Een schuldenvrije toekomst na de collectieve schuldenregeling

Lara Dhondt
Persbericht

Een schuldenvrije toekomst

 

Wist je dat bijna een vijfde van alle Belgische gezinnen betalingsmoeilijkheden heeft en dat een vierde van de gezinnen niet voorzien is om onverwachte uitgaven te vervullen? Een groot deel van de Belgische bevolking krijgt namelijk te kampen met financiële moeilijkheden, schulden of situaties van armoede. Deze bachelorproef wil voorkomen dat mensen nieuwe schulden maken en opnieuw dreigen terecht te komen in financieel onhaalbare situaties.

 

Schuldenproblematiek

Heel wat mensen in onze samenleving ondervinden financiële moeilijkheden, met schuldoverlast tot gevolg. Het is een fenomeen dat steeds verder blijft toenemen. Sinds de coronacrisis is de situatie er niet beter op geworden. Als gevolg van de coronacrisis kampen heel wat mensen met nog meer financiële problemen en schulden.

In deze bachelorproef wordt uitgebreid ingegaan op financiële problemen en de schuldenproblematiek. Hierbij wordt meer uitleg gegeven omtrent mogelijke oorzaken en gevolgen van schulden. Dit is nuttige informatie, aangezien er vaak nog een verkeerd beeld ontstaat omtrent de schuldenproblematiek. Het ontstaan van schulden is vaak een samenloop van oorzaken.

De oorzaken kunnen niet enkel verklaard worden vanuit individueel perspectief, maar kunnen ook te maken hebben met een maatschappelijk probleem. Bijvoorbeeld door ongelijke inkomstenverdeling in de samenleving en een toenemend consumptieniveau. Personen die al krap bij kas zitten hebben hierdoor een groter risico om financiële problemen te krijgen of in een schuldenproblematiek terecht te komen.

Daarnaast worden verschillende hulpverleningsvormen omschreven waar personen met en zonder schuldoverlast terecht kunnen. Het doel van de budget- en schuldhulpverlening is om financiële problemen en schulden aan te pakken. Hierbij wordt rekening gehouden dat iedereen nog steeds een menswaardig leven kan leiden.

 

Collectieve schuldenregeling

De collectieve schuldenregeling is een hulpverleningsvorm dat uitgebreid besproken wordt in deze bachelorproef. Indien het niet meer mogelijk is om schulden zelf af te betalen, dan kan gekozen worden om een collectieve schuldenregeling aan te vragen. Dit is een gerechtelijke procedure die 7 jaar kan duren.

De collectieve schuldenregeling is een zware hulpverleningsvorm voor cliënten. Er wordt leefgeld verkregen dat net voldoet aan de menselijke waardigheid. Leefgeld is een bedrag dat de cliënt ontvangt om levensnoodzakelijke zaken aan te kopen, zoals eten en klein huishoudelijk materiaal. Dit is het enige geld dat de cliënt zelf kan besteden. Hierdoor wordt de verantwoordelijkheid van de cliënt grotendeels opgegeven, aangezien de sociaal werker instaat voor het geldbeheer en aflossing van de schulden van de cliënt. Na deze jaren krijgt de cliënt het volledige geldbeheer weer in eigen handen. Dit kan als een grote klap aankomen, aangezien het geldbeheer al enkele jaren door de sociaal werker beheerd werd. Indien er geen nieuwe financiële en administratieve vaardigheden aangeleerd zijn en de cliënt onvoldoende nieuwe perspectieven verkregen heeft, dan is de kans op herval groot.

Het onderzoek beantwoordt de vraag: “Hoe kunnen schulden na de collectieve schuldenregeling voorkomen worden?”.

Bijkomend worden volgende vragen behandeld: “Op welke manier kan de autonomie van de cliënt bevorderd worden?” en “Welke financiële en administratieve vaardigheden moeten meer aangeleerd worden?”.

 

Resultaten

Het onderzoek wordt afgenomen via kwalitatief onderzoek. De grote meerwaarde voor de bachelorproef is dat hierdoor een duidelijk beeld verkregen wordt over achterliggende motivaties, wensen en noden van de cliënten.

Uit de resultaten van de bevraging kan worden afgeleid dat dezelfde oorzaken vaak ervoor zorgen dat cliënten opnieuw tegen schulden aankijken. Er wordt aangegeven dat het noodzakelijk is om voldoende bij te leren tijdens de hulpverlening door voldoende tips en advies te krijgen. Dit is belangrijk omdat alles moeilijker blijkt te zijn op het moment dat de cliënten alles weer zelfstandig moeten beheren. Voldoende advies is essentieel, omdat schulden vaak ontstaan door onwetendheid. Cliënten vinden het dus wenselijk dat hulpverlening wordt afgestemd op de eigen noden en behoeften.

Aangezien er verschillende oorzaken zijn die aan de grondslag liggen van schulden, is het niet mogelijk om een vaste vorm van hulpverlening aan te bieden. Daarom het advies om meer hulpverlening op maat aan te bieden. Hiervoor moet eerst een duidelijk inzicht ontstaat op de oorzaken van schulden, eerdere moeilijkheden en de huidige situatie. Dan pas kan bekeken worden wat de sterktes van de cliënt zijn en welke competenties nog versterkt moeten worden.

Een andere aanbeveling is om zelfredzaamheid van cliënten te bevorderen. Het merendeel van de cliënten vindt het goed dat het geldbeheer volledig wordt overgenomen. Aangezien de stressfactor hierdoor wordt verlaagd, vinden cliënten het niet nodig om het geld opnieuw zelfstandig te beheren. Een mogelijk gevolg is dat het geldbeheer jaren uit handen genomen wordt en de drempel om het zelf terug te doen zonder begeleiding enorm groot is.

“Langs de ene kant is het niet altijd gemakkelijk in de schuldbemiddeling, maar langs de andere kant heb ik ook geen zorgen rond de betalingen.”

Om meer motivatie en veranderingsbereidheid te verkrijgen bij de cliënten kan geopteerd worden voor een empowermentgerichte benadering. Dit omvat dat krachten benadrukt worden en moeilijkheden aangepakt worden, zodat de cliënt in staat is om terug grip te krijgen op de eigen financiële situatie. Verder moet ook meer gestimuleerd worden om het geld al tijdens de collectieve schuldenregeling opnieuw zelfstandig te beheren.

 

Beroepsproduct

Het beroepsproduct is gebaseerd op de resultaten uit het onderzoek en door bevraging van het werkveld. Het doel van het evaluatieformulier is te weten waar de cliënt moeilijkheden ervaart en over welke noodzakelijke competenties de cliënt reeds beschikt. Informatie en advies kunnen afgestemd worden op de noden van de cliënt. Door competenties te versterken wordt ook ingezet op het bevorderen van de zelfredzaamheid. Dit kan ervoor zorgen dat cliënten voldoende zelfvertrouwen krijgen om het geld opnieuw zelfstandig te beheren tijdens en na de collectieve schuldenregeling.

Het evaluatieformulier laat ook toe om op maat te werken. De uiteindelijke doelstelling is om schulden na de collectieve schuldenregeling te vermijden. Zo ontstaat een duidelijk overzicht over welke krachten, vaardigheden en competenties de cliënt reeds beschikt en op welke criteria nog verder ingezet moet worden om het eigen geld op een gezonde manier opnieuw zelfstandig te beheren.

 

“Ik vind dat we de kans hebben om ons te laten helpen en dan vind ik ook dat je die kans moet grijpen.”

Bibliografie

​​​​​​​ Geschreven bronnen

 

Appelo, M. (2014). Waarom veranderen (meestal) mislukt. Amsterdam: Boom.

Ariely, D., & Kreisler, J. (2018). Geld en gedrag: hoe je de psychologie van geld in je voordeel kan gebruiken. Amsterdam: Maven Publishing.

Armstrong, J. (2012). Minder piekeren over geld: hoe doe je dat? Utrecht: De Arbeiderspers.

Goovaerts, M. (2010). Financiële intelligentie: geld en relaties. Antwerpen: Houtekiet.

Mullainathan, S., & Shafir, E. (2013). Schaarste: hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen. Amsterdam: Maven Publishing.

OCMW Brugge (2017, 20 april). Draaiboek afbouwplan. Brugge: OCMW Brugge.

OCMW Brugge (z.d.). Missie en visie dienst schuldbemiddeling. Brugge: OCMW Brugge.

Ruelens, L., & Nicaise, I. (2002). Hulp op krediet: schuldbemiddeling in de Vlaamse OCMW’s en CAW’s. Leuven: Hoger Instituut voor de Arbeid.

Van Droogenbroeck, M. (2015). Michaël maakt de rekening: al je courante vragen over geld beantwoord. Gent: Borgerhoff & Lamberigts.

Van Trigt, R. (2010). EHBS: eerste hulp bij schulden. Brussel: Politeia.

Verhagen, S., Linders, L., & Ham, M. (Reds.). (2014). Verlossing van schuld en boete: onorthodoxe oplossingen voor onbetaalde rekening. Amsterdam: Van Gennep.

Witte, L. (2006). Methodisch werken in de sociaaljuridische hulp- en dienstverlening (4e druk). Monnickendam: Bohn Stafleu van Loghum.

 

Digitale bronnen

 

Belgische Federale Overheidsdiensten. (2020). OCMW. Geraadpleegd op 14 februari 2020, van https://www.belgium.be/nl/familie/sociale_steun/ocmw

BIZ. (2018). Budget In Zicht Noord-West Vlaanderen. Geraadpleegd op 26 januari 2020, van https://cdn.digisecure.be/budgetinzichtnwvlaanderen/20192259560509-bundeling-procedures-2018.doc.pdf

BudgetInZicht. (2018). Collectieve schuldenregeling. Geraadpleegd op 28 februari 2020, van https://www.advocaat.be/DipladWebsite/media/DipladMediaLibrary/Documenten/Brochure-CSR-BudgetInZicht.pdf

Defossez, A., & Linssen, H. (2009, maart). De collectieve schuldenregeling: knelpunten en aanbevelingen. Geraadpleegd op 29 december 2019, van http://netwerktegenarmoedebe.webhosting.be/documents/Inkomen_dossier_Centrum-Kauwenberg_Dossier-collectieve-schuldenregeling.pdf?fbclid=IwAR3UIrXTZasGdJpMjfI3S8A5mOJPPVUID8UXxAJsiE39k5PH2xwm6E7CVLk

Eerste Hulp Bij Schulden. (2020). Budgetbegeleiding. Geraadpleegd op 26 februari 2020, van http://www.eerstehulpbijschulden.be/schulden-wat-nu/hulp-nodig/budgetbegeleiding

Eerste hulp bij schulden. (2020). Gerechtelijke aanzuiveringsregeling. Geraadpleegd op 23 februari 2020, van http://www.eerstehulpbijschulden.be/schulden-wat-nu/hulp-nodig/collectieve-schuldenregeling/gerechtelijke-aanzuiveringsregeling

Eerste hulp bij schulden. (2020). Voorlopig bewind. Geraadpleegd op 27 februari 2020, van http://www.eerstehulpbijschulden.be/schulden-wat-nu/gezondheid/voorlopig-bewind

Florijn, M. (z.d.). Toelichting cijfers. Geraadpleegd op 6 december 2019, van https://jaarverslag.nvvk.eu/2018/toelichting-cijfers/index.html

FOD Economie. (2018). Schuldoverlast? U staat er niet alleen voor! Geraadpleegd op 25 februari 2020, van https://economie.fgov.be/nl/publicaties/schuldoverlast-u-staat-er-niet 

FOD Economie. (2020, 8 januari). Bestrijding van overmatige schuldenlast. Geraadpleegd op 27 februari 2020, van https://economie.fgov.be/nl/themas/financiele-diensten/schuldenlast/collectieve-schuldenregeling/bestrijding-van-overmatige 

Goris, P. (2007). Wenselijke preventie stap voor stap. Geraadpleegd op 12 februari 2020, van https://books.google.be/books?id=uURIofLE6wwC&pg=PA26&lpg=PA26&dq=individuele+preventie&source=bl&ots=7aisz2391E&sig=ACfU3U3C_joviU_MRHYlFR-3KmeRkxopwA&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwjml-6S3NbnAhULzKQKHc2fAIgQ6AEwCXoECAoQAQ#v=onepage&q=individuele%20preventie&f=false

Hulpverlenen Met Goesting. (z.d.). Krachtgericht werken. Geraadpleegd op 10 februari 2020, van https://www.hulpverlenen-met-goesting.be/portfolio/krachtgericht-werken/

Kennisplein. (2017). Preventie. Geraadpleegd op 11 februari 2020, van https://www.kennisplein.be/Pages/Preventie.aspx

Learncare Academy. (2019). Wat doet een schuldhulpverlener? Geraadpleegd op 9 december 2019, van https://www.learncare.nl/kenniscentrum/wat-doet-een-schuldhulpverlener/

Mozenno. (z.d.). Wat is het verschil tussen een kredietopening en een lening op afbetaling? Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://www.mozzeno.com/nl/blog/geld-lenen/wat-is-het-verschil-tussen-een-kredietopening-en-een-lening-op-afbetaling/

Nationale Bank van België. (2018). Statistieken. Geraadpleegd op 22 december 2019, van https://www.nbb.be/doc/cr/ccp/publications/bro_ckpstat2018n_17012019.pdf

NIBUD. (z.d.) Financiële problemen. Geraadpleegd op 23 november 2019, van https://www.nibud.nl/beroepsmatig/financiele-problemen/

OCMW Brugge. (2011, 27 januari). Missie OCMW – vaststelling. Geraadpleegd op 13 mei 2019, van https://www.ocmw-brugge.be/20110622-missie-ocmwpdf

OCMW Brugge. (z.d.). ‘WEGWIJS’ collectieve schuldenregeling. Geraadpleegd op 24 februari 2020, van https://www.mintus.be/collectieve-schuldenregeling-onthaalbrochure

OCMW. (2006). Het OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn), wat is dat nu eigenlijk?  Geraadpleegd op 10 februari 2020, van http://www.ocmw-info-cpas.be/images/uploads_x/VF_het_ocmw__Nl_.pdf

Peeters, N., van Thielen, L., & Cornelis, I. (2019, 5 maart). Mensen uit schulden helpen en houden. Geraadpleegd op 16 november 2019, van https://sociaal.net/achtergrond/mensen-uit-schulden-helpen-en-houden/?fbclid=IwAR1pay2FVgwgSPP6oDPesvRPfP3LgR6wX35M5KlHjCUJ3J17dPfTOIUQtuQ

SAM vzw. (2015). 60.000 gezinnen ontvingen in 2015 steun bij financiële problemen. Geraadpleegd op 6 december 2019, van https://www.vlaamscentrumschuldenlast.be/index.php-page=8&detail=1807&PHPSESSID=i2dl1le1plt8fvlop0hkq1t0q4.html

SAM vzw. (2018). Vlaamse gezinnen in budget- en/of schuldhulpverlening: cijfergegevens 2014 – 2017. Geraadpleegd op 21 december 2019, van https://www.samvzw.be/sites/default/files/2019-05/Vlaamse%20gezinnen%20in%20budget..._0.pdf

SAM vzw. (2019). Werken aan een betere aanpak van schulden. Geraadpleegd op 24 november 2019, van https://www.samvzw.be/sites/default/files/2019-05/Werken_aan_een_betere_aanpak_van_schulden_SAMvzw_15_april_2019_1.pdf

Schuldhulp & -preventie Midden West-Vlaanderen & Westhoek. (2013). Schuldoverlast: signaleren en bespreekbaar maken. Geraadpleegd op 22 december 2019, van http://www.biz-centraalwestvlaanderen.be/documents/Signaalkaart%20Schuldhulp%20&%20-preventie.pdf

Statbel. (2019, 28 januari). Materiële deprivatie in 2018. Geraadpleegd op 9 november 2019, van https://statbel.fgov.be/nl/themas/huishoudens/armoede-en-levensomstandigheden/materiele-deprivatie

Statbel. (2019, 28 januari). Materiële deprivatie in 2018. Geraadpleegd op 9 november 2019, van https://statbel.fgov.be/nl/nieuws/materiele-deprivatie-2018

Statbel. (2019, 28 november). Huisvesting neemt steeds grotere hap uit huishoudbudget. Geraadpleegd op 9 november 2019, van https://statbel.fgov.be/nl/themas/huishoudens/huishoudbudget#news

Vankersschaever, S. (2019, 19 april). Collectieve schuldenregeling leidt te weinig tot nieuwe start. De Standaard. Geraadpleegd op 16 november 2019, van https://m.standaard.be/cnt/dmf20190418_04339609

Vlaams Centrum Schuldbemiddeling. (z.d.). 10 jaar collectieve schuldenregeling: visie, ervaringen en aanbevelingen van de erkende instellingen voor schuldbemiddeling in Vlaanderen. Geraadpleegd op 21 december 2019, van https://www.vlaamscentrumschuldenlast.be/uploads/documentenbank/65769d152f272bc01ca4b13ff4dad4b1.pdf

Vlaams Centrum Schuldenlast. (2011). Basisnota schuldpreventie: Vlaams Centrum Schuldenlast 2011. Geraadpleegd op 24 november 2019, van https://www.vlaamscentrumschuldenlast.be/uploads/documentenbank/c495e57cb1579e8b7a11f19fbf2aee9d.pdf

Vlaams Centrum Schuldenlast. (2016). Alles over centen. Geraadpleegd op 28 december 2019, van https://allesovercenten.be/

Vlaamse overheid. (z.d.). Erkenning en subsidiëring van de instellingen voor schuldbemiddeling. Geraadpleegd op 9 december 2019, van https://www.vlaanderen.be/erkenning-en-subsidiering-van-de-instellingen-voor-schuldbemiddeling

Vlaamse overheid. (z.d.). Schuldbemiddeling. Geraadpleegd op 23 november 2019, van https://www.departementwvg.be/welzijn-en-samenleving/welzijnswerk/schuldbemiddeling

Wikifin. (z.d.). De lening op afbetaling. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://www.wikifin.be/nl/themas/lenen/consumentenkredieten/lening-op-afbetaling

Wikifin. (z.d.). Wat is een hypothecair krediet? Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://www.wikifin.be/nl/themas/lenen/hypothecaire-krediet/hoe-best-kiezen/wat-het

Universiteit of Hogeschool
Sociaal werk
Howest Brugge
Publicatiejaar
2020
Promotor(en)
Jill Cossement
Kernwoorden
Share this on: