Onderzoekend leren geen kinderspel? Wel met een differentiatietabel.
Juf, hoe komt dat eigenlijk?
Zakaria (vier jaar) heeft net een nieuw zusje gekregen en ’s morgens in de kring vraagt hij opeens:
“Juf, hoe komt het eigenlijk dat baby’s in hun pamper plassen en dat hun broek niet nat is? Als ik in mijn onderbroek plas, dan ben ik wel nat! Wat zit er in die pamper? En waar is de pipi naartoe?”
Zakaria zit in een graadklas 1e-2e kleuterklas. Alle kinderen van de graadklas willen wel weten hoe die pampers werken maar Liesje moet nog vier jaar worden en Zakaria wordt binnenkort al vijf. Manuel is nog maar net uit Spanje naar België verhuisd en spreekt nog niet veel Nederlands. Khadija zit niet graag lang stil, ook niet om naar een filmpje te kijken. Zo veel verschillende ontwikkelingsniveaus in één klas zorgt voor uitdagingen.
Hoe pak je zulke vragen aan als kleuterleerkracht? We onderzoeken het gewoon samen!
In plaats van als leerkracht zelf het antwoord te geven op de vraag van Zakaria, kan je deze vraag ook opvatten als een ‘onderzoeksvraag’ en samen met de kleuters onderzoekend leren. Samen onderzoekend leren houdt in dat de leerlingen zelf gaan uitzoeken hoe iets werkt en waarom dat zo werkt. De leerkracht daagt uit en stimuleert maar de leerlingen doen het onderzoek zelf. Daarbij baseert de leerkracht zich op de vier pijlers waarop onderzoekend leren gebaseerd is nl. betekenisvolle contexten, doe- en denkvragen, reflectie en interactie en tot slot gegevens systematisch verzamelen, analyseren en evalueren.
Door al van heel vroeg deze leervorm aan te bieden, wordt een onderzoekende houding gestimuleerd die later kan leiden tot een keuze voor wetenschappen, zoals een STEM-richting in het secundair onderwijs. De arbeidsmarkt heeft nood aan mensen die sterk zijn in onder andere probleemoplossend denken, onderzoek kunnen plannen en uitvoeren, verklaringen en oplossingen kunnen formuleren. Al deze vaardigheden komen aan bod bij onderzoekend leren en kunnen reeds bij jonge kinderen gestimuleerd worden (Departement Onderwijs en vorming, z.d.).
De contextschool waarmee werd samengewerkt voor deze bachelorproef, vroeg zich af hoe je onderzoekend leren aanpakt in een kleuterklas met een grote diversiteit.
Dit onderzoek richtte zich in eerste instantie op welke kennis en/of nood rond onderzoekend leren aanwezig was op de contextschool. De kleuterleer-krachten werden bevraagd over hun kennis rond onderzoekend leren en wat ze hieromtrent reeds uitvoeren. Uit een bevraging bleek dat de leerkrachten nood hadden aan meer kennis rond het praktisch aanbieden van onderzoekend leren. Er werd eveneens aangegeven dat het aanbieden van onderzoekend leren in een graadklas extra uitdagingen oplevert, dit omwille van de verschillende leeftijden die zich in 1 klas bevinden.
In tweede instantie werd een literatuurstudie uitgevoerd rond hoe kinderen zich op intellectueel niveau ontwikkelen en waarom onderzoekend leren een meerwaarde kan zijn. Daarnaast werd onderzoek verricht naar hoe een leerkracht onderzoekend leren kan aanbieden. Zo wordt tegemoet gekomen aan de gesignaleerde nood aan praktische kennis.
Hét sleutelwoord in dit onderzoek is differentiatie.
Onderzoekend leren, ook in jouw diverse klasgroep!
(Flickr, 2017)
Is het eerlijk om bv. van de olifant te verwachten dat hij even snel in de boom kan klimmen dan de eekhoorn? Is het eerlijk om van de olifant te verwachten dat hij sowieso in de boom kan klimmen?
Een leerkracht kent de mogelijkheden en/of beperkingen van zijn/haar leerlingen. Om onderzoekend leren voor iedereen aantrekkelijk en uitdagend te maken, moet een onderzoeksactiviteit bij de ene leerling anders aangepakt worden dan bij de andere. Dit is zeker niet evident bij onderzoekend leren dat in het traditionele onderwijs nog niet (volledig) is ingeburgerd. Ondersteuning is zeer welkom.
Het eindproduct van dit onderzoek is dan ook een differentiatietabel voor het aanbieden van onderzoekend leren. Het is een praktisch werkdocument waarvan leerkrachten gebruik kunnen maken om één en dezelfde onderzoeksactiviteit op een (volledig) andere manier aan te bieden, aangepast aan de leerling(en) waarmee ze aan de slag gaan. De vier pijlers, waarop onderzoekend leren gesteund is, komen aan bod. Per onderdeel binnen een pijler worden differentiatiemogelijkheden aangeboden. Op de achterzijde van de tabel worden termen verduidelijkt en worden concrete voorbeelden gegeven. (Zie figuur 1 en 2)
Samen maar niet altijd op dezelfde manier.
“What does this student need at this moment in order to be able to progress with this key content, and what do I need to do to make this happen?” (Tomlinson en Imbeau, 2010, p. 14).
De differentiatietabel biedt ondersteuning bij het aanbieden van situaties die kunnen leiden tot een grotere interesse en betrokkenheid bij de leerlingen.
De tabel reikt de leerkracht diverse soorten doe- en denkvragen aan waardoor de betrokken leerlingen op aangepaste manier ondersteund kunnen worden. Ook voor het bijhouden van de resultaten van het onderzoek en de latere terugblik zijn variaties voorzien in de tabel.
Gedifferentieerd onderzoekend leren is een andere manier van omgaan met leren maar vergt veel tijd en inzet van een leerkracht. Tegelijkertijd is het ook een boeiende manier om met en van kinderen te leren.
En hoe is het nu afgelopen met de pampers?
Wel, Zakaria en Manuel hebben samen met de juf een pamper opengesneden en eens goed gekeken wat er juist allemaal in zat. Daarna hebben ze er water (met een geel kleurstofje voor de beleving) opgegoten en gekeken wat er dan gebeurde. De juf begeleidde, stelde onderzoeksvragen en de 2 jongens observeerden en zochten antwoorden op de vragen. Manuel heeft nieuwe woordjes geleerd en Zakaria legt nu aan iedereen uit hoe een pamper werkt.
Ook Liesje, Khadija en alle andere kinderen voerden in kleine groepjes en met veel belangstelling hetzelfde onderzoek uit.
Figuur 1: Differentiatietabel onderzoekend leren
Figuur 2: Begrippenlijst op de achterzijde van de differentiatietabel voor onderzoekend leren.
Bibliografie
Benders, L. (2019). Reflecteren met de STARR-methode. Geraadpleegd op 8 mei 2020 via https://www.scribbr.nl/stage/starr-methode/
Calais, J. (2006). Haskell’s Taxonomies Of Transfer Of Learning: Implications For Classroom Instruction. National forum of applied educational research journal, 20(3). Geraadpleegd op 15 april 2020 via: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.117.5053&rep=rep1&type=pdf
CAST. (z.d.). UDL at a glance [Online video]. Geraadpleegd op 8 mei 2020 via http://www.cast.org/our-work/about-udl.html#.XrZWXJngqM-
C3 Centrum JongerenCommunicatie Chemie (z.d.). Onderzoekscyclus. Geraadpleegd op 23 november 2019 via https://www.c3.nl/onderzoekend-leren/
D’argent, M. ,Dejaegher, G., Fevery, M., Matthys, I., Soenen, C., Stevens, L., Vanhoo, Y., Verschave, S. & Werbrouck, N. (2017-2018). Praktijk 1- Editie 2 [Cursus]. Gent: Arteveldehogeschool Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs.
De Groof, J., Donche, V., & Van Petegem, P. (2012). Onderzoekend leren stimuleren: effecten, maatregelen en principes. Leuven : Acco
Departement Onderwijs en Vorming. (z.d.). STEM-kader voor het Vlaamse onderwijs. Geraadpleegd 9 november 2019 op via https://www.onderwijskiezer.be/v2/download/STEM-kader-voor-het-Vlaamse-onderwijs.pdf
Devos, J. (2013). De visie van Freinet. Antwerpen: Garant
Dewey, J. (1915). Democracy and education. New York: Dover Puclications. Geraadpleegd op 26 maart 2020 via https://books.google.be/books?id=19ajcXf4MCYC&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_atb#v=onepage&q&f=false
Driestar onderwijsadvies [Website]. (2015). Geraadpleegd op 02 mei 2020 via https://www.driestar-educatief.nl/advies-en-begeleiding/actueel/nieuws/in-gesprek-met-jonge-kinderen-welke-vragen-stel-j
Duschl, R.A., Schweingruber, H.A. & Shouse A.W. (2007). Taking science to school: learning and teaching science in Grades K-8. Washington: National Research Council of the National Academies.
Geraadpleegd op 7 mei 2020 via:https://www.nap.edu/download/11625
Elen, J. & Clark, R.E. (2006). Advances in learning and instruction Series. Handling Complexity in Learning Environment. Amsterdam: Elsevier. Geraadpleegd op 15 mei 2020 via https://books.google.be/books?id=buY4icX3LbAC&pg=PA117&lpg=PA117&dq=VOT…
Ensie. (2017, 21 april). Geraadpleegd op 30 april 2020 via https://www.ensie.nl/psychologie-en-sociologie/zelfsturing
EOS Wetenschap. (2020). Bedrijven smeken om STEM-profielen. Geraadpleegd op 14 april 2020 via
https://www.eoswetenschap.eu/technologie/bedrijven-smeken-om-stem-profielen
Eysinck, T., de Jong, T., Berthold, K., Kolloffel, B., Opfermann,M. & Wouters, P. (2009). Learner Performance in Multimedia Learning Arrangements: An Analyses Across Instructional Approaches. American Educational Research Journal, 46(4), 1107-1149. doi:10.3102/0002831209340235
Flickr (2017, 3 april). Standardized Education. Geraadpleegd op 6 mei 2020 via https://www.flickr.com/photos/sylvainkalache/33437897130
Freinetschool De Ark. (z.d.). Basisprincipes van de freinetpedagogie. Geraadpleegd op 26 maart 2020 via http://www.kolibrie-ark.be/arkfreinet.html
Goedhart, J., van der Graaf, J., Segers, E. & Teunissen, C. (2015). Onderzoekend leren bij kleuters. Laat kleuters erop los experimenteren. HJK, Jrg.43(3),22-25. Geraadpleegd op 15 mei 2020 via https://docplayer.nl/26592434-Jonge-kinderen-zijn-vaak-nieuwsgierig-en-stellen.html
Haskell, R. E. (2001). Transfer of Learning Cognition, Instruction, and Reasoning. San Diego, San Francisco, New York, Boston, London, Sydney, Tokyo: Academic Press. Geraadpleegd op 6 mei 2020 via https://epdf.pub/transfer-of-learning-cognition-instruction-and-reasoni…
het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (z.d.). Onderwijs op maat: differentiatie in de klas en op school. Geraadpleegd op 14 april 2020 via https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/onderwijs-op-maat-differentiatie-in-de-klas-en-op-school
Jianwei Z, Chent, Q., Sunt, Y. & Reid, D. (2004). A triple scheme of learning support design for scientific discovery learning based on computer simulation: experimental research.
Journal of Computer Assisted Learning, 20, 269-282. Geraadpleegd op 7 mei 2020: https://www.academia.edu/5769159/A_triple_scheme_of_learning_support_design_for_scientific_discovery_learning_based_on_computer_simulation_Experimental_research
Kerpel, A. (2014). Ontdekkend leren. Geraadpleegd op 17 september 2019 via https://wij-leren.nl/ontdekkend-leren-artikel.php
Kroon, T. (z.d.). Bundel: reflecteren met kinderen. Geraadpleegd op 8 mei 2020 via https://www.poraad.nl/files/themas/onderwijsinhoud-_en_opbrengsten/5-re…
Kuhlthau, C., Maniotes, L. & Caspari, A . (2007). Guided inquiry: Learning in the 20st Century. Connecticut/London: Libraries unlimited. Geraadpleegd op 26 maart 2020 via https://books.google.be/books?id=z4RmUhkg7lAC&pg=PA16&lpg=PA16&dq=sociaal+constructivistisch++kuhlthau&source=bl&ots=loFj0QBUZb&sig=ACfU3U3GJo4zmuDO18NHTReJj6O1t9eHqA&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwjJ-9PmwLjoAhWvsKQKHcaBAU0Q6AEwBXoECAsQAQ#v=onepage&q=sociaal%20constructivistisch%20%20kuhlthau&f=false
Morris, D. (2010). Kind: de ontwikkeling van het kind van 2 tot 5 jaar. Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers B.V.
Nieveen, N. & Folmer, E. (2013). Formative Evaluation in Educational Design Research. In T. Plomp & N. Nieveen (Reds.). Educational Design Research Part A: An introduction (pp. 152-169). Enschede: SLO. Geraadpleegd op 19 mei 2020 via https://slo.nl/@4315/educational-design/
Peeters, M. & van Baren – Nawrocka, J. (2015). Onderzoekend leren. groeien in onderzoekend leren, Jeugd in School en Wereld, 100(1), 15-17
Pexels (z.d.). rating emoticon. Geraadpleegd op 24 mei 2020 via https://www.pexels.com/photo/rating-emoticon-emoticon-rating-smilies-26…
Rijksuniversiteit Groningen. (2019). Experts interviewen. Geraadpleegd op 25 maart 2020 via https://www.rug.nl/language-centre/communication-training/academic/hacv/handboek/mondeling/student/interviewen/
Schraw, G., Crippen, K. & Hartley, K. (2006). Promoting self-regulation in science education: Metacognition as part of a broader perspective on learning. Research in science Education, 36(1-2), 111-139. Geraadpleegd op 3 november 2020 via http://dx.doi.org/10.1007/s11165-005-3917-8
Suprayogi, M.N., Valcke, M. & Godwin, R. (2017). Teachers and their implementation of differentiated instruction in the classroom. Teaching and Teacher Education, 67(2017), 291-301. Geraadpleegd op 3 november 2019 via https://doi.org/10.1016/j.tate.2017.06.020
Rocard, Csermely, Jorde, Lenzen, Walberg-Hendrisson, & Hemmo (2007) Science education now:
a renewed Pedagogy for the furture of Europe. Geraadpleegd op 18 april 2020 via
https://ec.europa.eu/research/science-society/document_library/pdf_06/report-rocard-on-science-
education_en.pdf
Struyven, K., Coubergs, C., Gheyssens, E. & Engels, N. (2015). Ieders leer-kracht binnenklasdifferentiatie in de praktijk. Leuven: Acco.
Struyven, K., Sierens, E., Dochy, F. & Janssens, S. (2008). Groot worden: De ontwikkeling van baby tot adolescent: Handboek voor (toekomstige) leerkrachten en opvoeders. Leuven: Lannoo Campus.
Taalunie [website]. (z.d.). Onderwijstermenlijst. Geraadpleegd op 28 september 2019 via http://taalunieversum.org/onderwijs/termen/term/726/graadklas/
Tomlinson, Carol A., Imbeau, Marcia B. (2010). Leading and Managing a Differentiated Classroom. USA Alexandria: Ascd. Geraadpleegd op 03 november 2019 via http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&site=eds-live&db=nlebk&AN=348041
van Baren-Nawrocka, J. & Dekker, S. (2019). Leidraad onderzoekend leren: wetenschappelijke doorbraken de klas in! Nijmegen: Wetenschapsknooppunt Rabdoud Universiteit. Geraadpleegd op 17 april 2020 via https://www.wetenschapdeklasin.nl/uploads/boeken/Leidraad/Boek%20Leidraad%20onderzoekend%20leren%20WKRU.pdf
Van de Keere, K. & Vervaet, S. (2013). Leren is onderzoeken. Aan de slag met wetenschap in de klas. Leuven: LannooCampus
Van de Keere, K. & Vervaet, S (2014, 26 maart). Leren is onderzoeken. Aan de slag met wetenschap in de klas. [PDF] . Presentatie VELOV Conferentie, Mechelen: Lerarenopleiding Vives, campus Tielt. Geraadpleegd op 17 april 2020 via https://docplayer.nl/66134-Leren-is-onderzoeken-aan-de-slag-met-wetenschap-in-de-klas.html
Van den Berghe, W. & De Martelaere, D.(2012) Kiezen voor STEM, de keuze van jongeren voor technische en wetenschappelijke studies. Geraadpleegd op 18 april 2020 via https://www.onderwijskiezer.be/v2/download/Kiezen%20voor%20STEM.pdf
van der Donk, C. & van Lanen, B. (2018). Praktijkonderzoek in de school (3e druk). Bussem: Uitgeverij Coutinho.
Vanderhoeven, J. L. (2004, 18-19 mei). Positief omgaan met verschillen in de leeromgeving, een visie op differentiatie en gelijke kansen in authentieke middenscholen. [Pdf]. Presentatie op 20e St. A.M. Congres, z.p. Geraadpleegd op 3 november 2019 via https://docplayer.nl/61399394-Positief-omgaan-met-verschillen-in-de-lee…
Variabele. (z.j.). In van Dale. Geraadpleegd op 24 mei 2020 via https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/variabele
Vermunt, J. D. H. M. (1992). Leerstijlen en sturen van leerprocessen in het hoger onderwijs. Naar procesgerichte instructie in zelfstandig denken. Amsterdam/Lisse: Swets & Zeitlinger B. V. geraadpleegd op 17 april 2020 via https://pure.uvt.nl/ws/portalfiles/portal/1208661/3955488.pdf
Vervaet, S., Dejonckheere, P. & Van de Keere, K. (2014). Onderzoekend leren de klas in: 4 pijlers. Sint-Canisiusblad, 2014 (2),5-10.
Vreugdenhil, K. (2014). Breinkennis voor opvoeding en onderwijs. Groningen/Houtem: Noordhoff Uitgevers
Wij-leren.nl (z.d.). Zone van naaste ontwikkeling. Geraadpleegd op 18 mei 2020 via https://wij-leren.nl/zone-van-naaste-ontwikkeling.php
