Gender en Strafrecht, implicaties van het nieuwe Geslacht X

Cyrine M'Sadek
Persbericht

GESLACHT X: TRANS-FORMATIE VAN HET STRAFRECHT?

EEN KORTE INTRODUCTIE

De hedendaagse samenlevingscultuur is op vandaag nog altijd een cultuur van tweeledigheid en OF-denken. Een samenleving met nood aan vaste structuren en zekerheden. Een nood aan het bekende en genormaliseerde denken. Een denken zonder twijfels en bij voorkeur zonder al te veel ‘ver van mijn bed-diversiteit.’

Hokjesliefhebberij om veilig weg te steken, om de samenleving als complexe materie enigszins te beheersen, te controleren en te begrijpen.
Hokjesliefhebberij voor over dezelfde kam scherende keikoppen, maar ook voor chaos-oriënterende structuurdenkers.

“Ben jij een man of een vrouw?”

Een standaardkwestie, een automatische redenering bij een eerste ontmoeting of een zijdelings passeren.

Een vraag met twee mogelijke antwoorden, maar nooit met een overlap. Een overlap betekent in veel gevallen namelijk ‘error’, onbegrip of minstens een lichte verwarring.

“Ben jij een man of een vrouw?”

Onder invloed van mensenrechtelijke experts en transorganisaties wordt de samenleving steeds meer klaargestoomd voor een genderhervorming, een genderevolutie. Iedereen verdient daarin een op maat gemaakte erkenning, ongeacht het fysieke geslacht waarmee men is geboren. Transgenderisme, transseksualiteit en travestie zijn een aantal bekende voorbeelden, waarbij een persoon zich niet meer volgens de klassieke verwachtingspatronen van het geboortegeslacht gaat gedragen.

Binnen deze hervorming is plaats voor de innerlijk beleefde genderidentiteit van personen, anders dan de loutere waarneming van het fysieke geslacht. Hoe iemand zich voelt, zal dan belangrijker zijn dan diens uiterlijke kenmerken.

De genderidentiteit van personen kan daarbij binair zijn, waardoor iemand zich man of vrouw voelt.
Iemands genderidentiteit kan daarentegen ook non-binair zijn, waardoor deze persoon zich niet identificeert met het mannelijke of het vrouwelijke geslacht. De non-binaire genderidentiteit is daarmee volledig onafhankelijk van het klassieke mannelijke of vrouwelijke denkpatroon.

De genderhervorming voorziet daarmee een sociologische erkenning onder mensen, maar beoogt daarnaast ook een juridische erkenning in het geldende rechtsstelsel.

EEN CHRONOLOGIE VAN DE TRANSRECHTEN

Na een evolutie in de Belgische transgenderwetgeving, kwam het Grondwettelijk Hof in juni 2019 naar buiten met een spraakmakend arrest.
Concreet oordeelde het Hof dat de geslachtscategorieën (M) en (V) niet langer voldoende zijn om de gehele samenleving juridisch te ordenen en te erkennen.
De genderevolutie wordt daarmee ineens revolutionair bewogen en de bestaande fundamenten van het Belgische rechtsstelsel gaan daarmee onverwacht aan het wankelen.

Dergelijke verandering heeft immers een belangrijke invloed op alle takken van het recht. Zo ook op het strafrecht. Het strafrecht is als rechtstak, uit het leven gegrepen.
Het is tot de verbeelding sprekend en belangrijk beïnvloed door feitelijke gegevens en de menselijke realiteit.

Aangezien vandaag nog geen concrete oplossing bestaat voor de juridische erkenning van non-binairen werd voor het onderzoek een hypothetische situatie gecreëerd waarbij de wetgever een derde geslachtscategorie (X) heeft ingevoerd. Deze derde geslachtscategorie is genderneutraal en kan niet gekoppeld worden aan het mannelijke of vrouwelijke geslacht.
Deze hypothetische situatie werd vervolgens gekoppeld aan de bestaande regels van het strafrecht om zo de impact van een derde geslacht op het Belgische (straf)recht te analyseren.

Binnen de Belgische strafwetgeving bestaan een aantal misdrijven waarbij het (fysieke) geslacht wel degelijk een rol speelt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de misdrijven inzake aanranding van de eerbaarheid, verkrachting, en genitale verminking. Deze misdrijven werden voor het onderzoek gekoppeld aan de creatie van een derde geslacht (X), waarna werd onderzocht in hoeverre een genderneutrale wetgeving wenselijk of net onwenselijk zou zijn.

STRAFBAAR FEIT

Het legaliteitsbeginsel is een van de belangrijkste bouwstenen van het strafrecht. Dit beginsel veronderstelt dat misdrijven expliciet in de wet moeten staan omschreven, vooraleer iemand daarvoor bestraft kan worden. Er wordt daarbij strikt gekeken naar de taalkundige interpretatie van de bewoordingen. Wanneer bepalingen niet genderneutraal zijn geformuleerd, bestaat dus het risico dat personen met het geslacht (X) niet door de wetsbepaling worden beschermd of bestraft.

Voor het misdrijf aanranding van de eerbaarheid veronderstelt men bijvoorbeeld:

 “Een aanranding van de eerbaarheid gepleegd op personen van het mannelijke of het vrouwelijke geslacht.”

Strikt genomen betekent dit dat een persoon van het geslacht X nooit het slachtoffer kan zijn van een aanranding van de eerbaarheid.

BEWIJS

Vervolgens werden binnen het onderzoek ook potentiële problemen met het bewijs vastgesteld.

Bij personen met het geslacht (X) valt het juridische geslacht immers niet langer samen met het fysieke geslacht.
Iemands fysieke geslacht met zekerheid vaststellen, impliceert dan steeds verregaande bewijsmethoden. Dergelijke bewijsmethoden gaan iemands lichamelijke integriteit en privacy immers verregaand gaan ondermijnen. Voor bepaalde misdrijven zoals verkrachting en genitale verminking blijft het daarentegen wel nog altijd belangrijk om te weten hoe iemand anatomisch is opgebouwd.

Een derde geslachtscategorie opent daarnaast ook een aantal mogelijkheden tot identiteitsfraude voor criminelen. Personen gaan dan het geslacht aanpassen met de bedoeling om de wet te gaan ontduiken of het recht te gaan misbruiken. Strafbepalingen met specifiek mannelijke of vrouwelijke daders worden dan bijvoorbeeld ontdoken wanneer iemand het geslacht laat veranderen in (X). Er kan hier echter nooit worden bewezen of iemand het geslacht liet aanpassen omwille van de eigen genderidentiteit, dan wel om effectief een misdrijf te gaan plegen.

CONCLUSIE

Voorgaande voorbeelden zijn slechts een kleine selectie uit de verschillende bevindingen, die uit het onderzoek zijn voortgekomen. Een belangrijke- en vanzelfsprekende- bevinding blijft dat elke dader- en elke slachtoffergroep door de Belgische wetgeving voldoende dient te worden overkoepeld en opgevangen.

Een derde geslachtscategorie verplicht de wetgever om helemaal anders na te denken over wet en beleid. Bestaande wetgevingen in stand houden, zou voor ernstige ongelijkheden kunnen zorgen. Er is dan nood aan een genderneutraal recht, waarbij iedereen gelijkwaardig is voor de wet.

Het Grondwettelijk Hof stuurt met haar arrest van 2019 dus sneller dan verwacht aan op een ware genderrevolutie.

Een standaardkwestie bij een zijdelings passeren wordt dan een vraag met oneindige antwoordmogelijkheid. Een overlap betekent in veel gevallen hopelijk erkenning, menselijk begrip of minstens een lichte nieuwsgierigheid.

 

 

 

Bibliografie

BIBLIOGRAFIE

 

  1. WETGEVING

 

INTERNATIONAAL

 

WETGEVING & BEGINSELEN

 

  • Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten van 16 december 1966 (BUPO-verdrag).
  • International Commission of Jurists (ICJ), Yogyakarta Principles (+ 10). Additional Principles and State Obligations on the Application of International Human Rights Law in Relation to Sexual Orientation, Gender Identity, Gender Expression and Sex Characteristics to Complement the Yogyakarta Principles, 10 November 2017. (Yogyakarta Beginselen).

 

SUPRANATIONAAL

 

  • De Raad van Europa

WETGEVING

 

  • Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
  • Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld van 11 mei 2011, CETS no. 210.

 

RESOLUTIES & ADVIEZEN

 

  • Council of Europe: Parliamentary Assembly, Resolution 2191 (2017) Promoting the Human Rights of and eliminating discrimination against intersex people, 12 October 2017.
  • Council of Europe: Parliamentary Assembly, Resolution 2048 (2015) Discrimination against transgender people in Europe, 22 April 2015.
  • Council of Europe, Committee of Ministers, Recommendation (2002) 5 on the protection of women against violence, 30 April 2002.

 

BELEID

 

 

 

  • De Europese Unie

 

WETGEVING

 

  • Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, Pb.L. 26 oktober 2012.
  • Verordening van het Europees Parlement en de Raad (EU) 2019/1157, 20 juni 2019 betreffende de versterking van de beveiliging van identiteitskaarten van burgers van de Unie en van verblijfsdocumenten afgegeven aan burgers van de Unie en hun familieleden die hun recht van vrij verkeer uitoefenen, Pb.L.12 juli 2019, afl.188, 67.
  • Richtlijn van Europees Parlement en de Raad 2012/29/EU, 25 oktober 2012 tot vaststelling van de minimumnormen voor de rechten, de ondersteuning en de bescherming van slachtoffers van strafbare feiten en ter vervanging van het kaderbesluit 2001/220/JBZ, Pb.L 14 november 2012, afl. 315, 57.

 

NATIONAAL

 

WETTEN

 

  • De Belgische Grondwet (Gw.)
  • Het Burgerlijk Wetboek (BW)
  • Het Strafwetboek (Sw.)
  • Het Wetboek van Strafvordering (Sv.)
  • Wet van 4 februari 2020 tot wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen wat het discriminatieverbod op vaderschap of meemoederschap betreft, BS 28 februari 2020.
  • Wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens, BS 5 september 2018.
  • Wet van 25 juni 2017 tot hervorming van regelingen inzake transgenders wat de vermelding van een aanpassing van de registratie van het geslacht in de akten van de burgerlijke stand en de gevolgen hiervan betreft, BS 10 juli 2017 (Transgenderwet).
  • Wet van 5 februari 2016 tot wijziging van het strafrecht en de strafvordering en houdende diverse bepalingen inzake justitie, BS 19 februari 2016.
  • Wet van 22 mei 2014 ter bestrijding van seksisme in de openbare ruimte en tot aanpassing van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie teneinde de daad van discriminatie te bestraffen BS 24 juli 2014 (Seksismewet).
  • Wet van 5 mei 2014 tot wijziging van artikel 409 van het Strafwetboek, houdende de strafbaarstelling van het aanzetten tot genitale verminking bij vrouwen, BS 2 juli 2014.
  • Wet van 10 mei 2007 betreffende de transseksualiteit, BS 11/07/2007 (Transseksualiteitswet).
  • Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen, BS 30 mei 2007 (Genderwet).
  • Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie, BS 30 mei 2007 (Antidiscriminatiewet).
  • Basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van gedetineerden, BS 1 februari 2005.
  • Wet van 16 december 2002 houdende oprichting van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, BS 31 december 2002.
  • Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt, BS 26 september 2002 (Patiëntenrechtenwet).
  • Wet van 5 augustus 1992 op het politieambt, BS 22 december 1992.
  • Wet van 19 juli 1991 betreffende de bevolkingsregisters en de identiteitskaarten en tot wijziging van de wet van 8 augustus 1983 tot regeling van een Rijksregister van de natuurlijke personen, BS 3 september 1991.
  • Bijz. Wet 6 januari 1989 op het Grondwettelijk Hof, BS 7 januari 1989.
  • Wet van 8 augustus 1983 tot regeling van een rijksregister van de natuurlijke personen, BS 21 april 1984.

 

 KONINKLIJKE EN MINISTERIËLE  BESLUITEN

 

  • KB van 2 juni 2012 tot wijziging van het koninklijk besluit van 2 oktober 1937 houdende het statuut van het rijkspersoneel, BS 8 juni 2012.
  • KB van 25 maart 2003 betreffende de identiteitskaarten, BS 28 maart 2003.
  • MB 30 oktober 2015 houdende oprichting van de Commissies tot hervorming van het strafrecht en het strafprocesrecht, BS 29 december 2015.

 

 VOORBEREIDENDE WERKZAAMHEDEN

 

  • Herziening van titel II van de Grondwet om een artikel 24quater in te voegen betreffende de eerbiediging van het privéleven, Parl.St. Kamer, 1992-1993, nr. 997/5.
  • Wetsontwerp tot hervorming van regelingen inzake transgenders wat de vermelding van een aanpassing van de registratie van het geslacht in de akten van de burgerlijke stand en de gevolgen hiervan betreft, Parl.St. Kamer 2016-17, nr. 2403/001.
  • Wetsontwerp tot wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen met het oog op de uitbreiding ervan naar genderidentiteit en genderexpressie, Parl.St. Kamer 2013-14, nr. 3483/001.
  • Wetsontwerp tot verhoging van de verzwarende omstandigheid bedoeld in artikel 405quater van het Strafwetboek, Parl.St. Kamer 2012-13, nr. 2473/001.
  • Wetsontwerp ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen, Parl.St. Kamer 2006-07, nr. 2721/001.
  • Wetsontwerp tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek, Parl.St. Kamer 1996-97, nr. 857/1.
  • Verslag namens de Commissie voor Justitie (R. LANDUYT) over het wetsontwerp betreffende de strafrechtelijke bescherming voor meerderjarigen, Parl.St. Kamer 1998-99, nr.1907/7.
  • Wetsvoorstel (J. HERZET) houdende bestraffing van bepaalde gewelddaden gepleegd op minderjarigen, Parl.St. Kamer 1995-96, nr. 463/1.
  • Wetsvoorstel (G. LIEKENS & R. DE CALUWE) tot wijziging van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkering gecoördineerd op 14 juli 1994 met betrekking tot de besnijdenis van jongens zonder medische noodzaak, Parl.St. Kamer 2019-20, nr. 1055/001.
  • Wetsvoorstel (Ö. ÖZEN e.a.) tot invoering van een nieuw Strafwetboek – Boek 1 en Boek 2, Parl.St. Kamer 2019-2020, nr.1011/001.
  • Wetsvoorstel (K. JIROFLEE) houdende organisatie van centra voor draagmoederschap, Parl.St. Kamer 2019-2020, nr.0855/001.
  • Wetsvoorstel teneinde vrouwenmoord in het Strafwetboek op te nemen (L. ZANCHETTA e.a.), Parl.St. Kamer 2019-2020, nr. 0846/001.
  • Wetsvoorstel teneinde vrouwenmoord in het Strafwetboek op te nemen (S. ROHONYI & F. DE SMET), Parl.St. Kamer 2019-2020, nr. 0835/001.
  • Wetsvoorstel (N. LANJRI & S. VERHERSTRAETEN) tot aanvulling van het Strafwetboek met bepalingen betreffende de commercialisering van en de bemiddeling inzake draagmoederschap, Parl.St. Kamer 2019-2020, nr. 0666/001.
  • Wetsvoorstel (K. JIROFLEE) tot wijziging van het Strafwetboek wat betreft het commercieel draagmoederschap, Parl.St. Kamer 2019-2020, nr.0633/001.
  • Wetsvoorstel (N. LANJRI & S. VERHERSTRAETEN) tot aanvulling van het Strafwetboek met het oog op de strafbaarstelling van de verkoop van kinderen, Parl.St. Kamer 2019-2020, nr.0608/001.
  • Wetsvoorstel (P. GOFFIN, K. GEENS e.a.) tot invoering van een nieuw Strafwetboek- Boek 1 en Boek 2, Parl.St. Kamer 2019-20, nr. 0417/001.
  • Wetsvoorstel (R. TERWINGEN & S. BECQ) tot invoering van een nieuw Strafwetboek – 
    Boek 1 en Boek 2, MvT, Parl.St. Kamer 2018-2019, nr. 3651/001.

                                                             

 OMZENDBRIEVEN

 

  • Gem. Omz. nr. COL 08/2019 van 27 februari 2020 betreffende identiteitsfraude.
  • Omzendbrief van 15 december 2017 over de wet van 25 juni 2017 tot hervorming van regelingen inzake transgenders wat de vermelding van een aanpassing van de registratie van het geslacht in de akten van de burgerlijke stand en de gevolgen hiervan betreft, BS 29/12/2017.
  • Omz. nr. COL 20/2010, 4 oktober 2010 betreffende de drieledige gerechtelijke identificatie.

 

ANDERE BELEIDSDOCUMENTEN

 

  • Z. DEMIR e.a. (2018-2019). Interfederaal Actieplan tegen discriminatie en geweld ten aanzien van LGBTI-personen 2018-2019, FOD Justitie.
  • K. GEENS, Z. DEMIR e.a. (2017). Je voornaam en geslachtsregistratie aanpassen bij de burgerlijke stand, FOD Justitie.
  • K. GEENS, J. JAMBON e.a. (2016). Kadernota Integrale Veiligheid 2016-2019, FOD Justitie.
  • Mercuriale van 1 september 2017 van het Auditoraat-Generaal Antwerpen betreffende identiteitsfraude.

 

  1. RECHTSPRAAK

 

SUPRANATIONAAL

 

  • EUROPEES HOF VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS (EHRM)

 

  • EHRM 3 december 2019, nr. 22429/07 en nr. 25195/07, Parmak and Bakir/Turkije.
  • EHRM 6 april 2017, AP Garçon en Nicot/Frankrijk.
  • EHRM 29 november 2016, nr. 76943/11, Griekse Katholieke Partij Lupeni e.a./Roemenië.
  • EHRM 12 mei 2015, nr. 73235/12, Identoba e.a./Georgië.
  • EHRM 10 maart 2015, nr. 14793/08, Y.Y/Turkije.
  • EHRM 21 oktober 2013, nr. 42750/09, Del Rio Prada/Spain.
  • EHRM 8 januari 2009, nr. 29002/06, Schlumpf/Zwitserland.
  • EHRM 12 februari 2008, nr. 21906/04, Kafkaris/Cyprus.
  • EHRM 4 December 2003, nr. 39272/98, M.C./Bulgarije.
  • EHRM 12 juni 2003, nr. 35968/97, Van Kück/Duitsland.
  • EHRM 11 juli 2002, nr. 28957/95, Christine Goodwin/UK.
  • EHRM 29 april 2002, nr.  2346/02, Pretty/Verenigd Koninkrijk.

 

  • HOF VAN JUSTITIE (HvJ)

 

  • HvJ 30 april 1996, nr. C-13/94, ECLI:EU:C:1996:170, ECR 1996 I-02143, concl. G. TESAURO.

NATIONAAL

 

  •  GRONDWETTELIJK HOF

 

  • GwH 16 januari 2020, nr. 2020/1, NJW 2020, (116) 117.
  • GwH 19 juni 2019, nr. 99/2019.
  • GwH 29 januari 2014, nr. 20/2014.
  • GwH 30 oktober 2013, nr. 143/2014.
  • GwH. 9 juli 2013, nr.96/2013, T.Fam. 2013, 218.
  • GwH 7 maart 2013, nr. 30/2013, T.Fam.2013, 232.
  • ArbH, arrest nr. 4/92 van 23 januari 1992, Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid.
  • ArbH 13 oktober 1989 nr. 23/89, Biorim.

 

  • Bundesverfassungsgericht (DE) 10 oktober 2017, 2019/16.

 

  •  HOF VAN CASSATIE

 

  • Cass. 11 december 2018, AR P.18.0896.N.
  • Cass. 21 februari 2018, RG P.16. 1199.F.
  • Cass. 16 januari 2018, P.17.0281.N.
  • Cass. 16 mei 2017, AR P.14.1799. N, Arr. Cass.  2017, 1200-1207, concl. M. TIMPERMAN.
  • Cass. 4 januari 2017, AR P.16.0871.F.
  • Cass. 7 september 2016, P.16.0362.F.
  • Cass. 31 maart 2015, AR P14 0293.
  • Cass.17 september 2013, P.12.1162.N.
  • Cass. 2 maart 2012, Arr.Cass. 2012, 500.
  • Cass. 20 mei 2008, Pas. 2008, 1245.
  • Cass. 5 maart 2002, Arr.Cass. 2002.
  • Cass. 10 september 1971, RW 1971-1972, 322.

 

 

  •  HOVEN VAN BEROEP

 

  • Gent 27 november 2014, T. Fam. 2015.
  • Gent 4 december 2013, TJK 2014, 92-104, noot L. PLUYM.
  • Antwerpen 13 oktober 2011, nr. 2011 CO 510.
  • Brussel 23 juni 1999, RW 1999-2000, 1138.

 

  1. RECHTSLEER

 

INTERNATIONAAL
 

BOEKEN EN VERZAMELWERKEN

 

  • JAMEL, J., Transphobic Hate Crime, London, Palgrave Macmillan, 2018, 127 p.

 

 

BIJDRAGEN IN TIJDSCHRIFTEN

 

  • CLARKE, J., “They, them and theirs”, Harv. L. Rev. 2019, 894- 991.
  • CLARKE, J., “Identity and Form”, Cal.L.Rev. 2015, 747-840.
  • COOPER, D. & RENZ, F., “If the State Decertified Gender, What Might Happen to Its Meaning and Value?”, Journal of Law and Society 2016, 483-505.
  • FUCHS, S.F., “Male Sexual Assault: Issues of Arousal and Consent”, Cleveland State Law Review 2004, 93-121.
  • ULFSTEIN, S., “The Human Rights Treaty Bodies and Legitimacy Challenges”, Pluricourts Research Paper 16-10, Oslo, Pluricourts, 2016, 1-24.
  • WEARE, S., “Oh you’re a guy, how could you be raped by a woman that makes no sense: towards a case for legally recognising and labelling ‘forced- to-penetrate’ cases as rape”, International Journal of Law in Context 2018, 110-131.

 

NATIONAAL

 

BOEKEN EN VERZAMELWERKEN

 

  • BEHRENDT, C. & VRANCKEN, M., Beginselen van het Belgisch Staatsrecht, Brugge, Die Keure, 2020, 840 p.
  • BREMS, E. & STEVENS, L. (eds.), Recht en Gender in België, Brugge, Die Keure, 2011, 17-23.
  • DE BUSSCHER, M., MEESE, J., VAN DER KELEN, D. & VERBIST, J., Duiding Strafrecht, Brussel, Larcier, 2018, 904 p.
  • DELBROUCK, I., Aanranding van de eerbaarheid en verkrachting, Brugge, Die Keure, 2015, 151 p.
  • DE NAUW, A., DERUYCK, F., & Y. VAN LANDEGHEM, Overzicht van het Belgisch Algemeen Strafrecht, Brugge, Die Keure, 2017. 221 p.
  • DERUYCK, F. & VAN LANDEGHEM, Y., Overzicht van het Belgisch strafprocesrecht, Brugge, Die Keure, 2020, 684 p.
  • EGGERMONT, F., SMIS, S., PAEPE, P., & SCHREURS, W., Praktijkboek Rechtsmethodologie, Brugge, Die Keure, 2019, 488 p.
  • GOEDERTIER, G, HAECK, Y., & VANDE LANOTTE, J. (e.a.), Belgisch publiekrecht, Brugge, Die Keure, 2015, 791p.
  • MARTYN, G., DEVLOO, R., & JORENS, Y.,  Een kennismaking met recht en rechtspraktijk, Brugge, Die Keure, 2018, 509 p.
  • MOTMANS, J. & VERSCHELDEN, G. (eds.), De rechten van transpersonen in België: een multidisciplinaire analyse na de wetten van 25 juni 2017 en 18 juni 2018, Antwerpen, Intersentia, 2020, 225 p.
  • ROZIE, J., VANDERMEERSCH, D., DE HERDT, J., Naar een nieuw Strafwetboek? Het voorstel van de Commissie tot Hervorming van het Strafrecht, Brugge, Die Keure, 2019, 616 p.
  • STEVENS, L. Hoe legaal te flirten? Een gids voor vrouwen en mannen over seksueel geweld en #metoo, Gent, Borgerhoff & Lamberigts, 2019, 183 p.
  • STEVENS, L., Strafrecht en seksualiteit: de misdrijven inzake aanranding van de eerbaarheid, verkrachting, ontucht, prostitutie, seksreclame, zedenschennis en overspel, Antwerpen, Intersentia, 2002, 29.
  • SWENNEN, F. Het personen-en familierecht: een benadering in context, Antwerpen, Intersentia, 2019, 586 p.
  • TAELMAN, P. & VERSCHELDEN, G., Basisbegrippen van recht, Leuven Den Haag, Acco, 2017, 226 p.
  • VANCOPPERNOLLE, T., Intertemporeel recht, Mortsel, Intersentia, 2019, 930 p.
  • VAN DEN WYNGAERT, C. & VANDROMME, S., Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen- Boek 1 inzake Strafrecht, Antwerpen, Maklu, 2014, 560 p.
  • VAN DEN WYNGAERT, C. & DE SMET, B., Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen- Boek 2 inzake Strafprocesrecht, Antwerpen, Maklu, 2014, 814 p.
  • VANSWEEVELT, T. & DEWALLENS, F., Handboek Gezondheidsrecht (Volume II), Antwerpen, Intersentia 2014, 1632 p.

 

BIJDRAGEN IN VERZAMELWERKEN

 

  • DE BOT, D., “Publiciteitsregisters en de verwerking van persoonsgegevens” in DE BOECK, A., SAGAERT, V.  & VAN RANSBEECK, R. (eds.), Publiciteit in het zakenrecht, Brugge, Die Keure, 2015, 17-49.
  • DE WOLF, D., “Recente ontwikkelingen in het bewijsrecht (2013-2019)” in DERUYCK, F., BERKMOES, H., DE WAEL, F., DE WOLF, D., HUYLEBROECK, B., ROZIE, M. & WINANTS, A., Strafrecht in/uit balans* (*schrappen wat niet past), Brugge, Die Keure, 2020, 1-78.
  • MEESE, J., “Het bewijs in strafzaken” in P. TAELMAN (ed.), Efficiënt procederen voor een goede rechtsbedeling, Mechelen, Kluwer, 2016, 511-543.
  • ROZIE, J., “Genderneutraliteit in het strafrecht: utopie of realiteit?” in C. VAN DEN WYNGAERT & DEWULF, S. (eds.), Liber Amicorum, Antwerpen, Maklu, 2017, 389-424.
  • RUTTEN, S., “Familie en culturele praktijken” in RUTTEN, S., RAMAKERS, E. & LENAERTS, M. (eds.), Recht in een multiculturele samenleving, Antwerpen, Intersentia, 2018, 283-314.
  • STEVENS, L., “Van opgedrongen tongzoen tot penetrerend slachtoffer” in E. BREMS en L. STEVENS (eds.), Recht en Gender in België, Brugge, Die Keure, 2011, 73-83.
  • TIMMER, A., “Genderstereotypen en het EHRM” in BREMS, E. & STEVENS, L. (eds.), Recht en Gender in België, Brugge, Die Keure, 2011, 219-236.
  • TIMMERMAN, J., “Aanstelling van de gerechtsdeskundige, verloop van het onderzoek en verslag in strafzaken, wettelijke vergoeding en tarifering” in LYSENS, T., DE BUYST, D., BEKE, J., BOON, J., DE LATHOUWER, R., DREESEN, J. (eds.), Gerechtsdeskundigen. Handboek juridische opleiding, Brugge, Die Keure, 2019, 247-286.
  • TRAEST, P., “Actualia bewijs in strafzaken” in DEPARTEMENT PERMANENTE VORMING VAN DE ORDE VAN ADVOCATEN VAN DE BALIE VAN KORTRIJK (ed.), Bewijsrecht, Gent, Larcier, 2014, 129-193.
  • VAN DE VOORDE, J. & CARETTE, N., “Is het bezit als publiciteitsmiddel in verval?” in DE BOECK, A., SAGAERT, V.  & VAN RANSBEECK, R. (eds.), Publiciteit in het zakenrecht, Brugge, Die Keure, 2015, 51-159.
  • VERBRUGGEN, F. & VANHEUL, J. “Hink-stap-struikel naar het recht van morgen: Daderschap, deelneming en (een beetje) bestraffing in het nieuwe boek I van het Strafwetboek” in BAILLEUX, A., SPRIET, B., VAN HERPE, R., VANHEUL, J., VERBRUGGEN, F. & VERSTRAETEN, R. (eds.), Themis 110-Straf en strafprocesrecht, Brugge, Die Keure/La Charte, 2019, 1-54.

 

BIJDRAGEN IN TIJDSCHRIFTEN

 

  • BORGHS, P., “Hitlergroet in Belgische strafwetgeving. Het brengen van de Hitlergroet als misdrijf of verzwarende omstandigheid”. NJW 2019, 822-832.
  • BORGHS, P., Discriminatie op grond van geslachtsverandering, genderidentiteit en genderexpressie, NJW 2018, 451-452.
  • BORGHS, P., “Haatmisdrijven tegenover transgenderpersonen”, NJW 2018, 703-704.
  • CANNOOT, P., “Grondwettelijk Hof dwingt verdere hervorming geslachtsregistratie af” (noot onder GwH 19 juni 2019, nr. 99/2019), T.Fam. 2020, 17-26.
  • CANNOOT, P., “De knuppel in het genderhok: op weg naar M/V/X in de Nederlandse geslachtsregistratie?” (noot onder Rb. Limburg (NL) 28 mei 2018, zittingsplaats Roermond, familie en jeugd) T.Fam.2019, 49-54.
  • CANNOOT, P., “Let it be: Het recht op een persoonlijke autonomie van personen met intersekse/DSD”, TvS 2017, 41-2.
  • DESPALLIER, A., “Transgenderwet gedeeltelijk vernietigd- Grondwettelijk Hof zet haakjes bij de hokjes M en V, TJK 2019, 284-285.
  • DUINSLAEGER, P., “Het vermoeden van onschuld (deel 1), RW 2017-18, 643-663.
  • FONTEYN, F., “Grondwettelijk Hof wijst wetgever op eigen uitgangspunt in de Transgenderwet” (noot onder GwH 19 juni 2019), RW 2019-20, 1027-1031.
  • PLUYM, L., “Commercieel draagmoederschap is geen mensonterende behandeling van het kind baby D. door de initiële wensouders”TJK 2014, 92-104.
  • POPELIER, P., “Rechtspraak Europees Hof voor de Rechten van de Mens: Periode oktober-december 2019”, TVW 2020, 38-42.
  • STEENDAM, S., “Nieuwe transwet: alles kan beter”, Juristenkrant 2017, 10.
  • VANLERBERGHE, B., “EHRM 29 november 2016”, RW 2018, 1279-1280.
  • VAN OVERBEKE, S., “Gsm’en achter het stuur: de geest van de letter van de wet”, (noot onder Cass. 14 januari 2020), RW 2019-20, 1082.
  • VEREECKE, V., “Schuldig verzuim door de veroorzaker van het gevaar”, RABG 2020, 19-26.
  • VERSCHELDEN, G., “Vernietigingsberoepen tegen de Transgenderwet: aanloop naar of valkuil voor de non-binaire genderoptie?”, T.Fam. 2018, 66-68.
  • VERSCHELDEN, G. “Nieuwe transgenderwetgeving: knopen doorhakken”, T. Fam. 2015, 242- 243.

 

ANDERE BRONNEN UIT DE RECHTSLEER

 

  • BALTHAZAR, T. (2018). Beroepsgeheim en privacybescherming. Gezondheidsrecht, Universiteit Gent.
  • BALTHAZAR, T. (2018). De krachtlijnen van de Patiëntenrechtenwet. Gezondheidsrecht, Universiteit Gent.
  • CANNOOT, P. The right to personal autonomy, regarding sex (characteristics), gender (identity and/or expression) and sexual orientation: towards an inclusive legal system (onuitg.) Doctoraatsthesis Rechten Universiteit Gent, 2018-2019, 588p.
  • DE BONDT, W. (2020). Huiselijk geweld en gender in het strafrecht. Bijzonder Strafrecht, Universiteit Gent.
  • DE BONDT, W. (2019) Reflections on the criminalisation and prosecution of Hate Crime in Belgian criminal law. 37th Conference on Comparative Law.
  • DE BONDT, W. (2019) Illegale adoptie, verkoop van kinderen en draagmoederschap. Bijzonder Strafrecht, Universiteit Gent.
  • HERKES, G. (2016). Mannelijke slachtoffers van seksueel geweld. Studiedag Stop Geweld- Code 37.
  • LELEU, Y.H. (2019). De individualisering van het personen-en familierecht: de wet schaakmat? Transgenderisme en meemoederschap: wetgeving “à- la- carte” ten dienste van minderheden. Inaugurele rede Francqui Leerstoel Universiteit Gent 2018-2019.

 

 

 

  1. NIET-JURIDISCHE BRONNEN

 

BRONNEN UIT DE GENDERSTUDIES

 

LITERATUUR

 

  • BEATIE, T. (2009). Labor of Love: The Story of one man’s extraordinary pregnancy (first edition). New York, United States of America: Seal Press.
  • FINE, C. (2017). Testosteron Rex: het einde van de gendermythe. Tielt, België: Lannoo.
  • HOEBEKE, P. (2020). Gender in de blender. Gent, België: Borgerhoff & Lamberigts.
  • KILLERMANN, S. (2016). A guide to gender: The Social Justice Advocate’s Handbook (second edition), Houston, United States of America: Impetus Books.
  • MOTMANS, J., WYVERKENS, E. & DEFREYNE, J. (2017). Leven als transgender in België: tien jaar later. Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, Brussel, België.
  • RICHARDS, C. et al. (eds.) (2017). Critical and Applied Approaches in Sexuality, Gender and Identity: Genderqueer and non-binary genders (first edition) London, United Kingdom: Palgrave Macmillan.
  • Transgender Infopunt. (2012). Transgender Zorgpad (eerste editie). XX.
  • The World Professional Association for Transgender Health. (2012) Standards of Care for the Health of Transsexual, Transgender, and Gender Non Conforming People (seventh edition). XX.
  • XX. (2019). Call it hate: attitudes tegenover holebi’s en transgenderpersonen onderzocht, Cavaria Magazine, 11-14.

 

ONLINE

 

 

 

 

WETENSCHAPPELIJKE BRONNEN

 

LITERATUUR

 

  • BRACKE, P., VAN DE PUTTE, B., VAN HOUTTE, M. &VERMEERSCH, H. (2018). Sociologie. Een hedendaagse inleiding. Gent, België: Academia Press.
  • DECORTE, T. en & ZAITCH, D. (2016). Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (derde editie). Leuven, België: Acco.
  • DE SUTTER, P. & DELRUE, E. (2017). De maakbare baby: een onbegrensd verlangen? Gent, België: Academia Press.
  • DRAKE, R. en WAYNE VOGL, A. (2014). Grays Anatomy for Students (third edition). Amsterdam, Nederland: Elsevier.
  • HARDYNS, W. (2018). Onderzoeksmethoden: niet gepubliceerde syllabus (tweede editie). Gent, België: Institute for International Research on Criminal Policy – UGent.
  • ISHAK, W.W. (2017). The Textbook of Clinical Sexual Medicine (first edition). Cham, Switzerland: Springer International Publishing.
  • KEYGNAERT, I. & VAN MELKEBEKE, I. (2018). Care for victims of sexual assault - Guide for significant others. ICRH- Universiteit Gent, Gent, België.
  • LINTON, R. (1936). The Study of Man. New York. Verenigde Staten: Appleton-Century-Crofts Inc., 499 p.
  • MARTINI, F.H. & BARTHOLOMEW, E.F. (2017) Anatomie en fysiologie: een inleiding (zesde editie), Amsterdam, Nederland: Pearson Benelux B.V.
  • MELMED, S., AUCHUS, R.J., GOLDFINE, A.B., KOENIG, R.J. & ROSEN, C.J. (2019). Williams Textbook of Endocrinology (14th edition). Amsterdam, The Netherlands: Elsevier.
  • NAVON, D. (2019). Mobilizing Mutations: Human Genetics in the Age of Patient Advocacy (first edition). Chicago, The United States of America: University of Chicago Press.
  • SCHOENWOLF, G.C., BRAUER, P.R., FRANCIS-WEST, P.H., & BLEYL. S.B., (2014). Larsen’s Human Embryology (fifth edition). Amsterdam, The Netherlands: Elsevier – Health Sciences Division.
  • XX. (2017). Atlas of Sexually Transmitted Diseases: Clinical Aspects and Differential Diagnosis (first edition). Houten, the Netherlands: Springer.
  • VAN HIEL, A. & ROETS, A. (2017). Sociale Psychologie. Gent, België: Academia Press.
  • VAN HIEL, A. (2013). Sociale Psychologie, Gent, België: Academia Press.
  • BLAU, P.M. (1974). Presidential address: Parameters of social structure. American Sociological Review, 39 (October), 615-622.
  • DEPRAETERE, J. & VANDEVIVER, C. (2019).“#MenToo- De gevolgen en indicaties voor een goede behandeling van mannelijke slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. “Neuron 24, (6). 40-44.
  • SHERMAN, J.W., CONREY, F.R. & GROOM, C.J. (2004). Encoding flexibility revisited. Evidence for enhanced encoding of stereotype-inconsistent information under cognitive load. Social Cognition, 22 (second issue), 214-232.
  • STANGOR, C., LYNCH, L., CHANGMING, D. & GLASS, B. (1992). Categorization of individuals on the basis of multiple social features. Journal of Personality and Social Psychology, 62 (February) 207-218.
  • WIERCKX, K., VAN CAENEGHEM, E., PENNINGS, G., ELAUT, E., DEDECKER, D., VAN DE PEER, F., WEYERS, S. DE SUTTER, P. & TSJOEN, G. (2012). Reproductive wish in transsexual men. Human Reproduction, 27 (2), 483-487.

 

 

ONLINE

 

https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/77421/WHO_RHR_12.38_eng.pdf?sequence=1.

  • World Health Organization & UNAIDS. (2010). Neonatal and chile male circumcision: a global review. Geraadpleegd van

https://www.who.int/hiv/pub/malecircumcision/neonatal_child_MC_UNAIDS.pdf.

  • World Health Organization. (2007). Male circumcision: global trends and determinants of prevalence, safety and acceptability. Geraadpleegd van

 https://www.who.int/reproductivehealth/publications/rtis/9789241596169/en/.

 

NIEUWSBERICHTEN

 

KRANTEN EN TIJDSCHRIFTEN

 

  • P. VANTYGHEM. (2019, 2 Maart). Battered Men: partnergeweld door de vrouw. De Standaard Weekblad, 11-14.
  • M. KLIFMAN & B. FOUBERT (2018, 22 September). Tienermeisje twee jaar lang verkracht door haar moeder. De Standaard Weekend, 22.
  • P. VANTYGHEM. (2018, 22 September). Seksueel misbruik door vrouwen. De Standaard Weekblad, 17-21.
  • M. EFTING & A. STOFFELEN (2018, 11 September). Vrouw misbruikt jongen: een slachtoffer getuigt. Humo, 42-45.

 

 

ONLINE

 

 

 

STATISTIEKEN EN RAPPORTEN

 

https://www.researchgate.net/publication/279033654_Geweldervaringen_van_transgender_personen_in_Belgie.

  • BUYSSE, A., ENZLIN, P., LIEVENS, J., T’SJOEN, G., VAN HOUTTE, M. & VERMEERSCH, H. (2014). Sexpert: Seksuele gezondheid in Vlaanderen – Valorisatierapport. Gent, Academia Press.

 

WOORDENBOEK

 

 

 

 

Universiteit of Hogeschool
Master of Laws in de Rechten
Publicatiejaar
2020
Promotor(en)
Professor dr. Wendy De Bondt
Kernwoorden
Share this on: