Help, hoe ga ik om met moeilijk hanteerbaar gedrag in de klas?
- MargotVan Landuyt
En wat nu?!
Je staat dagelijks voor de klas en hebt moeite met het achterhalen van bepaalde gevoelens en bijbehorend gedrag bij leerlingen? Ja? Dit is zeker niet vreemd! Momenteel is dit namelijk één van de moeilijkere opgaven en daardoor ook struikelpunten binnen ons huidige onderwijs. Maar geen nood, aan de hand van een zeer bruikbare didactische toolkit (onder de vorm van een kaartenset) kunnen er eventueel toch mogelijkheden ontstaan om in de klas dieper in te gaan op de achterliggende gevoelens van leerlingen via de methode ‘Portrettering‘ (= de leerling zelf een stem gaan geven en nagaan hoe jij als leerkracht je eigen gedrag in functie van de leerling kan gaan aanpassen).
Waarom aandacht besteden aan dit onderwerp?
We leven in een maatschappij waarbij de manier van onderwijzen enorm belangrijk is en dat stelt uitdagingen aan leerkrachten, ook in het lager onderwijs. Een van die uitdagingen is het moeilijk hanteerbaar gedrag van leerlingen. We stellen vast dat er binnen het huidige onderwijs nood is om meer naar de achterliggende redenen van moeilijk hanteerbaar gedrag te gaan kijken. Er wordt nog maar weinig met de leerlingen zelf gewerkt rond de problematiek en krijgen deze daardoor amper een stem. Er is dan ook weinig tot geen materiaal beschikbaar om in de klaspraktijk van de lagere school met de leerlingen rond het thema aan de slag te gaan. Met bovenstaande onderzoeksvraag wil ik daar verandering in brengen door een toolkit te ontwikkelen die elke leerkracht kan gebruiken bij het geven van een stem aan leerlingen, met of zonder moeilijk hanteerbaar gedrag.
Opbouw bachelorproef
Het bekomen van een volledig antwoord op de onderzoeksvraag is in drie stappen verlopen:
(1) Via een uitgebreid literatuuronderzoek ontstond er inzicht in de dominante visies rond opvoeden en op de vernieuwende kijk op leerlingen met moeilijk hanteerbaar gedrag: geweldloze communicatie, Nieuwe Autoriteit, traumasensitiviteit, contextueel denken en het omdenken van gedragsproblematieken. Om dit omdenken mogelijk te maken, moest er dieper ingegaan worden op de onderzoekstechniek van het Portretteren.
(2) Via het ontwerp van een toolkit konden vragen beantwoord worden naar de noodzakelijke onderdelen, de opbouw, de bruikbaarheid, de begeleiding door de leerkracht, de koppeling met de leerplandoelen en de meerwaarde voor de leerkracht zelf. Voor dit ontwerp wordt het ADDIE-model als leidraad voor analyse, ontwerp, ontwikkeling, implementatie en evaluatie gebruikt.
(3) Via de creatie van de toolkit onder de vorm van een kaartenset met bijhorende handleiding werd het onderzoek concreet en geschikt om te testen op de klasvloer. Omwille van COVID-19 kon het gebruik van de toolkit zelf niet getest worden.
Tot welke resultaten leidde dit onderzoek nu?
Via het literatuuronderzoek kwam de vaststelling uit welke onderdelen een toolkit dient te bestaan om op een correcte manier aan Portrettering te kunnen doen. Ook werden de achterliggende oorzaken van moeilijk hanteerbaar gedrag bloot gelegd. Er moet rekening gehouden worden met de noden van de leerkracht bij de uitvoering van zijn/haar gevarieerde en complexe taak. Er is nood aan een eenvoudig te hanteren toolkit die daarvoor voldoende ondersteuning biedt. Hierbij mogen ook de noden van de leerlingen niet uit het oog verloren worden. Er moet binnen een veilige context gewerkt kunnen worden aan het portret.
Het verdict luidt als volgt…
Deze ontworpen toolkit kan voordelen bieden voor àlle leerlingen en leerkrachten van de lagere school. Het is belangrijk om als leerkracht tijd te nemen om in dialoog te gaan met de leerlingen, om naar hun stem te luisteren. Dat kan door hen te beschouwen als een volwaardig persoon die geen onbeschreven blad is. Men moet moeilijk hanteerbaar gedrag niet gaan ontwijken, maar er juist op inspelen.
Geef de stem van je leerlingen een krachtige plaats binnen je lesgeefstijl en durf met een andere bril te kijken naar jouw omgang met leerlingen en hun mogelijk moeilijk hanteerbaar gedrag. Zowel jij als de leerlingen zullen doorheen dit proces de kans krijgen om open te bloeien.
Bibliografie
Buitengewoon basisonderwijs. (2019, 8 oktober). Geraadpleegd op 17 december 2019, via https://www.vlaanderen.be/buitengewoon-basisonderwijs
Breedveld, K., Bruining, J. W., van Dorsselaer, S., Mombarg, R., & Nootebos, W. (2010). Kinderen met gedragsproblemen. In Kinderen met gedragsproblemen (p. 62). AD 's-Hertogenbosh : W.J.H. Mulier Instituut .
Culatta, R. (z.d.). ADDIE model. Geraadpleegd op 16 mei 2020 via https://www.instructionaldesign.org/models/addie/
De Boe, W. (2019). Psychopedagogiek 2 [Cursus]. Aalst: Opleiding Leerkracht Lager Onderwijs.
De Craemer, L. (2013). Becoming a professional. Portraiture-onderzoek met drie vrouwen met een beperking. Masterproef UGent.
Delcour, K. (2015). Een exploratief onderzoek naar de rol van Portraiture voor Disability Studies in Gent. Masterproef UGent.
Deleu, A., Dossche, S., and Wante, D. Puzzelen Aan Een Uitdagende Leeromgeving: Basisdidactiek Voor De Leraar Lager Onderwijs. Mechelen: Plantyn, 2016. Print.
De Schauwer, E., Van de Putte, I. (2017). Voorbij de vraagtekens?! De stem van leraren over inclusief onderwijs. Caleidoscoop jg. 29 nr. 2.
De Wilde, J. (2019, Oktober 6). vrtNWS. Geraadpleegd via vrt.be/vrtnws: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/10/03/afschaffen-m-decreet/ op 5 december 2019
Dick, W., & Carey, L. (1978). The systematic design of instruction . Glenview, IL: Scott Foresman and Company.
Dolfeyn , H., & Geentjens , A. (2016, 15 december). SAMEN STERK IN GEZAG, van onmacht naar invloed. [Presentatieslides]. Geraadpleegd via http://www.nagvopschool.be/artikels-en-hand-outs.html op 2 april 2020
Rutgeerts, E. (z.d.). De pedagogische visie van Ivan Nagy. Geraadpleegd op 5 mei 2020 via https://www.expoo.be/de-pedagogische-visie-van-iv%C3%A1n-nagy
EXPOO. (z.d.). Nieuwe Autoriteit - Term. Geraadpleegd op 2 april 2020, via https://www.expoo.be/nieuwe-autoriteit-term
Gedragsproblemenindeklas . (z.d.). Traumasensitief onderwijs. Geraadpleegd op 3 mei 2020 via https://gedragsproblemenindeklas.nl/gedragsproblemen/traumasensitief-onderwijs/
Gezondheid en wetenschap. (2018, 9 augustus). Gedragsstoornissen bij kinderen en adolescenten · Gezondheid en wetenschap. Geraadpleegd op 26 april 2020 via https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/gedragsstoornissen-bij-kinderen-en-adolescenten
GO! Pro – kennisplatform voor GO! professionals (2015). Leerplannen basisonderwijs. Geraadpleegd op 29/04/2020 via https://pro.g-o.be/pedagogische-begeleiding-leerplannen-nascholing/leerplannen/leerplannen-bao
Grymonprez, S. (2019, 26 augustus). M-decreet zondebok voor alle problemen in onderwijs. Geraadpleegd op 29 september 2019 via https://www.standaard.be/cnt/dmf20190825_04574548
Gunster , B. (2019). Lastige kinderen? Heb jij even geluk (8ste editie). Utrecht, Nederland: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
Herwege, T. (2017, 17 februari). Nieuwe Autoriteit vindt zijn weg in Vlaanderen. Geraadpleegd op 6 april 2020 via https://sociaal.net/verhaal/nieuwe-autoriteit-in-vlaanderen/
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (z.d.). Omgaan met trauma - directies en administraties en onderwijspersoneel. Geraadpleegd op 3 mei 2020 via https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/omgaan-met-trauma
Heyndrickx. (2004). Contextuele Therapie. Geraadpleegd via http://www.vspw.be/files/pdfs/ContextueleTherapie.pdf
Hoffmann Davis, J. (z.d.). Jessica Hoffmann Davis. Geraadpleegd op 11 mei 2020 via https://jessicahoffmanndavis.com/
Honneff, N. (2019, 3 januari). Omdenken voor halfgevorderden. Geraadpleegd op 5 april 2020 via https://www.psychologiepraktijknicolehonneff.nl/psychologie/omdenken-halfgevorderden/
Katholiek Onderwijs Vlaanderen (2020, januari 14). Zin in leven, zin in leren. Opgehaald van ZILL: https://zill-selector.katholiekonderwijs.vlaanderen/#
Katholiek Onderwijs Vlaanderen (z.d.). Omgaan met moeilijk en grensoverschrijdend gedrag [Presentatieslides]. Geraadpleegd via http://www.vikom.be/sites/default/files/ww25_omgaan_met_moeilijk_en_grensoverschrijdend_gedrag.pdf
Kinderrechtencommissariaat . (2011). (In)druk Gedragsstoornis of niet? Het kind achter het label. . Geraadpleegd via https://publicaties.vlaanderen.be/download-file/11594
Kinderrechtencommissariaat . (2012). (In)(proef)druk. Gedragsstoornis of niet? Het Kind achter het label. Geraadpleegd via https://www.kinderrechtencommissariaat.be/publications/detail/8153 op 26 april 2020
Kind & gezin (z.d.). Belonen en straffen: waar gaat het over? Geraadpleegd op 28 april 2020, van https://www.kindengezin.be/opvoeding/opvoeden/belonen-of-straffen/belonen-en-straffen-waar-gaat-het-over/#Wat-is-het
Klasse (2015a). Krachtlijnen van het M-decreet. Geraadpleegd op 4 april 2016 via https://www.klasse.be/6916/6-krachtlijnen-m-decreet/
Lawrence-Lightfoot, S., & Davis, J. H. (1997). The Art and Science of Portraiture. San Francisco: Jossey-Bass, 1997.
Michiels, D. & De Groote, M. (2020, januari). Mondelinge presentatie: Onderwijsbehoeften en ‘labels’ op Odisee (module zorg op school), Aalst.
Michiels, D. & De Groote, M. (2020, januari). Mondelinge presentatie: Een andere kijk op gedragsproblemen in de klas op Odisee (module zorg op school), Aalst.
Melzer, A. (z.d.). Contextueel denken. Geraadpleegd op 5 mei 2020 via http://www.contextuele-hulpverlening.net/contextueel-denken
News Editor Harvard University. (2019, 23 april). A Tribute to Sara Lawrence-Lightfoot: Portrait of an Educator. Geraadpleegd op 10 mei 2020 via https://www.gse.harvard.edu/news/19/04/tribute-sara-lawrence-lightfoot-portrait-educator
OVSG. (z.d.). Leerplannen OVSG. Geraadpleegd op 29 april 2020 via https://schoolweb.ovsg.be/ovsg/dblager.aspx
Pameijer, N. (2018). Handelingsgericht Werken: Samenwerken Aan Schoolsucces. Vlaamse Editie ed. Leuven: Acco, 2018. Print.
red. (2019, 13 juni). De Standaard zoekt getuigenissen van leerkrachten over ‘onhandelbare’ leerlingen. Geraadpleegd op 29 september 2019 via https://www.standaard.be/cnt/dmf20190605_04445857
Het Trapleerke. (z.d.). REDICODI. Geraadpleegd op 16 december 2019 via http://www.trapleerke.be/zorgwerking/sticordi)
Richey, R. (2013). Encyclopedia of terminology for educational communications and technology. New York: Springer
Rosenberg, M.B., van der Veen, P., & van Dorp, J. C. (2011). Geweldloze communicatie: ontwapenend, doeltreffend en verbindend. Lemniscaat.
Stedelijk Onderwijs Antwerpen. (z.d.). Type 3. Geraadpleegd op 28 april 2020 via https://www.stedelijkonderwijs.be/leerexpert/type-3-0
Vancaeneghem, J. (2019, 30 augustus). Leerlingenbegeleidster Siri (50): “Vroeger gaven we straf. Nu onderzoeken we waarom een kind zich misdraagt”. Geraadpleegd op 29 september 2019 via https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20190829_04581998
Vandeweege, I. (2020, 8 maart). Traumasensitief opvoeden. Wat is dat? Geraadpleegd op 4 mei 2020 via https://ingevandeweege.blog/gedragsproblemen-bij-pleegkinderen/traumasensitief-opvoeden/
Vandemaele, S. (2020, 11 maart). Voorkom lastig gedrag met gevoelensplekken op school –. Geraadpleegd op 20 mei 2020, van https://www.klasse.be/110793/lastig-gedrag-emoties-school-plaats-troosthoek-bozenplek/
Vandemeulebroucke, M. (2009). Kwalitatief onderzoek naar het perspectief van Vlaamse leraren op ondersteuning, in het bijzonder van de zorgcoördinator. Masterproef UGent.
Vanheule, S. (2014, 15 mei). Een kind is geen label . Geraadpleegd op 27 mei 2020 via https://stijnvanheule.psychoanalysis.be/2014/05/15/een-kind-is-geen-label/
Van Der Ploeg, J.D. (2007). Gedragsproblemen: ontwikkelingen en risico's. Negende Uitgebreide En Volledig Herziene Editie ed. Rotterdam: Lemniscaat, 2007. Print. Ortho.
Van Coillie, J. (2017). Vos is anders. Bachelorproef HoGent.
van der Stelt , I. (2019, 15 mei). Wat is probleemgedrag of onbegrepen gedrag? Geraadpleegd op 25 april 2020 via https://www.zorgvoorbeter.nl/probleemgedrag-ouderen/wat-is-onbegrepen-gedrag
Van Lier, R., & Leonard , H. (2013). Nieuwe Autoriteit De omgang met (gedragsproblemen van) leerlingen op een nieuw spoor? Welwijs, 24(4), 3–6. Geraadpleegd via http://www.nagvopschool.be/artikels-en-hand-outs.html op 2 april 2020
Vlaamse Overheid (z.d., Officieel en vrij onderwijs). Officieel en vrij onderwijs, onderwijsnetten en - koepels. Geraadpleegd op 9 mei 2020 via https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/officieel-en-vrij-onderwijs-onderwijsnetten-en-koepels
Vlaamse Overheid (z.d., Buitengewoon basisonderwijs). Verslag voor toegang tot een individueel aangepast curriculum in het gewoon onderwijs of voor toegang tot het buitengewoon onderwijs - voor ouders. Geraadpleegd op 5 april 2020 via https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/verslag-individueel-aangepast-curriculum-gewoon-of-toegang-buitengewoon-onderwijs
Vlaamse Overheid (z.d., M-decreet). Vlaanderen is onderwijs en vorming. Opgehaald van Grote lijnen van het M-decreet: https://www.onderwijs.vlaanderen.be/nl/grote-lijnen-van-het-m-decreet
Vlaamse Regering. (2007, 5 oktober). Wet: Besluit van de Vlaamse Regering betreffende het beroepsprofiel van de leraar. Geraadpleegd op 9 mei 2020 via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=13942
Wilde, J. D. (2019, Oktober 6). vrtNWS. Opgehaald van vrt.be/vrtnws: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/10/03/afschaffen-m-decreet/
