Stedelijke CO2-concentraties in Gent: leven we in een +400 ppm CO2 atmosfeer?
De hoeveelheid koolstofdioxide (CO2) in de atmosfeer stijgt sneller dan ooit. Door de grote impact op het broeikaseffect leidde dit tot talrijke studies naar de gevolgen van stijgende CO2-concentratie op mens en plant. Toch blijven er nog vele vragen onbeantwoord.
Aan het begin van het industriële tijdperk bedroeg de atmosferische concentratie van het broeikasgas CO2 280 ppm (of het aantal deeltjes per miljoen). Het toenemend gebruik van fossiele brandstoffen veroorzaakte een snelle stijging, met als gevolg dat de CO2-concentratie momenteel ongeveer 412 ppm is, de hoogste concentratie in 800 000 jaar. Dit zorgde op zijn beurt voor een temperatuurstijging op aarde van 1 °C. Deze stijging leidde al tot ingrijpende veranderingen, waaronder toename van droogte, meer overstromingen, zeespiegelstijging en biodiversiteitsverlies. Als de energievraag en het gebruik van fossiele brandstoffen blijft stijgen, wordt verwacht dat de CO2-concentratie tegen het einde van deze eeuw zal toenemen tot 900 ppm, met alle desastreuze gevolgen van dien.
Om de globale CO2-concentratie op te volgen, wordt deze gemeten op afgelegen referentielocaties waar weinig invloed is van menselijke activiteiten. Deze locaties staan echter in schril contrast met stedelijke omgevingen door de hoge bevolkingsdichtheid, bebouwing, afwezigheid van groen en het vele verkeer. Het is dan ook aannemelijk dat de samenstelling van de atmosfeer en de CO2-concentratie in steden sterk zal afwijken. Dit doet ons vermoeden dat de CO2-concentratie waar we dagelijks aan worden blootgesteld wel eens sterk zou kunnen verschillen van de globale gemiddelden. Te hoge CO2-concentraties kunnen vooral binnenshuis een probleem vormen. Hoge concentraties in de omgevingslucht bemoeilijken namelijk het laag houden van de concentratie binnenshuis en leiden tot hoge energieverbruiken door de nood aan extra ventilatie. Zonder ventilatie kan de concentratie binnenshuis al snel oplopen tot meer dan 1000 ppm. Dit kan leiden tot een vermindering van de cognitieve prestaties zoals het maken van beslissingen en probleemoplossend denken.
Eerder onderzoek naar de CO2-concentraties in stedelijke omgevingen is echter beperkt en nooit eerder werd onderzoek uitgevoerd naar de CO2-concentratie in een Belgische stad. Deze thesis focust zich daarom op de actuele CO2-concentraties in en rond stad Gent.
Fietstochtjes
Om de CO2-concentratie in stad Gent op te meten, werd een route uitgestippeld doorheen de stad. Met behulp van een fiets, uitgerust met een meetstation ontwikkeld aan het UGent Laboratorium voor Plantecologie (onder leiding van prof. Kathy Steppe), werd de CO2-concentratie langs deze route geregistreerd tijdens verschillende tochtjes tussen oktober 2019 en maart 2020. De verzamelde data gaf duidelijk aan dat de CO2-concentratie in Gent niet overal dezelfde is, met tot bijna 100 ppm verschil tussen twee locaties. Ook tussen verschillende fietsdagen waren er grote variaties. Het weer bleek een sterk bepalende factor om deze variatie in de tijd te verklaren. Statistische analyse toonde aan dat voornamelijk temperatuur, luchtdruk, neerslag en windsnelheid en -richting een invloed uitoefenen op de CO2-concentratie in de stad. De hoogste CO2-concentraties werden opgemeten bij lage windsnelheid en hoge luchtdruk.
Om de CO2-concentratie in stad Gent te visualiseren, werden de gemeten concentraties van iedere fietsrit geschaald tussen 0 en 1, als respectievelijk laagste en hoogste gemeten waarde. Vervolgens werden de relatieve meetwaarden gekleurd van blauw (laagste waarde) naar rood (hoogste waarde) en aangegeven op de kaart van stad Gent. Hoe roder, hoe slechter de situatie dus is. Hoogste CO2-concentraties werden het vaakst opgemeten ter hoogte van Dok-Zuid aan de Dampoort, één van de grootste verkeersknelpunten van de stad. De concentraties liepen hier op tot 587.8 ppm, zowat 175 ppm hoger dan het globale gemiddelde. Voornamelijk het vele verkeer en de slechte verkeersdoorstroming, wat ervoor zorgt dat het verkeer vaak moet starten en stoppen, worden verondersteld de extreme CO2-concentraties op deze locatie te verklaren.
De laagste CO2-concentraties werden dan weer opgemeten in de Blaarmeersen (minimaal 395.2 ppm). Dit door het weinige verkeer, de open ruimte en het vele groen. Een snelle blik op de kaart toont ten slotte dat de Gentse binnenstad aanzienlijk roder kleurt in vergelijking met de zone buiten de R40. Oorzaak hiervan is de combinatie van strenge snelheidsrestricties, die een hoger brandstofverbruik veroorzaken, en een dichte bebouwing waardoor de CO2 makkelijk blijft hangen in de straten.
Impact coronamaatregelen
2020 was een uitzonderlijk jaar. De invoering van de coronamaatregelen midden maart gaf echter de unieke mogelijkheid data te verzamelen van de CO2-concentratie in stad Gent gedurende een periode met minimaal verkeer. Om de invloed van deze maatregelen na te gaan, werd de CO2-concentratie continu opgemeten op een vaste locatie: het dak van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de Universiteit Gent (Coupure Links). Minder auto’s op de weg betekent minder CO2-uitstoot, en dus ook lagere CO2-concentraties, zou je denken. Niets was echter minder waar. De CO2-concentraties op de meetlocatie bleken tijdens de weken na de invoering van de maatregelen net hoger te zijn. Ook hier kon de verklaring worden teruggevonden bij de weersomstandigheden, die ongunstig waren voor de luchtkwaliteit. Om het echte effect van de afwezigheid van verkeer te kunnen bepalen, zouden de opgemeten CO2-concentraties moeten vergeleken worden met deze van voorgaande jaren bij normaal verkeer. Hiervan is echter geen data beschikbaar, wat vergelijken momenteel nog onmogelijk maakt.
De continue CO2-metingen toonden ook aan dat de invoering van de lage emissiezone (LEZ) in stad Gent op 1 januari 2020 niet zorgde voor een verlaging van de CO2-concentratie op de meetlocatie. Deze maatregel is dan ook gericht op schadelijke stoffen zoals fijn stof en stikstofoxiden. Daarom weert de LEZ voornamelijk dieselwagens. Hoewel deze inderdaad meer schadelijke stoffen uitstoten, hebben deze doorgaans echter een lagere CO2-uitstoot in vergelijking met benzinewagens.
Conclusie
De resultaten van het onderzoek maken duidelijk dat op sommige plaatsen en bij slechte weersomstandigheden de globale CO2-concentratie ver wordt overschreden in stad Gent, zonder dat we er ons van bewust zijn. Deze hoge concentraties kunnen vooral in de buurt van scholen en kantoren problematisch zijn door de nadelige effecten op het denk- en concentratievermogen. Hoewel de vermindering van verkeer kan leiden tot een lagere CO2-uitstoot, toont de data aan dat voornamelijk een verbeterde verkeersdoorstroming noodzakelijk is. Daarnaast blijken stedelijk groen en open ruimtes ook essentieel voor het (lokaal) verlagen van de CO2-concentratie.
Bibliografie
Airthings. (z.d.). What is CO2? Geraadpleegd 10 september 2019, van https://www.airthings.com/es/what-is-carbon-dioxide
Alberts, W. M. (1994). Indoor air pollution : NO, NO2, CO, and CO2. Journal of allergy and clinical immunology, 94(2), 289–295.
Allen, L. H. (1990). Plant Responses to Rising Carbon Dioxide and Potential Interactions with Air Pollutants. Journal of Environmental Quality, 19(1), 15–34. https://doi.org/10.2134/jeq1990.00472425001900010002x
Allen, J. G., MacNaughton, P., Satish, U., Santanam, S., Vallarino, J., & Spengler, J. D. (2016). Associations of Cognitive Function Scores with Carbon Dioxide, Ventilation, and Volatile Organic Compound Exposures in Office Workers: A Controlled Exposure Study of Green and Conventional Office Environments. Environmental Health Perspectives, 124(6), 805–812. https://doi.org/10.1289/ehp.1510037
Apte, M. G., Fisk, W. J., & Daisey, J. M. (2000). Associations Between Indoor CO2 Concentrations and Sick Building Syndrome Symptoms in U.S. Office Buildings: An Analysis of the 1994-1996 BASE Study Data. Indoor Air, 10(4), 246–257. https://doi.org/10.1034/j.1600-0668.2000.010004246.x
Archer, D., Kheshgi, H., & Maier-Reimer, E. (1997). Multiple timescales for neutralization of fossil fuel CO2. Geophysical Research Letters, 24(4), 405–408.
Azuma, K., Kagi, N., Yanagi, U., & Osawa, H. (2018). Effects of low-level inhalation exposure to carbon dioxide in indoor environments: A short review on human health and psychomotor performance. Environment International, 121, 51–56. https://doi.org/10.1016/j.envint.2018.08.059
Bacastow, R. B., Keeling, C. D., & Whorf, T. P. (1985). Seasonal amplitude increase in atmospheric CO2 concentration at Mauna Loa, Hawaii, 1959-1982. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 90(D6), 10529–10540. https://doi.org/10.1029/JD090iD06p10529
Barth, M., & Boriboonsomsin, K. (2008). Real-World Carbon Dioxide Impacts of Traffic Congestion. Transportation Research Record: Journal of the Transportation Research Board, 2058(1), 163–171. https://doi.org/10.3141/2058-20
Berner, R. A. (1998). The Carbon Cycle and CO2 Over Phanerozoic Time: The Role of Land Plants. Philosophical Transactions: Biological Sciences, 353(1365), 75–82.
Berner, R. A. (2003). The long-term carbon cycle, fossil fuels and atmospheric composition. Nature, 426(6964), 323–326. https://doi.org/10.1038/nature02131
Berry, R. D., & Colls, J. J. (1990). Atmospheric carbon dioxide and sulphur dioxide on an urban/rural transect—I. Continuous measurements at the transect ends. Atmospheric Environment. Part A. General Topics, 24(10), 2681–2688. https://doi.org/10.1016/0960-1686(90)90148-G
Boden, T. A., Marland, G., & Andres, R. J. (2017). Global, Regional, and National Fossil-Fuel CO2 Emissions. Geraadpleegd 3 april 2020, van Carbon Dioxide Information Analysis Center website: https://cdiac.ess-dive.lbl.gov/trends/emis/glo_2014.html
Briber, B., Hutyra, L., Dunn, A., Raciti, S., & Munger, J. (2013). Variations in Atmospheric CO2 Mixing Ratios across a Boston, MA Urban to Rural Gradient. Land, 2(3), 304–327. https://doi.org/10.3390/land2030304
Bruggink, G. T., Wolting, H. G., Dassen, J. H. A., & Bus, V. G. M. (1988). The effect of nitric oxide fumigation at two CO2 concentrations on net photosynthesis and stomatal resistance of tomato (Lycopersicon lycopersicum L. cv. Abunda). New Phytologist, 110(2), 185–191.
Büns, C., & Kuttler, W. (2012). Path-integrated measurements of carbon dioxide in the urban canopy layer. Atmospheric Environment, 46, 237–247. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2011.09.077
Butler, J. H., & Montzka, S. A. (2019). The NOAA Annual Greenhouse Gas Index (AGGI). Geraadpleegd 1 april 2019, van National Oceanic and Atmospheric Administration website: https://www.esrl.noaa.gov/gmd/aggi/aggi.html
Caldeira, K., & Wickett, M. E. (2003). Anthropogenic carbon and ocean pH. Nature, 425(6956), 365–365. https://doi.org/10.1038/425365a
Carlson, R. W. (1983). The effect of SO2 on photosynthesis and leaf resistance at varying concentrations of CO2. Environmental Pollution Series A, Ecological and Biological, 30(4), 309–321. https://doi.org/10.1016/0143-1471(83)90057-0
Chao, H. J., Schwartz, J., Milton, D. K., & Burge, H. A. (2003). The work environment and workers’ health in four large office buildings. Environmental Health Perspectives, 111(9), 1242–1248. https://doi.org/10.1289/ehp.5697
Climate change 2007: the physical science basis: contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. (2007). Cambridge.
Codex over het welzijn op het werk. (2017). Belgisch Staatsblad, p. 60905.
Departement Omgeving. (2016). Actieplan fijn stof en NO2 voor agglomeratie Gent en Gentse kanaalzone (2016 – 2020). 101.
Doney, S. C., Fabry, V. J., Feely, R. A., & Kleypas, J. A. (2009). Ocean Acidification: The Other CO2 Problem. Annual Review of Marine Science, 1(1), 169–192. https://doi.org/10.1146/annurev.marine.010908.163834
Fiscus, E. L., Reid, C. D., Miller, J. E., & Heagle, A. S. (1997). Elevated CO2 reduces O3 flux and O3-induced yield losses in soybeans: possible implications for elevated CO2 studies. Journal of Experimental Botany, 48(2), 307–313. https://doi.org/10.1093/jxb/48.2.307
FOD Economie. (2020). Economische impact van het coronavirus. Geraadpleegd 22 mei 2020, van https://economie.fgov.be/nl/themas/ondernemingen/coronavirus/economisch…
Fonseca, N., Casanova, J., & Valdés, M. (2011). Influence of the stop/start system on CO2 emissions of a diesel vehicle in urban traffic. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 16(2), 194–200. https://doi.org/10.1016/j.trd.2010.10.001
Fontaras, G., Zacharof, N.-G., & Ciuffo, B. (2017). Fuel consumption and CO2 emissions from passenger cars in Europe – Laboratory versus real-world emissions. Progress in Energy and Combustion Science, 60, 97–131. https://doi.org/10.1016/j.pecs.2016.12.004
Fragkias, M., Lobo, J., Strumsky, D., & Seto, K. C. (2013). Does Size Matter? Scaling of CO2 Emissions and U.S. Urban Areas. PLoS ONE, 8(6), e64727. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0064727
Gao, Y., Lee, X., Liu, S., Hu, N., Wei, X., Hu, C., … Yang, Y. (2018). Spatiotemporal variability of the near-surface CO2 concentration across an industrial-urban-rural transect, Nanjing, China. Science of The Total Environment, 631–632, 1192–1200. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2018.03.126
García, M. A., Sánchez, M. L., Pérez, I. A., & de Torre, B. (2008). Continuous Carbon Dioxide Measurements in a Rural Area in the Upper Spanish Plateau. Journal of the Air & Waste Management Association, 58(7), 940–946. https://doi.org/10.3155/1047-3289.58.7.940
García, M. A., Sánchez, M. L., & Pérez, I. A. (2010). Synoptic weather patterns associated with carbon dioxide levels in Northern Spain. Science of The Total Environment, 408(16), 3411–3417.
García, M. A., Sánchez, M. L., & Pérez, I. A. (2012). Differences between carbon dioxide levels over suburban and rural sites in Northern Spain. Environmental Science and Pollution Research, 19(2), 432–439. https://doi.org/10.1007/s11356-011-0575-4
Garrels, R. M., Lerman, A., & Mackenzie, F. T. (1976). Controls of atmospheric O2 and CO2: past, present, and future. American Scientist, 64(3), 306–315.
Gastaldi, M., Meneguzzer, C., Rossi, R., Lucia, L. Della, & Gecchele, G. (2014). Evaluation of Air Pollution Impacts of a Signal Control to Roundabout Conversion Using Microsimulation. Transportation Research Procedia, 3, 1031–1040. https://doi.org/10.1016/j.trpro.2014.10.083
Geers, C., & Gros, G. (2000). Carbon dioxide transport and carbonic anhydrase in blood and muscle. Physiological Reviews, 80(2), 681–715. https://doi.org/10.1152/physrev.2000.80.2.681
Geopunt Vlaanderen. (2020). Geopunt-kaart. Geraadpleegd 24 april 2020, van https://www.geopunt.be/
George, K., Ziska, L. H., Bunce, J. A., & Quebedeaux, B. (2007). Elevated atmospheric CO2 concentration and temperature across an urban–rural transect. Atmospheric Environment, 41(35), 7654–7665. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2007.08.018
Goward, S. N. (1981). Thermal behavior of urban landscapes and the urban heat island. Physical Geography, 2(1), 19–33. https://doi.org/10.1080/02723646.1981.10642202
Gratani, L., Pesoli, P., & Crescente, M. F. (1998). Relationship between Photosynthetic Activity and Chlorophyll Content in an Isolated Quercus Ilex L. Tree during the Year. Photosynthetica, 35(3), 445–451. https://doi.org/10.1023/A:1006924621078
Gratani, L., Crescente, M. F., & Petruzzi, M. (2000). Relationship between leaf life-span and photosynthetic activity of Quercus ilex in polluted urban areas (Rome). Environmental Pollution, 110(1), 19–28. https://doi.org/10.1016/S0269-7491(99)00285-7
Gratani, L., & Varone, L. (2005). Daily and seasonal variation of CO2 in the city of Rome in relationship with the traffic volume. Atmospheric Environment, 39(14), 2619–2624. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2005.01.013
Guais, A., Brand, G., Jacquot, L., Karrer, M., Dukan, S., Grévillot, G., … Schwartz, L. (2011). Toxicity of carbon dioxide: A review. Chemical Research in Toxicology, 24(12), 2061–2070. https://doi.org/10.1021/tx200220r
Hernández-Paniagua, I. Y., Lowry, D., Clemitshaw, K. C., Fisher, R. E., France, J. L., Lanoisellé, M., … Nisbet, E. G. (2015). Diurnal, seasonal, and annual trends in atmospheric CO2 at southwest London during 2000–2012: Wind sector analysis and comparison with Mace Head, Ireland. Atmospheric Environment, 105, 138–147. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2015.01.021
Houghton, R. A. (1999). The annual net flux of carbon to the atmosphere from changes in land use 1850-1990*. Tellus B, 51(2), 298–313. https://doi.org/10.1034/j.1600-0889.1999.00013.x
Huyse, H., Bachus, K., Merlevede, T., Delanoeije, J., & Knipprath, H. (2019). Societal Impact of the Citizen Science Project “CurieuzeNeuzen Vlaanderen”: Final report. HIVA-KU Leuven.
Idso, K. (1994). Plant responses to atmospheric CO2 enrichment in the face of environmental constraints: a review of the past 10 years’ research. Agricultural and Forest Meteorology, 69(3–4), 153–203. https://doi.org/10.1016/0168-1923(94)90025-6
Idso, C. D., Idso, S. B., & Balling Jr., R. C. (1998). The urban CO2 dome of Phoenix, Arizona. Physical Geography, 19(2), 95–108. https://doi.org/10.1080/02723646.1998.10642642
Idso, C. D., Idso, S. B., & Balling, R. C. (2001). An intensive two-week study of an urban CO2 dome in Phoenix, Arizona, USA. Atmospheric Environment, 35(6), 995–1000.
Idso, S. B., Idso, C. D., & Balling, R. C. (2002). Seasonal and diurnal variations of near-surface atmospheric CO2 concentration within a residential sector of the urban CO2 dome of Phoenix, AZ, USA. Atmospheric Environment, 36(10), 1655–1660. https://doi.org/10.1016/S1352-2310(02)00159-0
Intergovernemental Panel On Cllimate Change (IPCC). (2001). Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (J. T. Houghton, Y. Ding, D. J. Griggs, M. Noguer, P. J. van der Linden, X. Dai, … C. A. Johnson, Red.). Cambridge: Cambridge University Press.
Intergovernemental Panel On Cllimate Change (IPCC). (2007). Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (K. B. A. Solomon, S., D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis & M. T. and H. L. Miller, Red.).
Intergovernemental Panel On Cllimate Change (IPCC). (2019). Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, (V. Masson-Delmotte, P. Zhai, H.-O. Pörtner, D. Roberts, J. Skea, P. R. Shukla, … T. Waterfield, Red.). In Press. Cambridge: Cambridge University Press.
Irceline. (z.d.). Wanneer komen smogepisodes voor? Geraadpleegd 16 april 2020, van https://www.irceline.be/nl/documentatie/faq/wanneer-vinden-er-smog-epis…
Jackson, R. B., Sala, O. E., Field, C. B., & Mooney, H. A. (1994). CO2 alters water use, carbon gain, and yield for the dominant species in a natural grassland. Oecologia, 98(3–4), 257–262. https://doi.org/10.1007/BF00324212
Kajtár, L., & Herczeg, L. (2012). Influence of carbon-dioxide concentration on human well-being and intensity of mental work. Quarterly Journal of the Hungarian Meteorological Service, 116(6), 145–169.
Keeling, C. D. (1960). The Concentration and Isotopic Abundances of Carbon Dioxide in the Atmosphere. Tellus, 12(2), 200–203. https://doi.org/10.3402/tellusa.v12i2.9366
Keeling, C. D., Bacastow, R. B., Bainbridge, A. E., Ekdahl, C. A., Guenther, P. R., Waterman, L. S., & Chin, J. F. S. (1976). Atmospheric carbon dioxide variations at Mauna Loa Observatory, Hawaii. Tellus, 28(6), 538–551. https://doi.org/10.1111/j.2153-3490.1976.tb00701.x
Keeling, R. (2020). Carbon Dioxide Measurements. Geraadpleegd 30 april 2020, van Scripps Institution of Oceanography website: scrippsco2.ucsd.edu/
Key, R. M., Kozyr, A., Sabine, C. L., Lee, K., Wanninkhof, R., Bullister, J. L., … Peng, T.-H. (2004). A global ocean carbon climatology: Results from Global Data Analysis Project (GLODAP). Global Biogeochemical Cycles, 18(4), GB4031. https://doi.org/10.1029/2004GB002247
Kimball, B. A. (1983). Carbon Dioxide and Agricultural Yield: An Assemblage and Analysis of 430 Prior Observations 1. Agronomy Journal, 75(5), 779–788. https://doi.org/10.2134/agronj1983.00021962007500050014x
Kimball, B. A., & Idso, S. B. (1983). Increasing atmospheric CO2: effects on crop yield, water use and climate. Agricultural Water Management, 7(1–3), 55–72. https://doi.org/10.1016/0378-3774(83)90075-6
Kishore Kumar, M., & Shiva Nagendra, S. M. (2015). Characteristics of ground level CO2 concentrations over contrasting land uses in a tropical urban environment. Atmospheric Environment, 115, 286–294. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2015.05.044
Kleypas, J. A. (1999). Geochemical Consequences of Increased Atmospheric Carbon Dioxide on Coral Reefs. Science, 284(5411), 118–120. https://doi.org/10.1126/science.284.5411.118
Koerner, B., & Klopatek, J. (2002). Anthropogenic and natural CO2 emission sources in an arid urban environment. Environmental Pollution, 116, S45–S51. https://doi.org/10.1016/S0269-7491(01)00246-9
Koninklijk Meteorologisch instituur van België (KMI). (z.d.). Inversie. Geraadpleegd 16 april 2020, van https://www.meteo.be/nl/info/weerwoorden/inversie
Koninklijke Sterrenwacht van België. (z.d.). Zonsopgang, zonsondergang en schemering. Geraadpleegd 13 mei 2020, van https://www.astro.oma.be/GENERAL/INFO/nli007.html
Le Quéré, C., & Metzl, N. (2004). Natural processes regulating the ocean uptake of CO2. The Global Carbon Cycle : Integrating Humans, Climate, and the Natural World, 62, 243–255.
Lloyd, J., & Farquhar, G. D. (1996). The CO2 Dependence of Photosynthesis, Plant Growth Responses to Elevated Atmospheric CO2 Concentrations and Their Interaction with Soil Nutrient Status. I. General Principles and Forest Ecosystems. Functional Ecology, 10(1), 4. https://doi.org/10.2307/2390258
Lu, C.-Y., Lin, J.-M., Chen, Y.-Y., & Chen, Y.-C. (2015). Building-Related Symptoms among Office Employees Associated with Indoor Carbon Dioxide and Total Volatile Organic Compounds. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12(6), 5833–5845. https://doi.org/10.3390/ijerph120605833
Lüthi, D., Le Floch, M., Bereiter, B., Blunier, T., Barnola, J.-M., Siegenthaler, U., … Stocker, T. F. (2008). High-resolution carbon dioxide concentration record 650,000–800,000 years before present. Nature, 453(7193), 379–382. https://doi.org/10.1038/nature06949
MacNaughton, P., Spengler, J., Vallarino, J., Santanam, S., Satish, U., & Allen, J. (2016). Environmental perceptions and health before and after relocation to a green building. Building and Environment, 104, 138–144. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2016.05.011
Mahesh, P., Sharma, N., Dadhwal, V. K., Rao, P. V. N., Apparao, B. V., Ghosh, A. K., … Ali, M. M. (2014). Impact of Land-Sea Breeze and Rainfall on CO2 Variations at a Coastal Station. Journal of Earth Science & Climatic Change, 5(6). https://doi.org/10.4172/2157-7617.1000201
Mandavilli, S., Russel, E. R., & Rys, M. J. (2008). Impact of modern roundabouts on vehicular emissions. International Journal of Industrial Ergonomics, 38, 135–142.
Mckee, I. F., Bullmore, J. F., & Long, S. P. (1997). Will elevated CO2 concentrations protect the yield of wheat from O3 damage? Plant, Cell and Environment, 20(1), 77–84. https://doi.org/10.1046/j.1365-3040.1997.d01-1.x
Mills, G. (2007). Cities as agents of global change. International Journal of Climatology, 27(14), 1849–1857. https://doi.org/10.1002/joc.1604
Monroe, R. (2013). The History of the Keeling Curve. Geraadpleegd 2 april 2020, van Scripps Institution of Oceanography website: https://scripps.ucsd.edu/programs/keelingcurve/2013/04/03/the-history-o…
Monroe, R. (2019). Carbon Dioxide Levels Hit Record Peak in May. Geraadpleegd 1 april 2020, van Scripps Institution of Oceanography website: https://scripps.ucsd.edu/programs/keelingcurve/2019/06/04/carbon-dioxid…
Murnane, R. J., Sarmiento, J. L., & Le Quéré, C. (1999). Spatial distribution of air-sea CO2 fluxes and the interhemispheric transport of carbon by the oceans. Global Biogeochemical Cycles, 12(2), 287–305.
Nasrallah, H. A., Balling Jr, R. C., Mohammed Madi, S., & Al-Ansari, L. (2003). Temporal variations in atmospheric CO2 concentrations in Kuwait City, Kuwait with comparisons to Phoenix, Arizona, USA. Environmental Pollution, 121(2), 301–305. https://doi.org/10.1016/S0269-7491(02)00221-X
Norbäck, D., & Nordström, K. (2008). Sick building syndrome in relation to air exchange rate, CO2, room temperature and relative air humidity in university computer classrooms: an experimental study. International Archives of Occupational and Environmental Health, 82(1), 21–30. https://doi.org/10.1007/s00420-008-0301-9
Oke, T. R. (1982). The energetic basis of the urban heat island. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 108(455), 1–24. https://doi.org/10.1002/qj.49710845502
Pataki, D. E., Bowling, D. R., & Ehleringer, J. R. (2003). Seasonal cycle of carbon dioxide and its isotopic composition in an urban atmosphere: Anthropogenic and biogenic effects. Journal of Geophysical Research, 108(D23), 4735. https://doi.org/10.1029/2003JD003865
Petersen, S., Jensen, K. L., Pedersen, A. L. S., & Rasmussen, H. S. (2016). The effect of increased classroom ventilation rate indicated by reduced CO2 concentration on the performance of schoolwork by children. Indoor Air, 26(3), 366–379. https://doi.org/10.1111/ina.12210
Petit, J. R., Jouzel, J., Raynaud, D., Barkov, N. I., Barnola, J.-M., Basile, I., … Stievenard, M. (1999). Climate and atmospheric history of the past 420,000 years from the Vostok ice core, Antarctica. Nature, 399(6735), 429–436. https://doi.org/10.1038/20859
Post, W. M., Peng, T.-H., Emanuel, W. R., King, A. W., Dale, V. H., & DeAngelis, D. L. (1990). The global carbon cycle. American Scientist, 74(4), 310–323.
Pruppacher, H. R., & Klett, J. D. (2010). Microphysics of Clouds and Precipitation. Dordrecht: Springer Netherlands.
Raven, J., Caldeira, K., Elderfield, H., Hoegh-Guldberg, O., Liss, P., Riebesell, U., … Watson, A. (2005). Ocean acidification due to increasing atmospheric carbon dioxide. The Royal Society.
Redlich, C. A., Sparer, J., & Cullen, M. R. (1997). Sick-building syndrome. The Lancet, 349(9057), 1013–1016. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(96)07220-0
Rice, A., & Bostrom, G. (2011). Measurements of carbon dioxide in an Oregon metropolitan region. Atmospheric Environment, 45(5), 1138–1144. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2010.11.026
Riebesell, U., Zondervan, I., Rost, B., Tortell, P. D., Zeebe, R. E., & Morel, F. M. M. (2000). Reduced calcification of marine plankton in response to increased atmospheric CO2. Nature, 407(6802), 364–367. https://doi.org/10.1038/35030078
Rigby, M., Toumi, R., Fisher, R., Lowry, D., & Nisbet, E. G. (2008). First continuous measurements of CO2 mixing ratio in central London using a compact diffusion probe. Atmospheric Environment, 42(39), 8943–8953. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2008.06.040
Sabine, C. L., Feely, R. A., Gruber, N., Key, R. M., Lee, K., Bullister, J. L., … Rios, A. F. (2004). The Oceanic Sink for Anthropogenic CO2. Science, 305(5682), 367–371. https://doi.org/10.1126/science.1097403
Sajuni, N. R. B. (2015). Air Pollution. Geraadpleegd 16 april 2020, van https://vdocuments.mx/air-pollution-55849a5cc5369.html
Satish, U., Mendell, M. J., Shekhar, K., Hotchi, T., Sullivan, D., Streufert, S., & Fisk, W. J. (2012). Is CO2 an Indoor Pollutant? Direct Effects of Low-to-Moderate CO2 Concentrations on Human Decision-Making Performance. Environmental Health Perspectives, 120(12), 1671–1677. https://doi.org/10.1289/ehp.1104789
Schlesinger, W. H. (1999). Carbon Sequestration in Soils. Science, 284(5423), 2095–2095. https://doi.org/10.1126/science.284.5423.2095
Scripps Institution of Oceanography. (2020). The Keeling Curve. Geraadpleegd 1 april 2020, van https://scripps.ucsd.edu/programs/keelingcurve/
Seinfeld, J. H., & Pandis, S. N. (1998). Atmospheric chemistry and physics: from air pollution to climate change. New York: Wiley.
Seppanen, O. A., Fisk, W. J., & Mendell, M. J. (1999). Association of Ventilation Rates and CO2 Concentrations with Health andOther Responses in Commercial and Institutional Buildings. Indoor Air, 9(4), 226–252. https://doi.org/10.1111/j.1600-0668.1999.00003.x
Soegaard, H., & Møller-Jensen, L. (2003). Towards a spatial CO2 budget of a metropolitan region based on textural image classification and flux measurements. Remote Sensing of Environment, 87(2–3), 283–294. https://doi.org/10.1016/S0034-4257(03)00185-8
Stad Gent. (z.d.). Vergunningen en toegang autovrij gebied. Geraadpleegd 18 mei 2020, van https://stad.gent/nl/mobiliteit-openbare-werken/mobiliteit/vergunningen…
Stad Gent. (2014). Een kaart van de vegetaties in Gent. Geraadpleegd 20 april 2020, van https://stad.gent/nl/over-gent-en-het-stadsbestuur/parken/grote-parken-…
Stad Gent. (2018). Resultaten van CurieuzeNeuzen Vlaanderen voor Gent. Geraadpleegd 19 mei 2020, van https://stad.gent/nl/over-gent-en-het-stadsbestuur/nieuws-evenementen/r…
Stad Gent. (2020a). Gent in cijfers. Geraadpleegd 24 april 2020, van https://gent.buurtmonitor.be/
Stad Gent. (2020b). Lage-emissiezone Gent. Geraadpleegd 20 april 2020, van https://stad.gent/nl/mobiliteit-openbare-werken/lage-emissiezone
Stull, R. B. (Red.). (1988). An Introduction to Boundary Layer Meteorology. https://doi.org/10.1007/978-94-009-3027-8
Sybesma, C., & Mortensen, L. M. (1984). Effect of CO2 on Photosynthesis and Growth of Chrysanthemum. In Advances in Photosynthesis Research (pp. 137–140). Dordrecht: Springer Netherlands.
Tans, P. (2020). Trends in Atmospheric Carbon Dioxide. Geraadpleegd 30 april 2020, van NOAA/ESRL website: www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/
Tsai, D.-H., Lin, J.-S., & Chan, C.-C. (2012). Office Workers’ Sick Building Syndrome and Indoor Carbon Dioxide Concentrations. Journal of Occupational and Environmental Hygiene, 9(5), 345–351. https://doi.org/10.1080/15459624.2012.675291
Vaisala. (2018). User Guide Vaisala CARBOCAP® Carbon Dioxide Probe GMP252. p. 122.
Vehviläinen, T., Lindholm, H., Rintamäki, H., Pääkkönen, R., Hirvonen, A., Niemi, O., & Vinha, J. (2016). High indoor CO2 concentrations in an office environment increases the transcutaneous CO2 level and sleepiness during cognitive work. Journal of Occupational and Environmental Hygiene, 13(1), 19–29. https://doi.org/10.1080/15459624.2015.1076160
Velasco, E., & Roth, M. (2010). Cities as Net Sources of CO2: Review of Atmospheric CO2 Exchange in Urban Environments Measured by Eddy Covariance Technique. Geography Compass, 4(9), 1238–1259. https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2010.00384.x
Vlaams Verkeerscentrum. (2020). Impact maatregelen coronacrisis. Geraadpleegd 13 mei 2020, van https://www.verkeerscentrum.be/studies/impact-maatregelen-coronacrisis
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). (z.d.). Street canyon. Geraadpleegd 18 mei 2020, van https://www.vmm.be/woordenboek/street-canyon
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). (2017). Meetcampagne stikstofdioxide op 50 locaties in Gent (2016) - Eindrapport.
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). (2019a). CO2-emissie van nieuwe voertuigen. Geraadpleegd 14 mei 2020, van https://www.milieurapport.be/sectoren/transport/emissies-afval/co2-emis…
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). (2019b). Hitte-eilanden in steden. Geraadpleegd 11 april 2020, van https://www.milieurapport.be/milieuthemas/klimaatverandering/temperatuu…
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). (2019c). Luchtkwaliteit in de Gentse agglomeratie en Gentse kanaalzone - jaarrapport 2018.
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). (2020a). Betere luchtkwaliteit door coronacrisis? Geraadpleegd 14 mei 2020, van https://www.vmm.be/nieuwsbrief/april-2020/betere-luchtkwaliteit-door-co…
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). (2020b). Informatiedrempel fijn stof overschreden. Geraadpleegd 14 mei 2020, van https://www.vmm.be/nieuws/archief/informatiedrempel-fijn-stof-overschre…
Vogt, R., Christen, A., Rotach, M. W., Roth, M., & Satyanarayana, A. N. V. (2006). Temporal dynamics of CO2 fluxes and profiles over a Central European city. Theoretical and Applied Climatology, 84(1–3), 117–126. https://doi.org/10.1007/s00704-005-0149-9
Waring, R. H., Landsberg, J. J., & Williams, M. (1998). Net primary production of forests: a constant fraction of gross primary production? Tree Physiology, 18(2), 129–134. https://doi.org/10.1093/treephys/18.2.129
Whitmarsh, J., & Govindjee. (1999). Chapter 2: The Basic Photosynthetic Process. In Concepts in Photobiology: Photosynthesis and Photomorphogenesis (pp. 11–51). Boston: Kluwer Academic Publishers.
Wisconsin Department of Health Services (DHS). (2019). Carbon Dioxide. Geraadpleegd 1 februari 2020, van https://www.dhs.wisconsin.gov/chemical/carbondioxide.htm
World Health Organization (WHO). (1990). Indoor air quality: biological contaminants: report on a WHO meeting, Rautavaara, 29 August-2 September 1988. Copenhagen.
World Health Organization (WHO). (2006). International Chemical Safety Cards 0021. Geraadpleegd 14 september 2019, van https://www.ilo.org/dyn/icsc/showcard.display?p_lang=en&p_card_id=0021&…
