Ruimte-educatie als remedie tegen de baksteen in de maag

Lien
De Saegher

Elke dag verdwijnen er in Vlaanderen 10 voetbalvelden aan open ruimte. Vlaanderen raakt elke dag meer en meer versnipperd. Onze ruimtelijke wanorde brengt verschillende nefaste gevolgen met zich mee. Naar de toekomst toe zullen we dus op een andere manier moeten nadenken over wonen en bouwen. Deze masterscriptie onderzoekt de mogelijkheid van het onderwijs om de eerste kiemen te leggen voor bewustwording omtrent onze ruimteproblematiek. Ruimte-educatie moet jonge mensen bewust maken van de impact van hun latere woonkeuzes op de ruimte. 

Versnipperd Vlaanderen

Ons huidig ruimtelijk model met vooral verspreide bebouwing brengt verschillende problematieken met zich mee. Allereerst zijn er de kilometerslange files. Mensen gaan namelijk verder weg van hun werk wonen op plaatsen waar er geen toegang is tot openbaar vervoer. Door de vele verharding in Vlaanderen kan hemelwater niet altijd vlot infiltreren in de bodem met overstromingen tot gevolg. De andere keerzijde is dat het grondwaterpeil juist zakt. Ons verspreid woonpatroon brengt een enorme meerkost met zich mee aan nutsvoorzieningen. Woningen die vrijstaand gebouwd worden, verbruiken bovendien meer energie voor verwarming dan woningen die in een rij of gestapeld ontworpen worden. 

Gelukkig kunnen we dit tij keren. De Vlaamse overheid heeft als ambitie om tegen 2040 geen nieuwe open ruimte meer aan te snijden. Nieuwe ontwikkelingen zullen zich voornamelijk vestigen in sterke dorpskernen en steden. Woningen worden bij voorkeur gebundeld gebouwd en zullen minder ruimte innemen zodat meer open ruimte gevrijwaard kan blijven voor natuur, bos, landbouw en fiets- en wandelrecreatie. 

Stereotiepe beeldvorming omtrent wonen in leermethodes

In deze masterproef wordt onderzocht hoe wonen in Vlaanderen een representatie krijgt in leermethodes van de lagere school. Wanneer de overheid de evolutie naar een nieuw ruimtelijk model wil inzetten, is het immers van belang dat kinderen op school kennismaken met deze meer gebundelde woonvorm. Als de leermethodes enkel klassieke woonsituaties afbeelden met vrijstaande woningen in landelijk gebied, bestaat de kans dat leerlingen dit als norm gaan aanzien en zich hier later aan gaan spiegelen. 

Daarom doorbladerde Lien De Saegher 14 leermethodes van de lagere school op zoek naar linken met wonen en ruimte. Hieruit blijkt dat de representatie van het woonaanbod in leerboeken eerder stereotiep is. 

Een eerste belangrijke vaststelling is dat meer dan de helft van alle getoonde woningen vrijstaand blijkt te zijn. Dit is veel meer dan de 28% open bebouwingen die Vlaanderen telt. 

De open bebouwing wordt als het ware gestandaardiseerd in de leermethodes. De ondertoon van de open bebouwing als woonideaal, is in verschillende teksten en opgaves aanwezig. Het streven naar een mooie, grote en luxueuze woonst, liefst in eigen bezit, wordt door de  personages in de leermethodes als ambitie aangehaald. In een wereldoriëntatiemethode krijgen de leerlingen een oefening voorgeschoteld waarbij zij verschillende woningen moeten situeren op een tijdslijn. Volgens de auteurs behoren rijwoningen daarbij tot het verleden en zijn grote villa’s onze toekomst. Het valt op dat auteurs vaak gebruik maken van afbeeldingen van fotostocksites om oefeningen of teksten te illustreren met een foto van een woning. De valkuil hierbij is dat leerlingen zo vaak een Amerikaanse suburbane villa te zien bij leerstof die gaat over wonen. 

Terwijl de bouwshift er tegen 2040 voor moet zorgen dat er geen nieuwe open ruimte meer verloren gaat voor de bouw van onder andere woningen, wordt in alle wiskundemethodes nog volop bouwgrond gecreëerd. Er komen vaak vraagstukken voor waarin een stuk grond verkaveld en verkocht wordt als bouwgrond. Bovendien zijn deze bouwgronden met een gemiddelde van 920 m² ruim bemeten.

Verder kennen auteurs van educatieve uitgeverijen soms een pejoratieve ondertoon toe aan wonen in de stad. Zo zou de stad een onveilige omgeving zijn voor kinderen. In een aantal leermethodes komt de stadsvlucht terug. In teksten lezen de leerlingen over gezinnen die naar het platteland verhuizen vanwege de luchtvervuiling en het gebrek aan groen in de stad. Ook dit zijn clichébeelden want steden zetten vandaag de dag volop in op vergroening en een autoluwe binnenstad.

Bovendien is ook vastgesteld dat auteurs een stereotiep beeld schetsen van de woonsituaties van personen met migratie-achtergrond. Zo worden personages met een donkere huidskleur of een niet-Vlaams klinkende naam 20% vaker afgebeeld als bewoner van een appartement in plaats van een open bebouwing. Ook wordt deze bevolkingsgroep vooral in een stedelijke omgeving getekend. 

Kortom de beeldvorming in de leermethodes zal kinderen niet enthousiasmeren om mee te gaan in een discours van compacter wonen.

Ruimte-educatie, het experiment

Wanneer het ruimteljik beleid een andere koers neemt, is het soms moeilijk om burgers mee te krijgen in dat discours. Er is nood aan draagvlakverbreding om het beleid te doen slagen. Het onderwijs als overheidsinstrument biedt een enorm potentieel om kinderen en jongeren te laten kennismaken met andere woonidealen als alternatief voor de suburbane woondroom. Het onderrichten van woonomgeving en beginselen in de ruimtelijke ordening en beleid, krijgt in deze masterproef de benaming ‘ruimte-educatie’. 

In deze masterproef werd dit verder onderzocht. In groepen maakten de 12-jarigen via opdrachten en filmpjes kennis met ons huidig ruimtevraagstuk. Het doel van dit project is om de leerlingen kennis te laten maken met het huidig ruimtelijk discours. Zij leren de voordelen van verdichting en de betonstop kennen. Er wordt bovendien naar gestreefd hen enig ruimtelijk bewustzijn bij te brengen. Het is belangrijk dat zij voeling krijgen met de waarde van ruimte. Zij worden gesensibiliseerd om groene open ruimte zoveel mogelijk te vrijwaren. Voor en na dit project werd een bevraging gedaan bij deze leerlingen. Daaruit blijkt dat meer leerlingen na deze les ruimte-educatie de gesloten bebouwing of gestapelde woning als woonverwachting hadden. Leerlingen konden bovendien moeilijke termen als bouwshift en verdichting in hun eigen woorden reproduceren. 

 

Bibliografie

Curieuzeneuzen

Bruynooghe, P., Geerts, S., Loman, F., Peersmans, H., Wevers, W. (2016). Curieuzeneuzen 1. Mechelen: Plantyn.

 

Brattinga, E., Bruynooghe, P., Geerts, S., Loman, J., Peersmans, H., Wevers, W. (2016). Curieuzeneuzen 2. Mechelen: Plantyn.

 

Gallin, E., Peersmans, H., Roels, F., Roumans, P., Vanbedts, P. (2016). Curieuzeneuzen 3. Mechelen: Plantyn.

 

Gallin, Els., Peersmans, H., Roels, F., Roumans, P., Vanbedts, P. (2016). Curieuzeneuzen 4. Mechelen: Plantyn.

 

Brattinga, E., Bruynooghe, P., Gallin, E., Loman, F., Peersmans, H., Roels, F., Roumans, P., Vanbedts, P. (2016). Curieuzeneuzen 5. Mechelen: Plantyn.

 

Brattinga, E., Bruynooghe, P., Gallin, E., Loman, F., Peersmans, H., Roels, F., Roumans, P., Vanbedts, P. (2016). Curieuzeneuzen 6. Mechelen: Plantyn.

 

Éventail-junior En action

Decoo, W., Biskup, J., Laloy, P. (2014). Éventail-junior. En action. 5. Wommelgem: Van In.

 

Decoo, W., Biskup, J., Huyghe, K., Laloy, P., Neyrinck, B. (2014). Éventail-junior. En action. 6. Wommelgem: Van In.

 

Jezus leeft!

Loosveld, J. Desodt, S., et al. (2011). Jezus leeft! 1. Brugge: Die Keure.

 

Loosveld, J. Desodt, S., et al. (2011). Jezus leeft! 2. Brugge: Die Keure.

 

Loosveld, J. Desodt, S., et al. (2011). Jezus leeft! 3. Brugge: Die Keure.

 

Loosveld, J. Desodt, S., et al. (2011). Jezus leeft! 4. Brugge: Die Keure.

 

Loosveld, J. Desodt, S., et al. (2011). Jezus leeft! 5. Brugge: Die Keure.

 

Loosveld, J. Desodt, S., et al. (2011). Jezus leeft! 6. Brugge: Die Keure.

 

Mikado 2018

Kussé, P., Van den Bosch, J., Van Hove, L., Van Steenbergen, J., (2018). Mikado 2018 1-2. Kalmthout: Pelckmans.

 

Kussé, P., Van den Bosch, J., Van Hove, L., Van Steenbergen, J., (2018). Mikado 2018 3-4. Kalmthout: Pelckmans.

 

Kussé, P., Van den Bosch, J., Van Hove, L., Van Steenbergen, J., (2018). Mikado 2018 5-6. Kalmthout: Pelckmans.

 

Op verkenning

Finet, B., Lenaers, E., Pazmany, J., Reumers, J., Verhelst, V. (2016). Op verkenning 1. Wommelgem: Van In.

 

Finet, B., D’Hulster, H., Pazmany, J., Casier, S., (2016). Op verkenning 2. Wommelgem: Van In.

 

Finet, B., Lenaers, E., Pazmany, J., Reumers, J., Seghers, S., Verhelst, V. (2017). Op verkenning 3. Wommelgem: Van In.

 

Finet, B., Jacomen, S., Casier, S., Pazmany, J. Lenaers, E., Reumers, J. (2017). Op verkenning 3. Wommelgem: Van In.

 

De Maertelaere, S., Finet, B., Lenaers, E., Pazmany, J., Peeters, N., Verhelst, V., Windelen, P., (2017). Op verkenning 5. Wommelgem: Van In.

 

Vanoost, A., Pelgrims, L., Ranson, N., Windelen, P., Casier, S., Pazmany, J. (2017). Op verkenning 6. Wommelgem: Van In.

 

Passepartout

Tant, E. (2020). Passepartout 5. Brugge: Die Keure.

 

Tant, E. (2020). Passepartout 6. Brugge: Die Keure.

 

Taalkanjers

Vandenberghe, C., De Ruyte, L., Janssens, N. (2018). Taalkanjers 1. Mechelen: Plantyn.

 

De Rycker, K., Goorden, S., Hebbrecht, J. (2018). Taalkanjers 2. Mechelen: Plantyn.

 

De Rycker, K., Riccour, M., Kerkhofs, S., Hebbrecht, J. (2018). Taalkanjers 3. Mechelen: Plantyn.

 

Bruynseels, V., Vanherck, I., Schellens, L. Hebbrecht, J. (2018). Taalkanjers 4. Mechelen: Plantyn.

 

Masschelein, D., Verdoodt, E. Versmissen, G., Hebbrecht, J. (2018). Taalkanjers 5. Mechelen: Plantyn.

 

Masschelein, D., Kerkhofs, R., Kestemont, S., Hebbrecht, J. (2018). Taalkanjers 6. Mechelen: Plantyn.

 

Talent

De Moor, S., Dene, P., Dobbeleers, D., Laureyssens, C., Schouten, P., Van den Daele, K. (2019). Talent 2. Wommelgem: Van In.

 

Schouten, P., Debuysere, D., Lenaers, E., Van Calsteren, K., Willems, B. (2018). Talent 3. Wommelgem: Van In.

 

De Gryze, M., Donckele, E., Eelen, M., Schouten, P. (2019). Talent 4. Wommelgem: Van In.

 

Beyaert, D., Boon, A., Casteels, J., Dobbeleers, D., Dumonceau, D., Rylant, A., Schouten, P., Van Assche, V., Van Houdt, B., Vandevelde, L. (2019). Talent 5. Wommelgem: Van In.

 

Blomme, E. Boon, A. Vandevelde, L. (2019). Talent 6. Wommelgem: Van In.

 

Tuin van heden.nu

Baert, E., Cerstiaens, P., Finet, B., Verbiest, M., Claes, M., Boone, P., Wolput, T., Vermeeren, S. (2013). Tuin van heden.nu 1. Wommelgem: Van In.

 

Cerstiaens, P., Finet, B., Verbiest, M., Janssen, K., Broere, R. (2013). Tuin van heden.nu 2. Wommelgem: Van In.

 

Boone, P., Silverans, T., Smets, I., Speelman, G., Vinken, H., Wolput, T., Vermeeren, S., Deloof, N., Claes, M. (2013). Tuin van heden.nu 3. Wommelgem: Van In.

 

Beyaert, D., Janssen, K., Broere, R. (2013). Tuin van heden.nu 4. Wommelgem: Van In.

 

Speelman, G., Dupont, I., Claus, V., Claes, M., Boone, P., Wolput, T., Vermeeren, S. (2013). Tuin van heden.nu 5. Wommelgem: Van In.

 

Claus, V., Dupont, I., Speelman, G., Janssen, K., Broere, R. (2013). Tuin van heden.nu 6. Wommelgem: Van In.

 

Verrekijker

Billiaert, Erik., (2017). Verrekijker 2. Brugge : Die Keure.

 

Billiaert, Erik., (2017). Verrekijker 3. Brugge : Die Keure.

 

Billiaert, Erik., (2017). Verrekijker 4. Brugge : Die Keure.

 

Billiaert, Erik., (2017). Verrekijker 5. Brugge : Die Keure.

 

Billiaert, Erik., (2017). Verrekijker 6. Brugge : Die Keure.

 

Wereldkanjers

Buydens, E., Vandenberghe, C., Dierkens, A., Janssens, N., Pons van Dijk, E., Vanbedts, P. (2020). Wereldkanjers 1. Antwerpen: Plantyn.

 

Buydens, E., Vanbedts, P., Vandenberghe, C., Dierkens, A., Janssens, N., Pons van Dijk, E. (2020). Wereldkanjers 2. Antwerpen: Plantyn.

 

Vanbedts, P., Liekens, C., Vermeulen, M., Kloosterman, R. (202O). Wereldkanjers 3. Antwerpen: Plantyn.

 

Vanbedts, P., Kerkhofs, R., Kloosterman, R., Liekens, C., Vermeulen, M., Van Parys, A. (202O). Wereldkanjers 4. Antwerpen: Plantyn.

 

Vanbedts, P., Vandenberghe, C., Hansen, J., De Wolf, K., Kerkhofs, R., Gijbels, P. (202O). Wereldkanjers 5. Antwerpen: Plantyn.

 

Vanbedts, P., Vandenberghe, C., Kerkhofs, R., Gijbels, P., Hansen, J., De Wolf, K. 202O). Wereldkanjers 6. Antwerpen: Plantyn.

 

Wiskanjers

Gobien, S., Jacobs, G., Lievens, A., Van Hijfte, J., Batens, T., Bijnens, C., Cobbaut, B., De Smedt, A., Van Bael, I. (2018). Wiskanjers 1. Mechelen: Plantyn.

 

De Jaegher, A., Duerloo, M., Gobien, S., Jacobs, G.,Lievens, A., Reyners, M., Van Hijfte, J., Van Malderen, S. (2018). Wiskanjers 2. Mechelen: Plantyn.

 

Demey, T., Duerloo, M., Gobien, S., Habex, L., Heeman, T., Jacobs, G., Kerkhofs, R., Lievens, A., Pint, K., Van Hijfte, J., Van Immerseel, A., Vandewal, L. (2018). Wiskanjers 3. Mechelen: Plantyn.

 

Cobbaert, S., De Smet, E., Demeestere, David., Duerloo, M., Gobien, S., Heeman, T., Jacobs, G., Lievens, A., Van Hijfte, J., Vandenberghe, K., Vermeire, P. (2018). Wiskanjers 4. Mechelen: Plantyn.

 

De Knaep, A., Delodder, L., Gobien, S., Jacobs, G., Lievens, A., Masschelein, D., Van Hijfte, J. (2018). Wiskanjers 5. Mechelen: Plantyn.

 

De Beckker, T., Gobien, S., Jacobs, G., Lievens, A., Roumans, P., Stijnen, A., Van Hijfte, J., Vervaet, I. (2018). Wiskanjers 6. Mechelen: Plantyn.

 

Wiskidz

Antoon, D., Carlier, A., Nelis, J., Peerlings, W., Roden, L., Vandenbosch, E., & Verleyen, E. (2017). Wiskidz 1. Averbode: Averbode.

 

Antoon, D., Carlier, A., Nelis, J. (2017). Wiskidz 2. Averbode: Averbode.

 

Antoon, D., Belis, J., Cavens, L., Peerlings, W. (2017). Wiskidz 3. Averbode: Averbode.

 

Antoon, D., Belis, J., Cavens, L., Peerlings, W. (2017). Wiskidz 4. Averbode: Averbode.

 

Antoon, D., Arnauts, P., De Peuter, K., Cavens, L., Peerlings, W., Nelis, J.  (2017). Wiskidz .5 Averbode: Averbode.

 

De Wilde, C., Libbrecht, S., Mivis, K., Nelis, J., Peerlings, W. (2017). Wiskidz 6. Averbode: Averbode.

 

Zowiso

Absillis, G., Cauwels, J., Colens, S., Strauven, E. (2018). zoWISo 1. Antwerpen: Zwijsen Educatief.

 

Absillis, G., Strauven, E., Van trier, I., Weyn, A. (2018). zoWISo 2. Antwerpen: Zwijsen Educatief.

 

Absillis, G., Herteleer, L. (2018). zoWISo 3. Antwerpen: Zwijsen Educatief.

 

Picqueur, I., Van Kerckvoorde, M., Verstringe, L. (2018). zoWISo 4. Antwerpen: Zwijsen Educatief.

 

Daniëls, M., Dekelver, S., Janssens, S., Noelmans, H., Ramaekers, S., Verstocken, T. (2018). zoWISo 5. Antwerpen: Zwijsen Educatief.

 

Daniëls, M., Dekelver, S., Janssens, S., Pipijn, K., Ramaekers, S., Verstocken, T. (2018). zoWISo 6. Antwerpen: Zwijsen Educatief.

Ackaert, E. (2017, 16 augustus). Vlaming bouwt steeds kleiner: “Want grote huizen kunnen we niet meer betalen”. Geraadpleegd op 15 april 2020, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2017/08/16/vlaming_bouwt_steedskleinerwant…

 

Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming. (2010). Ontwikkelingsdoelen en eindtermen voor het gewoon basisonderwijs. Ann Verhaegen. Geraadpleegd van https://www.vlaanderen.be/publicaties/ontwikkelingsdoelen-en-eindtermen…

 

Braem, R. (2010). Het lelijkste land ter wereld. Amsterdam, Nederland: Amsterdam University Press.

 

Bulten, M., & Jansen, P. (2007). Effecten van natuur- en milieueducatie op kennis, houding en gedrag van mensen. De levende natuur, 108(5), 209–212.

 

 

Buyst, E., Vastmans, F., Helgers, R., Damen, S., & Goeyvaerts, G. (2016). De economie van de woningmarkt. Antwerpen: Garant.

 

Calfee, R. C., & Valencia, R. R. (1991). APA guide to preparing manuscripts for journal publication. Washington, DC: American Psychological Association.

 

Comeos. (2017). Garden and Outdoor living Consumer Shopper research 2017. Dirk Vanderveken. Geraadpleegd van https://comeos.be/research/95351/Tuinstudie-2017

 

De Decker, P. (2011). Understanding Housing Sprawl: The Case of Flanders, Belgium. Environment and Planning A: Economy and Space43(7), 1634–1654. https://doi.org/10.1068/a43242

 

Departement Kanselarij en Bestuur, Studiedienst Vlaamse regering. (2017). VRIND 2017 Vlaamse Regionale Indicatoren. Martin Ruebens. Geraadpleegd van https://www.vlaanderen.be/publicaties/vrind-2017-vlaamse-regionale-indi…

 

Departement Omgeving. (2012). Groenboek - Vlaanderen in 2050: mensenmaat in een metropool? Geraadpleegd van https://www.vlaanderen.be/publicaties/groenboek-vlaanderen-in-2050-mens…

 

Departement Omgeving. (2017, februari). Witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Geraadpleegd van https://www.vlaanderen.be/publicaties/witboek-beleidsplan-ruimte-vlaand…

 

Departement Omgeving. (2018). Beleidsplan Ruimte Vlaanderen, Strategische visie. Geraadpleegd van https://www.vlaanderen.be/publicaties/beleidsplan-ruimte-vlaanderen-str…

 

Departement Omgeving. (2018/2). Ruimterapport Vlaanderen. Geraadpleegd van https://www.vlaanderen.be/publicaties/ruimterapport-vlaanderen-rura-een…

 

De Tijd. (2019, 3 juni). ‘Verdichting moet verplicht worden’. Geraadpleegd op 15 februari 2020, van https://www.tijd.be/connect/vastgoed/stadsinbreiding/verdichting-moet-v…

 

Eeckhout, B. (2013, 26 september). De baksteen in de maag van de Vlaming is niet aan het verpulveren, maar wordt kleiner. De Morgen. Geraadpleegd van https://www.demorgen.be/nieuws/de-baksteen-in-de-maag-van-de-vlaming-is…

 

Gysels, J., & Stryckers, P. (2015). “Leren zit in onze natuur”. Natuur.focus, september 2015, 112–116.

 

Hajer, M. & Schwarz, M. (1997). De wereld als risicomaatschappij. Essays over de ecologische crisis en de politiek van de vooruitgang. Amsterdam: Uitgeverij De Balie.

Helsloot, J., (1992). Bloemen en planten als wapen in het 19de-eeuwse beschavingsoffensief. Spiegel Historiael, 27 (2).

Heylen, K., Vanderstraeten, L. (2019). Wonen in Vlaanderen anno 2018. Leuven: Steunpunt Wonen.

 

Janssens, D., Paul, R., & Wets, G. (2020). Onderzoek verplaatsingsgedrag Vlaanderen (2018-2019) Analyserapport  (5.4). Vlaamse Overheid Departement Mobiliteit en Openbare Werken, Afdeling Beleid. Geraadpleegd van https://www.mobielvlaanderen.be/pdf/ovg54/analyserapport.pdf

 

Kooistra, J., & van Mourik, I. (1997). Leefvormen, identiteit en socialisatie: Van klassiek gezin tot postmodern samenleven (Werken aan leefvormen, identiteit en socialisatie) (Dutch Edition). Utrecht, Nederland: Lemma.

 

Mesman, J., van de Rozenberg, T., Zicha, L., & Groeneveld, M. (2019). Etniciteit in schoolboeken voor de brugklas: representatie en stereotyperring. Universiteit Leiden. Geraadpleegd van https://jimdo-storage.global.ssl.fastly.net/file/bd2347d2-ab6c-4fc9-9b4…

 

Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (z.d.). Selectietool | ZILL. Geraadpleegd op 15 april 2020, van https://zill-selector.katholiekonderwijs.vlaanderen/#/

 

Ketnet Karrewiet. (2016, 1 december). Betonstop in Vlaanderen. Geraadpleegd op 12 januari 2020, van https://www.ketnet.be/karrewiet/1-december-2016-betonstop

Krusemeijer J. e.a. - ‘ Tussen opvoeding en liefhebberij. De ontwikkeling van de kamerplantcultuur in Nederland (1850-1940).’  In: I. Stroucken red. - ‘Geschiedenis van de kamerplant.’ Utrecht 1991

Lawson, D. F., Stevenson, K. T., Peterson, M. N., Carrier, S. J., L. Strnad, R., & Seekamp, E. (2019). Children can foster climate change concern among their parents. Nature Climate Change, 9(6), 458–462. https://doi.org/10.1038/s41558-019-0463-3

 

Lippmann, W. (z.d.). Public Opinion: The Original 1922 Edition. Geraadpleegd van https://wps.pearsoncustom.com/wps/media/objects/2429/2487430/pdfs/lippm…

 

Macrae, C. N., & Bodenhausen, G. V. (2000). Social Cognition: Thinking Categorically about Others. Annual Review of Psychology, 51(1), 93–120. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.51.1.93

 

Meadows, D. (2008). Vantoen.nu - Rapport van de Club van Rome (90ste editie). Houten, Nederland: Spectrum.

Meeus, B., Decker, P., & De Decker, P. (2013). De geest van suburbia. Antwerpen: Garant.

 

Mesman, J., van de Rozenberg, T., van Veen, D., Zicha, L., & Groeneveld, M. (2019). Representatie en stereotypering van vrouwen en mannen in schoolboeken voor de brugklas. Universiteit Leiden. Geraadpleegd van https://jimdo-storage.global.ssl.fastly.net/file/7f686795-c1b3-466d-815…

 

Mesman, J., van de Rozenberg, T., van Veen, D., Zicha, L., & Groeneveld, M. (2019). Etniciteit in schoolboeken voor de brugklas: representatie en stereotyperring. Universiteit Leiden. Geraadpleegd van https://jimdo-storage.global.ssl.fastly.net/file/bd2347d2-ab6c-4fc9-9b4…

 

OVSG. (z.d.). Leerplanzoeker. Geraadpleegd op 15 april 2020, van https://schoolweb.ovsg.be/ovsg/leerplan_login.aspx?fbclid=IwAR3XBWOr_TX…

 

Praagsma, J. M. (1995). Het natuuronderwijs van Eli Heimans en Jac.P. Thijsse.

 

 

Renson, I. (2019, 23 november). We zijn onze dorpen in ijltempo aan het verknoeien. De Standaard. Geraadpleegd van https://www.standaard.be/cnt/dmf20191122_04731224

 

 

Sleurs, W. (2006). Educatie voor duurzame ontwikkeling: leren met het oog op een betere leefwereld, hier en elders, vandaag en morgen. Impuls, 37(2), 90–102.

 

Smit, W., Jansen, P., van Koppen, C., Bulten, M., Damen, M., & Custers, C. (2006). Hoe duurzaam is NME? Een explorerend kwantitatief onderzoek naar langetermijneffecten van Natuur- en Milieueducatie op basisscholen. Veldwerk Nederland & Universiteit Utrecht, Apeldoorn. Geraadpleegd van https://edepot.wur.nl/54657

 

Steele, J. R., & Ambady, N. (2006). “Math is Hard!” The effect of gender priming on women’s attitudes. Journal of Experimental Social Psychology, 42(4), 428–436. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2005.06.003

 

Statistiek Vlaanderen. (2019). Woningvoorraad. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/woningvoorraad

 

Stryckers, P. (2010), ‘De NME van EDO’, CVN-krant, jrg.40, nr.1.

 

Uitgeverij Averbode. (2017). Wiskidz. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.uitgeverijaverbode.be/wiskidz

 

Uitgeverij Die Keure. (2017). Verrekijker. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.diekeure.be/nl-be/educatief/lager-onderwijs/verrekijker

 

Uitgeverij Die Keure. (2010). Jezus leeft! - Godsdienst doet ertoe. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.diekeure.be/nl-be/educatief/lager-onderwijs/jezus-leeft

 

Uitgeverij Die Keure. (2020). Passepartout - Ta clé sur le monde francophone. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.diekeure.be/nl-be/educatief/lager-onderwijs/passepartout

 

Uitgeverij Pelckmans. (2018). Mikado 2018 - Ontdek de vernieuwde Mikado. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.pelckmans.be/onderwijsniveaus/lager-onderwijs/wereldorienta…

 

Uitgeverij Plantyn. (2015). Adem vrij en krijg goesting in W.O. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.plantyn.com/web/nl/lager-onderwijs/wereldorientatie/curieuz…

 

Uitgeverij Plantyn. (2017). Samen Kanjers in wiskunde. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.plantyn.com/web/nl/lager-onderwijs/wiskunde/de-wiskanjers

 

Uitgeverij Plantyn. (2019). Samen Kanjers in taal. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.plantyn.com/web/nl/lager-onderwijs/wiskunde/de-wiskanjers

 

Uitgeverij Plantyn. (2019). Samen Kanjers in WO. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.plantyn.com/web/nl/lager-onderwijs/wiskunde/de-wiskanjers

 

Uitgeverij Van In. (2012). Methode godsdienst voor leerkrachten van nu - Tuin van Heden.nu. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van http://www.tuinvanheden.nu/nl

 

Uitgeverij Van In. (2014). Frans - Eventail Junior En action. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.vanin.be/nl/lager-onderwijs/frans/eventail-junior-en-action

 

Uitgeverij Van In. (2017). Op verkenning - Échte wereldoriëntatie in themaformaat. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://opverkenning.be/nl

 

Uitgeverij Van In. (2019). TALENT. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.talentvoortaal.be/nl

 

Uitgeverij Zwijsen België. (2018). ZoWISo zorgt voor inzicht, plezier & resultaat in de rekenles | Uitgeverij Zwijsen. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.uitgeverijzwijsen.be/zowiso

 

 

Vandebeek, J. (2017, 7 december). Heb jij de ideale maten? Deze ruimte heb je nodig per kamer. Geraadpleegd op 15 maart 2020, van https://www.livios.be/nl/bouwinformatie/afwerking/interieurafwerking/in…

 

 

Van Poeck, K., Vandenabeele, J., Bruyninckx, H. (2011), ‘Natuur- en milieueducatie en het VN-decennium van Educatie voor Duurzame Ontwikkeling’, Natuur.Focus, jrg.10, nr.1, 19-24.

Van Poeck, K. (2013). Natuur- en milieueducatie in historisch perspectief. Cursus Natuur- en Milieueducatie 2013. Cursus Natuur- en Milieueducatie. Deinze, België.

Verhetsel, A., Witlox, F., & Thierens, N. (2003). Jongeren en wonen in Vlaanderen : woonsituatie, woonwensen en woonbehoeften. Berchem: De Boeck.

 

Vermeiren, C. et al. (2017). Monetariseren van de impact van urban sprawl in Vlaanderen. Peter Cabus. Geraadpleegd van https://omgeving.vlaanderen.be/maatschappelijke-kosten-van-verspreide-b…

 

Vlaamse woonraad. (2019). Verdichten en leefbaarheid. Geraadpleegd van https://www.wonenvlaanderen.be/sites/wvl/files/wysiwyg/vwr-verdichten_d…

 

World Commission On Environment and Development (1987). Our Common Future. Oxford: Oxford University Press

Download scriptie (100.71 MB)
Winnaar Klasseprijs
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2020
Promotor(en)
Hans Leinfelder
Thema('s)
Kernwoorden