Opvoeden met MOED. Een voor Moslim Ouders Empowerend Domein ter ondersteuning in de opvoeding van hun kinderen

Touria Ahdi
Persbericht

Opvoeden met MOED

Moslimouders behoren in de huidige maatschappij vaak tot de tweede en derde generatie. Ze bevinden zich in een bijzondere positie, omwille van bepaalde uitdagingen waarmee ze geconfronteerd worden in de opvoeding van hun kinderen. Vanuit de maatschappij worden ze nog te vaak gezien vanuit een technische visie op opvoeden. In deze visie worden ouders verwacht te weten welke doelen ze moeten nastreven in de opvoeding en welke vaardigheden daarvoor nodig zijn. Wanneer het mis gaat met de kinderen, zal diezelfde ouder aangewezen worden als schuldige. Met als resultaat het idee dat de ouder onverantwoord bezig is geweest en opnieuw opgevoed dient te worden. Ondanks dat deze ouders een belangrijk onderdeel van de interculturele doelgroep zijn, kunnen ze  niet terecht in het reguliere aanbod met hun vragen en zorgen over (islamitisch) opvoeden. Daar komt de opvoedingsondersteuning die beantwoord aan hun noden helaas nog veel te weinig aan bod.

Voor mijn bachelorproef wilde ik onderzoeken welke ondersteuningsnoden moslimouders hebben op het vlak van islamitische opvoeding en vervolgens voor hen een ondersteuningstool ontwikkelen. Daarvoor richtte ik mij  op gezinnen waarvan beide partners moslim zijn en minstens één kind hebben tussen de 3 en 18 jaar. Ik selecteerde deze doelgroep uit de onderzoeksgegevens van de kwantitatieve vragenlijst van een lopend PWO-onderzoek van het Kenniscentrum voor Gezinswetenschappen, namelijk 'Gezinsondersteunend werk met moslimouders en -gezinnen: een gender-, cultuur- en levensbeschouwingssensitief vormingspakket voor zelforganisaties'

Uit de gegevens kwam duidelijk naar voren dat er een bepaalde nood is aan ondersteuning in de opvoeding van hun kinderen. De steun is voornamelijk nodig bij de aanpak van een islamitische opvoeding in de Belgische maatschappij. Deze steun dient iets te zijn waar ze op terug kunnen vallen. De ouders willen hun kinderen opvoeden met een islamitische identiteit en ze willen dat hun kinderen een volwaardige plaats krijgen in de maatschappij. In het gezinsleven staan ze vaak voor een meervoudige uitdaging. Enerzijds is er de opvoeding zelf, die op meerdere vlakken ingewikkeld kan zijn, zoals dat ook het geval is bij iedere andere ouder. Anderzijds is er het islamitische aspect van het opvoeden in een westerse samenleving, die de opvoeding nog complexer maakt.

In de tweede fase van de bachelorproef werd de probleemstelling belicht vanuit drie verschillende invalshoeken die geïnspireerd werden door de noden en behoeften van de bevraagde ouders. In de eerste invalshoek is er onderzocht of er vanuit de ontwikkelingspsychologie opvoedingsstrategieën kunnen worden aanbevolen voor verschillende leeftijdscategorieën. Er is besproken wat de kenmerken zijn van de verschillende ontwikkelingsfasen die een kind doorloopt en welke invloed ze hebben op de opvoedingsaanpak. Aan de hand van verschillende modellen en theorieën is er per ontwikkelingsfase, een uiteenzetting gedaan van enerzijds de kenmerken van het gedrag en anderzijds de taak die de ouder heeft in de ontwikkelingsondersteuning van het kind.

Ook is er door een islamitische bril gekeken naar de visies op opvoeden in gezinscontext. Daarbij is er zowel gekeken naar de literatuur die aan ouders wordt aangeboden op het gebied van islamitisch opvoeden als naar de literatuur die deze ouders benadert vanuit hun islamitische identiteit. Ik kwam tot de vaststelling dat er in Vlaanderen zeer weinig aanbod is dat rekening houdt met islamitisch opvoeden in een westerse maatschappij. Terwijl uit de literatuur van o.a. Hans van Crombrugge en Patrick Meurs blijkt dat een islamitische opvoeding in een westerse maatschappij juist vraagt om een specifieke omkadering. In het werkveld bestaat er wel een cultuur sensitieve aanpak, maar volgens mijn bevindingen sluit die benadering niet genoeg aan op de behoeften en noden van ouders om hun kinderen te helpen ontwikkelen. Dit terwijl uit het onderzoek blijkt dat het religie sensitieve aspect van opvoeden bij de ouders een steeds belangrijkere plaats inneemt.

Vanuit de inzichten uit de pedagogische invalshoek trachtte ik aan de hand van verschillende opvoedmodellen de dynamiek van deze gezinnen in kaart te brengen. Er is onderzocht welke opvoedingsmodellen aansluiten op de noden van moslimouders in het creëren van een optimale pedagogische omgeving. Dit om een beeld schetsen van de interne en externe factoren die de ouder- kindrelatie beïnvloeden. Ook is er gekeken naar de opvoedingsstijlen van ouders, waarna er is nagegaan welke stijl het best aansluit bij een islamitische opvoedingspedagogie.

De bevindingen uit de onderzoeksgegevens en de benadering vanuit de verschillende invalshoeken inspireerden mij om voor deze ouders een tool te creëren waar ze terecht kunnen met vragen en zorgen over hun kinderen wanneer ze hen een islamitische opvoeding willen geven in de Belgische maatschappij. Dit resulteerde in het ontstaan van MOED, een voor Moslim Ouders Empowerend Domein. Een virtuele plaats waar ouders elkaar kunnen ontmoeten, zodat ze via ‘peer-to-peer support’ op het forum kunnen ventileren over hun zorgen of problemen. Daarnaast zal de ondersteuningstool ouders sensibiliseren en informeren over de ontwikkeling en de opvoeding van hun kinderen. Ook zal er informatie aangeboden worden die gebaseerd is op wetenschappelijke bevindingen over ontwikkelingsfasen en taken. Tenslotte heeft de tool als doel dat ouders versterkt worden in hun rol van opvoeder,  door hen vormingen aan te bieden, maar vooral hen te laten weten dat ze niet alleen staan in de opvoeding.

MOED landingspagina

De ondersteuningstool zal vertrekken vanuit een relationele visie op opvoeden. Daarin zijn de ouder-kind relaties, onvoorspelbaar. De verantwoordelijkheid van ouders begint bij het erkennen van die onvoorspelbaarheid. Ouders hebben het besef dat ze verantwoordelijk ‘zijn’ in de opvoeding, maar dit betekent niet dat ouders weten welke functies, taken en verplichtingen ze in de relatie met hun kind (zullen) hebben. Dat kan ook niet, omdat de ouder zowel zichzelf in de rol van opvoeder, als het kind leert kennen gedurende de relatie (Van Crombrugge, 2009).

Het is duidelijk dat er op het gebied van opvoedingsondersteuning meer aangepaste hulp en steun nodig is, die deze ouders op een positieve en versterkende manier een hand aanreikt. De inhoud van dit eindwerk biedt inzichten in de leefwereld van moslimgezinnen en kan nuttig zijn voor eenieder die in zijn professionele context met hen werkt. De tool die ik hopelijk kan verwezenlijken is echter maar een middel om de inhoud van mijn eindwerk om te zetten in de praktijk. Ik hoop met dit eindwerk het werkveld te sensibiliseren dat de islamitische identiteit van deze gezinnen niet opzij mag en kan geschoven worden. Moslimouders hebben immers net zoals alle ouders de vrijheid om hun kinderen op te voeden volgens de eigen normen en waarden. Zoals Ish Ait Hamou schreef: “Vrijheid wordt geboren uit moed: de moed om jezelf te zijn als er van je verwacht wordt dat je net als iedereen bent”.

Bibliografie

Aboe Ismail & Studenten. (2013). De interpretatie van de betekenissen van de Koran. Den Haag: Stichting As-Soennah.

Affara, S. (2018, februari 13). Opvoeding is ervoor zorgen dat je kind van je houdt. (S. Affara, Red.) Qantara. Opgeroepen op januari 20, 2020, van Qantara: https://www.qantara.nl/psychologie/tarbiya-versus-taliem/

Ahdi, T. (2018). Gezinsondersteunend werken met moslimouders en -gezinnen in de lagere school. Projectwerk. Schaarbeek.

Al-Athariya, U. '.-R. (2017). J'éduque mon enfant. (A. T. Boumazza, Vert.) Parijs: DAR AL MUSLIM. Al-Fiqqî, S. K. (2011). Erreurs Dans l'Education des Enfants et Solutions Pratiques (ALMADINA ed.). (M. Karimi, Vert.) Bruxelles: Sana.

Baeten, K. (2018-2019). Persoonlijkheids psychologie. Schaarbeek: Odisee.

Beemsterboer, M. (2018, juni 12). Islamitisch basisonderwijs in Nederland. Leiden, Nederland. Opgeroepen op 04 01, 2020, van https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/62775

Benhaddou, K., & Le Roi, E. (2018). Halal of niet? Alle vragen omtrent islam en onderwijs in Vlaanderen beantwoord. Gent, België: Borgerhoff & LamLamberigts.

Beshir, E., & Beshir, M. (2009). Adolescents musulmans: Guide pratique aux parents. (L. Cloutier, Vert.) Parijs: Al Qalam.

Beshir, E., & Beshir, M. (2012). L'art d'être parent en Occident: Une perspective islamique. (R. Rivard, Vert.) Parijs: Al Qalam.

Boumans, J. (2016, mei). Naar het hart van empowerment Deel 1. Een onderzoek naar de grondslagen van empowerment van kwetsbare groepen. Opgehaald van Movisie. Kennis en aanpak van sociale vraagstukken: https://www.movisie.nl/sites/movisie.nl/files/publication-attachment/Naar-het-hart-van- empowerment-deel-1%20%5BMOV-9903814-1.0%5D.pdf

De Keyser, A., Nuyts, A., & Sels, L. (2017). Introductie Contextuele Theorie Deel 1: Achtergrond en visie. In A. Nuyts, & L. Sels, Tussen mensen, Contextueel denken over relaties en samenleving. LannooCampus.

Gezinsondersteuning aan moslimgezinnen door zelforganisaties. (2019, oktober 22). Opgehaald van kcgezinswetenschappen.be: http://www.kcgezinswetenschappen.be/nl/nieuws/gezinsondersteuning-aan- moslimgezinnen-door-zelforganisaties

Hoet, L. H. (2013, maart). Geweldloos verzet en nieuwe autoriteit in gezinnen als antwoord op destructief gedrag bij jongeren Een verhaal van nabijheid bieden én grenzen stellen. Rondom gezin, 33-42. Opgeroepen op maart 5, 2020, van https://www.kuleuven.be/thomas/images/IDGP/prvftp/607- RG2013_Geweldloos_verzet_Leen_Hermkens_en_Jan_Hoet(1).pdf

Lafrarchi, N. (2017). Maakt religie een verschil? Leuven: Acco.

Meij, H. (2011, maart). De basis van opvoeding en ontwikkeling. Opgehaald van Nederlands Jeugdinstituut: http://www.opvoedingsondersteuning.info/nl/Download-NJi/Normale- ontwikkeling-pdftekst.pdf

Meij, H., & Deniz, I. (2013). De ontwikkeling van kinderen. Utrecht. Opgeroepen op maart 01, 2020, van https://www.nji.nl/nl/Download-NJi/De-ontwikkeling-van-kinderen.pdf

Meurs , P., & Van Crombrugge, H. (2012). Opvoeding in islamitische allochtone gezinnen. In K. v. Leeuwen, & H. Van Crombrugge, Gezinnen in soorten. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Meurs, P. (2016). Identiteitsontwikkeling bij jongeren uit migratiegezinnen. In K. Emmery, Jong en een hart voor familie (pp. 36-58). Tielt : LannooCampus.

Meurs, P. (2017-2018). Ontwikkelingspsychologie. Schaarbeek: Odisee.

Meurs, P. (2019-2020). Ontwikkelingspsychopathologie en ouderbegeleiding. schaarbeek: Odisee de co-hogeschool.

Meurs, P., & Van Crombrugge, H. (2012). Opvoeding in islamitisch allochtone gezinnen. In K. Van Leeuwen, & H. Van Crombrugge, Gezinnen in soorten (pp. 113-136). Antwerpen- Apeldoorn: Garant.

Naber, N. (2017, oktober 26). Kopzorgen om je tiener? Laat je leiden door islamitische principes.

Qantara. Opgeroepen op maart 5, 2020, van https://www.qantara.nl/mens-en- maatschappij/kopzorgen-om-tiener-laat-leiden-islamitische-principes/

Pels, T., Distelbrink, M., & Postma, L. (2009). Opvoeding in de migratiecontext - Review van onderzoek naar de opvoeding in gezinnen van nieuwe Nederlanders. Utrecht: Verwey- Joncker Instituut. Opgehaald van https://www.verwey- jonker.nl/doc/multicultureel/Opvoeding%20in%20de%20Migratiecontext_2699.pdf

Raboobee, N. (2019, juli 4). A Guide to Avoiding the Inheritance of Harmful Parenting. Opgeroepen op mei 1, 2020, van Amaliah: https://www.amaliah.com/post/55104/parenting-unpicking-old-habits-imperfect- muslimahs

Raets, H., & Boven, H. (2012). Wat is opvoeding? Opgeroepen op 04 05, 2020, van EXPOO Expertisecentrum opvoedingsondersteuning: https://www.expoo.be/sites/default/files/atoms/files/wat_is_opvoeding_raets_boven.pd        f

Ramaekers, S., & Suissa, J. (2010, juli-augustus-september). Wanneer is ‘goed’ ook 'goed genoeg'? Enkele kanttekeningen bij de verwetenschappelijking van de ouder-kindrelatie. Signaal, 4-21. Opgeroepen op maart 5, 2020, van https://www.sig- net.be/uploads/artikels_signaal/signaal_72_2010_goed_genoeg.pdf

Rosenberg, M. B. (2011). Geweldloze Communicatie. Ontwapenend, doeltreffend en verbindend. Rotterdam: Lemniscaat b.v.

Schmidt, A., & Ince, D. (2017). Eigen kracht versterken jeugd en ouders – Wat weten we? Literatuuronderzoek naar de stand van zaken. Opgeroepen op april 20, 2020, van Nederlands Jeugdinstituut: https://www.nji.nl/nl/Kennis/Publicaties/NJi- Publicaties/Eigen-kracht-versterken-jeugd-en-ouders

Schotanus-Dijkstra, M. (2019). Durf te floreren. Waarom floreren je gelukkiger maakt dan geluk. Tielt: Lannoo.

Spanjaard, H., & Slot, W. (2015). Ontwikkelingstaken. Opgeroepen op maart 18, 2020, van http://www.hanspanjaard.nl/wp-content/uploads/2015/12/ontwikkelingstaken- Spanjaard-Slot-2015.pdf

Taymiya, T. a.-D.-ʿ.-Ḥ.-S. (sd). The concept of worship in Islam : translation of the Risalat al- ubudiyah of Ibn Taymiyah / translator Muhammad Abdul Haq Ansari. Riyadh: Al-Imam Muhammad Ibn Saud Islamic University, General Administration of Culture and Publication.

Tran, V. (2015, augustus 14). The role of the emotional climate in learning organisations.

Opgeroepen op april 5, 2020, van Reacherchegate: https://www.researchgate.net/publication/235275462_The_role_of_emotional_climate_i n_learning_organisations

Van Crombrugge, H. (1993). Gehechtheid en kinderopvang. Het Kind.

Van Crombrugge, H. (2008). Opvoeden met de Koran hier en nu. In Zin in gezin. Kan levensbeschouwing de duurzaamheid van gezinsrelaties bevorderen? (pp. 153-166). Tielt: Lannoo.

Van Crombrugge, H. (2009). Ouders in soorten. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Van Crombrugge, H., & Heylen, M. (1999). Een ethisch-relationeel perspectief op de ouder- kindrelatie. In Gezinspedagogiek. Deel1: Actuele thema's in onderzoek en praktijk (pp. 65- 86). Leuven: Garant.

Van Crombrugge, H., & Lafrarchi, N. (2015). Kinderen Gods. Kinderrechten en kindbeelden in de islam. Opgehaald van Academia edu.

Voets, J. (2019-2020). Jeugdhulpverlening en recht deel 2: jeugdhulpverlening. Schaarbeek: Odisee co-hogeschool.

Vrijdagpreken: De juiste opvoeding. (2015, oktober 23). Opgeroepen op januari 05, 2020, van Islamitisch Centrum Iman Malik: https://www.icimleiden.nl/vrijdagpreken/preek/de- juiste-opvoeding/

Yves Debbaut, H. W. (2015). Het Australische Triple P (Positive Parenting Program) model: een veelbelovend model voor opvoedingsondersteuning? Opgeroepen op maart 28, 2020, van EXPOO Expertisecentrum opvoedingsondersteuning: https://www.expoo.be/het- australische-triple-p

Universiteit of Hogeschool
Gezinswetenschappen
Publicatiejaar
2020
Promotor(en)
Kim Lecoyer
Kernwoorden
Share this on: