Waarom u wakker ligt van dorstige bomen
Waarom verkleuren de bladeren van straatbomen soms al in de zomer? Waternet, de waterbeheerder van Amsterdam, en de gemeente Amsterdam gingen op zoek naar antwoorden bij het Laboratorium voor Plantecologie aan de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de UGent. De hypothese is dat in droge periodes het grondwaterpeil te diep wegzakt waardoor bomen droogtestress ondervinden. Omdat bomen broodnodig zijn om de stad leefbaar te houden werd in dit onderzoek hun waterverbruik gemeten. Op basis van de onderzoeksresultaten kunnen stappen gezet worden om het verfrissende groen te beschermen tegen vroegtijdige herfstkleuren en vallende bladeren.
STADSBOMEN ALS AIRCONDITIONING
De leefbaarheid van de stad komt in het gedrang. Klimaatverandering brengt extremere temperaturen met zich mee en steden worden steeds meer hitte-eilanden. De versteende stad warmt overdag meer op koelt ’s nachts minder af dan het omringende platteland. Om de impact hiervan te illustreren volstaat het om terug te denken aan de voorbije warme zomers. Een tropische dag betekende toen voor veel stadsbewoners een slapeloze nacht.
Dit was ook het geval op 26 juli 2019, toen het Nederlandse hitterecord werd verbroken. Op die dag trokken onderzoekers van de UGent en Waternet er op uit met een warmtecamera. Daarmee vergeleken ze de temperatuur van huizen in zonlicht en van huizen in de schaduw van straatbomen. Het resultaat is verbluffend: een zwart dak in de volle zon werd 23 °C warmer dan in de schaduw!
Warmtebeeld van huizen in Amsterdam. De temperaturen van het dak in de zon en in de schaduw zijn respectievelijk ongeveer 60 en 37 °C.
Niet alleen de schaduw koelt de omgeving, maar ook de transpiratie: de verdamping van water in het bladerdek. Beiden zorgen ervoor dat een wandeling op een warme dag in een bos koeler aanvoelt dan in een stad. Transpiratie is de airconditioning van de stad. Stadsbomen zorgen dus niet alleen voor kleur in onze bakstenen-wereld, ze helpen ook het hoofd koel te houden op warme dagen.
HOEVEEL DRINKT EEN BOOM?
Zes iepen in Amsterdam werden uitgerust met Treewatch.net technologie om dag en nacht hun drinkgedrag vast te leggen. Uit de metingen bleek dat het waterverbruik sterk afhangt van de grootte van de boom. Kleine exemplaren dronken gemiddeld 10 liter per dag, terwijl de grote bomen gemiddeld 70 liter verbruikten. Bij deze reuzen werd op warme dagen zelfs een waterverbruik van 150 liter vastgesteld. Dit is meer dan het gemiddelde dagelijks waterverbruik van een Vlaming, dat 114 liter bedraagt.
Treewatch.net technologie met sapstroomsensoren om het waterverbruik van bomen te meten.
Per boom dagelijks tien tot zeventig liter klinkt misschien niet overweldigend, maar als u weet dat Amsterdam één van de groenste steden is van Europa met ongeveer 265 000 openbare bomen, dan is de uitkomst van dit rekensommetje wél overweldigend. Bij dit aantal zijn de tuinbomen zelfs nog niet meegeteld.
DORSTIGE BOMEN EN DROGENDE FUNDERINGEN
Herfstkleuren die reeds in augustus optreden, doen vermoeden dat bomen hun dorst niet altijd kunnen lessen. Als bomen te weinig water uit de bodem kunnen opnemen, vermindert hun vermogen om de omgeving te koelen. Boom- en waterbeheerders moeten dus samen nadenken over hoe de bomen de stad koel kunnen houden tijdens de steeds drogere zomers.
Bovendien is er in steden zoals Amsterdam een extra uitdaging: wanneer het grondwaterpeil laag staat, is dit niet alleen een probleem voor de bomen, maar ook voor de huizen. Veel gebouwen hebben namelijk houten funderingen die blootgesteld worden aan houtrot als ze niet verzadigd zijn met water. Dit kan leiden tot stabiliteitsproblemen en vormt dus een belangrijk maatschappelijk risico.
BOMEN VERSUS GRONDWATER
Waternet monitort en modelleert het grondwaterpeil uitvoerig. Zo kunnen ze op zoek gaan naar de best passende oplossing om dorstige bomen en drogende funderingen te voorkomen. Voorheen werd bij het modelleren de rol van bomen in de stedelijke hydrologische cyclus bijna nooit rechtstreeks in rekening gebracht. Omdat bomen veel water onttrekken uit de bodem speelt het grondwater een rol bij de watervoorziening. Andersom dragen bomen ook bij tot dalingen van het grondwaterpeil. Deze wisselwerking werd met dit onderzoek voor het eerst verbonden aan een model van Waternet om het grondwaterniveau beter te voorspellen.
Door bomen in beschouwing te nemen verbeterden de resultaten van het model sterk. Zo kan Waternet nu de lage en meest risicovolle peilen beter voorspellen. Tijdens het laagste grondwaterpeil van 2019 werd een verbetering in de simulaties van 43 % bereikt.
Maar het gaat verder dan modelleren alleen. De resultaten zijn belangrijk om mogelijke verbeteringen van het grondwaterbeheer te verkennen. Tijdens de afgelopen zomermaanden juli en augustus werd respectievelijk 61 en 44 % van de neerslag die de bodem indringt, verbruikt door de bomen in de openbare ruimte. Deze getallen benadrukken het belang van infiltratie. Neerslag moet in de bodem kunnen dringen om het grondwater op peil te houden, om de funderingen te beschermen en om de dorst van de bomen te lessen. Omdat de ondergrond in de stad op de meeste plaatsen verhard is met klinkers en asfalt is er te weinig infiltratie. De verharding is dus medeplichtig aan het veroorzaken van de vroegtijdige herfstkleuren in augustus. Waternet en de gemeente Amsterdam doen uitgebreid onderzoek naar waterdoorlatende verharding en naar aanvoer van water uit de grachten. Een alternatief zou zijn om bomen aan te planten die beter tegen droogte kunnen.
WATERVOORZIENING ALS SLEUTEL TOT SUCCES
Dit onderzoeksproject is nog maar net begonnen en loont reeds om onze steden meer klimaatbestendig te maken. Velen roepen luid, en terecht, voor meer groen in de stad. Maar laten we ook nadenken over de watervoorziening van de bestaande en de nog aan te planten bomen. Investeren in aanplantingen en onderhoud is een verspilling wanneer de bomen de steeds frequentere droge zomers niet overleven. Het wordt zelfs riskant wanneer de houten funderingen droog komen te staan. Dit onderzoek kan leiden tot aanpassingen in het stedelijk waterbeheer zodat de houten funderingen nat blijven en de bomen geen dorst meer lijden. Zo wordt de stad voldoende gekoeld en kan iedereen terug op beide oren kan slapen.
Bibliografie
Al Hagrey, S. 2006. “Electrical resistivity imaging of tree trunks.” Near Surface Geophysics 4 (3): 179–
187.
Assenbergh, E. v., E. Baars, J. Dirksen, K. J. v. Esch, and N. Schaart. 2016. Gemeentelijk Rioleeringsplan
Amsterdam (GRPA), January.
Assmann, S. M., and K.-i. Shimazaki. 1999. “The multisensory guard cell. Stomatal responses to blue
light and abscisic acid.” Plant Physiology 119 (3): 809–816.
Bär, A., M. Hamacher, A. Ganthaler, A. Losso, and S. Mayr. 2019. “Electrical resistivity tomography: patterns
in Betula pendula, Fagus sylvatica, Picea abies and Pinus sylvestris.” Tree physiology 39
(7): 1262–1271.
Benson, A. R., A. K. Koeser, and J. Morgenroth. 2019. “Estimating conductive sapwood area in diffuse
and ring porous trees with electronic resistance tomography.” Tree physiology 39 (3): 484–494.
Bieker, D., and S. Rust. 2010. “Electric resistivity tomography shows radial variation of electrolytes in
Quercus robur.” Canadian Journal of Forest Research 40 (6): 1189–1193.
Bond-Lamberty, B., C. Wang, and S. Gower. 2002. “Aboveground and belowground biomass and sapwood
area allometric equations for six boreal tree species of northern Manitoba.” Canadian Journal of
Forest Research 32 (8): 1441–1450.
Brasier, C. 1991. “Ophiostoma novo-ulmi sp. nov., causative agent of current Dutch elm disease pandemics.”
Mycopathologia 115 (3): 151–161.
Burgess, S. S., M. A. Adams, N. C. Turner, C. R. Beverly, C. K. Ong, A. A. Khan, and T. M. Bleby. 2001. “An
improved heat pulse method to measure low and reverse rates of sap flow in woody plants.”
Tree physiology 21 (9): 589–598.
CBS. 2019. Bevolkingsontwikkeling; regio per maand. [Online; accessed May 08, 2020]. https://openda
ta.cbs.nl/statline/.
Cermak, J., and N. Nadezhdina. 1998. “Sapwood as the scaling parameter-defining according to xylem
water content or radial pattern of sap flow?” In Annales des Sciences forestieres, 55:509–521. 5.
EDP Sciences.
Chang, X., W. Zhao, and Z. He. 2014. “Radial pattern of sap flow and response to microclimate and soil
moisture in Qinghai spruce (Picea crassifolia) in the upper Heihe River Basin of arid northwestern
China.” Agricultural and Forest Meteorology 187:14–21.
Cienciala, E., J. Kučera, and A. Malmer. 2000. “Tree sap flow and stand transpiration of two Acacia
mangium plantations in Sabah, Borneo.” Journal of Hydrology 236 (1-2): 109–120.
Clearwater, M. J., F. C. Meinzer, J. L. Andrade, G. Goldstein, and N. M. Holbrook. 1999. “Potential errors
in measurement of nonuniform sap flow using heat dissipation probes.” Tree physiology 19 (10):
681–687.
Dark, D. M. 1978. “Utilizing diseased elm in Minnesota.”
Dimoudi, A., and M. Nikolopoulou. 2003. “Vegetation in the urban environment: microclimatic analysis
and benefits.” Energy and buildings 35 (1): 69–76.
Doherty, J. 2004. “PEST model-independent parameter estimation user manual.”Watermark Numerical
Computing, Brisbane, Australia 3338:3349.
Donovan, G. H., and D. T. Butry. 2009. “The value of shade: Estimating the effect of urban trees on
summertime electricity use.” Energy and Buildings 41 (6): 662–668.
Donovan, G. H., and D. T. Butry. 2010. “Trees in the city: Valuing street trees in Portland, Oregon.” Landscape
and urban planning 94 (2): 77–83.
Ellmore, G. S., and F. W. Ewers. 1986. “Fluid flow in the outermost xylem increment of a ring-porous
tree, Ulmus americana.” American Journal of Botany 73 (12): 1771–1774.
Ewers, B., D. Mackay, S. Gower, D. Ahl, S. Burrows, and S. Samanta. 2002. “Tree species effects on stand
transpiration in northern Wisconsin.” Water resources research 38 (7): 8–1.
Ford, C. R., R. M. Hubbard, B. D. Kloeppel, and J. M. Vose. 2007. “A comparison of sap flux-based evapotranspiration
estimates with catchment-scale water balance.” Agricultural and Forest Meteorology
145 (3-4): 176–185.
Gemeente Amsterdam. 2018. Beleidskader Puccinimethode: Standaard voor het Amsterdamse straatbeeld.
Gemeente Amsterdam. 2019. Grachten en groene bomen, een gouden combinatie. [Online; accessed
May 24, 2020]. https : / / www . amsterdam . nl / kunst - cultuur / grachtengordel / gracht - inzicht /
grachten-bomen/.
Gemeente Amsterdam. 2020a. Bomen in beheer van Gemeente Amsterdam. [Online; accessed January
28, 2020]. https://maps.amsterdam.nl/bomen/.
Gemeente Amsterdam. 2020b. Bomen: het groene sieraad voor de stad. [Online; accessed January 28,
2020]. https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/bomen/.
Gidlöf-Gunnarsson, A., and E. Öhrström. 2007. “Noise and well-being in urban residential environments:
The potential role of perceived availability to nearby green areas.”Landscape and urban planning
83 (2-3): 115–126.
gmbh, A.-e. n.d. PiCUS Calliper. https://www.argus-electronic.de/en/tree-inspection/products/picuscallip….
Göcke, L. 2017. PiCUS TreeTronic Electric Resistance Tomograph Version 3 Hardware Manual. Argus electronic
gmbh.
Gonzales, K. 2020. 10 Elm Log 2-3in Slice Wood coasters disk center piece. [Online; accessed February
01, 2020]. https://i.pinimg.com/originals/d5/a1/bf/d5a1bf6af5abcfe9f412b2fa7c22ec5….
Graafstra, P., F. Smits, and T. Janse. 2017. “Incorporating insights from Time Series Analysis in groundwater
modelling for the urban area of the city of Amsterdam.” In MODFLOW and More 2017 Conference.
Granier, A., P. Biron, B. Köstner, L. Gay, and G. Najjar. 1996. “Comparisons of xylem sap flow and water
vapour flux at the stand level and derivation of canopy conductance for Scots pine.” Theoretical
and Applied Climatology 53 (1-3): 115–122.
GreenMax. 2018. TreeParker: the perfect solution for planting urban trees.
Guyot, A., K. T. Ostergaard, M. Lenkopane, J. Fan, and D. A. Lockington. 2013. “Using electrical resistivity
tomography to differentiate sapwood from heartwood: application to conifers.” Tree physiology
33 (2): 187–194.
Hatton, T. J., S. J. Moore, and P. H. Reece. 1995. “Estimating stand transpiration in a Eucalyptus populnea
woodland with the heat pulse method: measurement errors and sampling strategies.” Tree
Physiology 15 (4): 219–227.
Heisler, G. M., and L. P. Herrington. 1976. “Selection of trees for modifying metropolitan climates.”Better
Trees for Metropolitan Landscapes: 31–38.
Hubbes, M. 1999. “The American elm and Dutch elm disease.” The Forestry Chronicle 75 (2): 265–273.
Huber, B. 1932. “Beobachtung und Messung pflanzlicher saftstrome.” Ber. deutsch. Bot. Ges. 50:89–109.
Huynen, M.-M., P. Martens, D. Schram, M. P. Weijenberg, and A. E. Kunst. 2001. “The impact of heat waves
and cold spells on mortality rates in the Dutch population.” Environmental health perspectives
109 (5): 463–470.
James, W., and H. Baker. 1933. “Sap pressure and the movements of sap.” New Phytologist 32 (5): 317–
343.
Kibler, D. F. 1982. Urban stormwater hydrology. American Geophysical Union.
Kittel, C., and H. Kroemer. 1998. Thermal physics.
Klaassen, R. K. 2008. “Bacterial decay in wooden foundation piles—Patterns and causes: A study of
historical pile foundations in the Netherlands.” International biodeterioration & biodegradation
61 (1): 45–60.
Klein Tank, A., J. Beersma, J. Bessembinder, B. Van den Hurk, and G. Lenderink. 2014. “KNMI 14: Klimaatscenario’s
voor Nederland.” KNMI publicatie.
Klok, L., N. Rood, J. Kluck, and L. Kleerekoper. 2019. “Assessment of thermally comfortable urban spaces
in Amsterdam during hot summer days.” International journal of biometeorology 63 (2): 129–141.
Kluck, J., L. Klok, A. Solcerová, L. Kleerekoper, L. Wilschut, C. Jacobs, and R. Loeve. 2020.De hittebestendige
stad: een koele kijk op de inrichting van de buitenruimte.
KMNI. 2019a. Daggegevens van het weer in Nederland - Download. [Online; accessed May 14, 2020],
December. https://projects.knmi.nl/klimatologie/daggegevens/.
KMNI. 2019b. Uurgegevens van het weer in Nederland - Download. [Online; accessed May 14, 2020],
July. https://projects.knmi.nl/klimatologie/uurgegevens.
KNMI. 2019. Temperatuur door historische grens van 40°C. [Online; accessed May 13, 2020], July. https:
//www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/temperatuur-door-historische-grens-van….
Konarska, J., J. Uddling, B. Holmer, M. Lutz, F. Lindberg, H. Pleijel, and S. Thorsson. 2016. “Transpiration of
urban trees and its cooling effect in a high latitude city.” International journal of biometeorology
60 (1): 159–172.
Konijnendijk, C. C., K. Nilsson, T. B. Randrup, and J. Schipperijn. 2005.Urban forests and trees: a reference
book. Springer.
Köstner, B., A. Granier, and J. Cermák. 1998. “Sapflow measurements in forest stands: methods and
uncertainties.” In Annales des sciences forestières, 55:13–27. 1-2. EDP Sciences.
Kozlowski, T. 1997. “Responses of woody plants to flooding and salinity.” Tree physiology 17 (7): 490–
490.
Kramer, E. M. 2006. “Wood grain pattern formation: a brief review.” Journal of Plant Growth Regulation
25 (4): 290–301.
Kramer, P. J. 1940. “Sap pressure and exudation.” American Journal of Botany: 929–931.
Kubota, M., J. Tenhunen, R. Zimmermann, M. Schmidt, and Y. Kakubari. 2005. “Influence of environmental
conditions on radial patterns of sap flux density of a 70-year Fagus crenata trees in the Naeba
Mountains, Japan.” Annals of forest science 62 (4): 289–296.
Kumagai, T., H. Nagasawa, T. Mabuchi, S. Ohsaki, K. Kubota, K. Kogi, Y. Utsumi, S. Koga, and K. Otsuki.
2005. “Sources of error in estimating stand transpiration using allometric relationships between
stem diameter and sapwood area for Cryptomeria japonica and Chamaecyparis obtusa.” Forest
Ecology and Management 206 (1-3): 191–195.
Lambers, H., F. S. Chapin III, and T. L. Pons. 2008.Plant physiological ecology. Springer Science & Business
Media.
Lange, O. L., R. Lösch, E.-D. Schulze, and L. Kappen. 1971. “Responses of stomata to changes in humidity.”
Planta 100 (1): 76–86.
Luttik, J. 2000. “The value of trees, water and open space as reflected by house prices in the Netherlands.”
Landscape and urban planning 48 (3-4): 161–167.
Merlin, M., K. A. Solarik, and S. M. Landhäusser. 2020. “Quantification of uncertainties introduced by
data-processing procedures of sap flow measurements using the cut-tree method on a large
mature tree.” Agricultural and Forest Meteorology 287:107926.
Molenaar, R., B. Heusinkveld, and G. Steeneveld. 2016. “Projection of rural and urban human thermal
comfort in The Netherlands for 2050.” International Journal of Climatology 36 (4): 1708–1723.
Morris, M. D. 1991. “Factorial sampling plans for preliminary computational experiments.” Technometrics
33 (2): 161–174.
Mott, K. A. 1988. “Do stomata respond to CO2 concentrations other than intercellular?”Plant physiology
86 (1): 200–203.
Nowak, D. J., and D. E. Crane. 2002. “Carbon storage and sequestration by urban trees in the USA.”
Environmental pollution 116 (3): 381–389.
Nowak, D. J., and J. F. Dwyer. 2007. “Understanding the benefits and costs of urban forest ecosystems.”
In Urban and community forestry in the northeast, 25–46. Springer.
Oishi, A. C., R. Oren, and P. C. Stoy. 2008. “Estimating components of forest evapotranspiration: a footprint
approach for scaling sap flux measurements.” agricultural and forest meteorology 148 (11):
1719–1732.
Oke, T. 1995. “The heat island of the urban boundary layer: characteristics, causes and effects.” In Wind
climate in cities, 81–107. Springer.
OpenStreetMap contributors. 2020. Planet dump retrieved from https://planet.osm.org. https://www.
openstreetmap.org.
Oren, R., N. Phillips, G. Katul, B. E. Ewers, and D. E. Pataki. 1998. “Scaling xylem sap flux and soil water
balance and calculating variance: a method for partitioning water flux in forests.” In Annales des
Sciences Forestieres, 55:191–216. 1-2. EDP Sciences.
Pataki, D., and R. Oren. 2003. “Species differences in stomatal control of water loss at the canopy scale
in a mature bottomland deciduous forest.” Advances in Water Resources 26 (12): 1267–1278.
Pataki, D. E., H. R. McCarthy, E. Litvak, and S. Pincetl. 2011. “Transpiration of urban forests in the Los
Angeles metropolitan area.” Ecological Applications 21 (3): 661–677.
Peters, E. B., J. P. McFadden, and R. A. Montgomery. 2010. “Biological and environmental controls on
tree transpiration in a suburban landscape.” Journal of Geophysical Research: Biogeosciences
115 (G4).
Phillips, N., R. Oren, and R. Zimmermann. 1996. “Radial patterns of xylem sap flow in non-, diffuse-and
ring-porous tree species.” Plant, Cell & Environment 19 (8): 983–990.
PhytoSim User Guide Version 2.1. 2020.
Richens, R. H., et al. 1983. Elm. Cambridge University Press.
RIVM. 2019. [Online; accessed December 6, 2019]. https://www.atlasnatuurlijkkapitaal.nl/kaarten?
config = 58bf95bc - 67bf - 402d - a355 - af211ad33949 & gm - x = 150000 & gm - y = 460000 & gm -
z=3&gm-b=1544180834512,true,1;1554714019959,true,0.8.
Roberts, S., R. Vertessy, and R. Grayson. 2001. “Transpiration from Eucalyptus sieberi (L. Johnson) forests
of different age.” Forest Ecology and Management 143 (1-3): 153–161.
Rovers, V., P. Bosch, and R. Albers. 2014. Climate proof cities : Final report. Knowledge for Climate.
Roy, S., J. Byrne, and C. Pickering. 2012. “A systematic quantitative review of urban tree benefits, costs,
and assessment methods across cities in different climatic zones.”Urban Forestry & Urban Greening
11 (4): 351–363.
Rust, S. 1999. “Comparison of three methods for determining the conductive xylem area of Scots pine
(Pinus sylvestris).” Forestry 72 (2): 103–108.
Sánchez-Salguero, R., J. J. Camarero, J. M. Grau, A. C. De la Cruz, P. M. Gil, M. Minaya, and Á. Fernández-
Cancio. 2017. “Analysing atmospheric processes and climatic drivers of tree defoliation to determine
forest vulnerability to climate warming.” Forests 8 (1): 13.
Sano, Y., Y. Okamura, and Y. Utsumi. 2005. “Visualizing water-conduction pathways of living trees: selection
of dyes and tissue preparation methods.” Tree Physiology 25 (3): 269–275.
Saveyn, A., K. Steppe, and R. Lemeur. 2008. “Spatial variability of xylem sap flow in mature beech (Fagus
sylvatica) and its diurnal dynamics in relation to microclimate.” Botany 86 (12): 1440–1448.
Schuurmans, J. M., and P. Droogers. 2010. Penman-Monteith Referentieverdamping: beschikbaarheid
en mogelijkheden tot regionalisatie.
Schweiz, M. V. 1999. Table of Emissivity of Various Surfaces, April.
Slinger, J. 2018. “Analysis of contribution of the shallow groundwater system to climate adaptations
using groundwater modeling.” PhD diss., Utrecht University.
Smith, D., and S. Allen. 1996. “Measurement of sap flow in plant stems.” Journal of Experimental Botany
47 (12): 1833–1844.
Smits, F. 2020. personal communication, February 13.
Solecki, W. D., C. Rosenzweig, L. Parshall, G. Pope, M. Clark, J. Cox, and M. Wiencke. 2005. “Mitigation of
the heat island effect in urban New Jersey.” Global Environmental Change Part B: Environmental
Hazards 6 (1): 39–49.
Sop Shin, W. 2007. “The influence of forest view through a window on job satisfaction and job stress.”
Scandinavian Journal of Forest Research 22 (3): 248–253.
Stocker, T. F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S. K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex, P. M. Midgley,
et al. 2013. Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to
the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.
Swanson, R. H. 1972. “Water transpired by trees is indicated by heat pulse velocity.” Agricultural Meteorology
10:277–281.
Swanson, R. H. 1994. “Significant historical developments in thermal methods for measuring sap flow
in trees.” Agricultural and Forest Meteorology 72 (1-2): 113–132.
Thinley, C., G. Palmer, J. K. Vanclay, and M. Henson. 2005. “Spiral and interlocking grain in Eucalyptus
dunnii.” Holz als Roh-und Werkstoff 63 (5): 372–379.
Townsend, A. M., and F. S. Santamour. 1993. “Progress in the development of disease-resistant elms.”
In Dutch Elm Disease Research, 46–50. Springer.
Turner, P. 2001. “Strategic and tactical options for managing the quality and value of eucalypt plantation
resources.” Developing the Eucalypt of the future”. Proceedings.
Tyree, M. T., and M. H. Zimmermann. 2013. Xylem structure and the ascent of sap. Springer Science &
Business Media.
Ulrich, R. 1984. “View through a window may influence recovery.” Science 224 (4647): 224–225.
Van de Wal, B., A. Guyot, C. E. Lovelock, D. A. Lockington, and K. Steppe. 2015. “Influence of temporospatial
variation in sap flux density on estimates of whole-tree water use in Avicennia marina.” Trees
29 (1): 215–222.
Vandegehuchte, M. W., S. S. Burgess, A. Downey, and K. Steppe. 2015. “Influence of stem temperature
changes on heat pulse sap flux density measurements.” Tree physiology 35 (4): 346–353.
Vandegehuchte, M. W., and K. Steppe. 2012a. “Improving sap flux density measurements by correctly
determining thermal diffusivity, differentiating between bound and unbound water.” Tree physiology
32 (7): 930–942.
Vandegehuchte, M. W., and K. Steppe. 2012b. “Sapflow+: a four-needle heat-pulse sap flow sensor enabling
nonempirical sap flux density and water content measurements.” New Phytologist 196
(1): 306–317.
Vandegehuchte, M. W., and K. Steppe. 2013. “Corrigendum to: Sap-flux density measurement methods:
working principles and applicability.” Functional Plant Biology 40 (10): 1088–1088.
Vertessy, R., R. Benyon, S. O’sullivan, and P. Gribben. 1995. “Relationships between stem diameter, sapwood
area, leaf area and transpiration in a young mountain ash forest.” Tree physiology 15 (9):
559–567.
Wang, H., H. Guan, A. Guyot, C. T. Simmons, and D. A. Lockington. 2016. “Quantifying sapwood width for
three Australian native species using electrical resistivity tomography.” Ecohydrology 9 (1): 83–
92.
Waternet. 2016.Wat doet Rainproof? [Online; accessed May 17, 2020], December. https://www.waternet.
nl/blog/amsterdam-rainproof/wat-doet-rainproof/.
Waternet. 2020a. Waar werken we? [Online; accessed May 05, 2020]. https://www.waternet.nl/overons/
werkgebied/.
Waternet. 2020b. Wie zijn wij? [Online; accessed February 07, 2020]. https://www.waternet.nl/overons/
wie-zijn-wij/.
Watson, D. J. 1947. “Comparative physiological studies on the growth of field crops: I. Variation in net
assimilation rate and leaf area between species and varieties, and within and between years.”
Annals of botany 11 (41): 41–76.
Weiss, M., and F. Baret. 2017. CAN-EYE V6.4.91 User Manual. online. INRA, October. https://www6.paca.
inrae.fr/can-eye/Documentation/Documentation.
Wilson, E. M. 1990. “Engineering hydrology.” In Engineering Hydrology, 1–49. Springer.
Wilson, K. B., P. J. Hanson, P. J. Mulholland, D. D. Baldocchi, and S. D. Wullschleger. 2001. “A comparison
of methods for determining forest evapotranspiration and its components: sap-flow, soil water
budget, eddy covariance and catchment water balance.” Agricultural and forest Meteorology 106
(2): 153–168.
Wullschleger, S. D., P. Hanson, and D. Todd. 2001. “Transpiration from a multi-species deciduous forest
as estimated by xylem sap flow techniques.” Forest Ecology and Management 143 (1-3): 205–213.
Zhang, J.-G., Q.-Y. He, W.-Y. Shi, K. Otsuki, N. Yamanaka, and S. Du. 2015. “Radial variations in xylem sap
flow and their effect on whole-tree water use estimates.” Hydrological Processes 29 (24): 4993–
5002.
Ziter, C. D., E. J. Pedersen, C. J. Kucharik, and M. G. Turner. 2019. “Scale-dependent interactions between
tree canopy cover and impervious surfaces reduce daytime urban heat during summer.” Proceedings
of the National Academy of Sciences 116 (15): 7575–7580.
