De kans is groot dat u – net als ik – al eens een krant openslaat. U kijkt naar het journaal op televisie, leest artikels op nieuwswebsites of volgt de actualiteit via de sociale media op de voet. Maar heeft u er ooit al eens bij stilgestaan dat diezelfde media invloed kunnen hebben op uw gedachten, uw opinies, uw gedrag? De voorpagina van de krant bepaalt waar u het later op de dag met uw collega’s over heeft en een grappig spotje op tv kan u van shampoo doen veranderen. Onbenullige details, zo lijkt het op het eerste gezicht. Maar vergis u niet: de impact van de media valt niet te onderschatten. Want onder andere ook ons stemgedrag en de politieke agenda zijn onderhevig aan de krachten van de media.
Meer dan honderd jaar al proberen wetenschappers te achterhalen hoe en in welke mate de massamedia impact hebben op een samenleving. Talrijke theorieën zijn doorheen de jaren de revue gepasseerd, maar de algemene conclusie blijft toch dat de media een aanzienlijke invloed hebben op de publieke opinie en op de politiek. Reden te meer dus om grondig te onderzoeken welke informatie de massamedia precies verspreiden.
In dit onderzoek gingen we specifiek na hoe de Vlaamse media over vreemdetalenonderwijs en meertaligheid berichten. Als multicultureel en meertalig land, dat bovendien getekend is door een lange taalstrijd, vormt België daarvoor een case par excellence. We analyseerden onder meer de toon die de pers aannam in artikels over taalonderwijs en meertaligheid en gingen daarbij na of er verschillen waren tussen talen (bv. tussen het Frans en het Engels). Bovendien probeerden we de onderliggende taalideologieën in de verslaggeving bloot te leggen, om te onderzoeken of er eventueel sporen van het nasmeulende taalconflict te vinden waren.
Methode
In dit onderzoek werden 141 Vlaamse nieuwsartikels geanalyseerd. De artikels komen allemaal uit de papieren versies van de kranten De Morgen, De Standaard, Het Laatste Nieuws of Het Nieuwsblad en verschenen tussen 2015 en 2019. De analyse bestond uit twee delen. In het kwantitatieve luik werden onder andere een aantal inhoudelijke kenmerken onderzocht, zoals het onderwijsniveau (bv. lager, middelbaar, hoger onderwijs), de vreemde talen (bv. Frans, Engels) en de bronnen (bv. politici, leerkrachten, experten) die in de artikels aan bod kwamen. Daarnaast bepaalden we de toon van de artikels en krantenkoppen: positief, negatief of neutraal. In het tweede, kwalitatieve deel gingen we op zoek naar de onderwerpen die het vaakst terugkeerden in de 141 artikels. Op basis van die resultaten konden we vaststellen vanuit welke taalideologieën de krantenartikels geschreven waren.
Resultaten
De berichtgeving van de vier Vlaamse kranten focuste vooral op voorschools, lager en secundair onderwijs. Een groot deel van de artikels ging over het invoeren van immersie-onderwijs, waarbij schoolvakken in vreemde talen gegeven worden (bv. geschiedenis in het Engels). Ook het al dan niet toelaten van vreemde thuistalen op school kreeg veel aandacht. Politici, schooldirecteurs en experten kwamen daarbij het frequentst aan het woord. Niet geheel onverwacht waren het Frans, het Engels en Nederlands als Vreemde Taal (NT2) de meestvoorkomende talen in de artikels.
De toon waarin de kranten verslag uitbrachten was over het algemeen vrij evenwichtig. Opvallend was wel dat Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad – niet toevallig de twee populaire kranten – iets uitgesprokener berichtten. Die artikels waren vaak wat negatiever of juist veel positiever dan de stukken uit de kwaliteitskranten. Ook de resultaten in verband met de vreemde talen waren opmerkelijk. Nieuwsartikels over het Engels waren duidelijk veel positiever dan stukken over de andere talen. Een mogelijke verklaring daarvoor is het hippe en globale imago van het Engels als taal van media, popcultuur en entertainment. Het Frans werd dan weer als meest negatieve taal weergegeven. Dat zou kunnen liggen aan het feit dat we in Vlaanderen – zeker in tegenstelling tot het Engels – doorgaans vrij weinig met de Franse taal in aanraking komen. Anderzijds zouden we het resultaat ook kunnen toeschrijven aan het sluimerende taalconflict in België en de Vlaamse angst voor verfransing die daarmee gepaard gaat.
Nieuwsartikels over het Engels waren duidelijk veel positiever dan stukken over het Frans of Nederlands als Vreemde Taal.
De kwalitatieve analyses maakten duidelijk dat de artikels over het algemeen uit twee contrasterende ideologische standpunten geschreven waren. Enerzijds prijzen de kranten vreemdetalenonderwijs – en dan in het bijzonder immersie-onderwijs, waarin bv. aardrijkskunde in het Frans wordt gegeven – enorm aan. Meertaligheid wordt als een enorme troef gezien, zowel op persoonlijk als op maatschappelijk vlak. Journalisten brengen dan ook regelmatig positief verslag uit over taalinitiatieven zoals infosessies voor meertalige ouders, naschoolse taalprojecten of meertalige kinderboekjes in de bib. In andere artikels wordt meertaligheid eerder als een probleem gezien. Zo bevatten de artikels heel wat negatieve stemmen over het gebruik van thuistalen op school. Leerlingen die het Nederlands bijvoorbeeld niet goed genoeg beheersen zouden in aparte taalbadklassen gezet moeten worden, in plaats van hun meertalig potentieel te benutten en ze in interactie te laten gaan met hun Nederlandstalige leeftijdsgenoten.
➡ Wil je meer weten over taalideologieën in de Vlaamse pers? Lees dan verder in The representation of foreign language education and multilingualism in the Flemish press: a mixed-methods content analysis.
Amorós-Negre, C. (2017). Different paradigms in the history of Spanish language policy and planning. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 38(1), 65–78. https://doi.org/10.1080/01434632.2016.1165232
Baarda, B., van Dijkum, C., & de Goede, M. (2014). Basisboek statistiek met SPSS (5th ed.). Noordhoff.
Baroutsis, A., & Lingard, B. (2017). Counting and comparing school performance: An analysis of media coverage of PISA in Australia, 2000–2014. Journal of Education Policy, 32(4), 432–449. https://doi.org/10.1080/02680939.2016.1252856
Berelson, B. (1952). Introduction. In Content analysis in communication research (pp. 13–25). Free Press.
Blackmore, J., & Thomson, P. (2004). Just ‘good and bad news’? Disciplinary imaginaries of head teachers in Australian and English print media. Journal of Education Policy, 19(3), 301–320. https://doi.org/10.1080/0268093042000207638
Boydstun, A. E., Gross, J. H., Resnik, P., & Smith, N. A. (2013). Identifying media frames and frame dynamics within and across policy issues. New Directions in Analyzing Text as Data Workshop, 1–13.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Calis, G. (2015). Framing van taal: De kijk van Vlaamse kranten op vreemde moedertalen in het Vlaamse onderwijs [Unpublished master's thesis]. KU Leuven.
Cenoz, J. (2013). Defining multilingualism. Annual Review of Applied Linguistics, 33, 3–18. https://doi.org/10.1017/S026719051300007X
Cissel, M. (2012). Media framing: A comparative content analysis on mainstream and alternative news coverage of Occupy Wall Street. The ELON Journal of Undergraduate Research in Communications, 3(1), 67–77.
Cohen, B. C. (1963). A setting. In The press and foreign policy (pp. 3–16). Princeton University Press.
Cooper, R. L. (1989). Language planning and social change. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511620812
Curran, J. (2002). Renewing the radical tradition. In Media and Power (pp. 127–165). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203417744
De Bens, E., & Raeymaeckers, K. (2010). Meer tabloidisering of meer kwaliteit? Vormelijke en inhoudelijke aspecten van de Belgische dagbladen. In De pers in België: Het verhaal van de Belgische dagbladpers: Gisteren, vandaag en morgen (4th ed., pp. 243–260). Lannoo Campus.
De Jong, E. J., Li, Z., Zafar, A. M., & Wu, C.-H. (2016). Language policy in multilingual contexts: Revisiting Ruiz’s “language-as-resource” orientation. Bilingual Research Journal, 39(3–4), 200–212. https://doi.org/10.1080/15235882.2016.1224988
Dierickx, R. (2017, July 25). Communautaire kwestie houdt drietalige school dicht. Het Laatste Nieuws, 15.
Disbray, S. (2014). At benchmark?: Evaluating the Northern Territory bilingual education program. In L. Gawne & J. Vaughan (Eds.), Selected Papers from the 44th Conference of the Australian Linguistic Society. University of Melbourne. http://hdl.handle.net/11343/40960%09
Ecker, U. K. H., Lewandowsky, S., Chang, E. P., & Pillai, R. (2014). The effects of subtle misinformation in news headlines. Journal of Experimental Psychology: Applied, 20(4), 323–335. https://doi.org/10.1037/xap0000028
Escamilla, K. (2016). A tribute to Richard Ruiz: Empirical applications of Ruiz’s language orientations: From theory to practice. The Bilingual Review, 33(3), 140–153.
Fettes, M. (1997). Language planning and education. In R. Wodak & D. Corson (Eds.), Encyclopedia of language and education: Language policy and political issues in education (1st ed., pp. 13–22). Kluwer.
Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd ed.). Sage.
Fields, B. (2005). School discipline coverage in Australian newspapers: Impact on public perceptions, educational decisions and policy. International Conference of the Australian Association for Research 2005 (AARE 2005): Creative Dissent: Constructive Solutions. https://core.ac.uk/reader/11039769
Hambye, P., & Richards, M. (2012). The paradoxical visions of multilingualism in education: The ideological dimension of discourses on multilingualism in Belgium and Canada. International Journal of Multilingualism, 9(2), 165–188. https://doi.org/10.1080/14790718.2011.644558
Hargreaves, L., Cunningham, M., Hansen, A., McIntyre, D., & Oliver, C. (2007). The status of teachers and the teachers profession in England: Views from inside and outside the profession. University of Cambridge.
Hornberger, N. H. (2006). Frameworks and models in language policy and planning research. In T. Ricento (Ed.), An introduction to language policy: Theory and method (pp. 24–41). Blackwell.
Horner, K. (2011). Media representations of multilingual Luxembourg: Constructing language as a resource, problem, right and duty. Journal of Language and Politics, 10(4), 491–510. https://doi.org/10.1075/jlp.10.4.02hor
Hult, F. M., & Hornberger, N. H. (2016). Revisiting orientations in language planning: Problem, right, and resource as an analytical heuristic. The Bilingual Review, 33(3), 30–49.
Jessner-Schmid, U. (2015). Multilingualism. In J. D. Wright (Ed.), International Encyclopedia of the Social & Behavioural Sciences (2nd ed., Vol. 16, pp. 65–71). Elsevier Science.
Kaplan, R. B. (2013). Language planning. Applied Research on English Language, 2(1), 1–12.
Kloss, H. (1969). Research possibilities on group bilingualism: A report. International Center for Research on Bilingualism.
Koetsenruijter, W., & Van Hout, T. (2014). Methoden voor journalism studies (1st ed.). Boom Lemma.
Krippendorff, K. (2019). Conceptual foundation. In Content analysis: An introduction to its methodology (4th ed., pp. 24–50). Sage.
Landis, J. R., & Koch, G. G. (1977). The measurement of observer agreement for categorical data. Biometrics, 33(1), 159–174. https://doi.org/10.2307/2529310
Lanvers, U., & Coleman, J. A. (2017). The UK language learning crisis in the public media: A critical analysis. The Language Learning Journal, 45(1), 3–25. https://doi.org/10.1080/09571736.2013.830639
Leckner, S. (2012). Presentation factors affecting reading behaviour in readers of newspaper media: An eye-tracking perspective. Visual Communication, 11(2), 163–184. https://doi.org/10.1177/1470357211434029
Lingard, B., & Rawolle, S. (2004). Mediatizing educational policy: The journalistic field, science policy, and cross-field effects. Journal of Education Policy, 19(3), 361–380. https://doi.org/10.1080/0268093042000207665
Lo Bianco, J. (2010). Language policy and planning. In N. H. Hornberger & S. L. McKay (Eds.), Sociolinguistics and language education (pp. 143–176). Multilingual Matters. https://doi.org/10.21832/9781847692849-008
Macías, R. F. (2016). Language ideologies and rhetorical structures in bilingual education policy and research: Richard Ruiz’s 1984 discursive turn. Bilingual Research Journal, 39(3–4), 173–199. https://doi.org/10.1080/15235882.2016.1230566
Macnamara, J. (2005). Media content analysis: Its uses; benefits and best practice methodology. Asia Pacific Public Relations Journal, 6(1), 1–34. https://opus.lib.uts.edu.au/bitstream/10453/10102/1/2007002122.pdf
Macnamara, J. R. (2003). Mass media effects: A review of 50 years of mass media effects research. CARMA International.
Mason, S., & Hajek, J. (2018). Language education and language ideologies in Australian print media. Applied Linguistics, 1–20. https://doi.org/10.1093/applin/amy052
Mason, S., & Hajek, J. (2019). Representing language education in Australian universities: An analysis of press reporting (2007-2016). Language Learning in Higher Education, 9(1), 179–202. https://doi.org/10.1515/cercles-2019-0012
Mason, S., & Poyatos Matas, C. (2016). Language teacher supply: A content analysis of newspaper coverage across the ‘Anglobubble’. Issues in Educational Research, 26(3), 446–463.
McCombs, M. E., & Shaw, D. L. (1972). The agenda-setting function of mass media. The Public Opinion Quarterly, 36(2), 176–187.
McCombs, M., & Reynolds, A. (2009). How the news shapes our civic agenda. In J. Bryant & M. B. Oliver (Eds.), Media effects: Advances in theory and research (3rd ed., pp. 1–16). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203877111
Mettewie, L., & Van Mensel, L. (2020). Understanding foreign language education and bilingual education in Belgium: A (surreal) piece of cake. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 1–19. https://doi.org/10.1080/13670050.2020.1768211
Pew Research Center. (2019). Newspapers Fact Sheet. Retrieved May 26, 2020, from https://www.journalism.org/fact-sheet/newspapers/
Rawolle, S. (2010). Understanding the mediatisation of educational policy as practice. Critical Studies in Education, 51(1), 21–39. https://doi.org/10.1080/17508480903450208
Reuters Institute. (2019). Digital News Report 2019. https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/inline-f…
Ruiz, R. (1984). Orientations in language planning. NABE Journal, 8(2), 15–34. https://doi.org/10.1080/08855072.1984.10668464
Shannon, C. E., & Weaver, W. (1949). The mathematical theory of communication. University of Illinois Press.
Shine, K. (2015). Reporting the ‘exodus’: News coverage of teacher shortage in Australian newspapers. Issues in Educational Research, 25(4), 501–516.
Shine, K. (2018). Reporting education: How can we do it better? Asia Pacific Media Educator, 28(2), 223–236. https://doi.org/10.1177/1326365X18805330
Shine, K., & O’Donoghue, T. (2013). Teacher representation in news reporting on standardised testing: A case study from Western Australia. Educational Studies, 39(4), 385–398. https://doi.org/10.1080/03055698.2013.767186
Siiner, M., Hult, F. M., & Kupisch, T. (2018). Situating language acquisition planning. In M. Siiner, F. M. Hult, & T. Kupisch (Eds.), Language Policy and Language Acquisition Planning (15th ed., pp. 1–10). Springer.
Soroka, S., Lawlor, A., Farnsworth, S., & Young, L. (2012). Mass media and policymaking. In W. Xun, M. Ramesh, M. Howlett, S. Fritzen, & E. Araral (Eds.), Routledge Handbook of the Policy Process (pp. 204–214). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203097571.ch16
Stack, M. (2006). Testing, testing, read all about it: Canadian press coverage of the PISA results. Canadian Journal of Education, 29(1), 49–69. https://doi.org/10.2307/20054146
Takala, S., & Sajavaara, K. (2000). Language policy and planning. Annual Review of Applied Linguistics, 20, 129–146. https://doi.org/10.1017/S0267190500200081
Thomson, P. (2004). Introduction. Journal of Education Policy, 19(3), 251–253. https://doi.org/10.1080/0268093042000207593
Tollefson, J. W. (2015). Language policy-making in multilingual education: Mass media and the framing of medium of instruction. Current Issues in Language Planning, 16(1–2), 132–148. https://doi.org/10.1080/14664208.2014.947018
Van Gorp, B. (2018). Verdraaid! Het nieuws anders bekeken. Pelckmans Pro.
Vessey, R. (2017). Representations of language education in Canadian newspapers. The Canadian Modern Language Review, 73(2), 158–182. https://doi.org/10.3138/cmlr.3471
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2017). Onderwijsaanbod vreemde talen in het gewoon basisonderwijs. Retrieved August 7, 2020, from https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=15073
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (n.d.). CLIL: Content and Language Integrated Learning. Retrieved 28 May, 2020, from https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/clil-content-and-language-integrated…
Vlaamse overheid. (n.d.). Onderwijsdoelen. Retrieved August 7, 2020, from https://onderwijsdoelen.be/
Vlaamse overheid. (n.d.). Onthaalonderwijs Voor Anderstalige Kinderen (OKAN). Retrieved May 28, 2020, from https://www.vlaanderen.be/onderwijs-en-vorming/ondersteuning/onderwijs-…
Vlaamse Regulator voor de Media. (2019). Mediaconcentratie in Vlaanderen. https://www.vlaamseregulatormedia.be/sites/default/files/pdfversions/me…
Vogl, U., & Hüning, M. (2010). One nation, one language? The case of Belgium. Dutch Crossing, 34(3), 228–247. https://doi.org/10.1179/030965610x12820418688570
Waller, L. J. (2012). Bilingual education and the language of news. Australian Journal of Linguistics, 32(4), 459–472. https://doi.org/10.1080/07268602.2012.744267