Vertrouw jij nog wat er op je bord ligt?
In onze huidige maatschappij wordt de afstand tussen voedingsproducenten en onszelf steeds groter. Enkele generaties terug wisten onze grootouders vaak nog van welke boer de melk kwam en welke boomgaard de eer mocht opstrijken voor die lekkere appeltjes. Vandaag is dat anders. Er zijn meer en meer tussenspelers, wat de kans groter maakt dat 1 van de betrokken spelers een mogelijkheid ziet voor het plegen van fraude. Jawel, er wordt waarschijnlijk meer fraude gepleegd met onze voeding dan je zou denken. Maar wat kunnen we hieraan doen? Dit is een vraag waar vele Belgische voedingsbedrijven mee kampen. Dit artikel beschrijft een praktische oplossing, met als doel dat we weer allemaal met 100% vertrouwen kunnen genieten van ons eten.
Beeld je in: het is Nathalie haar derde week in haar nieuwe job. Ze werkt voor een ambitieus bedrijf dat appelsap produceert. Haar job is ervoor zorgen dat er elke dag tienduizend liter appelsap de deur uit gaat van de hoogste kwaliteit. Vanochtend had ze nog een gesprek met je baas over de doelstellingen van het bedrijf. Haar voorganger was zelfs ontslaan omdat het hem maar niet lukte om de doelstellingen te behalen. Nu is er net vandaag iets misgegaan, ze heeft door een miscommunicatie met de leverancier maar voldoende appels voor negenduizend liter sap. Nu hopen we natuurlijk dat ze het risico neemt om een slechte indruk te maken en dit meldt bij haar baas, maar dat doet ze niet. Nathalie besluit dat ze vandaag duizend liter water zal toevoegen. Dergelijke kleine verdunning van het sap merkt toch niemand en zo behoudt ze haar goede reputatie. Dit scenario is een voorbeeld van voedselfraude. Voedselfraude wordt algemeen gedefinieerd als het opzettelijk misleiden van de consument met als doel het behalen van een bepaald (financieel) voordeel. Een authentiek product is een product dat niet gefraudeerd is. Voedselfraude is een onderdeel van voedselintegriteit, een tweede belangrijke term. Controle van de voedselintegriteit betekent het garanderen van veiligheid, kwaliteit en authenticiteit voor de geproduceerde levensmiddelen (Kleboth et al., 2016).
In het geval van de situatie van Nathalie bezorgt ze niet rechtstreeks lichamelijke schade, maar in vele gevallen is de manier waarop voedselfraude gepleegd wordt lang niet zo onschuldig als sap verdunnen met water. Voedselfraude kan voor grote risico’s zorgen voor de volksgezondheid. Vaak worden producten gebruikt die niet toegelaten of niet gekend zijn, waardoor het ook heel moeilijk wordt om die producten te detecteren. Daarnaast zorgt voedselfraude ook voor grote economische verliezen. Deze verliezen situeren zich onder andere op volgende niveaus: voedselverliezen, aandelenkoersen die dalen, afnames in verkoop door verlies van vertrouwen bij de consument, enzoverder. De kosten gemaakt door voedselfraude worden voor de wereldwijde voedingsmiddelenindustrie geschat op ongeveer 30 miljard euro per jaar (Europese Commissie, 2019).
Om het algemene probleem van voedselfraude te beperken, moet eerst de situatie in elk afzonderlijk voedingsbedrijf bekeken worden. Er moet een methode ontwikkeld worden waarmee elk bedrijf zijn eigen gevoelige plekken voor fraude kan blootleggen om zo deze aan te kunnen pakken. Als elk bedrijf zijn eigen situatie zo kan analyseren, zal het probleem over de volledige Belgische Voedingsindustrie aanzienlijk verminderd kunnen worden. Maar, hoe start je hier nu aan als bedrijf? Er is nog geen gestandaardiseerde manier waarop bedrijven hun integriteit en hun fraudegevoeligheid kunnen opmeten.
Om dit probleem aan te pakken, werd in dit onderzoek gestart met het testen van een net ontwikkeld instrument: het voedselintegriteitsklimaat instrument of VIK-instrument (Waeel Alrobaish, 2019). Dit instrument is in essentie een vragenlijst, die ingevuld moet worden door elke werknemer van een bedrijf. De vragenlijst meet wat de werknemers vinden van de integriteit binnen hun bedrijf. Dit betekent de veiligheid, kwaliteit en authenticiteit van de producten. Uit de vragenlijst kunnen de zwakkere punten van het bedrijf blootgelegd worden waardoor we deze in de volgende stap kunnen verbeteren. Zo wordt het bedrijf minder gevoelig voor fraude.
Het instrument was reeds theoretisch opgesteld, maar nog nooit getest in de praktijk. Het eerste doel van het onderzoek was om dit instrument toe te passen in een slagerijketen en te bekijken of het een goed en algemeen toepasbaar instrument kan zijn voor de Belgische Voedingsindustrie.
Om dit instrument te evalueren, werd het resultaat vergeleken met het resultaat van een tweede interview: het KPI-interview. Dit KPI-interview hield in dat we ter plaatse in de slagerij gingen bekijken of de werknemers zich effectief aan de vooropgestelde regels hielden. Er werd getest of elke werknemer de regels kende en of deze ook effectief opgevolgd werden. Het objectieve resultaat van het KPI-interview werd naast het resultaat van het VIK-instrument gelegd. Hieruit bleek dat de resultaten overeen kwamen: als de werknemers in een bepaalde slagerij vonden dat het goed gesteld was met de voedselintegriteit bleek in het algemeen dat ook de objectieve KPI-meting dit bevestigde. Het VIK-instrument is dus een gebruiksklaar en gebruiksvriendelijk instrument dat voedingsbedrijven kunnen gebruiken om hun perceptie van integriteit op te meten. Op die manier kunnen verbeterpunten blootgelegd worden waardoor voedselfraude kan vermeden worden.
Nadat we hebben kunnen aantonen dat het VIK-instrument een goed instrument is, was het interessant om te bekijken wat de huidige situatie is in België. Het tweede deel van dit onderzoek is een bedrijvenstudie, waarin het VIK-instrument door 15 verschillende voedingsbedrijven werd ingevuld. Dit was dus een eerste test van het instrument op grotere schaal. Hieruit bleek dat de werknemers algemeen een positieve perceptie hebben van de integriteit binnen hun bedrijf.
We kunnen besluiten dat het VIK-instrument een grote hulp kan zijn voor bedrijven in de strijd tegen fraude. Het is een praktisch en gebruiksvriendelijk instrument. Daarnaast is het in het algemeen al vrij goed gesteld met de integriteit binnen de Belgische voedingsbedrijven. Conclusie: geen zorgen als je de volgende keer appelsap drinkt, maar het kan nooit kwaad de voedingsindustrie een duwtje in de juiste richting te geven.
About Knowledge Centre for Food Fraud and Quality - policy European Commission. (2020, 3 februari). Geraadpleegd op 18/05/2020 via https://ec.europa.eu/knowledge4policy/food-fraud/about_en
Alamprese, C., Casale, M., Sinelli, N., Lanteri, S., & Casiraghi, E. (2013). Detection of minced beef adulteration with turkey meat by UV–vis, NIR and MIR spectroscopy. LWT - Food Science and Technology, 53(1), 225–232.
Ali, M. H., & Suleiman, N. (2018). Eleven shades of food integrity: A halal supply chain perspective. Trends in Food Science & Technology, 71, 216–224.
Baert, K., Van Huffel, X., Wilmart, O., Jacxsens, L., Berkvens, D., Diricks, H., et al. (2011). Measuring the safety of the food chain in Belgium: development of a barometer. Food Research International, 44, 940-950.
Ballin, N. Z., Vogensen, F. K., & Karlsson, A. H. (2009). Species determination – Can we detect and quantify meat adulteration? Meat Science, 83(2), 165–174.
Bisenius, S., Neuhaus, H., Effkemann, S., Heemken, O., Bartelt, E., Lang, T., … Kehrenberg, C. (2019). Composition of herring and cod fillets from the North and the Baltic Sea – Detecting added water. Food Control, 107.
BRC. (2015). UNDERSTANDING VULNERABILITY ASSESSMENT. Geraadpleegd op 12 november 2019 via https://www.siroccoconsulting.com/wpcontent/uploads/2017/12/UNDERSTANDI…;
BRC. (2017). BRC Global Standard for Packaging and Packaging Materials P552: Position Statement - Clarification on ‘food defence’ and ‘food fraud’ in the Packaging Standard. Geraadpleegd op 12 november 2019 via www.brcglobalstandards.com
BSI. (2016). Food Fraud. Geraadpleegd op 12 november 2019 via https://www.bsigroup.com/en-GB/industries-and-sectors/food-and-drink/Ho…;
Campdenbri. (2015). The rise of TACCP from Campden BRI. Geraadpleegd op 21 oktober 2019, van https://www.campdenbri.co.uk/blogs/the-rise-of-taccp.php
Codex Alimentarius . (2019). Standards. Geraadpleegd op 23 november 2019, van http://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/codex-texts/list-standards…;
Codex Alimentarius Commission. (2018). DISCUSSION PAPER ON FOOD INTEGRITY AND FOOD AUTHENTICITY.
Conter, M., Zanardi, E., Ghidini, S., Pennisi, L., Vergara, A., Campanini, G., & Ianieri, A. (2007). Survey on typology, PRPs and HACCP plan in dry fermented sausage sector of Northern Italy. Food Control, 18, 650-655.
De Boeck, E., Jacxsens, L., Bollaerts, M., & Vlerick, P. (2015). Food safety climate in food processing organizations: Development and validation of a self-assessment tool. Trends in Food Science & Technology.
De Boeck, E., Jacxsens, L., Vlerick, P., & Uyttendaele, M. (2018). Food Safety Culture and Climate, Exploring the Human Factor in Food Safety Management. (Doctoraat), gent, Universiteit Gent.
European Commission. (2014). The General Food Law: Fitness Check.
European Commission. (2018). THE REFIT EVALUATION of the General Food Law (Regulation (EC) No 178/2002).
Europees parlement. (2013). Report on the food crisis, fraud in the food chain and the control thereof (2013/2091(INI)).
Europese Commissie. (2013). COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT A FITNESS CHECK OF THE FOOD CHAIN State of play and next steps.
Europese Commissie. (2019, 12 April). Agri-food fraud - Food Safety - European Commission. Geraadpleegd op 7 oktober 2019, van https://ec.europa.eu/food/safety/food-fraud_en
Europese Commissie. (2019, 12 April). Events, documents & useful links - Food Safety - European Commission. Geraadpleegd op 13 oktober 2019, van https://ec.europa.eu/food/safety/food-fraud/reports_en
Europese Commissie. (2019, 17 September). RASFF - Food and Feed Safety Alerts - Food Safety - European Commission. Geraadpleegd op 13 oktober 2019, van https://ec.europa.eu/food/safety/rasff_en
Europese Commissie. (2019, 20 Augustus). Dual Food Quality: Commission releases study assessing differences in the composition of EU food products - EU Science Hub - European Commission. Geraadpleegd op 8 oktober 2019, van https://ec.europa.eu/jrc/en/news/dual-food-quality-commission-releases-…;
Europese Commissie. (2019, 23 mei). The EU Food Fraud Network - Food Safety - European Commission. Geraadpleegd op 30 september 2019, van https://ec.europa.eu/food/safety/food-fraud/ffn_en
FAO. (2019). About Codex | CODEXALIMENTARIUS FAO-WHO. Geraadpleegd op 7 oktober 2019, van http://www.fao.org/fao-who-CodexAlimentarius /about-Codex/en/
FARNHub. (2019). FARNHub. Geraadpleegd op 13 oktober 2019, van http://farnhub.authent.cra.wallonie.be/
FAVV. (2019). FAVV - De Nationale Opsporingseenheid van het FAVV: meer dan 500 onderzoeken naar fraude in 2016. Geraadpleegd op 13 oktober 2019, van http://www.afsca.be/watdoenwij/noe/
FAVV. (2019, 23 april). FAVV - Mededeling van het FAVV. Geraadpleegd op 2 november 2019, van http://www.afsca.be/consumenten/productterugroepingen/2019/2019-0423.as…;
Food Fraud Advisors. (2019). Food Fraud Advisors’ Information Board. Geraadpleegd op 23 november 2019, van https://trello.com/b/aoFO1UEf/food-fraud-risk-information
Food Standards Agency. (2016). FOOD CRIME ANNUAL STRATEGIC ASSESSMENT. Geraadpleegd op 10/11/2019 van Food.gov.uk
Food Standards Agency. (2017). PAS 96:2017. Geraadpleegd op 10/11/2019 van https://www.food.gov.uk/sites/default/files/media/document/pas962017_0…;
Fox, M. (2018, 1 Augustus). The seafood supply chain from a fraudulent perspective. Springer.
Galvez, J., Mejuto, J., & Simal-Gandara, J. (2018). Future challenges on the use of blockchain for food traceability analysis. Trends in Analytical Chemistry.
GFSI, Global Food Safety Initiative. (2017). GFSI benchmarking requirements version 7.2. Geraadpleegd op 2/11/2019 van https://mygfsi.com/news-andresources/?type=publications
GFSI. (2014). GFSI POSITION ON MITIGATING THE PUBLIC HEALTH RISK OF FOOD FRAUD.
GFSI. (2019, 26 september). Certification - MyGFSI. Geraadpleegd op 21 oktober 2019, van https://mygfsi.com/how-to-implement/certification/
Gurdeniz, G., & Ozen, B. (2009). Detection of adulteration of extra-virgin olive oil by chemometric analysis of mid-infrared spectral data. Food Chemistry, 116(2), 519– 525.
IFS. (2019). IFS Product Integrity Assessment (PIA). Geraadpleegd op 14/03/2020 van ifs.certification.com
Jacxsens, L., & Cucu, T. (2019). Food fraud: real or unknown? Ciboris.
Jespersen, L., MacLaurin, T., & Vlerick, P. (2017). Development and validation of a scale to capture social desirability in food safety culture. Food Control, 82, 42–47.
JRC. (2019). Monthly Summary of Articles on Food Fraud and Adulteration. Geraadpleegd van https://ec.europa.eu/knowledge4policy/food-fraud-quality_en
JRC. (2019, 14 juni). Food Fraud & Quality - Knowledge for policy European Commission. Geraadpleegd op 13 oktober 2019, van https://ec.europa.eu/knowledge4policy/foodfraud-quality_en
K.B. van 13 juli 2014 betreffende Hygiëne, Belgisch staatsblad, 2014, 13 juli.
K.B. van 14 november 2003 betreffende autocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid in de voedselketen, Belgisch staatsblad, 14 november 2003.
K.B. van 16 januari 2006 tot vaststelling van de nadere regels van de erkenningen, toelatingen en voorafgaande registraties afgeleverd door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, Belgisch Staatsblad., 2006, 16 januari.
Kartheek, M., Smith, A., Kottai Muthu, A., & Manavalan, R. (2011). Determination of Adulterants in Food: A Review. Journal of Chemical and Pharmaceutical Research.
Kleboth, J. A., Luning, P. A., & Fogliano, V. (2016). Risk-based integrity audits in the food chain: A framework for complex systems. Trends in Food Science & Technology.
KTBA. (z.d.). IFS PIA PRODUCT INTEGRITY ASSESSMENT. Geraadpleegd op 8 mei 2020, van https://www.ktba.com/nl/ifs-pia-product-integrity-assessment/
Lord, N., & Elizondo, C., & Spencer, J. (2017). The dynamics of food fraud: The interactions between criminal opportunity and market (dys)functionality in legitimate business, Criminology & Criminal Justice.
Manning, L. (2016). Food fraud: policy and food chain. Current Opinion in Food Science, 10, 16–21.
Manning, L. (2020). Moving from a compliance‐based to an integrity‐based organizational climate in the food supply chain. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 19(3), 995–1017.
Manning, L., & Soon, J. (2014). Developing systems to control food adulteration. Food Policy.
Manning, L., & Soon, J. (2019). Developing anti-counterfeiting measures: The role of smart ficpackaging. Food Research International.
Probst, T. M., Petitta, L., Barbaranelli, C., & Austin, C. (2018). Safety-Related Moral Disengagement in Response to Job Insecurity: Counterintuitive Effects of Perceived Organizational and Supervisor Support. Journal of Business Ethics.
PwC. (2017). Food fraud vulnerability assessment and mitigation, are you doing enough to prevent food fraud? Geraadpleegd op 14 oktober 2019, van https://www.pwccn.com/en/migration/pdf/fsis-food-fraud-nov2016.pdf
pwc. (2019). Food fraud vulnerability assessment. Geraadpleegd op 14 oktober 2019, van https://www.pwc.com/foodfraud
Resolutie van het Europees Parlement van 14 januari 2014 over de voedselcrisis, fraude in de voedselketen en de controle daarop (2013/2091(INI)), Europees parlement, 2014
Richtlijn 2000/36/EG van 23 juni 2000 betreffende cacao- en chocoladeproducten voor menselijke consumptie, Europese Commissie, 23 juni 2000. (2000).
Rossi, M. D. C., Stedefeldt, E., da Cunha, D. T., & de Rosso, V. V. (2017). Food safety knowledge, optimistic bias and risk perception among food handlers in institutional food services. Food Control, 73, 681-688
Santos, K. da S., Ribeiro, M. C., Queiroga, D. E. U. de, Silva, I. A. P. da, & Ferreira, S. M. S. (2020). The use of multiple triangulations as a validation strategy in a qualitative study. Ciência & Saúde Coletiva, 25(2), 655–664.
Santos, P. M., Pereira-Filho, E. R., & Rodriguez-Saona, L. E. (2013). Rapid detection and quantification of milk adulteration using infrared microspectroscopy and chemometrics analysis. Food Chemistry, 138(1), 19–24.
Schmitt, N., & Stults, M. (1985). Factors Defined by Negatively Keyed Items: The Result of Careless Respondents? APPLIED PSYCHOLOGICAL MEASUREMENT.
Schriesheim, C. A., & Hill, K. D. (1981). Controlling Acquiescence Response Bias by Item Reversals: The Effect on Questionnaire Validity. Educational and Psychological Measurement, 41(4), 1101–1114.
Silvis, I. C. J., van Ruth, S. M., van der Fels-Klerx, H. J., & Luning, P. A. (2017). Assessment of food fraud vulnerability in the spices chain: An explorative study. Food Control, 81, 80–87.
Soon, J. M., Krzyzaniak, S. C., Shuttlewood, Z., Smith, M., & Jack, L. (2019). Food fraud vulnerability assessment tools used in food industry. Food Control, 101, 225–232.
Spink, et al., J. (2015). Introducing Food Fraud including translation and interpretation to Russian, Korean, and Chinese languages. Food Chemistry.
Spink, J. W. (2019). Food Fraud Prevention (book). New York, Verenigde Staten: Springer Publishing.
Spink, J., & Moyer, D. (2011). Defining the Public Health Threat of Food Fraud. R: Concise Reviews in Food Science.
Spink, J., Chen, W., Zhangc, G., & Speier-Perod, C. (2019). Introducing the Food Fraud Prevention Cycle (FFPC): A dynamic information management and strategic roadmap. Food Control.
Spink, J., Ortega, D., Chen, C., & Wu, F. (2017). Food fraud prevention shifts the food risk focus to vulnerability. Trends in Food Science & Technology.
SSAFE. (2019). SSAFE. Geraadpleegd op 14 oktober 2019, van http://www.ssafe-food.org/
Stella KYRIAKIDES. (2019). ANSWERS TO THE EUROPEAN PARLIAMENT QUESTIONNAIRE TO THE COMMISSIONER-DESIGNATE.
The FoodIntegrity Project. (2018). Food Integrity Handbook. Geraadpleegd van Eurofins Analytics France
Uitvoeringsverordening (EG) nr. 29/2012 van 13 januari 2012 betreffende de handelsnormen voor olijfolie, Europese commissie, 2012.
USP. (2015). Food Fraud Mitigation Guidance. Geraadpleegd van https://www.usp.org/sites/default/files/usp/document/our-work/Foods/foo…;
Valand, R., Tanna, S., Lawson, G., & Bengtström, L. (2019). A review of Fourier Transform Infrared (FTIR) spectroscopy used in food adulteration and authenticity investigations. Food Additives & Contaminants, Part A, 1–20.
van Ruth, S. M., Luning, P. A., Silvis, I. C. J., Yang, Y., & Huisman, W. (2017). Differences in fraud vulnerability in various food supply chains and their tiers. Food Control, 84, 375–381.
Van Ruth, S., W., Huisman, P., Luning (2017). Food fraud vulnerability and its key factors. Trends in Food Science & Technology.
Verordening (EG) nr. 1234/2007 van de Raad van 22 oktober 2007 houdende een gemeenschappelijke ordening van de landbouwmarkten en specifieke bepalingen voor een aantal landbouwproducten, Europese commissie, 2007.
Verordening (EG) nr. 543/2008 van 16 juni 2008 houdende uitvoeringsbepalingen voor Verordening (EG) nr. 1234/2007 van de Raad wat betreft de handelsnormen voor vlees van pluimvee, Europese Commissie, 2008.
Verordening van 2017, 2017/625 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD, HET EUROPEES PARLEMENT, 2017.
VERWAEREN, J., AUDENAERT, K., & MICLOTTE, J. (2018). Oefeningencursus Proefopzet en Dataverwerking-Statistisch verwerken van data met SPSS. (Cursus), Gent, Universiteit Gent
Wageningen University. (2019). Instrument om kwetsbaarheid voor voedselfraude in te schatten. Geraadpleegd op 14 oktober 2019, van https://www.wur.nl/nl/nieuws/Toolom-kwetsbaarheid-voor-voedselfraude-in…;
Wang, C., Van Fleet, D., & Mishra, A. (2016). Food integrity: a market-based solution. Emerald Insight.
Wet van 2002 betreffende de General Food Law No 178/2002, THE EUROPEAN PARLIAMENT, (2002).
Wright, M., & Leach, P. (2013). Diagnosing and Improving Food Safety Culture in Food Businesses.
Wybourn, K. (2017). Understanding Food Fraud and Mitigation Strategies, DNV.GL