Operaties bij intersekse kinderen: de norm of een vorm van genitale verminking?
"Er wordt steeds vaker vanuit mensenrechtenperspectief een link gelegd, dat intersekse genitale mutilatie in feite de westerse vorm van vrouwelijke genitale verminking is. Het is zo vreemd dat dat nog moeilijk ingezien wordt."
Op dit ogenblik zet de internationale gemeenschap zich intensief in voor de strijd tegen vrouwelijke genitale verminking, waarbij een zero-tolerance policy gehanteerd wordt. Toch associeert men deze praktijk voornamelijk met bepaalde etnische groepen en wordt de eigen cultuur in mindere mate in vraag gesteld. Ook bij ons bestaan immers gelijkaardige gebruiken die vraagtekens doen oproepen.
Culturele gebruiken met een eigen beleid
Intersekse personen worden geboren met een variatie in de geslachtskenmerken, wat zich kan uiten in hormonale variaties, anatomische afwijkingen of verschillen in chromosomen en geslachtsklieren. Wereldwijd lijkt de intersekse populatie te bestaan uit zo’n 1,7% van de bevolking. Bij intersekse baby’tjes met atypische genitaliën wordt door een arts soms voorgesteld om dit met een operatie te ‘corrigeren’ zodat ze zouden passen binnen een mannelijke of vrouwelijke categorie. Dergelijke chirurgische ingrepen zijn echter louter cosmetisch van aard en bevatten dus geen medische noodzaak. Het gaat hier namelijk niet om operaties waarbij de gezondheid van een baby in gevaar is, maar om ingrepen die doelen op de ‘normalisering’ van het uitzicht van de genitaliën. Door verschillende mensenrechtenorganisaties worden deze operaties dan ook beschouwd als schending van enkele fundamentele mensenrechten, zoals het recht op fysieke integriteit, het recht op autonomie en het verbod op discriminatie. Zij dringen sterk aan op een afschaffing van de praktijk.
Bovendien luidt kritiek dat bepaalde gevolgen en beweegredenen van de operaties overeen lijken te komen met enkele consequenties en aanleidingen van vrouwelijke genitale verminking. Beide ingrepen vereisen namelijk een aanpassing aan de genitaliën van een kind om een socio-culturele norm in stand te houden, waarbij de autonomie van het kind compleet genegeerd wordt. Verder kunnen ze allebei gevolgen teweegbrengen op lichamelijk, psychologisch, seksueel en reproductief vlak. Niettemin hanteert men een verschillend beleid ten aanzien van deze gedragingen. Zo wordt streng opgetreden tegen praktijken van niet-westerse culturen, maar worden eigen gelijkaardige culturele gebruiken niet bekritiseerd. Het Kinderrechtencomité van de Verenigde Naties erkent de praktijken allebei als schadelijk, de vraag is dan waarom ons Strafwetboek hier aan voorbijgaat.
Het doel van dit onderzoek is het formuleren van aanbevelingen voor het beleid inzake operaties bij intersekse kinderen. Resultaten zijn verzameld door het afnemen van kwalitatieve interviews met acht stakeholders met professionele of ervaringskennis omtrent dit onderwerp. Zo kwamen twee artsen, een psycholoog, twee ervaringsdeskundigen en drie onderzoekers aan het woord.
Naar een bredere zin voor realiteit
Hoewel verdeeldheid in meningen ontstond als het op het strafrechtelijke aspect van operaties bij intersekse kinderen aankwam, werd sensibilisering over het bestaan van intersekse personen als hoge prioriteit beschouwd. Sekse is namelijk diverser dan verondersteld wordt door de samenleving. Daarom vraagt ook de binariteit van het rechtssysteem een grondig debat. Het binaire denken, wat tot op vandaag de maatschappij beheerst, hangt namelijk onlosmakelijk samen met het uitvoeren van dergelijke ingrepen en duwt personen in de richting van operaties. Als men de genitaliën van een baby’tje bijgevolg niet meer ‘normaliseert’ naar een exclusief vrouwelijke of mannelijke categorie, zullen deze twee normen uitgebreid moeten worden. Daarnaast is grootschalig onderzoek vereist naar consequenties van de operaties, gevolgen van het niet-opereren en de prevalentie van deze chirurgische ingrepen in ziekenhuizen in België. Waar een aantal jaren geleden nog actief geopereerd werd, zou momenteel consensus heersen onder gezondheidswerkers over het uitstellen van cosmetische operaties. Althans, deze consensus wordt verondersteld. Niemand heeft immers zicht op alle intersekse geboortes in België, of iedere arts de internationale richtlijnen opvolgt en of deze gezinnen omvattende begeleiding ontvangen.
Met de kennis die vandaag aanwezig is, lijkt het gepast om de beslissing over een eventuele operatie van de genitaliën aan het kind zelf over te laten. Om de rechten van ieder kind te erkennen, lijkt het dan ook noodzakelijk om een verbod op niet medisch noodzakelijke operaties bij intersekse baby’tjes in te lassen. Onderzoek naar de beste manier om dit te implementeren door te anticiperen op mogelijke negatieve gevolgen is echter vereist. Verder is het essentieel dat verschillende landen dit wettelijk kader in samenwerking realiseren, zodat de praktijk zich niet zomaar verplaatst naar het buitenland. Ten slotte dient een publiek debat gestimuleerd te worden omtrent gelijkaardige culturele ingrepen, zoals mannenbesnijdenissen en genitale cosmetische ingrepen bij niet-intersekse personen.
De maatschappij dient bewust gemaakt te worden van de bestaande complexe realiteit, welke niet altijd overeenstemt met het beeld dat men voorhoudt. Intersekse personen zijn namelijk even volmaakt als andere mensen en zouden niet eerst aangepast moeten worden aan de maatschappelijk geconstrueerde norm.
Bibliografie
Algemeen
Ackx, J. (2019). Vrouwelijke genitale verminking in Europa: een kritische analyse van het strafrechtelijk beleid van verschillende Europese landen (Bachelorproef). Universiteit Gent, Gent.
Andro, A., Cambois, E., & Lesclingand, M. (2014). Long-term consequences of female genital mutilation in a European context: Self perceived health of FGM women compared to non-FGM women. Social Science & Medicine, 106, 177-184.
Briffa, T. (2004). Intersex surgery disregards children's human rights. Nature, 428(6984), 695-695.
Boeije, H. (2014). Analyseren in kwalitatief onderzoek: denken en doen. Den Haag: Uitgeverij Boom.
Callens, N. (2014). The past, the present, the future : genital treatment practices in disorders of sex development under scrutiny (PhD Thesis). Universiteit Gent: Gent.
Callens, N., Longman, C., & Motmans, J. (2017). Intersekse/DSD in Vlaanderen. Onderzoeksrapport in opdracht van de Vlaamse Overheid, Agentschap Binnenlands bestuur, Afdeling Gelijke Kansen, Integratie en Inburgering. Gent: UGent & UZ Gent.
Callens, N., Motmans, J., & Longman, C. (2017). Redactionele inleiding themanummer intersekse/DSD. Tijdschrift voor Seksuologie, 41(2), 51–54.
Cannoot, P. (2020). Grondwettelijk Hof dwingt verdere hervorming geslachtsregistratie af. Tijdschrift Voor Familierecht, (1), 17–26.
Cannoot, P. (2019). Grondwettelijk Hof wil wettelijke ruimte voor genderdiversiteit. De Juristenkrant, (392), 1–3.
Cannoot, P. (2017). Let it be : het recht op persoonlijke autonomie van personen met intersekse/DSD. Tijdschrift voor Seksuologie, 41(2), 87–94.
Costa, M. (2020, 4 februari). Intersex surgery on infants still carried out in Malta, despite ban, report indicates. Malta Today, Retrieved 08/04/20 from https://www.maltatoday.com.mt/news/national/100178/intersex_surgery_on_… ied_out_in_malta_despite_ban_report_indicates?fbclid=IwAR0xoietvoJ1BnsGP_jrlaJ_q8- UA9iiH1ybTP_hujGExqEbwF1KXXJyNT4#.Xo2LpC2iE0o
Creighton, S. & Minto, C. (2001). Managing intersex. Most vaginal surgery in childhood should be deferred. BMJ, 323. 45
Deakin, H., & Wakefield, K. (2014). Skype interviewing: Reflections of two PhD researchers. Qualitative research, 14(5), 603-616.
Decorte, T. (2017). Kwalitatieve data-analyse. In Decorte, T. & Zaitch, D. (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, (pp. 463-512). Leuven: Acco.
Delporte, F., Dhont, M., & Temmerman, M. (2011). Medische aspecten van vrouwelijke genitale verminking. Gunaikeia, 16(5), 142-146.
Dessens, A. B., & Cohen-Kettenis, P. T. (2008). Genderrol en genderidentiteit bij geslachtsdifferentiatiestoornissen. Tijdschrift voor kindergeneeskunde, 76(3), 137-144.
Dessens, A. & Van Hoorde, B. (2017). Genderontwikkeling en seksualiteit bij Differences of Sex Development. Tijdschrift voor Seksuologie, 41(2), 78-86.
Dubourg, D., & Richard, F. (2018). Schatting van de prevalentie van in België wonende vrouwen en meisjes die vrouwelijke genitale verminking ondergingen of het risico lopen om verminkt te worden, 2018. Brussel: IGVM, FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.
Dsdfamilies. (2019). ‘Listen to us’: Consultations with children, young people and families living with different sex development. United Kingdom.
Dsdfamilies. (n.d.). Raising a child - without/with surgery? Retrieved 13/05/20 from https://www.dsdfamilies.org/parents/raising-child-surgery
Ehrenreich, N., & Barr, M. (2005). Intersex Surgery, Female Genital Cutting, and the Selective Condemnation of “Cultural Practices”. Harvard Civil Rights – Civil Liberties Review, 40, 71-140.
EIGE. (2013a). Current situation of female genital mutilation in Belgium. Luxembourg: Publications Office of the EU.
EIGE. (2018). Female genital mutilation. How many girls are at risk in Belgium? Luxembourg: Publications Office of the EU.
FRA. (2018). The fundamental rights situation of intersex people. Vienna: FRA.
Fraser, S. (2016). “Constructing the female body: using female genital mutilation law to adress genital-normalizing surgery on intersex children in the United States”. International Journal of Human Rights in Healthcare, 9(1), 62-72.
GAMS. (2016a). Vrouwelijke genitale verminking: Een aantal mythes onder de loep. Brussel.
GAMS. (2016b). Wat kunt u doen? Retrieved 22/03/19 from http://gams.be/nl/wat-kunt-u- doen/ .
GATE. (2017). Submission by GATE to the World Health Organization: Intersex codes in the International Classification of Diseases (ICD) 11 Beta Draft. New York: GATE.
Ghattas, D. C. (2019). Protecting Intersex People in Europe: A Toolkit for Law and Policymakers. ILGA-Europe & OII Europe.
Ghattas, D. C. (2015). Standing up for the rights of intersex people – How can you help? Brussels: ILGA-Europe & OII Europe.
Green, F. J. (2005). From clitoridectomies to ‘designer vaginas’: The medical construction of heteronormative female bodies and sexuality through female genital cutting. Sexualities, Evolution and Gender, 7(2), 153-187.
Hardyns, W. (2019). Onderzoeksontwerp in de criminologie. Gent: UGent.
Hines, M., Brook, C., & Conway, G. S. (2004). Androgen and psychosexual development: Core gender identity, sexual orientation, and recalled childhood gender role behavior in women and men with congenital adrenal hyperplasia (CAH). Journal of Sex Research, 41(1), 75-81.
Hoenes, J., Januschke, E., Klöppel, U., & Sabisch, K. (2019). Häufigkeit normangleichender Operationen" uneindeutiger" Genitalien im Kindesalter: Follow Up‐Studie. Berlin: Humboldt-Universität.
Huyghebaert, P. (2020, 21 februari). Voorlopig geen verbod op behandelingen intersekse kinderen zonder inspraak, wel een infocampagne. VRT Nieuws, Retrieved 21/02/20 from https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/02/21/minister-van-gelijke-kansen-muy…- onwetendheid-over-inte/
Huys, K. (2019, 11 maart). Elk jaar worden er in ons land bijna 15.000 jongetjes besneden, maar zelden is daar een medische reden voor. VRT Nieuws, Retrieved 17/05/19 from https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/03/11/te-veel-besnijdenissen-bij-jong…;
IDEM. (n.d.). Een digitaal informatieplatform rond (lichaams)variaties in sekse-kenmerken (intersekse/dsd). Retrieved 01/03/20 from https://www.ideminfo.be
IGVM. (2015). Nationaal actieplan ter bestrijding van alle vormen van gendergerelateerd geweld 2015-2019. Brussel: IGVM.
ILGA-Europe (2020). Annual review 2020 of the human rights situation of lesbian, gay, bisexual, trans and intersex people in Europe and Central Asia. Brussels: ILGA Europe.
ILGA-Europe & OII Europe (n.d.). Défendre les droits humains des intersexués – comment être un allié efficace? Un guide pour les ONG et les décideurs politiques. ILGA-Europe & OII Europe.
Intersex Belgium & StopIGM.org (2019). Intersex Genital Mutilations Human Rights Violations of Children with Variations of Reproductive Anatomy. NGO Report (for Session) to the 6th Periodic Report of Belgium on the International Convenant on Civil and Political Rights.
Janghorban, R., Roudsari, R. L., & Taghipour, A. (2014). Skype interviewing: The new generation of online synchronous interview in qualitative research. International journal of qualitative studies on health and well-being, 9(1).
Jones, M. (2017). Intersex Genital Mutilation – A Western Version of FGM. International Journal of Childrens Rights. 25(2), 396-411.
Kehrer, I. (2019). Cuts into Children’s Future: a Comparative Analysis between FGM, Male Circumcision and Intersex Genital Surgeries, Peace Human Rights Governance, 3(3), 333- 363.
Kim, J.K., Koyle, M.A., Chua, M.E., Ming, J.M, Lee, M.J., Kesayan, A., Saunders, M., & Dos Santos, J. (2019). Assessment of risk factors for surgical complications in neonatal circumcision clinic. CUAJ-Canadian Urological Association Journal,13(4), 108-112.
KNMG. (2010). Niet-therapeutische circumcisie bij minderjarige jongens. Artsenfederatie KNMG: Utrecht.
Kreukels B.P.C., Köhler, B., Nordenström A., Rœhle R., Thyen, U., Bouvattier C., de Vries A.L.C., Cohen-Kettenis, P.T. (2018). Gender Dysphoria and Gender Change in Disorders of Sex Development/Intersex Conditions: Results From the dsd-LIFE Study. The Journal of Sexual Medicine, 15(5), 777-785.
Leye, E. & Temmerman, M. (2010). Vrouwelijke genitale verminking. InVrouwen onder druk (pp. 37-56). Tielt: Lannoo.
Lindsey, L. L. (2015). The sociology of gender: Theoretical perspectives and feminist frameworks. In Gender roles. A sociological perspective (pp. 1-26). London and New York: Routledge.
Maesschalck, J. (2017). Methodologische kwaliteit in het kwalitatief onderzoek. In Decorte, T. & Zaitch, D. (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, (pp. 132- 160). Leuven: Acco.
Manning, J. (2017). In vivo coding. The international encyclopedia of communication research methods. New York: Wiley-Blackwell.
Minten, D. (2019, 2 mei). ‘Semenya wordt gestraft voor iets waar ze niets aan kan doen’. De Standaard, Retrieved 02/03/20 from https://www.standaard.be/cnt/dmf20190501_04366988
Minto, C. L., Liao, L. M., Woodhouse, C. R., Ransley, P. G., & Creighton, S. M. (2003). The effect of clitoral surgery on sexual outcome in individuals who have intersex conditions with ambiguous genitalia: a cross-sectional study. The Lancet, 361, 1252-1257.
Mortelmans, D. (2017). Het kwalitatief onderzoeksdesign. In Decorte, T. & Zaitch, D. (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, (pp. 82-130). Leuven: Acco.
Motmans, J., & Longman, C. (2017). Wat maakt het verschil? Een genderkritisch perspectief op het thema intersekse. Tijdschrift voor Seksuologie, 41(2), 68–77.
Muylle, N. (2020, februari). Verwelkoming en inleiding. In Minister N. Muylle, Colloquium Intersekse Personen, georganiseerd door Cel Gelijke Kansen (FOD Justitie), Brussel.
NNID. (2017). Strategisch plan 2018-2022. Nijmegen, Nederland: Stichting NNID. Noor, K. B. M. (2008). Case study: A strategic research methodology. American journal of
applied sciences, 5(11), 1602-1604.
OHCHR, UN Women, UNAIDS, UNDP, UNFPA, UNICEF, & WHO. (2014). Eliminating forced, coercive and otherwise involuntary sterilization. An interagency statement. WHO Press.
OHCHR. (n.d.). Fact Sheet Intersex. United Nations.
OII Europe. (2018). WHO publishes ICD-11 – and no end in sight for pathologisation of intersex people. Retrieved 11/11/19 from https://oiieurope.org/who-publishes-icd-11-and-no- end-in-sight-for-pathologisation-of-intersex-people/
Salmons, J. (2010). Online interviews in real time. Thousand Oaks: Sage.
Staring, R., & van Swaaningen, R. (2017). Kwalitatief onderzoek en criminologische theorie. Over de relatie tussen theorie, onderzoeksvragen en methode. In Decorte, T. & Zaitch, D. (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, (pp. 33-74). Leuven: Acco.
Steenhout, I. (2017). Kwalitatief onlineonderzoek. In Decorte, T. & Zaitch, D. (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie, (pp. 417-462). Leuven: Acco.
Sullivan, N. (2007). “The Price to Pay for our Common Good”: Genital Modification and the Somatechnologies of Cultural (In)Difference. Social Semiotics, 17(3), 395-409.
Tellis, W. M. (1997). Introduction to case study. The qualitative report, 3(2), 1-14. UNICEF. (2016). Female genital mutilation/cutting: A global concern. New York: UNICEF.
UZ Gent. (n.d. a.) Als je baby geboren wordt met geslachtsdelen die er anders uit zien... Gent: UZ Gent.
UZ Gent. (n.d. b) CAH of Congenitale Bijnierschors Hyperplasie. Gent: UZ Gent.
UZ Gent. (2018). Congenitale bijnierschors-hyperplasie. Retrieved 10/11/19 from https://www.uzgent.be/nl/zorgaanbod/mdspecialismen/centrum-voor- geslachtsontwikkeling/variaties-in-de-geslachtsontwikkeling/Paginas/congenitale- bijnierschors-hyperplasie.aspx
UZ Gent, (n.d. c) De geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat... Gent: UZ Gent.
Van der Have, M. J. (2020). Standpunt non-consensuele niet-noodzakelijke medische behandelingen: Over de autonomie en lichamelijke integriteit van intersekse kinderen. Nijmegen, Nederland: Stichting NNID. 50
Verhagen, E. (2020, februari). Getuigenis. In Minister N. Muylle, Colloquium Intersekse Personen, georganiseerd door Cel Gelijke Kansen (FOD Justitie), Brussel.
WHO. (2008). Eliminating female genital mutilation: an interagency statement. Switzerland: WHO Press.
WHO. (2015). Sexual health, human rights and the law. WHO Press. Wiesemann, C. (2010). Ethical guidelines for the clinical management of intersex. Sexual
Development, 4(5), 300-303. Wood, P. L. (2018). Cosmetic genital surgery in children and adolescents. Best Practice &
Research Clinical Obstetrics & Gyneacology, 48, 137-146. Zainal, Z. (2007). Case study as a research method. Jurnal Kemanusiaan
Juridische bronnen
Art. 43, §1 B.W.
Art. 44, 1° B.W.
Art. 48 B.W.
Art. 22bis GW.
Art. 409 Sw.
Art. 458bis Sw.
Concluding observations on the combined fifth and sixth reports of Belgium of the Committee on the Rights of the Child (1 February 2019).
Concluding observations on the seventh periodic report of the Netherlands of the Committee against Torture (18 December 2018).
Concluding observations on the sixth periodic report of the Netherlands of the Committee on Economic, Social and and Cultural Rights (6 July 2017).
Convention of Istanbul on preventing and combating violence against women and domestic violence 2011, Council of Europe Treaty Series, no. 210, 11.V. 2011.
Convention on the Rights of the Child of 20 November 1989, United Nations Treaty Series, vol. 1577.
European convention on Human Rights 1950, Council of Europe Treaty Series, no. 005.
Report (14404) Promoting the human rights of and eliminating discrimination against intersex people of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (25 September 2017), Doc. 14404 (2017).
Resolution (2191) Promoting the human rights of and eliminating discrimination against intersex people of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (12 October 2017), Doc. 2191 (2017).
UN Human Rights Office. (n.d.). Background Note on Human Rights Violations against Intersex People.
