De psychologische behoeftehuishouding van rusthuisbewoners: de donkere én heldere kant

Eveline
Raemdonck

Stel: ik vraag u het leven van een rusthuisbewoner te beschrijven. De kans is reëel dat u een gelaten rusthuisbewoner beschrijft in een muffe kamer die melancholiek terugblikt op het verleden. De beruchte Pano-reportage in oktober 2017 over de wantoestanden in commerciële woonzorgcentra kwam die beeldvorming niet ten goede. Ook tijdens de COVID-19 crisis worden bewoners van een woonzorgcentrum in de media vaak opgevoerd als slachtoffers overgeleverd aan de situatie. Een weinig hoopgevende boodschap, maar misschien kan deze scriptie daar verandering in brengen.

Prangende vragen

Rusthuisbewoners staan voor allerlei uitdagingen, zoals fysieke achteruitgang en het zich aanpassen aan de nieuwe leefomgeving. Rusthuisbewoners kunnen veerkrachtig omgaan met veranderende levensomstandigheden en op die manier een hoog niveau van welbevinden behouden. De confrontatie met fysieke achteruitgang en sociale verliezen maakt rusthuisbewoners wel meer kwetsbaar voor de ontwikkeling van psychosociale problemen, waaronder depressie. Bovendien toont wetenschappelijk onderzoek aan dat er veel variatie is tussen rusthuisbewoners in termen van psychologisch welbevinden. Deze verschillen tussen mensen stellen het stereotype beeld van de gelaten rusthuisbewoner, die soms eenzijdig wordt benaderd als een slachtoffer, in vraag. Hoe verklaren we die variatie in psychologisch welbevinden? Wat is de dynamiek tussen het zorgklimaat in een woonzorgcentrum en het psychologisch welbevinden van rusthuisbewoners? Tot slot, welke invloed heeft een rusthuisbewoner zelf op zijn/haar relatie met het zorgteam?

Bovenstaande onderzoeksvragen brachten ons bij de Zelf-Determinatietheorie van Richard Ryan en Edward Deci (2017). Naast lichamelijke basisbehoeften, zoals honger, dorst en slaap, heeft iedereen volgens de Zelf-Determinatietheorie drie fundamentele psychologische basisbehoeften. Mensen hebben nood aan vrije wil en keuze (autonomie), het gevoel dat ze activiteiten tot een goed einde kunnen brengen (competentie) en een warme band met anderen (relationele verbondenheid). Hoe meer de omgeving deze behoeften ondersteunt, hoe beter mensen zich in hun vel voelen en veerkrachtig kunnen omgaan met veranderde levensomstandigheden.  

Naast een theorie gingen we ook op zoek naar deelnemers. Een selectieprocedure resulteerde in een steekproef van 47 rusthuisbewoners (66% vrouwen). Met een gemiddelde leeftijd van 88 jaar is het bovendien één van de oudste steekproeven ooit bestudeerd binnen de Zelf-Determinatie theorie. Om tot betrouwbare antwoorden te komen, sprak de onderzoeker intensief met elke deelnemer en begeleidde hen in het invullen van de vragenlijsten. Alle vragenlijsten zijn afgenomen net voor de eerste lockdown in maart 2020 werd ingeroepen.

De donkere en heldere kant van het verhaal

De meerderheid van de bevraagde rusthuisbewoners blikte positief terug op het verleden en was doorgaans tevreden met de huidige levensomstandigheden. Een vierde van de bewoners vertoonde daarentegen wel signalen van een mogelijke depressie. Gevoelens van eenzaamheid verschilden dan weer sterk onder rusthuisbewoners.

Een potentiële verklaring voor deze variatie in het psychologisch functioneren van rusthuisbewoners vinden we terug bij de psychologische basisbehoeften. Rusthuisbewoners die zich bekwaam voelen en vertrouwen hebben in hun kunnen (competentie), zijn meer tevreden met de huidige levensomstandigheden en rapporteren minder depressieve gevoelens. Die bevinding geldt eveneens voor rusthuisbewoners die een gevoel van keuze hebben en zich niet gedwongen voelen om te moeten deelnemen aan activiteiten waar ze zelf niet voor zouden kiezen (autonomie). Tot slot, een meer voor de hand liggende bevinding: bewoners van het woonzorgcentrum die zich verbonden voelen met mensen die voor hen belangrijk zijn (relationele verbondenheid), rapporteren minder gevoelens van eenzaamheid. De psychologische basisbehoeften kunnen dus een mogelijke verklaring bieden waarom sommige rusthuisbewoners erin slagen een bepaald niveau van welbevinden te behouden, terwijl anderen meer kwetsbaar zijn.

Goede zorgrelatie neemt eenzaamheid niet weg

Aangezien rusthuisbewoners bij uitstek afhankelijk zijn van het zorgteam, is het belangrijk om ook de vraag te stellen in hoeverre het zorgteam invloed heeft op die psychologische basisbehoeften. Het zorgteam kan een verschillende zorgstijl hanteren die de psychologische basisbehoeften ondersteunt dan wel ondermijnt. Een behoefte-ondersteunende zorgstijl staat voor het aanbieden van zinvolle en boeiende activiteiten, empathisch luisteren en uitnodigend taalgebruik. Een behoefte-ondermijnende zorgstijl betekent daarentegen dat het zorgpersoneel bepaalde taken overneemt die bewoners zelf kunnen en willen uitvoeren of minder vriendelijk is wanneer bewoners een andere mening hebben. Een opvallende bevinding, in het licht van de soms negatieve berichtgeving over de zorg in woonzorgcentra, is dat rusthuisbewoners gemiddeld het zorgklimaat als eerder behoefte-ondersteunend ervoeren. De resultaten toonden verder, zoals theoretisch verwacht, positieve verbanden aan tussen een behoefte-ondersteunende zorgstijl, de psychologische basisbehoeften autonomie en competentie, en het welbevinden van rusthuisbewoners. Een behoefte-ondersteunende zorgstijl vertoonde echter geen verband met de basisbehoefte aan relationele verbondenheid. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat rusthuisbewoners een gevoel van warmte en verbondenheid niet zozeer halen uit interacties met het zorgpersoneel, maar wel uit interacties met medebewoners, familieleden, of zelfs herinneringen uit het verleden.

 

image 200

Illustratie: Sofie Verbiest

Een laatste, maar zeker niet onbelangrijke toevoeging aan deze scriptie was dan ook de vraag op welke manier rusthuisbewoners invloed hebben op de zorgstijl van het personeel in een woonzorgcentrum. Doordat rusthuisbewoners vaak afgebeeld worden als passief overgeleverd aan de situatie, vergeten we dat ook zij actief bijdragen aan interacties met het zorgpersoneel. Zorgen voor een kwetsbare bewoner die met wanhoop terugblikt op het verleden is een andere opdracht dan zorgen voor een veerkrachtig iemand die dankbaar in het leven staat en negatieve levensgebeurtenissen een plaats kan geven. Op sommige vlakken bleken kwetsbare ouderen inderdaad meer vatbaar te zijn voor een weinig behoefte-ondersteunend zorgklimaat. Die bevinding geeft ook aanleiding tot andere onderzoeksvragen, die specifiek de actieve rol van de bewoners in hun interacties met de omgeving centraal stellen. Hoe gaan kwetsbare rusthuisbewoners, in vergelijking met veerkrachtige bewoners, om met een bepaalde zorgstijl? Interpreteren bewoners bepaalde zorginteracties op een verschillende manier? Of ontlokken ze bij de zorgverleners een andere interactiestijl?

Een uitgestoken hand naar ouderen

Deze scriptie onderstreept het belang van een behoefte-ondersteunend zorgklimaat voor het welbevinden van rusthuisbewoners en in het bijzonder voor meer kwetsbare ouderen. De bevindingen stellen ook de stereotype beeldvorming over ouderen in woonzorgcentra in vraag, en bieden handvaten om als zorgteam in een woonzorgcentrum het psychologisch welbevinden van bewoners te ondersteunen. Gegeven de wonderbaarlijke veerkracht die veel van deze ouderen vertonen in moeilijke omstandigheden, waaronder ook de COVID-19 crisis, verdienen ze ten volle zorg van hoge kwaliteit.

 

 

 

 

Bibliografie

Adler, A. (1927). The practice and theory of individual psychology. New York, NY: Harcourt Brace World.

Aguinis, H., & Bradley, K. J. (2014). Best practice recommendations for designing and implementing experimental vignette methodology studies. Organizational Research Methods, 17, 351–371. https://doi.org/10.1177/1094428114547952

Aiken, L. S., & West, S. G. (1991). Multiple regression: Testing and interpreting interactions. Newbury Park, CA: Sage.

Arnaert, A., Van Den Heuvel, B., & Windey, T. (2005). Health and social care policy for the elderly in Belgium. Geriatric Nursing, 26, 366–371. https://doi.org/10.1016/j.gerinurse.2005.09.019

Baltes, P. B. (1987). Theoretical propositions of life-span developmental psychology: On the dynamics between growth and decline. Developmental Psychology, 23, 611–626. https://doi.org/10.1037/0012-1649.23.5.611

Barber, B. K. (1996). Parental psychological control: Revisiting a neglected construct. Child Development, 67, 3296–3319. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1996.tb01915.x

Barbosa Neves, B., Sanders, A., & Kokanović, R. (2019). “It’s the worst bloody feeling in the world”: Experiences of loneliness and social isolation among older people living in care homes. Journal of Aging Studies, 49, 74–84. https://doi.org/10.1016/j.jaging.2019.100785

Bartholomew, K. J., Ntoumanis, N., Ryan, R. M., Bosch, J. A., & Thøgersen-Ntoumani, C. (2011). Self-determination theory and diminished functioning: the role of interpersonal control and psychological need thwarting. Personality and Social Psychology Bulletin, 37, 1459–1473. https://doi.org/10.1177/0146167211413125

Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117, 497–529. https://doi.org/10.1037//0033-2909.117.3.497

Bergland, A., & Kirkevold, M. (2005). Resident-caregiver relationships and thriving among nursing home residents. Research in Nursing and Health, 28, 365–375. https://doi.org/10.1002/nur.20097

Bohlmeijer, E., Roemer, M., Cuijpers, P., & Smit, F. (2007). The effects of reminiscence on psychological well-being in older adults: A meta-analysis. Aging and Mental Health, 11, 291–300. https://doi.org/10.1080/13607860600963547

Brandtstädter, J. (2009). Goal pursuit and goal adjustment: Self-regulation and intentional self-development in changing developmental contexts. Advances in Life Course Research, 14, 52–62. https://doi.org/10.1016/j.alcr.2009.03.002

Brandtstädter, J., & Greve, W. (1994). The aging self: Stabilizing and protective processes. Developmental Review, 14, 52–80. https://doi.org/10.1006/drev.1994.1003

Brandtstädter, J., Rothermund, K., Kranz, D., & Kühn, W. (2010). Final decentrations: Personal goals, rationality perspectives, and the awareness of life’s finitude. European Psychologist, 15, 152–163. https://doi.org/10.1027/1016-9040/a000019

Brown, C., & Lowis, M. J. (2003). Psychosocial development in the elderly: An investigation into Erikson’s ninth stage. Journal of Aging Studies, 17, 415–426. https://doi.org/10.1016/S0890-4065(03)00061-6

Butler, R. N. (1963). The life review: An interpretation of reminiscence in the aged. Psychiatry, 26, 65–76. https://doi.org/10.1080/00332747.1963.11023339

Camras, L. A., Sun, K., Fraumeni, B. R., & Li, Y. (2017). Interpretations of parenting by mainland Chinese and U.S. American children. Parenting, 17, 262–280. https://doi.org/10.1080/15295192.2017.1369330

Carstensen, L. L. (1992). Social and emotional patterns in adulthood: support for socioemotional selectivity theory. Psychology and Aging, 7, 331–338. https://doi.org/10.1037/0882-7974.7.3.331

Carstensen, L. L., Fung, H. H., & Charles, S. T. (2003). Socioemotional selectivity theory and the regulation of emotion in the second half of life. Motivation and Emotion, 27, 103–123. https://doi.org/10.1023/A:1024569803230

Carstensen, L. L., Isaacowitz, D. M., & Charles, S. T. (1999). Taking time seriously: A theory of socioemotional selectivity. American Psychologist, 54, 165–181. https://doi.org/10.1037/0003-066X.54.3.165

Carstensen, L. L., Mayr, U., Pasupathi, M., & Nesselroade, J. R. (2000). Emotional experience in everyday life across the adult life span. Journal of Personality and Social Psychology, 79, 644–655. https://doi.org/10.1037/0022-3514.79.4.644

Carstensen, L. L., Turan, B., Scheibe, S., Ram, N., Ersner-Hershfield, H., Samanez-Larkin, G. R., … Nesselroade, J. R. (2011). Emotional experience improves with age: Evidence based on over 10 years of experience sampling. Psychology and Aging, 26, 21–33. https://doi.org/10.1037/a0021285

Cattell, R. B. (1966). The scree test for the number of factors. Multivariate Behavioral Research, 1, 245–276. https://doi.org/10.1207/s15327906mbr0102_10

Cheah, C. S. L., Yu, J., Liu, J., & Coplan, R. J. (2019). Chinese children’s cognitive appraisal moderates associations between psychologically controlling parenting and children’s depressive symptoms. Journal of Adolescence, 76, 109–119. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2019.08.005

Chen, B., Vansteenkiste, M., Beyers, W., Boone, L., Deci, E. L., Van der Kaap-Deeder, J., … Verstuyf, J. (2015). Basic psychological need satisfaction, need frustration, and need strength across four cultures. Motivation and Emotion, 39, 216–236. https://doi.org/10.1007/s11031-014-9450-1

Christensen, K., Doblhammer, G., Rau, R., & Vaupel, J. W. (2009). Ageing populations: The challenges ahead. Lancet, 374, 1196–1208. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(09)61460-4

Cole, T. R. (1984). Aging, meaning, and well-being: Musings of a cultural historian. International Journal of Aging and Human Development, 19, 329–336. https://doi.org/10.2190/VV5X-CCR3-V7C5-CG36

Coleman, P. G., & O’Hanlon, A. (2017). Aging and development: Social and emotional perspectives (2nd ed.). New York, NY: Routeledge.

Custers, A. F. J., Kuin, Y., Riksen-Walraven, M., & Westerhof, G. J. (2011). Need support and wellbeing during morning care activities: An observational study on resident-staff interaction in nursing homes. Ageing & Society, 31, 1425–1442. https://doi.org/10.1017/S0144686X10001522

Custers, A. F. J., Westerhof, G. J., Kuin, Y., Gerritsen, D. L., & Riksen-Walraven, J. M. (2012). Relatedness, autonomy, and competence in the caring relationship: The perspective of nursing home residents. Journal of Aging Studies, 26, 319–326. https://doi.org/10.1016/j.jaging.2012.02.005

Custers, A. F. J., Westerhof, G. J., Kuin, Y., Gerritsen, D. L., & Riksen-Walraven, J. M. (2013). Need fulfillment in the nursing home: resident and observer perspectives in relation to resident well-being. European Journal of Ageing, 10, 201–209. https://doi.org/10.1007/s10433-013-0263-y

Custers, A. F. J., Westerhof, G. J., Kuin, Y., & Riksen-Walraven, M. (2010). Need fulfillment in caring relationships: Its relation with well-being of residents in somatic nursing homes. Aging & Mental Health, 14, 731–739. https://doi.org/10.1080/13607861003713133

De Wolf, L. (2017, October 11). Undercover in woonzorgcentra. Retrieved from https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2017/10/11/pano---undercover-in-woonzorgce…

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227–268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2014). Autonomy and need satisfaction in close relationships: Relationships motivation theory. In N. Weinstein (Ed.), Human Motivation and Interpersonal Relationships (pp. 53–73). https://doi.org/10.1007/978-94-017-8542-6_3

Deci, E. L., Ryan, R. M., & Guay, F. (2013). Self-determination theory and actualization of humental potential. In D. McInerney, H. Marsh, R. Craven, & F. Guay (Eds.), Theory driving research: New wave perspectives on self-processes and human development (pp. 109–133). Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/284544099_Self-determination_t…

den Ouden, M., Bleijlevens, M. H. C., Meijers, J. M. M., Zwakhalen, S. M. G., Braun, S. M., Tan, F. E. S., & Hamers, J. P. H. (2015). Daily (in)activities of nursing home residents in their wards: An observation study. Journal of the American Medical Directors Association, 16, 963–968. https://doi.org/10.1016/j.jamda.2015.05.016

Derdaele, E., Toussaint, L., Thauvoye, E., & Dezutter, J. (2017). Forgiveness and late life functioning: The mediating role of finding ego-integrity. Aging and Mental Health, 23, 238–245. https://doi.org/10.1080/13607863.2017.1399346

Dezutter, J., Toussaint, L., & Leijssen, M. (2016). Forgiveness, ego-integrity, and depressive symptoms in community-dwelling and residential elderly adults. Journals of Gerontology-Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 71, 786–797. https://doi.org/10.1093/geronb/gbu146

Dezutter, J., Wiesmann, U., Apers, S., & Luyckx, K. (2013). Sense of coherence, depressive feelings and life satisfaction in older persons: A closer look at the role of integrity and despair. Aging and Mental Health, 17, 839–843. https://doi.org/10.1080/13607863.2013.792780

Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The Satisfaction With Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71–65. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13

English, T., & Carstensen, L. L. (2014). Selective narrowing of social networks across adulthood is associated with improved emotional experience in daily life. International Journal of Behavioral Development, 38, 195–202. https://doi.org/10.1177/0165025413515404

Erikson, E. H. (1963). Childhood and society. New York, NY: Norton.

Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York, NY: Norton.

Erikson, E. H. (1997). The life cycle completed (Rev. ed.). New York, NY: Norton.

Eurostat. (2019). Proportion of population aged 65 and over [Data file]. Retrieved from https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en…

Ferrand, C., Martinent, G., & Durmaz, N. (2014). Psychological need satisfaction and well-being in adults aged 80 years and older living in residential homes: Using a self-determination theory perspective. Journal of Aging Studies, 30, 104–111. https://doi.org/10.1016/j.jaging.2014.04.004

Fredrickson, B. L., & Carstensen, L. L. (1990). Choosing social partners: How old age and anticipated endings make people more selective. Psychology and Aging, 5, 335–347. https://doi.org/10.1037//0882-7974.5.3.335

Gerkens, S., & Merkur, S. M. (2010). Belgium: Health system review. Health Systems in Transition, 12, 1–266. Retrieved from http://eprints.lse.ac.uk/29128/

Gerritsen, D. L., Steverink, N., Ooms, M. E., & Ribbe, M. W. (2004). Finding a useful conceptual basis for enhancing the quality of life of nursing home residents. Quality of Life Research, 13, 611–624. https://doi.org/10.1023/B:QURE.0000021314.17605.40

Gerson, A. C., & Perlman, D. (1979). Loneliness and expressive communication. Journal of Abnormal Psychology, 88, 258–261. https://doi.org/10.1037/0021-843X.88.3.258

Gilleard, C., & Higgs, P. (2011). Ageing abjection and embodiment in the fourth age. Journal of Aging Studies, 25, 135–142. https://doi.org/10.1016/j.jaging.2010.08.018

Goossens, B., Sevenants, A., Declercq, A., & Van Audenhove, C. (2020). Improving shared decision-making in advance care planning: Implementation of a cluster randomized staff intervention in dementia care. Patient Education and Counseling, 103, 839–847. https://doi.org/10.1016/j.pec.2019.11.024

Gross, J. J. (1998). The emerging field of emotion regulation: An integrative review. Review of General Psychology, 2, 271–299. https://doi.org/10.1037/1089-2680.2.3.271

Haerens, L., Aelterman, N., Vansteenkiste, M., Soenens, B., & Van Petegem, S. (2015). Do perceived autonomy-supportive and controlling teaching relate to physical education students’ motivational experiences through unique pathways? Distinguishing between the bright and dark side of motivation. Psychology of Sport and Exercise, 16, 26–36. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2014.08.013

Hannah, M. T., Domino, G., Figueredo, A. J., & Hendrickson, R. (1996). The prediction of ego integrity in older persons. Educational and Psychological Measurement, 56, 930–950. https://doi.org/10.1177/0013164496056006002

Harnett, T. (2010). Seeking exemptions from nursing home routines: Residents’ everyday influence attempts and institutional order. Journal of Aging Studies, 24, 292–301. https://doi.org/10.1016/j.jaging.2010.08.001

Harper Ice, G. (2002). Daily life in a nursing home: Has it changed in 25 years? Journal of Aging Studies, 16, 345–359. https://doi.org/10.1016/S0890-4065(02)00069-5

Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118

Huber, M., Rodrigues, R., Hoffmann, F., Gąsior, K., & Marin, B. (2009). Facts and figures on long-term care: Europe and North America. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/282131247_Facts_and_Figures_on…

Huyghebaert, P., & Nuyts, J. (2020, April 10). Corona door de ogen van 5 bewoners van woonzorgcentra: “We mogen niet buiten, dat maakt me wel bang, maar ik pas me aan.” Retrieved from https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/04/10/bewoners-van-woonzorgcentra-get…

James, J. B., & Zarrett, N. (2005). Ego integrity in the lives of older women: A follow-up of mothers from the Sears, Maccoby, and Levin (1951) patterns of child rearing study. Journal of Adult Development, 12, 155–167. https://doi.org/10.1007/s10804-005-7084-y

James, J. B., & Zarrett, N. (2006). Ego integrity in the lives of older women. Journal of Adult Development, 13, 61–75. https://doi.org/10.1007/s10804-006-9003-2

Jochems, E. C., Duivenvoorden, H. J., van Dam, A., van der Feltz-Cornelis, C. M., & Mulder, C. L. (2016). Motivation, treatment engagement and psychosocial outcomes in outpatients with severe mental illness: a test of Self-Determination Theory. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 26, 1–10. https://doi.org/10.1002/mpr.1537

Jochems, E. C., Mulder, C. L., Duivenvoorden, H. J., van der Feltz-Cornelis, C. M., & van Dam, A. (2014). Measures of motivation for psychiatric treatment based on self-determination theory: Psychometric properties in Dutch psychiatric outpatients. Assessment, 21, 494–510. https://doi.org/10.1177/1073191113517928

Jochems, E. C., van der Feltz-Cornelis, C. M., van Dam, A., Duivenvoorden, H. J., & Mulder, C. L. (2015). The effects of motivation feedback in patients with severe mental illness: A cluster randomized controlled trial. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 11, 3049–3064. https://doi.org/10.2147/NDT.S95190

Jongenelis, K., Gerritsen, D. L., Pot, A. M., Beekman, A. T. F., Eisses, A. M. H., Kluiter, H., & Ribbe, M. W. (2007). Construction and validation of a patient- and user-friendly nursing home version of the Geriatric Depression Scale. International Journal of Geriatric Psychiatry, 22, 837–842. https://doi.org/10.1002/gps.1748

Jongenelis, K., Pot, A. M., Eisses, A. M. H., Beekman, A. T. F., Kluiter, H., & Ribbe, M. W. (2004). Prevalence and risk indicators of depression in elderly nursing home patients: The AGED study. Journal of Affective Disorders, 83, 135–142. https://doi.org/10.1016/j.jad.2004.06.001

Kane, R. A. (2001). Long-term care and a good quality of life: Bringing them closer together. The Gerontologist, 41, 293–304. https://doi.org/10.1093/geront/41.3.293

Kane, R. A. (2003). Definition, measurement, and correlates of quality of life in nursing homes: Toward a reasonable practice, research, and policy agenda. The Gerontologist, 43, 28–36. https://doi.org/10.1093/geront/43.suppl_2.28

Kasser, V. G., & Ryan, R. M. (1999). The relation of psychological needs for autonomy & relatednedd to vitality, well-being, and morality in a nursing home. Journal of Applied Social Psychology, 29, 935–954. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1999.tb00133.x

Katz, S., Ford, A. B., Moskowitz, R. W., Jackson, B. A., & Jaffe, M. W. (1963). Studies of Illness in the Aged: The Index of ADL: A Standardized Measure of Biological and Psychosocial Function. Journal of the American Medical Association, 185, 914–919. https://doi.org/10.1001/jama.1963.03060120024016

King, J., Yourman, L., Ahalt, C., Eng, C., Knight, S. J., Pérez-Stable, E. J., & Smith, A. K. (2012). Quality of life in late-life disability: “I don’t feel bitter because I am in a wheelchair.” Journal of the American Geriatrics Society, 60, 569–576. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2011.03844.x

Kloos, N., Trompetter, H. R., Bohlmeijer, E. T., & Westerhof, G. J. (2019). Longitudinal associations of autonomy, relatedness, and competence with the well-being of nursing home residents. The Gerontologist, 59, 635–643. https://doi.org/10.1093/geront/gny005

Kraaij, V., Arensman, E., & Spinhoven, P. (2002). Negative life events and depression in elderly persons: A meta-analysis. 57, 87–94. https://doi.org/10.1093/geronb/57.1.P87

Labouvie-Vief, G., & Medler, M. (2002). Affect optimization and affect complexity: Modes and styles of regulation in adulthood. Psychology and Aging, 17, 571–588. https://doi.org/10.1037/0882-7974.17.4.571

Lafortune, G., & Balestat, G. (2007). Trends in severe disability among elderly people: Assessing the evidence in 12 OECD countries and the future implications. In OECD Health Working Papers (No. 26). https://doi.org/10.1787/217072070078

Lai, C. K. Y., Leung, D. D. M., Kwong, E. W. Y., & Lee, R. L. P. (2015). Factors associated with the quality of life of nursing home residents in Hong Kong. International Nursing Review, 62, 120–129. https://doi.org/10.1111/inr.12152

Lamers, S. M. A., Bohlmeijer, E. T., Korte, J., & Westerhof, G. J. (2015). The efficacy of life-review as online-guided self-help for adults: A randomized trial. Journals of Gerontology-Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 70, 24–34. https://doi.org/10.1093/geronb/gbu030

Lang, F. R., & Carstensen, L. L. (2002). Time counts: Future time perspective, goals, and social relationships. Psychology and Aging, 17, 125–139. https://doi.org/10.1037/0882-7974.17.1.125

Lawton, M. P. (1991). A Multidimensional View of Quality of Life in Frail Elders. In J. E. Birren, J. E. Lubben, J. C. Rowe, & D. E. Deutchman (Eds.), The Concept and Measurement of Quality of Life in the Frail Elderly (pp. 3–27). https://doi.org/10.1016/B978-0-12-101275-5.50005-3

Mabbe, E., Soenens, B., Vansteenkiste, M., van der Kaap-Deeder, J., & Mouratidis, A. (2018). Day-to-day Variation in Autonomy-Supportive and Psychologically Controlling Parenting: The Role of Parents’ Daily Experiences of Need Satisfaction and Need Frustration. Parenting, 18, 86–109. https://doi.org/10.1080/15295192.2018.1444131

Mabbe, E., Soenens, B., Vansteenkiste, M., & Van Leeuwen, K. (2016). Do personality traits moderate relations between psychologically controlling parenting and problem behavior in adolescents? Journal of Personality, 84, 381–392. https://doi.org/10.1111/jopy.12166

Mabbe, E., Vansteenkiste, M., Brenning, K., De Pauw, S., Beyers, W., & Soenens, B. (2019). The moderating role of adolescent personality in associations between psychologically controlling parenting and problem behaviors: A longitudinal examination at the level of within-person change. Developmental Psychology, 55, 2665–2677. https://doi.org/10.1037/dev0000802

Martyr, A., Nelis, S. M., Quinn, C., Wu, Y.-T., Lamont, R. A., Henderson, C., … Clare, L. (2018). Living well with dementia: A systematic review and correlational meta-analysis of factors associated with quality of life, well-being and life satisfaction in people with dementia. Psychological Medicine, 48, 2130–2139. https://doi.org/10.1017/S0033291718000405

Moller, A. C., Deci, E. L., & Elliot, A. J. (2010). Person-level relatedness and the incremental value of relating. Personality and Social Psychology Bulletin, 36, 754–767. https://doi.org/10.1177/0146167210371622

Neimeyer, R. A. (1994). Death anxiety handbook: Research, instrumentation, and application. London, UK: Taylor and Francis.

Neubauer, A. B., Schilling, O. K., & Wahl, H. W. (2017). What do we need at the end of life? Competence, but not autonomy, predicts intraindividual fluctuations in subjective well-being in very old age. Journals of Gerontology: Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 72, 425–435. https://doi.org/10.1093/geronb/gbv052

O’Connor, B. P., & Vallerand, R. J. (1994). The relative effects of actual and experienced autonomy on motivation in nursing home residents. Canadian Journal on Aging, 13, 528–538. https://doi.org/10.1017/S0714980800006371

Owens, D. J., & Batchelor, C. (1996). Patient satisfaction and the elderly. Social Science and Medicine, 42, 1483–1491. https://doi.org/10.1016/0277-9536(95)00234-0

Palmer, J. A., Parker, V. A., Berlowitz, D., Snow, A. L., & Hartmann, C. W. (2018). Resident choice: a nursing home staff perspective on tensions and resolutions. Geriatric Nursing, 39, 271–278. https://doi.org/10.1016/j.gerinurse.2017.10.001

Paque, K., Bastiaens, H., Van Bogaert, P., & Dilles, T. (2018). Living in a nursing home: A phenomenological study exploring residents’ loneliness and other feelings. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 32, 1477–1484. https://doi.org/10.1111/scs.12599

Philippe, F. L., & Vallerand, R. J. (2008). Actual environments do affect motivation and psychological adjustment: A test of self-determination theory in a natural setting. Motivation and Emotion, 32, 81–89. https://doi.org/10.1007/s11031-008-9087-z

Pinquart, M., & Sörensen, S. (2000). Influences of socioeconomic status, social network, and competence on subjective well-being in later life: A meta-analysis. Psychology and Aging, 15, 187–224. https://doi.org/10.1037/0882-7974.15.2.187

Ranzijn, R. (2002). Towards a positive psychology of ageing: Potentials and barriers. Australian Psychologist, 37, 79–85. https://doi.org/10.1080/00050060210001706716

Rosseel, Y. (2012). Lavaan: An R package for structural equation modeling. Journal of Statistical Software, 48, 1–36. Retrieved from https://www.jstatsoft.org/article/view/v048i02

Rowe, J. W., & Kahn, R. L. (2015). Successful aging 2.0: Conceptual expansions for the 21st century. Journals of Gerontology-Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 70, 593–596. https://doi.org/10.1093/geronb/gbv025

Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141–166. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.141

Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. New York, NY: The Guilford Press.

Ryan, R. M., Deci, E. L., Grolnick, W. S., & La Guardia, J. G. (2006). The significance of autonomy and autonomy support in psychological development and psychopathology. In D. Cicchetti & D. J. Cohen (Eds.), Developmental Psychopathology (2nd ed., pp. 795–849). https://doi.org/10.1002/9780470939383.ch20

Ryan, R. M., Deci, E. L., & Vansteenkiste, M. (2016). Autonomy and autonomy disturbances in self-development and psychopathology: Research on motivation, attachment, and clinical process. In D. Cicchetti (Ed.), Developmental Psychopathology (3rd ed., pp. 385–438). https://doi.org/10.1002/9781119125556.devpsy109

Ryan, R. M., Huta, V., & Deci, E. L. (2008). Living well: A self-determination theory perspective on eudaimonia. Journal of Happiness Studies, 9, 139–170. https://doi.org/10.1007/s10902-006-9023-4

Sermeus, W., Pirson, M., Paquay, L., Pacolet, J., Falez, F., Stordeur, S., & Leys, M. (2010). Financing of home nursing in Belgium. In Health Services Research (HSR). Retrieved from https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/d20101027307.pdf

Smallbrugge, M., Jongenelis, L., Margriet, A., Eefsting, J. A., Ribbe, M. W., & Beekman, A. T. F. (2006). Incidence and outcome of depressive symptoms in nursing home patients in the Netherlands. American Journal of Geriatric Psychiatry, 14, 1069–1076. https://doi.org/10.1097/01.JGP.0000224605.37317.88

Sneed, J. R., Whitbourne, S. K., & Culang, M. E. (2006). Trust, identity, and ego integrity: Modeling Erikson’s core stages over 34 years. Journal of Adult Development, 13, 148–157. https://doi.org/10.1007/s10804-007-9026-3

Soenens, B., & Duriez, B. (2012). Does conservatism have a self-esteem enhancing function? An examination of associations with contingent self-worth and ill-being in late adults. Personality and Individual Differences, 52, 728–732. https://doi.org/10.1016/j.paid.2011.12.037

Soenens, B., Luyckx, K., Vansteenkiste, M., Duriez, B., & Goossens, L. (2008). Clarifying the link between parental psychological control and adolescents’ depressive symptoms: Reciprocal versus unidirectional models. Merrill-Palmer Quarterly, 54, 411–444. https://doi.org/10.1353/mpq.0.0005

Soenens, B., Sierens, E., Vansteenkiste, M., Dochy, F., & Goossens, L. (2012). Psychologically controlling teaching: Examining outcomes, antecedents, and mediators. Journal of Educational Psychology, 104, 108–120. https://doi.org/10.1037/a0025742

Soenens, B., Vansteenkiste, M., Duriez, B., & Goossens, L. (2006). In search of the sources of psychologically controlling parenting: The role of parental separation anxiety and parental maladaptive perfectionism. Journal of Research on Adolescence, 16, 539–559. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2006.00507.x

Soenens, B., Vansteenkiste, M., Goossens, L., Duriez, B., & Niemiec, C. P. (2008). The intervening role of relational aggression between psychological control and friendship quality. Social Development, 17, 661–681. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2007.00454.x

Soenens, B., Vansteenkiste, M., & Van Petegem, S. (2015). Let us not throw out the baby with the bathwater: Applying the principle of universalism without uniformity to autonomy-supportive and controlling parenting. Child Development Perspectives, 9, 44–49. https://doi.org/10.1111/cdep.12103

Tang, M., Wang, D., & Guerrien, A. (2019). A systematic review and meta‐analysis on basic psychological need satisfaction, motivation, and well‐being in later life: Contributions of self‐determination theory. PsyCh Journal, 9, 1–28. https://doi.org/10.1002/pchj.293

Torges, C. M., Stewart, A. J., & Duncan, L. E. (2008). Achieving ego integrity: Personality development in late midlife. Journal of Research in Personality, 42, 1004–1019. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2008.02.006

Vallerand, R. J., O’Connor, B. P., & Blais, M. R. (1989). Life satisfaction of elderly individuals in regular community housing, in low-cost community housing, and high and low self-determination nursing homes. The International Journal of Aging and Human Development, 28, 277–283. https://doi.org/10.2190/JQ0K-D0GG-WLQV-QMBN

van’t Veer-Tazelaar, P. J. (Nelleke., van Marwijk, H. W. J., Jansen, A. P. D. (Daniëlle., Rijmen, F., Kostense, P. J., van Oppen, P., … Beekman, A. T. F. (2008). Depression in old age (75+), the PIKO study. Journal of Affective Disorders, 106, 295–299. https://doi.org/10.1016/j.jad.2007.07.004

Van der Kaap-Deeder, J., Soenens, B., Van Petegem, S., Neyrinck, B., De Pauw, S., Raemdonck, E., & Vansteenkiste, M. (2020). Live well and die with inner peace: The importance of retrospective need-based experiences, ego integrity and despair for late adults’ death attitudes. [Manuscript Submitted for Publication].

Van Hiel, A., & Vansteenkiste, M. (2009). Ambitions fulfilled? The effects of intrinsic and extrinsic goal attainment on older adults’ ego-integrity and death attitudes. International Journal of Aging and Human Development, 68, 27–51. https://doi.org/10.2190/ag.68.1.b

Van Malderen, L., De Vriendt, P., Mets, T., & Gorus, E. (2016). Active ageing within the nursing home: a study in Flanders, Belgium. European Journal of Ageing, 13, 219–230. https://doi.org/10.1007/s10433-016-0374-3

Van Malderen, L., Mets, T., De Vriendt, P., & Gorus, E. (2013). The Active Ageing-concept translated to the residential long-term care. Quality of Life Research, 22, 929–937. https://doi.org/10.1007/s11136-012-0216-5

Vanhalst, J., Soenens, B., Luyckx, K., Van Petegem, S., Weeks, M. S., & Asher, S. R. (2015). Why do the lonely stay lonely? Chronically lonely adolescents’ attributions and emotions in situations of social inclusion and exclusion. Journal of Personality and Social Psychology, 109, 932–948. https://doi.org/10.1037/pspp0000051

Vanhove-Meriaux, C., Martinent, G., & Ferrand, C. (2018). Profiles of needs satisfaction and thwarting in older people living at home: Relationships with well-being and ill-being indicators. Geriatrics and Gerontology International, 18, 470–478. https://doi.org/10.1111/ggi.13205

Vansteenkiste, M., Niemiec, C. P., & Soenens, B. (2010). The development of the five mini-theories of self-determination theory: An historical overview, emerging trends, and future directions. In T. C. Urdan & S. A. Karabenick (Eds.), The Decade Ahead: Theoretical Perspectives on Motivation and Achievement (pp. 105–165). https://doi.org/10.1108/S0749-7423(2010)000016A007

Vansteenkiste, M., & Ryan, R. M. (2013). On psychological growth and vulnerability: Basic psychological need satisfaction and need frustration as a unifying principle. Journal of Psychotherapy Integration, 23, 263–280. https://doi.org/10.1037/a0032359

Vansteenkiste, M., & Soenens, B. (2015). Vitamines voor groei: Ontwikkeling voeden vanuit de Zelf-Determinatie Theorie. Leuven, Belgium: Acco.

Webster, J. D. (2003). An exploratory analysis of a self-assessed wisdom scale. Journal of Adult Development, 10, 13–22. https://doi.org/10.1023/A:1020782619051

Westerhof, G. J., Bohlmeijer, E. T., & McAdams, D. P. (2017). The relation of ego integrity and despair to personality traits and mental health. Journals of Gerontology-Series B Psychological Sciences and Social Sciences, 72, 400–407. https://doi.org/10.1093/geronb/gbv062

Wettstein, M., Schilling, O. K., Reidick, O., & Wahl, H.-W. (2015). Four-year stability, change, and multidirectionality of well-being in very-old age. Psychology and Aging, 30, 500–516. https://doi.org/10.1037/pag0000037

White, R. W. (1959). Motivation reconsidered: The concept of competence. Psychological Review, 66, 297–333. https://doi.org/10.1037/h0040934

Williams, G. C., Grow, V. M., Freedman, Z. R., Ryan, R. M., & Deci, E. L. (1996). Motivational Predictors of Weight Loss and Weight-Loss Maintenance. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 115–126. https://doi.org/10.1037/0022-3514.70.1.115

Wrzus, C., Hänel, M., Wagner, J., & Neyer, F. J. (2013). Social network changes and life events across the life span: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 139, 53–80. https://doi.org/10.1037/a0028601

Download scriptie (548.77 KB)
Universiteit of Hogeschool
Universiteit Gent
Thesis jaar
2020
Promotor(en)
Prof. Dr. Bart Soenens