Verlichten van tandartsangst bij kinderen

Anna
Timoshina

Ervaarde u ook wel eens angst voor de tandarts? U bent niet de enige! Een tandheelkundige behandeling wordt in onze samenleving zowel bij kinderen als bij volwassenen meestal gezien als een onaangename beleving. Net omdat de angst vaak terug te voeren is naar de kindertijd van een persoon, zal u in dit artikel te weten komen hoe de angst ontstaat, hoe u als ouder bij kunt dragen aan het verminderen van angst bij het kind en welke gedragstechnieken in de tandartspraktijken het meest effectief zijn.



Literatuurstudie



Deze bachelorproef werd geschreven met oog op het verwerven van kennis over het gedrag van angstige patiënten, in dit geval kinderen en jongeren, en de mogelijke oplossingen hiertoe. Dit om later de jonge patiënten beter te kunnen begrijpen en specifieke hulp te kunnen bieden. Op basis van de studie van de verkregen literatuur (wetenschappelijke artikels), werd het effect van de gedragstechnieken nagegaan, alsook hun angstverminderend aspect.

Angst en het ontstaan ervan

6% tot 42% van de kinderen wereldwijd ervaren wel eens tandartsangst. Dit wordt gezien als een hoog voorkomen. Angst kan omschreven worden als ‘een gevoel van benauwdheid en vrees dat wordt veroorzaakt door een dreigend onheil of gevaar’. Het verband tussen pijn en angst is in de medische sector nergens zo opvallend als bij tandheelkunde. Angst voor de tandarts en/of de behandeling kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan het zijn dat de angst afkomstig is van een pijnlijke en stresserende ervaring in het verleden (kinderjaren). Ten tweede kan er angst ontstaan doordat de persoon getuige geweest is van een slechte ervaring bij bijvoorbeeld één van de familieleden. Ook kan het zijn dat de persoon een gevoel van angst beleeft door (mondelinge) overdracht van informatie.

 

De invloed van ouders op gewoontevorming



Al vanaf een zeer jonge leeftijd is het van groot belang dat kinderen de juiste gewoonten vormen. Denk hierbij aan mondhygiëne-/voedingsgewoonten, maar ook de gewoonte van een regelmatig tandartsbezoek. Baby’s, peuters en kleuters zijn door hun beïnvloedbaarheid een belangrijke doelgroep voor promotie van de (mond)gezondheid. De mondgezondheid van jonge kinderen kent meerdere bedreigingen. De invloed van ouders is op deze jonge leeftijd erg groot. Als ouder bijdragen aan de betere mondgezondheid van het kind, doet men dan ook door het kind op een zo vroeg mogelijke leeftijd mee te nemen naar de tandarts. Dit zal beloond worden met het gezonde gebit van het kind en een goede vertrouwensband met de tandarts of mondhygiënist.

 

Gewoontevorming op jonge leeftijd



Gedragstechnieken



Een bezoek aan de tandarts zorgt bij kinderen voor het opkomen van stress. Het is daarom van groot belang dat het eerste tandartsbezoek voor het kind aangenaam verloopt. Dit bezoek is namelijk een voorbereiding op alle andere komende afspraken.



Voor het vergemakkelijken van het gedrag van kinderen tijdens tandheelkundige behandelingen, werden afgelopen jaren verschillende benaderingen ontwikkeld. Eén daarvan zijn gedragstechnieken. Een gedragstechniek (een methode) heeft als doel goede communicatie te creëren, de angst te verlichten en hoogwaardige tandheelkundige zorg te verlenen. Daarnaast zorgt het ook voor een opbouw van een vertrouwensrelatie tussen de behandelaar/het team en het kind/de ouders. De gedragstechnieken die bestudeerd werden in deze bachelorproef klinken als volgt: modelleren, tell-show-do, positieve bekrachtiging en distractie. Graag meer te weten komen hierover? Leest u dan even verder!



 

Modelleren, tell-show-do, positieve bekrachtiging en distractie



Bij het modelleren leert het kind een bepaald gedrag aan door observatie van het gewenste gedrag van het model, bijvoorbeeld de moeder. Kinderen zullen hierbij onbewust het gedrag van het model nabootsen. Modelleren kan zowel live als door middel van het tonen van een video. Het gebruik van modelleren kan beter worden toegepast bij kinderen ouder dan zeven jaar, gezien zij psychologisch en communicatief beter ontwikkeld zijn. Bij het video modelleren wordt het best gekozen voor een elektronische gadget zoals een tablet, gezien dit bij kinderen tegenwoordig het meeste in de smaak valt.

 

Tell-show-do is een techniek waarbij eerst de handelingen aan de patiënt worden uitgelegd (tell), gevolgd door het voortonen van de handeling (show) en tot slot de overgang tot het uitvoeren van de handeling zelf (do).  Deze techniek zorgt ervoor dat het kind goed geïnformeerd is voor de aanvang van de behandeling. In combinatie met het voortonen zal het kind een beter zicht hebben op wat er hem of haar staat te gebeuren. Tell-show-do kan het best ingezet worden bij jonge kinderen met een leeftijd tot zes à zeven jaar. Het is bij deze leeftijdsgroep belangrijk om voldoende met het kind te communiceren en uitleg te geven.

Tell-show-do: de handeling wordt voorgetoond





Bij positieve bekrachtiging wordt er gebruikgemaakt van het toekennen van een beloning aan het kind, dit enkel nadat het kind een gunstig gedrag vertoonde tijdens de behandeling. Gezien veel kinderen na een tandheelkundige behandeling gespannen zijn, heeft het overhandigen van een cadeau een positief effect op het kind. De patiënt zal zich daardoor gelukkiger voelen en gemotiveerder zijn naar het volgende bezoek toe. Het geven van een beloning draagt bij tot een verminderd angstniveau. Positieve bekrachtiging wordt meestal uitgevoerd bij de jongere groep kinderen, tussen de drie en twaalf jaar.

 

Distractie staat ook wel bekend onder de term ‘afleiding’. Het is een strategie waarbij de aandacht van de patiënt, tijdens het ondergaan van een onaangename procedure, wordt gevestigd op een ander gebeuren. Deze strategie zorgt ervoor dat de angst bij de patiënt vermindert doordat de focus en de interesse ergens anders op worden gelegd. De techniek kan toegepast worden in de vorm van auditieve (geluid/muziek), audiovisuele (film/cartoon) of actieve (game op een iPad) distractie. De strategie kan over een brede leeftijdscategorie (tot en met zestien jaar) worden uitgetrokken.



 

Besluit



De vier beschreven gedragstechnieken kunnen in de praktijk aangeraden worden voor de behandeling van angstige patiënten bij de tandarts of mondhygiënist. Een verschil in angst tussen de vergelijkingen van de behandelingen met en zonder het gebruik van een gedragstechniek was duidelijk merkbaar. Een aangename tandheelkundige behandeling verhoogt de kans op terugkomen, zonder angstgevoel.



 

"Although the operative dentistry may be perfect, the appointment is a failure if the child departs in tears”Mc Elroy (1895)

Bibliografie

Alnamankany, A. (2019). Video modelling and dental anxiety in children. A randomised clinical trial. European Journal of Paediatric Dentistry20(3), 242–246. Geraadpleegd via https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31489826

 

Angst - 15 definities - Encyclo. (z.d.). Geraadpleegd op 1 december 2019 via https://www.encyclo.nl/begrip/Angst

 

Angst - Tandartspraktijk Galileo - Veldhoven. (z.d.). Geraadpleegd op 1 december 2019 via https://tandartspraktijkgalileo.tandartsennet.nl/angst/

 

Angstige patiënten. (2017). Geraadpleegd op 1 december 2019 via https://tandartszuiderval.nl/behandelingen/angstige-patienten/

 

APA Dictionary of Psychology. (z.d.). Geraadpleegd op 24 maart 2020 via https://dictionary.apa.org/shaping

 

APA Dictionary of Psychology. (z.d.). Geraadpleegd op 24 maart 2020 via https://dictionary.apa.org/in-vivo-exposure

 

Attar, R. H., & Baghdadi, Z. D. (2014). Comparative efficacy of active and passive distraction during restorative treatment in children using an iPad versus audiovisual eyeglasses: a randomised controlled trial. European Archives of Paediatric Dentistry16(1), 1–8. https://doi.org/10.1007/s40368-014-0136-x

 

de Jongh, A. (2006). Angst - www.tandarts.be. Geraadpleegd op 1 december 2019 via http://www.tandarts.be/preventie-in-de-tandheelkunde/angst

 

Er is meer in het leven dan tandartsangst. (2011). Geraadpleegd op 7 december 2019 via

https://www.psycholoog.net/er-is-meer-in-het-leven-dan-tandartsangst

 

Farhat-McHayleh, N., Harfouche, A., & Souaid, P. (2009). Techniques for Managing Behaviour in Pediatric Dentistry: Comparative Study of Live Modelling and Tell–Show–Do Based on Children’s Heart Rates during Treatment. Journal of the Canadian Dental Association75(4), 283-283f. Geraadpleegd van http://www.cda-adc.ca/jcda/vol-75/issue-4/283.html

 

Karekar, P., Bijle, M. N., & Walimbe, H. (2019). Effect of Three Behavior Guidance Techniques on Anxiety Indicators of Children Undergoing Diagnosis and Preventive Dental Care. Journal of Clinical Pediatric Dentistry43(3), 167–172. https://doi.org/10.17796/1053-4625-43.3.4

 

Kaur, R., Jindal, R., Dua, R., Mahajan, S., Sethi, K., & Garg, S. (2015). Comparative evaluation of the effectiveness of audio and audiovisual distraction aids in the management of anxious pediatric dental patients. Journal of Indian Society of Pedodontics and Preventive Dentistry33(3), 192. https://doi.org/10.4103/0970-4388.160357

 

Martens, L. (2019). Omgaan met kinderen [Cursus]. Gent: Arteveldehogeschool Bachelor in de mondzorg.

 

Overview. (2015). Geraadpleegd op 2 april 2020 via https://www.aapd.org/research/oral-health-policies--recommendations/behavior-guidance-for-the-pediatric-dental-patient/

 

Prado, I. M., Carcavalli, L., Abreu, L. G., Serra‐Negra, J. M., Paiva, S. M., & Martins, C. C. (2019). Use of distraction techniques for the management of anxiety and fear in paediatric dental practice: A systematic review of randomized controlled trials. International Journal of Paediatric Dentistry29(5), 650–668. https://doi.org/10.1111/ipd.12499

 

Rank, R. C. I. C., Vilela, J. E. R., Rank, M. S., Ogawa, W. N., & Imparato, J. C. P. (2018). Effect of awards after dental care in children’s motivation. European Archives of Paediatric Dentistry20(2), 85–93. https://doi.org/10.1007/s40368-018-0394-0

 

Schelstraete, N., & Buyck, I. (2019). Angst, agressie en multiculturaliteit [Cursus]. Gent: Arteveldehogeschool Bachelor in de mondzorg.

 

Sharath, A., Rekka, P., Muthu, M., Prabhu, Vr., & Sivakumar, N. (2009). Children′s behavior pattern and behavior management techniques used in a structured postgraduate dental program. Journal of Indian Society of Pedodontics and Preventive Dentistry27(1), 22. https://doi.org/10.4103/0970-4388.50812

 

Veerkamp, J.S.J., van Amerongen, W.E., Berendsen, W.J.H., Martens, L.C. (2009). Kindertandheelkunde 1 (2de dr.). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

 

Vishwakarma, A., Bondarde, P., Patil, S., Dodamani, A., Vishwakarma, P., & Mujawar, S. (2017). Effectiveness of two different behavioral modification techniques among 5–7-year-old children: A randomized controlled trial. Journal of Indian Society of Pedodontics and Preventive Dentistry35(2), 143. https://doi.org/10.4103/jisppd.jisppd_257_16

 

Volwassenen met angst voor de tandarts. (z.d.). Geraadpleegd op 1 november 2019 via https://www.leef.nl/kennisbank/volwassenen-met-angst-voor-de-tandarts

 

Vroege onderkenning van mond- en gebitproblemen, promotie van mondgezondheid. (2010, 14 juli). Geraadpleegd op 1 december 2019 via https://www.kindengezin.be/img/literatuurstudie-vroege-onderkenning-van-mond-en-gebitproblemen-promotie-van-mondgezondheid.pdf

 

Xia, Y.-H., & Song, Y.-R. (2016). Usage of a Reward System for Dealing with Pediatric Dental Fear. Chinese Medical Journal129(16), 1935–1938. https://doi.org/10.4103/0366-6999.187843

 

Zhang, C., Qin, D., Shen, L., Ji, P., & Wang, J. (2018). Does audiovisual distraction reduce dental anxiety in children under local anesthesia? A systematic review and meta-analysis. Oral Diseases25(2), 416–424. https://doi.org/10.1111/odi.12849

Download scriptie (2.83 MB)
Universiteit of Hogeschool
Arteveldehogeschool Gent
Thesis jaar
2020
Promotor(en)
Carla Fernandez Rojas & Xenia Geysemans