9DA7CF1CA257BF0001CBF2F/\protect\T1\textdollarFile/
enhealth-raintank.pdf. Assessed: 13/03/2019.
Bani-Melhem, K., Al-Qodah, Z., Al-Shannag, M., Qasaimeh, A., Qtaishat, M. R., and
Alkasrawi, M. (2015). On the performance of real grey water treatment using a
submerged membrane bioreactor system. Journal of Membrane Science, 476:40–
49.
Barazesh, J. M., Hennebel, T., Jasper, J. T., and Sedlak, D. L. (2015). Modular advanced
oxidation process enabled by cathodic hydrogen peroxide production. Environmental
science & technology, 49(12):7391–7399.
Bastian, R. and Murray, D. (2012). 2012 guidelines for water reuse. us epa office of
research and development, washington, dc, epa/600/r-12/618.
Brandes, M. (1978). Accumulation rate and characteristics of septic tank sludge and
septage. Journal (Water Pollution Control Federation), pages 936–943.
Brears, R. C. (2016). Urban water security. John Wiley & Sons.
Brouwers, J., Peeters, B., Van Steertegem, M., van Lipzig, N., Wouters, H., Beullens,
J., Demuzere, M., Willems, P., De Ridder, K., Maiheu, B., De Troch, R., Termonia,
P., Vansteenkiste, T., Craninx, M., Maetens, W., Defloor, W., and Cauwenberghs,
K. (2015). MIRA Klimaatrapport 2015: over waargenomen en toekomstige klimaatveranderingen.
Vlaamse Milieumaatschappij i.s.m. KU Leuven, VITO en KMI,
Aalst, Belgium.
Burian, S. J., Nix, S. J., Pitt, R. E., and Durrans, S. R. (2000). Urban wastewater management
in the united states: past, present, and future. Journal of Urban Technology,
7(3):33–62.
Campisano, A., Butler, D., Ward, S., Burns, M. J., Friedler, E., DeBusk, K., Fisher-Jeffes,
L. N., Ghisi, E., Rahman, A., Furumai, H., et al. (2017). Urban rainwater harvesting
systems: Research, implementation and future perspectives. Water Research,
115:195–209.
CIW (2012). Code van goede praktijk voor het ontwerp, de aanleg en het onderhoud
van rioleringssystemen. Deel 5: Ontwerpneerslag.
CIW (2016). Technisch achtergronddocument bij de gewestelijke stedenbouwkundige
verordening hemelwater.
CIW (2018). Code van goede praktijk voor het ontwerp, de aanleg en het
onderhoud van rioleringssystemen. aangepast op 12/03/2018. technische
toelichting deel 3 - bronmaatregelen. http://www.integraalwaterbeleid.
be/nl/publicaties/code-goede-praktijk-rioleringssystemen/copy2_of_
deel-1-juridisch-kader-technische-toelichting-bij-cvgp-rioleringssystemen.
Assessed: 29/10/2018.
Clark, S. E., Steele, K. A., Spicher, J., Siu, C. Y., Lalor, M. M., Pitt, R., and Kirby, J. T.
(2008). Roofing materials contributions to storm-water runoff pollution. Journal of
irrigation and drainage engineering, 134(5):638–645.
80
Dallas, S. and Ho, G. (2005). Subsurface flow reedbeds using alternative media for
the treatment of domestic greywater in monteverde, costa rica, central america.
Water Science and Technology, 51(10):119.
Databank Ondergrond Vlaanderen (n.d.). Bodemkaart: Bodemtypes. http://www.
dov.vlaanderen.be. Assessed: 6/03/2019.
De Buyck, P.-J. (In preparation). Influence of rooftop material on rainwater quality.
De Gisi, S., Casella, P., Notarnicola, M., and Farina, R. (2016). Grey water in buildings:
a mini-review of guidelines, technologies and case studies. Civil Engineering and
Environmental Systems, 33(1):35–54.
De Kwaadsteniet, M., Dobrowsky, P., Van Deventer, A., Khan, W., and Cloete, T. (2013).
Domestic rainwater harvesting: microbial and chemical water quality and point-ofuse
treatment systems. Water, Air, & Soil Pollution, 224(7):1629.
De Nocker, L., Liekens, I., and Broekx, S. (2017). Water een kostbaar goed. Rapport
voor VMM.
Dixon, A. M. (2000). Simulation of domestic water re-use systems: greywater and
rainwater in combination. Imperial College London (University of London).
Domènech, L. and Saurí, D. (2010). Socio-technical transitions in water scarcity contexts:
Public acceptance of greywater reuse technologies in the metropolitan area
of barcelona. Resources, Conservation and Recycling, 55(1):53–62.
Dominguez, S., Laso, J., Margallo, M., Aldaco, R., Rivero, M. J., Irabien, Á., and Ortiz, I.
(2018). Lca of greywater management within a water circular economy restorative
thinking framework. Science of The Total Environment, 621:1047–1056.
Drewes, J. E., Hubner, U., Karakurt, S., and Zhiteneva, V. (2017). Characterization of
unplanned water reuse in the eu: Final report.
Drews, A. and Kraume, M. (2005). Process improvement by application of membrane
bioreactors. Chemical Engineering Research and Design, 83(3):276–284.
EC (1991). Council Directive 91/271/EEC concerning urban waste-water treatment,
Off. J. Eur. Comm. L135/40. Accessible at: http://eur-lex.europa.eu/
legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:31991L0271.
EC (2006). Directive 2006/7/EC of the European Parlement and of the Council of 15
February 2006 concerning the management of bathing water quality and repealing
Directive 76/160/EEC.
81
EC (2018). Proposal for a regulation of the European Parlement and of the Council
on minimum requirements for water reuse. 2018/0169. Accessible at: http://ec.
europa.eu/environment/water/pdf/water_reuse_regulation.pdf.
Elmitwalli, T. A. and Otterpohl, R. (2007). Anaerobic biodegradability and treatment
of grey water in upflow anaerobic sludge blanket (UASB) reactor. Water research,
41(6):1379–1387.
EPA (1999). Wastewater technology fact sheet: Ozone disinfection. EPA 832-F-99-063.
Eriksson, E., Auffarth, K., Henze, M., and Ledin, A. (2002). Characteristics of grey
wastewater. Urban water, 4(1):85–104.
Eynickel, J. (2017). Robot aan het stuur: over de ethiek van techniek. Lannoo
Meulenhoff-Belgium.
Falkenmark, M., Berntell, A., Jägerskog, A., Lundqvist, J., Matz, M., and Tropp, H.
(2007). On the verge of a new water scarcity: a call for good governance and
human ingenuity. Stockholm International Water Institute (SIWI).
Farreny, R., Morales-Pinzón, T., Guisasola, A., Taya, C., Rieradevall, J., and Gabarrell, X.
(2011). Roof selection for rainwater harvesting: quantity and quality assessments
in spain. Water research, 45(10):3245–3254.
Förster, J. (1999). Variability of roof runoff quality. Water Science and Technology,
39(5):137–144.
Fountoulakis, M., Markakis, N., Petousi, I., and Manios, T. (2016). Single house on-site
grey water treatment using a submerged membrane bioreactor for toilet flushing.
Science of the total environment, 551:706–711.
Friedler, E. (2004). Quality of individual domestic greywater streams and its implication
for on-site treatment and reuse possibilities. Environmental technology,
25(9):997–1008.
Friedler, E. and Gilboa, Y. (2010). Performance of UV disinfection and the microbial
quality of greywater effluent along a reuse system for toilet flushing. Science of the
total environment, 408(9):2109–2117.
Friedler, E. and Hadari, M. (2006). Economic feasibility of on-site greywater reuse in
multi-storey buildings. Desalination, 190(1-3):221–234.
Friedler, E., Kovalio, R., and Galil, N. (2005). On-site greywater treatment and reuse in
multi-storey buildings. Water science and technology: a journal of the International
Association on Water Pollution Research, 51(10):187.
82
Friedler, E., Yardeni, A., Gilboa, Y., and Alfiya, Y. (2011). Disinfection of greywater
effluent and regrowth potential of selected bacteria. Water Science and Technology,
63(5):931–940.
GhaffarianHoseini, A., Tookey, J., GhaffarianHoseini, A., Yusoff, S. M., and Hassan, N. B.
(2016). State of the art of rainwater harvesting systems towards promoting green
built environments: a review. Desalination and Water Treatment, 57(1):95–104.
Ghisi, E. and Ferreira, D. F. (2007). Potential for potable water savings by using rainwater
and greywater in a multi-storey residential building in southern Brazil. Building
and Environment, 42(7):2512–2522.
Ghunmi, L. A., Zeeman, G., Fayyad, M., and van Lier, J. B. (2011). Grey water treatment
systems: A review. Critical reviews in environmental science and technology,
41(7):657–698.
Gikas, G. D. and Tsihrintzis, V. A. (2012). Assessment of water quality of first-flush roof
runoff and harvested rainwater. Journal of Hydrology, 466:115–126.
Gikas, P. and Tchobanoglous, G. (2009). The role of satellite and decentralized
strategies in water resources management. Journal of Environmental Management,
90(1):144–152.
Göbel, P., Dierkes, C., and Coldewey, W. (2007). Storm water runoff concentration
matrix for urban areas. Journal of contaminant hydrology, 91(1-2):26–42.
Gross, A., Maimon, A., Alfiya, Y., and Friedler, E. (2015). Greywater reuse. CRC Press.
Hall, M. R. (2013). Review of rainwater tank cost-effectiveness in South East Queensland.
Urban Water Security Research Alliance.
Han, M. and Mun, J. (2011). Operational data of the star city rainwater harvesting
system and its role as a climate change adaptation and a social influence. Water
Science and Technology, 63(12):2796.
Hernández Leal, L., Temmink, H., Zeeman, G., and Buisman, C. J. (2010). Comparison
of three systems for biological greywater treatment. Water, 2(2):155–169.
Herrmann, T. and Schmida, U. (2000). Rainwater utilisation in germany: efficiency,
dimensioning, hydraulic and environmental aspects. Urban water, 1(4):307–316.
Itayama, T., Kiji, M., Suetsugu, A., Tanaka, N., Saito, T., Iwami, N., Mizuochi, M., and
Inamori, Y. (2006). On site experiments of the slanted soil treatment systems for
domestic gray water. Water science and technology: a journal of the International
Association on Water Pollution Research, 53(9):193.
83
Jabornig, S. (2014). Low pressure operated membrane bioreactors for decentralized
grey water recycling. Betreuer/in (nen), Begutachter/in (nen): W. Rauch, J. Krampe.
Jefferson, B., Laine, A., Judd, S., and Stephenson, T. (2000). Membrane bioreactors
and their role in wastewater reuse. Water Science and Technology, 41(1):197–204.
Jeffrey, P., Raffin, M., Pollice, A., Poussade, Y., Van Houtte, E., and Bacardit, J. (2018).
Water Reuse Europe Review 2018, Water Reuse Europe.
Jordan, F., Seaman, R., Riley, J., and Yoklic, M. (2008). Effective removal of microbial
contamination from harvested rainwater using a simple point of use filtration and
UV-disinfection device. Urban Water Journal, 5(3):209–218.
Judd, S. (2010). The MBR book: principles and applications of membrane bioreactors
for water and wastewater treatment. Elsevier.
Kazor, K., Holloway, R. W., Cath, T. Y., and Hering, A. S. (2016). Comparison of linear
and nonlinear dimension reduction techniques for automated process monitoring of
a decentralized wastewater treatment facility. Stochastic environmental research
and risk assessment, 30(5):1527–1544.
KMI (2014). Klimaatstatistieken van de belgische gemeenten: Gent.
Knerr, H., Rechenburg, A., Kistemann, T., and Schmitt, T. (2011). Performance of a
MBR for the treatment of blackwater. Water Science and Technology, 63(6):1247–
1254.
Köppen, W. (1936). Das geographische system der klimat. Handbuch der klimatologie.
Gebruder Borntraeger.
Larsen, T. A., Alder, A. C., Eggen, R. I., Maurer, M., and Lienert, J. (2009). Source
separation: will we see a paradigm shift in wastewater handling? ACS Publications.
Larsen, T. A., Udert, K. M., and Lienert, J. (2013). Source separation and decentralization
for wastewater management. Iwa Publishing.
Lee, M., Kim, M., Kim, Y., and Han, M. (2017). Consideration of rainwater quality
parameters for drinking purposes: a case study in rural vietnam. Journal of environmental
management, 200:400–406.
Leigh, N. G. and Lee, H. (2019). Sustainable and resilient urban water systems: The
role of decentralization and planning. Sustainability, 11(3):918.
Leong, J. Y. C., Chong, M. N., and Poh, P. E. (2018). Assessment of greywater quality
and performance of a pilot-scale decentralised hybrid rainwater-greywater system.
Journal of Cleaner Production, 172:81–91.
84
Leong, J. Y. C., Oh, K. S., Poh, P. E., and Chong, M. N. (2017). Prospects of hybrid
rainwater-greywater decentralised system for water recycling and reuse: a review.
Journal of cleaner production, 142:3014–3027.
Lesjean, B. and Gnirss, R. (2006). Grey water treatment with a membrane bioreactor
operated at low SRT and low HRT. Desalination, 1(199):432–434.
Li, F., Wichmann, K., and Otterpohl, R. (2009). Review of the technological approaches
for grey water treatment and reuses. Science of the total environment,
407(11):3439–3449.
Li, Z., Boyle, F., and Reynolds, A. (2010). Rainwater harvesting and greywater treatment
systems for domestic application in ireland. Desalination, 260(1-3):1–8.
Liberman, N., Shandalov, S., Forgacs, C., Oron, G., and Brenner, A. (2016). Use of
mbr to sustain active biomass for treatment of low organic load grey water. Clean
Technologies and Environmental Policy, 18(4):1219–1224.
Libralato, G., Ghirardini, A. V., and Avezzù, F. (2012). To centralise or to decentralise:
An overview of the most recent trends in wastewater treatment management. Journal
of Environmental Management, 94(1):61–68.
Loux, J., Winer-Skonovd, R., and Gellerman, E. (2012). Evaluation of combined rainwater
and greywater systems for multiple development types in mediterranean climates.
Journal of Water Sustainability, 2(1):55–77.
Marleni, N., Gray, S., Sharma, A., Burn, S., and Muttil, N. (2012). Impact of water
source management practices in residential areas on sewer networks–a review. Water
Science and Technology, 65(4):624–642.
Martinson, D. and Thomas, T. (2005). Quantifying the first-flush phenomenon. In 12th
IRCSA Conference, New Delhi, India., Coventry, United Kingdom, DTU/University of
Warwick.
Maurer, M., Rothenberger, D., and Larsen, T. (2005). Decentralised wastewater treatment
technologies from a national perspective: at what cost are they competitive?
Water Science and Technology: Water Supply, 5(6):145–154.
Meera, V. and Ahammed, M. M. (2006). Water quality of rooftop rainwater harvesting
systems: a review. Journal of Water Supply: Research and Technology-AQUA,
55(4):257–268.
Melville-Shreeve, P., Ward, S., and Butler, D. (2016). Rainwater harvesting typologies
for uk houses: A multi criteria analysis of system configurations. Water, 8(4):129.
85
Mendez, C. B., Klenzendorf, J. B., Afshar, B. R., Simmons, M. T., Barrett, M. E., Kinney,
K. A., and Kirisits, M. J. (2011). The effect of roofing material on the quality of
harvested rainwater. water research, 45(5):2049–2059.
Meng, F., Zhang, S., Oh, Y., Zhou, Z., Shin, H.-S., and Chae, S.-R. (2017). Fouling in
membrane bioreactors: an updated review. Water research, 114:151–180.
Merz, C., Scheumann, R., El Hamouri, B., and Kraume, M. (2007). Membrane bioreactor
technology for the treatment of greywater from a sports and leisure club.
Desalination, 215(1-3):37–43.
Naddeo, V., Scannapieco, D., and Belgiorno, V. (2013). Enhanced drinking water supply
through harvested rainwater treatment. Journal of Hydrology, 498:287–291.
Nolde, E. (2000). Greywater reuse systems for toilet flushing in multi-storey buildings–
over ten years experience in berlin. Urban water, 1(4):275–284.
NSF (2011). NSF/ANSI 350. Onsite Residential and Commercial Water Reuse Treatment
Systems, NSF International Standard/American National Standard.
O’Connor, C. L. et al. (2016). Decentralized water treatment in urban India, and the
potential impacts of reverse osmosis water purifiers. PhD thesis, Massachusetts
Institute of Technology.
Ohlsson, L. and Turton, A. R. (1999). The turning of a screw: Social resource scarcity
as a bottle-neck in adaptation to water scarcity. Occasional Paper Series, School of
Oriental and African Studies Water Study Group, University of London.
Ottoson, J. and Stenström, T. A. (2003). Faecal contamination of greywater and associated
microbial risks. Water research, 37(3):645–655.
Pahl-Wostl, C. (2007). Transitions towards adaptive management of water facing climate
and global change. Water resources management, 21(1):49–62.
Penn, R., Schütze, M., and Friedler, E. (2013). Modelling the effects of on-site greywater
reuse and low flush toilets on municipal sewer systems. Journal of environmental
management, 114:72–83.
Peter-Varbanets, M., Zurbrügg, C., Swartz, C., and Pronk, W. (2009). Decentralized systems
for potable water and the potential of membrane technology. Water research,
43(2):245–265.
Pidou, M. (2006). Hybrid membrane processes for water reuse. phd thesis. Cranfield
University.
86
Pidou, M., Memon, F. A., Stephenson, T., Jefferson, B., and Jeffrey, P. (2007). Greywater
recycling: treatment options and applications. Proceedings of the Institution of Civil
Engineers: Engineering Sustainability, 160(3):119–131.
Prathapar, S., Ahmed, M., Al Adawi, S., and Al Sidiari, S. (2006). Design, construction
and evaluation of an ablution water treatment unit in oman: a case study. International
journal of environmental studies, 63(3):283–292.
Qdais, H. A. and Moussa, H. (2004). Removal of heavy metals from wastewater by
membrane processes: a comparative study. Desalination, 164(2):105–110.
Radjenovi´c, J., Matoˇsi´c, M., Mijatovi´c, I., Petrovi´c, M., and Barceló, D. (2008). Membrane
bioreactor (MBR) as an advanced wastewater treatment technology. pages
37–101.
Rahman, M. M., Shahidullah, A., Ali, M. A., et al. (1999). An evaluation of septic tank
performance. WEDC, Loughborough University.
Sazakli, E., Alexopoulos, A., and Leotsinidis, M. (2007). Rainwater harvesting, quality
assessment and utilization in Kefalonia Island, Greece. Water research, 41(9):2039–
2047.
Schauvliege, J. (2015). Antwoord op vraag nr. 1040 van 24 september 2015.
Shin, H.-S., Lee, S., Seo, I., Kim, G., Lim, L., and Song, J. (1998). Pilot-scale SBR and
MF operation for the removal of organic and nitrogen compounds from greywater.
WATER SCIENCE AND TECHNOLOGY, 38(6):79–88.
Siegrist, R. L. (2017). Decentralized Water Reclamation Engineering: A Curriculum
Workbook. Springer.
Sojka, S., Younos, T., and Crawford, D. (2016). Modern urban rainwater harvesting
systems: design, case studies, and impacts. In Sustainable water management in
urban environments, pages 209–234. Springer.
ˇSostar-Turk, S., Petrini´c, I., and Simoniˇc, M. (2005). Laundry wastewater treatment
using coagulation and membrane filtration. Resources, Conservation and Recycling,
44(2):185–196.
Stad Gent (n.d.). Check je huis. https://klimaat.stad.gent/checkjehuis/
meer-info, Assessed: 02/04/2019.
Statbel, Federaal Planbureau en Algemene Directie Statistiek (2017). Demografische
vooruitzichten 2016-2060: Bevolking en huishoudens.
Stephenson, T., Brindle, K., Judd, S., and Jefferson, B. (2000). Membrane bioreactors
for wastewater treatment. IWA publishing.
87
Sun, J., Liang, P., Yan, X., Zuo, K., Xiao, K., Xia, J., Qiu, Y., Wu, Q., Wu, S., Huang,
X., et al. (2016). Reducing aeration energy consumption in a large-scale membrane
bioreactor: process simulation and engineering application. Water research,
93:205–213.
Tjandraatmadja, G., Cook, S., Ho, A., Sharma, A., and Gardner, T. (2009). Drivers for
decentralised systems in South East Queensland. Urban Water Security Research
Alliance Technical Report, (13).
TU Dresden (n.d.). Climatecharts.net: An application to create meteorological charts
for places worldwide.
UNEP (2000). International Source Book on Environmentally Sound Technologies for
Wastewater and Stormwater Management. IWA Publishing and UNEP-International
Environmental Technology Centre, London and Osaka.
United Nations (2017). World population prospects: The 2017 revision, key findings
and advance tables. ESA/P/WP/248.
United Nations (2018a). The sustainable development goals report 2018.
United Nations (2018b). World urbanization prospects: The 2018 revision. Key Facts.
Vlaamse Milieumaatschappij (2000). Waterwegwijzer voor architecten: Een handleiding
voor duurzaam watergebruik in en om de particuliere woning.
Vlaamse Milieumaatschappij (2014). Waterwegwijzer, bouwen en verbouwen.
Vlaamse Milieumaatschappij (2018). Watergebruik door huishoudens - het watergebruik
in 2016 bij de Vlaming thuis.
Vlaamse Regering (2013). Besluit van de Vlaamse Regering houdende vaststelling
van een gewestelijke stedenbouwkundige verordening inzake hemelwaterputten,
infiltratievoorzieningen, buffervoorzieningen en gescheiden lozing van afvalwater
en hemelwater.
Vlaamse Regering (2016). Besluit van de Vlaamse regering van 1 juni 1995 houdende
algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne (Vlarem II). Accessible at:
https://navigator.emis.vito.be/mijn-navigator?woId=263.
Vlaamse Regering (2017). Besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van diverse
bepalingen van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 december 2002
houdende reglementering inzake de kwaliteit en levering van water, bestemd voor
menselijke consumptie.
VLAKWA (2018). Grote Waterenquête bij de burgers in Vlaanderen 2018: resultaten.
http://www.vlakwa.be/publicaties/waterenquete-2018-bij-burgers/.
88
VLARIO (2017). Richtlijnen ondergrondse infiltratievoorzieningen. versie 1 - 26 oktober
2017.
VLARIO (2018). Aanbevelingen voor dimensionering infiltratievoorziening voor regenwater
en/of effluent. De Schom 124, 3600 Genk.
Wagner, J. and Rosenwinkel, K. (2000). Sludge production in membrane bioreactors
under different conditions. Water science and technology, 41(10-11):251–258.
Waterinfo.be (n.d.). Waterinfo. https://www.waterinfo.be/. Assessed: 10/2018.
WHO (2006). WHO guidelines for the safe use of wastewater, excreta and greywater.
ISBN 92 4 154685 9 (v. 4).
Winward, G. P. (2007). Disinfection of grey water. PhD thesis, Cranfield university.
Centre for Water Sciences, Department of Sustainable Systems, School of Applied
Sciences.
Wolfs, V., Ntegeka, V., Willems, P., and Francken, W. (2018). Impact van klimaatverandering
op rioleringen. studie uitgevoerd door sumaqua in opdracht van vlario.
page 33.
