Een vaktermenwoordenboek: naar een antwoord op de vragen van anderstalige nieuwkomers
“When one teaches, two learn.” — Robert Heinlein
Als inclusieve leerkracht wil ik anderstalige nieuwkomers op maat begeleiden. Daarom ontwikkelde ik voor mijn bachelorproef een vaktermenwoordenboek voor meetkunde, met als doel: anderstalige nieuwkomers uit de tweede graad én hun leerkrachten ondersteunen.
Nieuw land, nieuwe taal
Wie als anderstalige nieuwkomer in een nieuw land terechtkomt, ziet zijn hele leefwereld veranderen, ook de gesproken en geschreven taal. Om in dat nieuwe land te functioneren, is het belangrijk zo snel mogelijk die nieuwe taal onder de knie te krijgen. Maar naast het leren van een nieuwe taal, moeten anderstalige nieuwkomers óók de leerstof van het onderwijs verwerkt krijgen. Dat vormt voor hen een grotere uitdaging dan voor de leerlingen die de taal wel machtig zijn. Uit mijn onderzoek blijkt dat de grootste moeilijkheid ligt bij het verwerven van het jargon. Daarom ging ik op zoek naar een manier om hen te ondersteunen bij het verwerven ervan.
Nood aan ondersteuning
Ik startte mijn onderzoek met een bevraging bij een OKAN-juf én een juf uit de moederklas van een anderstalige nieuwkomer op mijn stageschool: De Bollekensschool in Gent. Ik wilde te weten komen waarmee een anderstalige nieuwkomer het vaakst te kampen krijgt tijdens het verwerven van de leerstof in de nieuwe taal. Al snel kon ik concluderen dat het grootste probleem ligt bij het verwerven van het jargon. Daardoor had enerzijds de anderstalige nieuwkomer behoefte aan ondersteuning, maar anderzijds ook de leerkracht. Er gaat immers heel wat tijd verloren aan het herhaald vragen beantwoorden over de betekenis van jargon. Ik heb daarom getracht een ondersteuningsmiddel te ontwikkelen waarmee kinderen zelfstandig aan de slag kunnen gaan.
Inhoud van een vaktermenwoordenboek
Uit mijn onderzoek blijkt dat 89,8% van de leerkrachten probeert kinderen zelfstandig naar antwoorden te laten zoeken, maar niet goed weet hoe. Een vaktermenwoordenboek kan daarbij een oplossing bieden. Ik heb onderzoek gevoerd naar de inhoud van een effectief vaktermenwoordenboek. Uit de respons bleek dat volgende zaken te moeten bevatten: de vaktermen, verschillende afbeeldingen omtrent de vakterm, werktuigen die gehanteerd worden in het onderwijs, vertaling van de vakterm in het Frans, Engels en de moedertaal van het kind, de verklaring van de vaktermen en plaats voor eigen notities van het kind. Elk van die onderdelen krijgt een eigen specifieke kleur in het vaktermenwoordenboek.
Effectiviteit van een vaktermenwoordenboek
Door onvoorziene omstandigheden, de uitbraak van Covid-19, is mijn onderzoek niet gelopen zoals oorsprongelijk gepland. Ik ben op zoek moeten gaan naar een nieuwe onderzoeksmethode, aangezien de scholen de deuren sloten tijdens de testfase. Helaas heb ik dus niet alle geplande testen kunnen uitvoeren, waaronder de effectiviteit van een vaktermenwoordenboek. Al kan ik wel voorzichtig concluderen dat een vaktermenwoordenboek geschikt is als ondersteuningsmiddel tijdens de controlefase van de verankering van de vaktermen, én als hulpbron voor de hele school.
Vernieuwend én innoverend
Het vaktermenwoordenboek is vernieuwend voor het onderwijs, aangezien zo’n hulpbehoevend ondersteuningsmiddel nog niet op de markt is. Daarnaast is het ook innoverend, omdat we in tijden van corona op zoek moesten gaan naar een manier om de leerlingen les te geven vanop afstand. Dat kunnen we doen door middel van een variant op preteaching. Het vaktermenwoordenboek kan daarbij gehanteerd worden als eerste poging om de leerstof op afstand te verwerven. Nadien kan erop teruggekomen worden in de klas, met de bedoeling dan sneller tot de kern komen en te differentiëren. Het vaktermenwoordenboekje kan dus ingezet worden als middel om nieuwe leerstof aan te brengen, of als hulpmiddel om leerlingen te ondersteunen die reeds geleerde vaktermen nog niet volledig onder de knie hebben.
Waar 89,8% van de leerkracht zich vragen stelde over een manier om leerlingen zelfstandig naar antwoorden laten zoeken, kan ik nu zo’n antwoord bieden. Een vaktermenwoordenboek blijkt bovendien een vernieuwend én innoverend antwoord te zijn!
Bibliografie
Boeken:
Booth, T. & Ainscow, M. (2015). Index voor inclusie. Werken aan leren en participeren op school. (3de druk). Antwerpen: Garant.
Mandl H., Levin J.R. (1989). Knowledge Acquisition from Text and Pictures. Noord Holland.
Van Praag, L., Agirdag, O., Van Avermaet, P., Van Houtte, M. (2017). De meerwaarde van de thuistalen van leerlingen in praktijk omgezet: het Validiv-project in het kort, hoofdstuk 5. Amsterdam: Boom Uitgeverij.
Eindwerk:
Noppe Lieselotte. “Wiskundewoordenboek”, ongeplubiceerd eindwerk, University college, Leuven Limburg, 2014.
Noppe, L. (2014). Anderstalige nieuwkomers in het basisonderwijs: talig in wiskunde: productontwikkeling van wiskundewoordenboek. Opgeroepen op 02/03/2020 van website: https://limo.libis.be/primo- explore/fulldisplay?docid=32LIBIS_ALMA_DS71178037600001471&context=L&vid=KULeuven&lang=en_US&search_scope=ALL_CONTENT&adaptor=Local%20Search%20Engine&isFrbr=true&tab=all_content_tab&quer y=any,contains,Lieselotte%20Noppe&offset=0
Vanheule, A., van Coppenolle, K. (2016). Hoe kan je prikkelend en stimulerend taal beschouwen vanuit thema’s uit de leefwereld van leerlingen uit de derde graad? Opgeroepen op 02/03/2020 van website: biblio.vub.ac.be
Internet:
Blommaert, J., (13/01/2013). Wiens Nederlands? Over taalnaïviteit in het beleid. Opgeroepen op 28/05/2020 van website: https://jmeblommaert.wordpress.com/2013/01/13/wiens-nederlands-over-taa…- jan-blommaert-en-piet-van-avermaet/#_ftn9
Colpin, M., Ramaut, G., Timmermans, S., Van den Branden, K., Vandenbroucke, M., Van Gorp, K. (Red.), (2002). Leesrijk school- en klasklimaat. Opgeroepen op 23/02/2020 van website: https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=Qcod2w1qLnMC&oi=fnd&pg=PT124…
de Graaf, A., Delarue, S., De Coninck, K., (2019). Antwoorden op vragen over omgaan met meertaligheid in het
onderwijs in het Nederlandse taalgebied. Opgeroepen op 25/02/2020 van website:
http://taalunieversum.org/sites/tuv/files/downloads/Omgaan%20met%20meer…
De Rijdt, C., (z.d.).Ondersteunend communiceren: werken met visualisaties. Opgeroepen op 25/02/2020 van website: http://www.werkenmetvisualisaties.be/uitgifteboek.html
De Rijdt, C., (z.d.). Visualisaties en onderwijs. Opgeroepen op 25/02/2020 van website: http://www.werkenmetvisualisaties.be/visualisatiesenonderwijs.html
GENTINFO, (z.d.). Wat moet je weten over functioneel meertalig leren? Opgeroepen op 03/02/2020 van website: https://stad.gent/nl/onderwijscentrum-gent/diversiteit/meertaligheid-en- talensensibilisering/functioneel-meertalig-leren-het-secundair-onderwijs/wat-moet-je-weten-over- functioneel-meertalig-leren
Gezondheid en Wetenschap, (20/03/2020). CORONAVIRUSINFECTIES. Opgeroepen op 16/04/2020 van website: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/mers-en-andere-corona…
Goossens, S., (02/04/2020). Preteaching met élke leerling: “Een stevige uitdaging, maar het kan”. Opgeroepen op 08/04/2020 van website: https://www.klasse.be/221414/preteaching-afstandsonderwijs- aanpak/?utm_source=Klasse+-+Nieuwsbrieven&utm_campaign=4c58d4e017- Klasse_nieuwsbrief_2020_04_02&utm_medium=email&utm_term=0_b661ff641f-4c58d4e017-418193885
Govaerts, S., (08/11/2017). Met deze 6 leerstrategieën leren je leerlingen beter. Opgeroepen op 23/03/2020 van website: https://www.klasse.be/111613/6-leerstrategieen-leerlingen/
Junior Einstein, (z.d.). Alfabet kaart. Opgeroepen op 21/05/2020 van website: https://www.taal- oefenen.nl/ondersteunende-materialen/letters-en-klanken/alfabet-kaart
Malfait, C., (02/04/2020). Zet je EF-bril op! Opgeroepen op 06/04/2020 van website: https://p.cygnus.cc.kuleuven.be/webapps/blackboard/content/listContent… _id=_26897277_1
Metrotaal, (z.d.). Meertalige taalverwerving. Opgeroepen op 25 februari 2020 van website:
http://www.metrotaal.be/content/3-bouwstenen/1-kennis/bronnenkaart-meer…
Onderwijscentrum Brussel, (2016). Groeiboek anderstalige nieuwkomers. Opgeroepen op 12/12/2019 van website:https://www.onderwijscentrumbrussel.be/sites/www.onderwijscentrumbrusse… nt/160525_%20Handleiding_Onderwijscentrum_A4-LR.pdf
Onderwijscentrum Gent, (z.d.). Functioneel meertalig leren in het secundair onderwijs. Opgeroepen op 20/02/2020 van website: https://stad.gent/nl/onderwijscentrum-gent/diversiteit/meertaligheid-en- talensensibilisering/functioneel-meertalig-leren-het-secundair-onderwijs
Opgenhaffen, T., (10/08/2014). Helpt kleur ons om beter te onthouden? Opgeroepen op 02/04/2020 van website: https://lerenhoezo.wordpress.com/2014/08/10/helpt-kleur-ons-om-beter-te…
Projecten - het lager onderwijs, (z.d.). Opgeroepen op 13/02/2020 van website:http://www.cteno.be/index.php?idMenu=124&id_project=127
Steunpunt Diversiteit en Leren, (2017). Meertalige taalverwerving. Opgeroepen op 25/02/2020 van website: http://www.meertaligheid.be/assets/pdf/meertalige-taalverwerving.pdf
Steunpunt GOK, (2020). Beginnen geletterdheid en alfabetisering. Opgeroepen op 19/04/2020 van website: http://www.anderstaligenieuwkomers.be/www_an/themas/beginnende_geletter…
Surma, T., (2017). Met deze 6 leerstrategieën leren je leerlingen beter. Opgeroepen op 08/04/2020 van website: https://www.klasse.be/111613/6-leerstrategieen-leerlingen/
Van Laere, M., De Vries, R., (25/04/2018). Hoe werk je aan rijke taal in de kleuterklas? Opgeroepen op 09/11/2019 van website: https://www.klasse.be/132595/hoe-werk-je-aan-rijke-taal-in-de-kleuterkl…
Vrooman, M., (2000). The Linguistic Interdependence Hypothesis and the language development of Yucatec Maya- Spanish bilingual children. Opgeroepen op 23/04/2020 van website: https://search.proquest.com/docview/304609306
Methodes:
Foulon, K., Gyselen, I., Stevens, S. (2014) Rakkertje Katapult 3. Brugge: die Keure.
Foulon, K., Gyselen, I., Stevens, S. (2015) Rakkertje Katapult 4. Brugge: die Keure.
