Wanneer de zorg ontspoort...

Laura
Van Cleuvenbergen

Wanneer de zorg ontspoort…

In bijlage voeg ik ook een video toe ter illustratie, om zo een duidelijker beeld te creëren over het fenomeen van ‘ontspoorde zorg’.

Tijdens mijn opleiding tot verpleegkundige botste ik op de soms toch wel harde realiteit in woonzorgcentra. Hiermee bedoel ik situaties waarbij belsignalen van ouderen werden genegeerd, bewoners geen inspraak kregen of waarvan de privacy niet werd gerespecteerd, ouderen met dementie die onnodig of uit gemakzucht kalmeringsmiddelen toegediend kregen of werden vastgebonden,… Het personeel werkte zijn frustraties (soms onbedoeld) uit op de bewoners. Enkele andere voorbeelden zijn onder andere het niet poetsen van de tanden, het isoleren van ‘lastige’ bewoners, het kleinerend behandelen van de bejaarde, en nog zoveel meer…

Ik concludeerde hieruit dat er in de praktijk niet altijd even goed met ouderen wordt omgegaan en dus besloot ik om dit fenomeen van naderbij te bekijken om de achterliggende oorzaak te achterhalen. Daarom ben ik op zoek gegaan in de literatuur en al gauw kwam ik tot een term die bovengenoemde voorbeelden omvat, namelijk ontspoorde zorg.

Tijdens mijn zoektocht legde ik de focus op ontspoorde zorg door hulpverleners in woonzorgcentra. Al snel merkte ik dat er heel wat factoren een invloed kunnen uitoefenen op het ontstaan van ouderenmis(be)handeling, maar een antwoord op de vraag hoe we dit kunnen voorkomen, bleef uit.

Omdat ik ervan overtuigd ben dat de meeste hulpverleners hun werk kiezen omdat ze zorg willen dragen voor mensen, en mensen willen helpen, vond ik het onbegrijpelijk dat er in de praktijk toch nog wel wat mis gaat. Daarom onderzocht ik de beïnvloedende factoren en probeerde ik manieren te vinden om hierop in te kunnen spelen.

Als één van de mogelijke oorzaken werd een tekort aan educatie genoemd en dat inspireerde me om een bijscholing te ontwikkelen. Ontspoorde zorg komt immers vaak voort uit onkunde, onmacht of onwetendheid. Een bijscholing (door onder andere simulatietrainingen in team) kan bijdragen tot de bewustwording zodat zorgverleners beginnen na te denken over de manier waarop ze de oudere zorgvrager behandelen, met als einddoel het optimaliseren van de zorg.

Doordat het thema zich sterk in een taboesfeer bevindt, is het moeilijk om exacte cijfers te geven omtrent de frequentie van ontspoorde zorg  in woonzorgcentra. Daarom is het van essentieel belang om alle betrokkenen bewust te maken van dit fenomeen zodat er preventief kan worden opgetreden. Preventie is immers een heel belangrijke factor in de aanpak van dit fenomeen.

Om preventief te kunnen handelen, en dus ontspoorde zorg te kunnen voorkomen, moet men goed op de hoogte zijn van de risicofactoren voor het ontstaan ervan.

Tijdens mijn zoektocht merkte ik dat de meeste literatuur zich focust op het mis(be)handelen van ouderen door mantelzorgers. Daarbij vond ik een interessant risicotaxatie-instrument dat werd ontwikkeld voor gebruik in de thuiszorg en op basis van relevante literatuur herwerkte ik dit instrument om het te kunnen toepassen in woonzorgcentra. Als blijkt dat er veel risico is op het ontstaan van een minder kwaliteitsvolle zorg, dan kan men al beginnen werken aan preventie en nagaan of er zich nog geen problemen stellen zonder dat men het beseft, want het fenomeen komt veel vaker voor dan we denken.

Tijdens het schrijven van mijn scriptie merkte ik ook dat het thema ontspoorde zorg zeer actueel is. Zo verschenen er bijvoorbeeld krantenartikels over rusthuizen die op de zwarte lijst werden gezet etc. Dit gaf mij het gevoel dat de maatschappij zich toch wel bewust wordt van de omvang van het probleem en het motiveerde mij om mijn onderzoek verder te zetten. Ooit worden we immers allemaal oud en dan willen we toch ook goede zorg krijgen?

Bibliografie

Literatuurlijst

 

Alt, K. L., Nguyen, A. L., & Meurer, L. N. (2011). The Effectiveness of Educational Programs to Improve Recognition and Reporting of Elder Abuse and Neglect: A Systematic Review of the Literature. (p. 213-233) in Journal of Elder Abuse & Neglect.

 

Bardelmeijer, E. A., Schols, J. M. (2008). Ouderenmishandeling thuis en in instellingen. (p. 68-71) in Tijdschrift voor Verpleeghuisgeneeskunde.

 

Bishop, A., Scudder, J., (1990). The practical, moral, and personal sense of nursing: A phenomenological philosophy of practice. New York.

 

Bolscher, J., Smits, MJ., (2016). Leidraad veilige zorgrelatie.

 

Cohen, M., Halevi-Levin, S., Gagin, R., et al., (2006). Development of a screening tool for identifying elderly people at risk of abuse by their caregivers. J Aging Health. 18(5):660-85. PubMed PMID: 16980634

 

Conrad, KJ., Iris, M., Ridings, JW., et al. (2010). Self-report measure of financial exploitation of older adults. Gerontologist. 2010b;50(6):758-73.doi: 10.1093/geront/gnq054. Epub 2010 Jul 28. PubMed PMID: 20667945.

 

Corbi, G., Grattagliano, I., Ivshina, E., Ferrara, N., Cipriano, A. S., & Campobasso, C. P. (2014, september 5). Elderly abuse: risk factors and nursing role. Opgeroepen op december 5, 2014, van Springerlink

 

De Donder, L.., Van Hauwaert, E., et al., (2014) Risicotaxatie instrument

 

Ernst, A., Spettante, A. et al., (2004) Deontologische code vpk

                                          

Federatie medische specialisten, (2018). Richtlijn ‘Vermoeden van Ouderenmishandeling in het medisch-specialistische zorgdomein’

 

Gastmans, Dierkcx en Schotsmans, (1998) Nursing Considered as Moral Practice

 

Gastmans, C., & Milisen, K. (2006). Het gebruik van fysieke fixatie bij ouderen: een zorg-ethische aanpak.(p. 1650 – 1658) in Tijdschrift voor Geneeskunde, 23.

 

Hawes, C., (2002) Elder abuse in residential long-term care facilities: What is known about prevalence, causes and prevention, Testimony before the U.S. Senate Committee on Finance, 12 pp

 

Janssens K. , Lammers M., et al, (2012) , Toolkit werken aan sociale veiligheid

 

Lachman, V.D., (2012) Applying the Ethics of Care to Your Nursing Practice

 

Manthorpe, J., (2002) Identifying and assessing abuse in care homes – part 2, Nursing Older People (jrg. 14, nr. 1, p. 27-28)

 

Messelis, E. (2015). Belang van wetenschappelijke benadering bij ouderenmis(be)handeling: Vroegdetectie, risico- en beschermende factoren en interventies. (hfdst. 2, afl.11, deel 1-3) in Handboek Familiaal Geweld.

 

Miesen, B. (2008). Macht. In B. Miesen, Zorg om mensen met dementie (pp. 147-167). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

 

Milisen, K., De Maesschalck, L, Abraham, I., (2002). Geweld op ouderen: een onheil met vele gedaanten. Verpleegkundige zorgaspecten bij ouderen (p. 353 – 372). Maarssen, Elsevier Gezondheidszorg.

 

Milisen, K., De Maesschalck, L, Abraham, I.,(2002). Het gebruik van fixatiemiddelen bij ouderen. Verpleegkundige zorgaspecten bij ouderen (p. 373 – 384). Maarssen, Elsevier Gezondheidszorg.

 

Mowlham, A., Tennant, R., Dixon, J. en McCreadie, R. (2007). UK Study of Abuse and Neglect of Older People: Qualitative Findings. London: National Centre for Social Research

 

Outsem, R., van Oosten, N. (2001). De Aanpak: systeemgerichte hulp bij geweld in relaties. Utrecht, TransAct

 

Palviainen, P., Hietala, M., Routasolo, P., Suominen, T., Hupli, M. (2003). Do Nurses Exercise Power In Basic Care Situations? (p.270 -280) in Nursing ethics.

 

Payne, B. K., Fletcher, L. B. (2005). Elder abuse in nursing homes: Prevention and resolution strategies and barriers.(p. 119-125) in Journal of Criminal Justice.

 

Pillemer, K., (1988) Maltreatment of patient in nursing homes: overview and research, Journal of health and social behaviour ( jrg.x, nr. 29, p. 227-238)

 

Probis, (2018). Woonzorgcentra: Trends en indicatoren https://www.ing.be/Assets/nuid/documents/714429_studie_design_ouderenzorg_NL_pages.pdf

 

Thys, D. (2004). Ontspoorde zorg bij dementerende ouderen binnen de RVT’s. (Eindverhandeling tot licentiaat in de gerontologie aan de Vrije Universiteit van Brussel)

 

Van Bavel, M., Van Delft, A., Janssens, K. en Goes, A. (2012). Zorg en grenzen: Handreiking voor het werken aan sociale veiligheid in de ouderenzorg. Utrecht: Movisie

 

Vanbelle, E., De Witte, H., et al., (2013) Burn-out in de zorg: afbakening en overzicht van oorzaken en gevolgen

 

Vanlaere, L., & Gastmans, C. (2011). A personalistic approach to care ethics. (p.161 -173) in Nursing Ethics, 18.

 

Verté, D. (2015, 3 maart ). Vergrijzing en vereenzaming zijn megatrends volgens Vlaamse regering. Wat te doen? De Morgen, p. 10.

 

Vink, R., Van Bavel M., (2007). Naar methodisch handelen.

 

 

Wauters, B. (2007). Ouderenmis(be)handeling in Vlaanderen. Een empirisch onderzoek. (Eindverhandeling tot licentiaat in de sociologie aan de Vrije Universiteit van Brussel)

 

WHO, (2018). Elder abuse. Geraadpleegd op 3 april 2018 via www.who.int/mediacentre/factsheets/fs357/en/

 

Yaffe, MJ., Wolfson, C., Lithwick, M., et al. (2008). Development and validation of a tool to improve physician identification of elder abuse: the Elder Abuse Suspicion Index (EASI). J Elder Abuse Negl. 20(3):276-300. doi:10.1080/08946560801973168. PubMed PMID: 18928055

Download scriptie (6.02 MB)
Universiteit of Hogeschool
Thomas More Hogeschool
Thesis jaar
2019
Promotor(en)
Jef Van den Vonder