Spruwinfecties bij zuigelingen tijdens de borstvoedingsperiode
Of je nu zorgverlener, ouder, grootouder, nonkel of tante bent, de kans is groot dat je als volwassene ooit wel eens oog in oog zal staan met een spruwinfectie. Of het een voordeel is dat je die snel kan herkennen? Als je het mij vraagt wel.
(On)schuldige vlekjes
Oropharyngeale candidiase, in de volksmond ook spruw genoemd, is een schimmelinfectie waar 10% van baby’s tussen nul en één jaar wel eens mee te maken krijgt. Spruw kan je herkennen aan witte vlekjes op de tong, het tandvlees, de wangen en/of het verhemelte van het kindje. De witte vlekjes komen niet los en onder het witte oppervlak is het slijmvlies rood en gevoelig. Niet elke baby heeft er last van, maar de baby’s die er wel last van ondervinden kunnen hierdoor minder goed drinken. Ook wanneer de infectie doorgegeven wordt aan de moeder via de borstvoeding kan het tij heel snel keren. Pijn aan de borst en tepel is de op één na voornaamste reden voor het vroegtijdig stopzetten van de borstvoeding.
Wanneer behandelen?
Momenteel bestaat de consensus dat een spruwinfectie behandeld wordt van zodra moeder of baby ongemak ondervinden en bijgevolg de borstvoeding in het gedrang komt. Welke behandeling de voorkeur krijgt is dan weer een andere vraag. De eerste keuze geneesmiddelen in de behandeling van spruw bij baby’s zijn miconazole orale gel en nystatine orale suspensie. Bij moeders is miconazole crème dan weer de onverslaanbare nummer één. Tegenwoordig is er echter steeds meer vraag naar alternatieve therapieën. Als zorgverlener in een tijd van evidence-based medicine is het niet altijd gemakkelijk zo’n vragen te beantwoorden. Ook in geval van resistentie aan een medicamenteuze behandeling is de beste vervolgbehandeling niet altijd evident. Een behandeling met fluconazole klinkt misschien wel bekend in de oren, maar over het ideale behandelplan en de optimale dosis is er nog een groot tekort aan informatie. Een positieve noot in dit alles: fluconazole mag gebruikt worden tijdens de behandeling van de moeder zonder dat de borstvoeding stopgezet moet worden.
In deze scriptie hebben we dan ook zo veel mogelijk beschikbare richtlijnen samengevat omtrent diagnose en behandeling van zo’n spruwinfectie bij zowel moeder als kind. Daarnaast kan je er ook een overzicht van de beschikbare alternatieve therapieën vinden gecombineerd met de wetenschappelijke evidentie die er op dit moment over bestaat. Het zal waarschijnlijk niemand verbazen dat er een zeer hoge nood is aan verder onderzoek naar de effectiviteit een vooral veiligheid van o.a. gentiaan violet, essentiële oliën, kokosolie en minder bekende middeltjes zoals pompelmoeszaad extract. Allen vertonen ze op het eerste zicht veelbelovende schimmeldodende eigenschappen.
Een belangrijk aspect dat aan het licht is gekomen tijdens dit onderzoek is het belang van goed advies over het gebruik van deze geneesmiddelen dat de ouders krijgen van de zorgverlener. Zo is gebleken dat miconazole orale gel beter werkzaam is tegen spruwinfecties dan nystatine suspensie. Wanneer miconazole orale gel echter verkeerd gebruikt wordt, bestaat er een klein verstikkingsgevaar. Omwille van dit risico raden een groot deel van de richtlijnen toch het minder effectieve nystatine aan bij jongere baby’s. Een correcte begeleiding en advies door de zorgverlener kan hier leiden tot een effectievere behandeling.
Richtlijnen en vragenlijsten
Zorgverleners gebruiken vaak verschillende bronnen om steeds het meest wetenschappelijk onderbouwde advies te kunnen geven. Het is bijgevolg geen slecht teken als je bij een dokter- of apotheekbezoek je zorgverlener iets ziet opzoeken. Om het vormen van advies gemakkelijker te maken hebben we in deze scriptie de beschikbare richtlijnen uit verschillende bronnen omtrent de diagnose en behandeling van spruwinfecties voor moeder en baby samengevat. Met de informatie die we uit deze samenvatting verzameld hebben, hebben we vervolgens vragenlijsten opgesteld voor apothekers, vroedvrouwen, huisartsen en pediaters. Het is de bedoeling dat deze vragenlijsten in de toekomst gebruikt worden om een beeld te creëren van hoe het er in de praktijk aan toe gaat op o.a. de vlakken waar de richtlijnen onvolledig zijn of sterk afwijken van elkaar. De resultaten van de vragenlijsten kunnen dan op termijn gebruikt worden om te bepalen waar de nood aan onderzoek het hoogst is en dus als startpunt voor toekomstig onderzoek.
Conclusie
Specifiek bevat deze scriptie een samenvatting en ontleding van 15 richtlijnen. De richtlijnen die iets zeiden over diagnosestelling vertoonden onderling veel verschillen en waren vaak onvolledig. Er is dus nog heel wat onduidelijkheid omtrent welke visuele symptomen, naast de witte vlekjes bij baby’s, een spruwinfectie verraden. Daarnaast weten we ook nog niet helemaal zeker of pijn in de borst alleen kan wijzen op een spruwinfectie. Een snelle en correcte diagnose bepaalt of en wanneer er een medische interventie opgestart moet worden en welke geneesmiddelen deze moet includeren. Dit kan belangrijk zijn voor het beperken van pijn bij de moeder en bijgevolg het beperken van het vroegtijdig stoppen van de borstvoeding omwille van deze pijn.
Binnen de richtlijnen omtrent behandelingsopties zien we dat nystatine orale suspensie en miconazole orale gel het meest naar voor worden geschoven als eerste keuze behandeling. Onderling vertonen deze richtlijnen ook veel verschillen en merken we dat iets minder dan de helft van deze richtlijnen geen advies bevat over het steriliseren van fopspenen, speelgoed en andere hulpmiddelen en over het bewaren van afgekolfde melk. Er is verdere nood aan onderzoek naar effectieve en efficiënte sterilisatietechnieken, want laten we eerlijk zijn, kersverse ouders hebben nu eenmaal hun handen al vol met andere dingen.
Bibliografie
1. Vila T, Sultan AS, Montelongo-Jauregui D, Jabra-Rizk MA. Oral candidiasis: A disease of opportunity. J Fungi. 2020;6(1):1–28. 2. Chamorro-Petronacci C, García-García A, Lorenzo-Pouso AI, Gómez-García FJ, Padín-Iruegas ME, Gándara-Vila P, et al. Therapeutic tools for oral candidiasis: Current and new antifungal drugs Guillermo. Med Oral Patol Oral y Cir Bucal. 2019;24(2):e172–80. 3. Collins CD, Cookinham S, Smith J. Management of oropharyngeal candidiasis with localized oral miconazole therapy: Efficacy, safety, and patient acceptability. Patient Prefer Adherence. 2011;5:369–74. 4. Wambach K, Spencer B. Breastfeeding and human lactation. sixth edit. Wambach K, Spencer B, editors. Sheridan Books; 2020. 807 p. 5. Hoppe JE. Treatment of oropharyngeal candidiasis and candidal diaper dermatitis in neonates and infants: review and reappraisal. Pediatr Infect Dis J. 1997;16(9):885–94. 6. Lyu X, Zhao C, Yan ZM, Hua H. Efficacy of nystatin for the treatment of oral candidiasis: A systematic review and meta-analysis. Drug Des Devel Ther. 2016;10:1161–71. 7. Rowen JL. Mucocutaneous Candidiasis. Semin Perinatol. 2003;27(5):406–13. 8. Pereira CA, da Costa ACBP, Machado AKS, Júnior MB, Zöllner MSAC, Junqueira JC, et al. Enzymatic Activity, Sensitivity to Antifungal Drugs and Baccharis dracunculifolia Essential Oil by Candida Strains Isolated from the Oral Cavities of Breastfeeding Infants and in Their Mothers’ Mouths and Nipples. Mycopathologia. 2011;171(2):103–9. 9. Taschdjian CL, Kozinn PJ. Laboratory and clinical studies on candidiasis in the newborn infant. J Pediatr. 1957;50(4):426–33. 10. Nikou SA, Kichik N, Brown R, Ponde NO, Ho J, Naglik JR, et al. Candida albicans interactions with mucosal surfaces during health and disease. Pathogens. 2019 Jun 1;8(2):53. 11. Breastfeeding | Nutrition | UNICEF [Internet]. [cited 2020 Apr 19]. Available from: https://www.unicef.org/nutrition/index_24824.html 12. Breastfeeding [Internet]. [cited 2020 Apr 19]. Available from: https://www.who.int/health-topics/breastfeeding#tab=tab_1 13. Dental Oral Health For Babies | Melbourne Dentist | Richmond Fine Dentistry [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://richmondfinedentistry.com.au/family-dentistry-melbourne/oral-he… 14. Dahl L. Anatomy and Physiology of Breastfeeding. In: Clinician’s Guide to Breastfeeding. Springer International Publishing; 2015. p. 17–34. 15. APEARTD (Associação Portuguesa de Enfermeiros de Anestesia Reanimação e Terapêutica). Histology Female Reproductive Organs-Follicle Maturation, Mucous Membranes and Mammary Gland Tissue. 16. Kaski K, Kvist LJ. Deep breast pain during lactation: A case-control study in Sweden investigating the role of Candida albicans. Int Breastfeed J. 2018;13(1):1–9. 17. Berens P, Eglash A, Malloy M, Steube AM, Brodribb W, Noble L, et al. ABM Clinical Protocol #26: Persistent Pain with Breastfeeding. Breastfeed Med. 2016;11(2):46–53. 18. Lewis MAO, Williams DW. Diagnosis and management of oral candidosis. Br Dent J. 2017;(223):675–81. 19. Morales DK, Hogan DA. Candida albicans Interactions with Bacteria in the Context of Human Health and Disease. 2010;6(4):6–9. 20. Canadian paediatric society. Antifungal agents for common paediatric infections. Paediatr Child Health. 2007;5(1):477–82. 21. Yilmaz AE, Gorpelioglu C, Sarifakioglu E, Dogan DG, Bilici M, Celik N. Prevalence of oral mucosal lesions from birth to two years. Niger J Clin Pract. 2011 Jul;14(3):349–53. 22. Vainionpää A, Tuomi J, Kantola S, Anttonen V. Neonatal thrush of newborns: Oral candidiasis? Clin Exp Dent Res. 2019 Oct 1;5(5):580–2. 23. Stecksén-Blicks C, Granström E, Silfverdal SA, West CE. Prevalence of oral Candida in the first year of life. Mycoses. 2015;58(9):550–6. 24. Bessa CFN, Santos PJB, Aguiar MCF, do Carmo MA V. Prevalence of oral mucosal alterations in children from 0 to 12 years old. J Oral Pathol Med [Internet]. 2004 Jan 1 [cited 2020 Apr 18];33(1):17–22. Available from: http://doi.wiley.com/10.1111/j.1600-0714.2004.00200.x 25. Azevedo MJ, de Lurdes Pereira M, Araujo R, Ramalho C, Zaura E, Sampaio-Maia B. Influence of delivery and feeding mode in oral fungi colonization – a systematic review. Microb Cell. 2020;7(2):36–45. 26. Tanguay KE, McBean MR, Jain E. Nipple candidiasis among breastfeeding mothers. Case-control study of predisposing factors. Can Fam Physician. 1994;40(AUG.):1407–13. 27. Jiménez E, Arroyo R, Cárdenas N, Marín M, Serrano P, Fernández L, et al. Mammary candidiasis: A medical condition without scientific evidence? PLoS One. 2017;12(7). 28. Hanna L. Candida Mastitis: A Case Report. Perm J. 2011;15(1):62–4. 29. Hale TW, Bateman TL, Finkelman MA, Berens PD. The absence of candida albicans in milk samples of women with clinical symptoms of ductal candidiasis. Breastfeed Med. 2009;4(2):57–61. 30. Nipple Pain - La Leche League GB [Internet]. [cited 2020 Apr 2]. Available from: https://www.laleche.org.uk/nipple-pain/ 31. McClellan HL, Hepworth AR, Garbin CP, Rowan MK, Deacon J, Hartmann PE, et al. Nipple pain during breastfeeding with or without visible trauma. J Hum Lact [Internet]. 2012 Nov 11 [cited 2020 Apr 2];28(4):511–21. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22689707 32. Vaginal Candidiasis | Fungal Diseases | CDC [Internet]. [cited 2020 Apr 3]. Available from: https://www.cdc.gov/fungal/diseases/candidiasis/genital/index.html 33. Amir LH, Donath SM, Garland SM, Tabrizi SN, Bennett CM, Cullinane M, et al. Does candida and/or staphylococcus play a role in nipple and breast pain in lactation? A cohort study in melbourne, australia. BMJ Open. 2013;3(3):1–6. 34. Hoppe JE. Should we be treating oral thrush? Pediatr Infect Dis J. 1998;17(3):267. 35. Wiener S. Diagnosis and management of candida of the nipple and breast. J Midwifery Women’s Heal. 2006;51(2):125–8. 36. vulvovaginale candidiasis | Farmacotherapeutisch Kompas [Internet]. [cited 2020 Apr 18]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/vul… 37. BCFI | BAPCOC – Belgische gids voor anti-infectieuze beh… [Internet]. [cited 2020 Apr 18]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/12?frag=8000010 38. Campanha NH, Pavarina AC, Brunetti IL, Vergani CE, Machado AL, Spolidorio DMP. Candida albicans inactivation and cell membrane integrity damage by microwave irradiation. Mycoses. 2007 Mar;50(2):140–7. 39. Ribeiro DG, Pavarina AC, Dovigo LN, Palomari Spolidorio DM, Giampaolo ET, Vergani CE. Denture disinfection by microwave irradiation: A randomized clinical study. J Dent. 2009 Sep 1;37(9):666–72. 40. Sanitá PV, Vergani CE, Giampaolo ET, Pavarina AC, Machado AL. Growth of Candida species on complete dentures: effect of microwave disinfection. Mycoses [Internet]. 2009 Mar 1 [cited 2020 Apr 19];52(2):154–60. Available from: http://doi.wiley.com/10.1111/j.1439-0507.2008.01558.x 41. Rashid S, Collins M, Corner J, Mortont RS. Survival of Candida albicans on fabric after laundering. Vol. 60, Sexually Transmitted Infections. BMJ Publishing Group; 1984. p. 277. 42. Bonyata K. I have thrush. Can I give baby my expressed milk? [Internet]. 2018 [cited 2020 Mar 27]. Available from: https://kellymom.com/bf/concerns/child/thrushexpressed-milk/ 43. Klotz D, Joellenbeck M, Winkler K, Kunze M, Huzly D, Hentschel R. High-temperature short-time pasteurisation of human breastmilk is efficient in retaining protein and reducing the bacterial count. Acta Paediatr Int J Paediatr. 2017;106(5):763–7.
44. Naicker M, Coutsoudis A, Israel-Ballard K, Chaudhri R, Perin N, Mlisana K. Demonstrating the efficacy of the FoneAstra pasteurization monitor for human milk pasteurization in resource-limited settings. Breastfeed Med. 2015;10(2):107–12. 45. Silvestre D, Ferrer E, Gayá J, Jareño E, Miranda M, Muriach M, et al. Available lysine content in human milk: Stability during manipulation prior to ingestion. BioFactors [Internet]. 2006 [cited 2020 Apr 3];26(1):71–9. Available from: http://doi.wiley.com/10.1002/biof.5520260107 46. Shimamura T, Uke H. Maillard Reaction in Milk - Effect of Heat Treatment. In: Milk Protein. InTech; 2012. 47. Reducing Acrylamide Exposure: A Review of the Application of Sulfur-Containing Compounds - A Caribbean Outlook [Internet]. [cited 2020 Apr 3]. Available from: https://www.researchgate.net/publication/332847276_Reducing_Acrylamide_… 48. BAPCOC. Spruw bij zuigelingen en kinderen [Internet]. 2019 [cited 2020 Feb 28]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/12?frag=8001208 49. Nystatin Monograph for Professionals - Drugs.com [Internet]. [cited 2020 Apr 3]. Available from: https://www.drugs.com/monograph/nystatin.html 50. Goins RA, Ascher D, Waecker N, Arnold J, Moorefield E. Comparison of fluconazole and nystatin oral suspensions for treatment of oral candidiasis in infants. Pediatr Infect Dis J. 2002;21(12):1165–7. 51. Flynn PM, Cunningham CK, Kerkering T, San Jorge AR, Peters VB, Pitel PA, et al. Oropharyngeal candidiasis in immunocompromised children: A randomized, multicenter study of orally administered fluconazole suspension versus nystatin. J Pediatr. 1995 Aug 1;127(2):322–8. 52. Zhang LW, Fu JY, Hua H, Yan ZM. Efficacy and safety of miconazole for oral candidiasis: A systematic review and meta-analysis. Oral Dis. 2016;22(3):185–95. 53. miconazol (systemisch) | Farmacotherapeutisch Kompas [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/m/m… 54. miconazol (cutaan) | Farmacotherapeutisch Kompas [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/m/m… 55. Joint D, Prescribing A. Prescribing for oral thrush in babies and prescribing for surface and ductal thrush in lactating women. (November 2019):1–4. 56. Lisa Murray. Policy for the Prescribing of Antifungals for the Treatment of Orpharyngeal Candidiasis in Neonates and Babies in General Practice . Miconazole use for Oropharyngeal Candidiasis in Neonates . 2013. 57. Gaskie S, Jamieson B, Su CW. What is the best treatment for oral thrush in healthy infants ? J Fam Pract. 2008;57(7):484–5. 58. clotrimazol (vaginaal) | Farmacotherapeutisch Kompas [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/c/c… 59. clotrimazol (in de dermatologie) | Farmacotherapeutisch Kompas [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/c/c… 60. Mansour A, Gelfand EW. A new approach to the use of antifungal agents in infants with persistent oral candidiasis. J Pediatr. 1981;98(1):161–2. 61. Clotrimazole - an overview | ScienceDirect Topics [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/clotrimazole 62. Clotrimazole: a medicine used to treat fungal skin infections - NHS [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.nhs.uk/medicines/clotrimazole/ 63. Baby Fresh Fruits Pacifier – Fox Stark [Internet]. [cited 2020 Apr 17]. Available from: https://foxstark.com/products/fruit-pacifier 64. amfotericine B (oraal) | Farmacotherapeutisch Kompas [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/a/a… 65. Geneesmiddel | Amfotericine-b-oraal | Kinderformularium [Internet]. [cited 2020 Apr 5]. Available from: https://www.kinderformularium.nl/geneesmiddel/90/amfotericine-b-oraal 66. Bonnie Schiedel. All about APNO [Internet]. 2019 [cited 2020 Mar 23]. Available from: https://www.todaysparent.com/baby/breastfeeding/all-about-apno/ 67. All Purpose Nipple Ointment (APNO) . Issues and Concerns - Mothers . Canadian Breastfeeding Foundation . Fondation canadienne de l’allaitement [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.canadianbreastfeedingfoundation.org/basics/apno.shtml 68. Newman J. All purpose nipple ointment [Internet]. 2019 [cited 2020 Mar 23]. Available from: https://www.breastfeedinginc.ca/all-purpose-nipple-ointment-apno 69. Dennis C-L, Schottle N, Hodnett E, McQueen K. An All-Purpose Nipple Ointment Versus Lanolin in Treating Painful Damaged Nipples in Breastfeeding Women: A Randomized Controlled Trial. Breastfeed Med [Internet]. 2012 Dec 1 [cited 2020 Mar 27];7(6):473–9. Available from: http://www.liebertpub.com/doi/10.1089/bfm.2011.0121 70. Kaplan YC, Koren G, Ito S, Bozzo P. Fluconazole use during breastfeeding. Can Fam Physician. 2015;61(10):875–6. 71. fluconazol (systemisch) | Farmacotherapeutisch Kompas [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/f/f… 72. BCFI | Spruw bij zuigelingen en kinderen [Internet]. [cited 2020 Apr 4]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/12?frag=8001232 73. Geneesmiddel | Fluconazol | Kinderformularium [Internet]. [cited 2020 Apr 5]. Available from: https://www.kinderformularium.nl/geneesmiddel/92/fluconazol 74. BCFI | Itraconazol [Internet]. [cited 2020 Apr 5]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/12?frag=10470&trade_family=25098 75. Geneesmiddel | Itraconazol | Kinderformularium [Internet]. [cited 2020 Apr 5]. Available from: https://www.kinderformularium.nl/geneesmiddel/94/itraconazol 76. Dick JD, Merz WG, Saral R. Incidence of polyene-resistant yeasts recovered from clinical specimens. Antimicrob Agents Chemother. 1980 Jul 1;18(1):158–63. 77. Athar MA, Winner HI. The development of resistance by candida species to polyene antibiotics in vitro. J Med Microbiol. 1971 Nov 1;4(4):505–17. 78. Ibrexafungerp overview [Internet]. [cited 2020 Mar 28]. Available from: https://www.scynexis.com/pipeline 79. Ciampo LA Del, Ciampo IRL Del. Breastfeeding and the Benefits of Lactation for Women’s Health TT - Aleitamento materno e seus benefícios para a saúde da mulher. Rev Bras Ginecol e Obs [Internet]. 2018;40(6):354–9. Available from: http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S010072032018000… 80. Brahm P, Valdés V. Clinical overview: benefits of breastfeeding and risks associated with not breastfeeding. 2020;88(1):15–21. Available from: https://scielo.conicyt.cl/pdf/rcp/v88n1/en_art01.pdf 81. Groei [Internet]. [cited 2020 Apr 30]. Available from: https://www.kindengezin.be/gezondheid-en-vaccineren/groei/ 82. Clinical Midwifery Consultant Breastfeeding Centre. Breastfeeding challenges: Thrush in lactation. 2019. 83. Derbyshire Medicines Management Clinical Effectiveness Team. Prescribing for oral thrush in babies and prescribing for surface and ductal thrush in lactating women. 2019. 84. Spruw | La Leche League Vlaanderen [Internet]. [cited 2020 May 13]. Available from: https://lalecheleague.be/spruw/ 85. Spruw [Internet]. [cited 2020 May 13]. Available from: https://www.kindengezin.be/gezondheid-en-vaccineren/ziek/schimmel-gisti… 86. The royal women’s hospital. Policy, Guideline and Procedure Manual Infant Feeding-Breast and Nipple Thrush. 2017. 87. Nederlands Centrum Jeugdgezondheid. Richtlijn: Borstvoeding (2015, multidisciplinair) [Internet]. 2015 [cited 2020 Mar 5]. Available from: https://www.ncj.nl/richtlijnen/alle-richtlijnen/richtlijn/?richtlijn=27… 88. International BreastFeeding Centre | Candida Protocol [Internet]. [cited 2020 Apr 5]. Available from: https://ibconline.ca/information-sheets/candida-protocol/
89. Murray L. Policy for the Prescribing of Antifungals for the Treatment of Orpharyngeal Candidiasis in Neonates and Babies in General Practice. (Sept. 2013). 2013. 90. Clinical Practice Guideline for the Management of Candidiasis: 2016 Update by the Infectious Diseases Society of America [Internet]. [cited 2020 Apr 5]. Available from: https://www.idsociety.org/practice-guideline/candidiasis/ 91. Farmacotherapeutisch kompas. Oropharyngeale Candida [Internet]. [cited 2020 Mar 28]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/oro… 92. National Institute for Health and Care Excellence. Care of women and their babies after birth. 2014;(December):1–14. 93. Ogbolu DO, Oni AA, Daini OA, Oloko AP. In Vitro Antimicrobial Properties of Coconut Oil on Candida Species in Ibadan, Nigeria. J Med Food [Internet]. 2007 Jun 7 [cited 2020 Apr 5];10(2):384–7. Available from: http://www.liebertpub.com/doi/10.1089/jmf.2006.1209 94. Shino B, Peedikayil FC, Jaiprakash SR, Bijapur GA, Kottayi S, Jose D. Comparison of Antimicrobial Activity of Chlorhexidine, Coconut Oil, Probiotics, and Ketoconazole on Candida albicans Isolated in Children with Early Childhood Caries: An In Vitro Study. 2016 [cited 2020 Apr 5]; Available from: http://dx.doi.org/10.1155/2016/7061587 95. Mardia Mohamad Nasir MMN, Abllah Z, Azura Jalaludin A, Azura Shahdan I, Hayati Wan Abd Manan WN. Virgin Coconut Oil and Its Antimicrobial Properties against Pathogenic Microorganisms: A Review. In Atlantis Press; 2018. 96. Höfling JF, Mardegan RC, Anibal PC, Furletti VF, Foglio MA. Evaluation of Antifungal Activity of Medicinal Plant Extracts Against Oral Candida albicans and Proteinases. Mycopathologia. 2011 Aug 16;172(2):117–24. 97. Queiroga CL, Fukai A, Marsaioli AJ. Composition of the Essential Oil of Vassoura. J Braz Chem Soc. 1990;1(3):105–9. 98. Samaranayake LP, MacFarlane TW. The effect of dietary carbohydrates on the in-vitro adhesion of Candida albicans to epithelial cells. J Med Microbiol. 1982 Nov 1;15(4):511–7. 99. Hudson DA, Sciascia QL, Sanders RJ, Norris GE, Edwards PJB, Sullivan PA, et al. Identification of the dialysable serum inducer of germ-tube formation in Candida albicans. Microbiology [Internet]. 2004 Sep [cited 2020 Apr 5];150(9):3041–9. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15347762 100. CVETNIĆ Z, SANDA V-K. Antimicrobial activity of grapefruit seed and pulp ethanolic extract. Acta Pharm. 2004;54(3). 101. Tsutsumi-Arai C, Takakusaki K, Arai Y, Terada-Ito C, Takebe Y, Imamura T, et al. Grapefruit seed extract effectively inhibits the Candida albicans biofilms development on polymethyl methacrylate denture-base resin. PLoS One. 2019 May 1;14(5). 102. Cao S, Xu W, Zhang N, Wang Y, Luo YB, He X, et al. A mitochondria-dependent pathway mediates the apoptosis of gse-induced yeast. PLoS One. 2012 Mar 5;7(3). 103. Heggers JP, Cottingham J, Gusman J, Reagor L, McCoy L, Carino E, et al. The effectiveness of processed grapefruit-seed extract as an antibacterial agent: II. Mechanism of action and in vitro toxicity. J Altern Complement Med. 2002 Jul 5;8(3):333–40. 104. Takeoka GR, Dao LT, Wong RY, Harden LA. Identification of benzalkonium chloride in commercial grapefruit seed extracts. J Agric Food Chem. 2005 Sep 21;53(19):7630–6. 105. Takeoka G, Dao L, Wong RY, Lundin R, Mahoney N. Identification of benzethonium chloride in commercial grapefruit seed extracts. J Agric Food Chem. 2001;49(7):3316–20. 106. Ainsworth S, Jones W. It sticks in our throats too. BMJ. 2009 Jan 5;338. 107. de Vries T. Bijna-verstikking van een zuigeling door miconazol orale gel [Internet]. 2004 [cited 2020 May 16]. Available from: www.cdc.gov 108. Daktarin ® oral gel. 109. Roberts CL, Rickard K, Kotsiou G, Morris JM. Treatment of asymptomatic vaginal candidiasis in pregnancy to prevent preterm birth: An open-label pilot randomized controlled trial. BMC Pregnancy Childbirth. 2011 Mar 11;11(1):1–6. 110. Antifungal agents for common outpatient paediatric infectionsAntifungal agents for common outpatient paediatric infections | Canadian Paediatric Society [Internet]. [cited 2020 May 16]. Available from: https://www.cps.ca/en/documents/position/antifungal-agents-common-infec… 111. Peter G. Pappas, Carol A. Kauffman, David R. Andes, Cornelius J. Clancy, Kieren A. Marr, Luis Ostrosky-Zeichner, Annette C. Reboli, Mindy G. Schuster, Jose A. Vazquez, Thomas J. Walsh, Theoklis E. Zaoutis JDS. Clinical Practice Guideline for the Management of Candidiasis: 2016 Update by the Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis [Internet]. 2016 [cited 2020 May 12];62(4):e1–50. Available from: https://www.idsociety.org/practice-guideline/candidiasis/ 112. Lopes DF, Fernandes RT, Medeiros Y de L, Apolonio ACM. Disinfection of Pacifier Focusing on Candida albicans . Clin Pediatr (Phila) [Internet]. 2019 Dec 14 [cited 2020 May 15];58(14):1540–3. Available from: http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0009922819875541 113. LITTLEFIELD N, BLACKWELL B-N, HEWITT CC, GAYLOR DW. Chronic Toxicity and Carcinogenicity Studies of Gentian Violet in Mice | Toxicological Sciences | Oxford Academic. Fundam Appl Toxicol [Internet]. 1985 [cited 2020 May 14];5:902–12. Available from: https://academic.oup.com/toxsci/article-abstract/5/5/902/1639111 114. Piatt JP, Bergeson PS. Gentian Violet Toxicity. Clin Pediatr (Phila) [Internet]. 1992 Dec 2 [cited 2020 May 14];31(12):756–7. Available from: http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/000992289203101212 115. Douvoyiannis M, Swank C. The worst thrush i have ever seen. Pediatr Emerg Care. 2016;32(9):614–5. 116. Slotkowski EL, Redondo D. Mucosal Irritation Following Use of Gentian Violet. Am J Dis Child. 1966 Jul 1;112(1):40–2. 117. Are Essential Oils Safe for Children? - Johns Hopkins All Children’s Hospital [Internet]. [cited 2020 May 16]. Available from: https://www.hopkinsallchildrens.org/ACH-News/General-News/Are-Essential… 118. The Safe Use of Essential Oils – ICEA [Internet]. [cited 2020 May 14]. Available from: https://icea.org/the-safe-use-of-essential-oils/ 119. Essential Oil Safety | AromaWeb [Internet]. [cited 2020 May 15]. Available from: https://www.aromaweb.com/articles/safety.asp 120. Tisserand R, Young R. Essential oil safety : a guide for health care professionals. 780 p. 121. Strunk T, Pupala S, Hibbert J, Doherty D, Patole S. Topical Coconut Oil in Very Preterm Infants: An Open-Label Randomised Controlled Trial. Neonatology [Internet]. 2018 Feb 1 [cited 2020 May 14];113(2):146–51. Available from: https://www.karger.com/Article/FullText/480538 122. Ogbolu DO, Oni AA, Daini OA, Oloko AP. In Vitro Antimicrobial Properties of Coconut Oil on Candida Species in Ibadan, Nigeria. J Med Food [Internet]. 2007 Jun 7 [cited 2020 Apr 19];10(2):384–7. Available from: http://www.liebertpub.com/doi/10.1089/jmf.2006.1209 123. Ahmed S, Mostafa M, El-Malt M. Effect of Coconut Oil Pulling on Streptococcus Mutans Count in Saliva in Comparison with Chlorhexidine Mouthwash. Al-Azhar Dent J Girls. 2020 Jan 1;7(1):7–11. 124. All Purpose Nipple Ointment (APNO) [Internet]. [cited 2020 May 14]. Available from: https://www.verywellfamily.com/dr-jack-newmans-all-purpose-nippleointme… 125. zinkoxide op de huid | Apotheek.nl [Internet]. [cited 2020 May 14]. Available from: https://www.apotheek.nl/medicijnen/zinkoxide-op-de-huid 126. Srivastava Y, Semwal AD, Sajeevkumar VA, Sharma GK. Melting, crystallization and storage stability of virgin coconut oil and its blends by differential scanning calorimetry (DSC) and Fourier transform infrared spectroscopy (FTIR). J Food Sci Technol. 2017 Jan 1;54(1):45–54.
